Aile Yaşamı ve Konut

Yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin başında kişinin aile yaşamı ve yaşadığı konuta ilişkin özellikler gelmektedir.

Araştırmamızda aile yaşamı, aile bireyleri ve diğer bireylerle olan iletişimin ne derece olduğuna dair sorularla sorgulanırken; yaşanılan konuta ilişkin sorular konutun fiziki yapısı, mülkiyeti ve var ise konuttaki sorunlar üzerine yoğunlaşmıştır.

Aile yaşamı ve konut alanı çerçevesinde değerlendirilen araştırma soruları şu şekilde gösterilebilir:

- Aşağıdaki her bir faaliyet alanı için ayırdığınız zamanı belirtiniz.

- Aşağıdakilerden hangisi yaşadığınız evin durumunu en iyi tanımlar?

- Peki, oturduğunuz evde size sayacağım sorunlar var mı? Lütfen hangi sorunlar varsa, onları söyler misiniz?

(Birden fazla tercih edilebilir)

Bu soruya alınan yanıtlar incelendiğinde konutlarla ilgili öne sürülen sorunların başında elektrik kesintisi (%43,7) gelmektedir. Öyle ki, Hatay’da her 5 evin 2’sinde elektrik kesintisinden şikâyet edilmektedir. Rutubet, akıntı, sızdıran çatıdan dolayı belirtilen şikâyetler %42,9; komşulardan gelen gürültü %42,1, sokaktan gelen gürültü ise %40,9 oranıyla şikâyet listesinde ön sıralarda yer almıştır. Dolayısıyla elektrik kesintileri, rutubet ve çatı sorunlarının dışında, gürültü kirliliğinin de Hatay’da yaygın düzeyde yaşanan sorunlardan biri olduğu gözlenmektedir. Evin küçüklüğü, su kesintisi, yalıtım sorunları, çürüme ve yetersiz gün ışığı sorunları yine önemli sorunlar olarak sıralanmış, neredeyse her üç evin birinde bu durumdan şikâyet edilmiştir.

Hatay’da yaşayan bireylerin yukarıda sayılan faaliyetlere ayırmak istediklerinden daha az zaman ayırmak zorunda kaldığı faaliyetlerin başında, kitap, dergi okumak (%35,6) ile aile bireyleriyle görüşme (%34,9) gelmektedir.

Dolayısıyla Hatay’da her üç kişiden biri ailesine yeterince zaman ayıramadığını düşünmekte ve daha fazla kitap, dergi okumaya zaman ayırmak istediğini belirtmektedir.

Buna karşı ayırmak istediğinde daha çok zaman ayırdığı faaliyetler ise oyun (bilgisayar, kâğıt, okey vb.) (%40,1) ile aile bireyleri dışındaki kimselerle görüşmedir (%39,3). Bu sonuç, Hatay halkının %40’ının oyun faaliyetlerine ayırmak istediğinden daha fazla vakit harcadığını göstermektedir.

Öte yandan araştırmaya katılanların %8,7’si ise gönüllü hayır işlerinde veya politik faaliyetlerde yer almak istemediğini söylemiştir. Katılımcılara yöneltilen faaliyet başlıklarından bu başlık, zaman ayrılması istenmeyen faaliyetlerin başında gelmektedir.

Araştırmaya katılan bireylere yaşadıkları konutlara ilişkin bazı sorular yöneltilmiştir. Bunlardan ilki konutun mülkiyetine yöneliktir. Katılımcılar arasında yaşadığı konutun kendine ait olduğunu ifade edenlerin oranı

%62,3’dür. Kirada oturanlar %29,4’lük bir paya sahip iken;

konut kredisi borcu olanlar %7,1’dir. Öte yandan oturduğu yere kira ödemeyenler ise %1,2 oranıyla temsil edilmiştir.

Tablo 39. Günlük Faaliyetlere Ayrılan Zamanlar – Hatay

Ayırmak istediğimden Daha az Ne az-ne

çok Daha çok Ayırmak istemi-yorum

Aile bireyleriyle görüşme 34,9 45,9 15,8 3,4

Aile bireyleri dışındaki kimselerle görüşme 12,9 42,1 39,3 5,7

Hobi ve özel ilgi alanlarınız 19,3 49,7 25,9 5,1

Gönüllü hayır işlerinde / politik faaliyetlerde yer alma 22 47,3 22 8,7

İnternet 34,5 38,8 20,4 6,3

Televizyon 33,9 43 19,6 3,5

Uyku 28 47,8 21,1 3,1

Oyun (bilgisayar, kâğıt, okey vb.) 11,1 45,7 40,1 3,1

Kitap, dergi okumak 35,6 46,4 14,7 3,3

Grafik 2. Yaşanılan Konutun Durumu – Hatay

Araştırmaya katılanların yaşadıkları konutlara ilişkin sorulan bir diğer soru ise konutlarında var olan sorunlara ilişkindir. Bu bağlamda aşağıdaki seçenekler sunularak, birden fazla seçenek işaretleme serbestliğinde tercihlerini belirtmişlerdir.

Grafik 3. Konutta Yaşanılan Sorunlar – Hatay

Kendime ait 62,3 % Kira

29,4 % Oturduğum yere

kira ödemiyorum Ücretsiz

1,2 %

Kendime ait ama borcu var (Banka, Kooperatif vd.

7,1%

3.1.2.2. İş Hayatı

Aile yaşamı ve yaşanılan konuta ait özellikler yaşam kalitesini belirleyen faktörlerin başında gelirken; iş hayatına ilişkin göstergeler de yaşam kalitesini birebir etkilemektedir. Bu bağlamda, araştırmaya katılan deneklere iş hayatlarıyla ilgili bir takım sorular yöneltilerek, işlerinden duydukları memnuniyet ve işlerinden kaynaklanan sorunlar ortaya konulmuştur. Deneklere sunulan ifadelere 1-5 arasında (likert ölçeği) bir puan vererek düşüncelerini belirtmeleri istenmiştir.

Sonuçların değerlendirmesinde ise hem verilen puanların ortalaması, hem de yüzde dağılımlarına yer verilmiştir. Ortalama değer tek başına bir anlam içermekle beraber, yüzde dağılımların da yorumlanması; soruya verilen yanıtların daha anlaşılır olmasını sağlamaktadır.

Genel olarak sunulan ifadelere katılma oranının ortalama değerin altında olduğu gözlenmektedir.

İşini severek yapanlar (2,7) ve işinin mesleki gelişimi için iyi fırsatlar sunduğunu düşünenler (2,75) ortalama değer olan 3’ün altında temsil edilmiştir. Oransal olarak bakıldığında, bu iki ifadeye 5 üzerinden 4 ve 5 puan verenlerin oranı

%20 düzeyindedir. Dolayısıyla Hatay’da çalışan kesimin %20’sinin işinden oldukça memnun olduğu söylenebilir. Buna karşılık çalışma hayatındaki

%18’lik kesim ise işinin sıkıcı, kasvetli, çok stresli ve zahmetli bir iş olduğunu, fazla iş yüküne maruz kaldığını ve sağlık koşullarına uygun olmayan bir işe sahip olduğunu ifade etmiştir. Ancak aradaki

%62’lik kesimin işinden memnuniyet düzeyi orta seviyededir.

Grafik 4. İş Hayatıyla İlgili İfadeler – 1 / Hatay

Deneklere işlerinden kaynaklanan birtakım sorunlara ilişkin aşağıdaki durumları, ne sıklıkta yaşadıkları sorulmuştur. Sıklık derecelendirmesinde en yüksek orana sahip ifadelere dikkat çekilmiştir.

Grafik 5. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyet Düzeyi – Hatay

Tablo 41. İş Hayatıyla İlgili Memnuniyetsizlik Düzeyi – Hatay

Memnun olmayanlar Ücret dışı imkânlar (yol, yemek, servis vb.) 54,3%

Çalışma saati 53,2%

Ücret 50,8%

Çalışma arkadaşları 50,0%

Çalışma ortamı 40,7%

Tablo 40. İş Hayatıyla İlgili İfadeler – 2 / Hatay Haftada

İşten eve, evle ilgili

yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun geliyorum

0,5 23,6 40,7 35,2

İşime harcadığım zaman nedeniyle aileme karşı olan sorumluluklarımı yerine getiremiyorum

0,4 22,1 40,4 37,1

Eve iş getiriyorum 0,3 16,9 46,2 36,6

Ailevi sorumluluklarım nedeniyle işime konsantre

olamıyorum 0,9 13,4 44,2 41,5

Araştırmaya katılanların iş hayatlarıyla ilgili en sık yaşadığı sorun işten eve, evle ilgili yapılması gereken bazı işleri yapamayacak kadar yorgun gelmeleridir. Öyle ki, bu durumu ayda birkaç kez yaşayan denek sayısı toplam örneklemin %23,6’sını oluşturmaktadır. Bunu, işe harcanan zaman nedeniyle ailesine karşı olan sorumluluklarını yerine getiremeyen bireyler izlemektedir. Deneklerin %22,1’i ayda birkaç kez bu durumu yaşadığını ifade etmiştir. Öte yandan Hatay’da çalışanların %59,4’ü eve zaman zaman iş getirmekte, %58,5’i ise ara sıra ailevi sorumlulukları nedeniyle işlerine yeterince konsantre olamamaktadır.

Hatay’daki çalışanların işleriyle ilgili göreceli olarak memnuniyet düzeyi yüksek olan alanlar ücret (3,01), ücret dışı imkânlar (2,71) ve çalışma saatleri (2,71) iken; çalışma arkadaşları (2,64) ve çalışma ortamı (2,63) memnuniyetsizlik düzeyinin en yüksek olduğu alanlardır. Ancak genel olarak ortalama değer olan 3’ün altında yer alan bu ifadelerde memnuniyetsiz kesimin yüksek düzeyde temsil edildiği söylenebilir. Bahsi geçen ifadelere ilişkin memnuniyet düzeylerini 5 üzerinden 1 ve 2 puan verenlerin oranları bu düşünceyi desteklemektedir.

Örneğin, ücret dışı imkânlardan memnun olmayanların oranı %54,3; ücretinden memnun olmayanların oranı ise %50,8 ile temsil edilmiştir. İş hayatıyla ilgili beş memnuniyet alanının ortalamasına bakıldığında her iki çalışandan birinin çalışma şartlarından ve ücret koşullarından memnun olmadığı anlaşılmaktadır.

3.1.2.3. Sağlık

Kaliteli bir yaşamın vazgeçilmez bir unsuru sağlık olarak kabul edilmektedir. Kişinin sağlık durumu, yaşadığı sorunlar, sağlık problemlerini çözme yöntemleri ve bu yöntemlerden duyulan memnuniyet düzeyi yaşam kalitesini doğrudan doğruya etkilemektedir.

Katılımcılara “sağlık hizmeti aldığınız kuruluşlarla ilgili şimdi okuyacağım konuların sizin için sorun olup olmadığını söyler misiniz” sorusu aşağıdaki alt başlıklarda sorgulanmıştır.

Tablo 42. Güvenlik Hizmetlerinden Şikâyetler – Hatay Şikâyet

oranı Yaşanılan çevrede, gece yalnız yürürken güvende

hissetme 7,7%

Hırsızlık, kapkaç, taciz gibi olaylar yaşanmaması 7,5%

Evde yalnız otururken güvende hissetme 5,3%

Emniyet görevlilerinin vatandaşa davranışı 5,0%

Sokakta araba park edildiğinde (güvenlik nedeniyle)

endişe duyulmaması 2,7%

Polisin olaylara müdahale hızı ve yeterliliği 2,6%

Bu soruya alınan yanıtlara göre; yaşadığı bölgede yeterli sayıda sağlık kurumunun olmadığını ifade edenler %15,9, sağlık kurumlarında temizlik ve hijyen konusunda sorunlar olduğunu söyleyenler %22,1, yapılan muayeneden memnun olmayanlar %32, sağlık çalışanlarının yeterince hastalarla ilgilenmediğini belirtenler %27, muayene sırasında uzun süre beklemelerin olduğu ifade edenler %37,2, sağlık hizmetini ücretsiz alamayanlar ise %49,9 oranı ile temsil edilmiştir. Sağlık hizmetini ücretsiz alamayanları dışarıda tuttuğumuzda; genel olarak sağlık hizmetleriyle ilgili en fazla şikâyetin muayene sırasında bekleme süresinin uzunluğu ve yapılan muayeneden duyulan memnuniyet alanında olduğu gözlenmektedir. Bu iki alan sebep-sonuç ilişkisi olan ve çift yönlü etkileşim barındıran alanlar olarak düşünülebilir.

3.1.2.4. Güvenlik

Uluslararası alanda yaşam kalitesi ile ilgili çalışmalar incelendiğinde, güvenlik faktörünün yaşam kalitesinin belirleyicileri arasında önemli bir yere sahip olduğu gözlenmektedir.

Hatay’da genel olarak güvenlik alanında memnuniyet düzeyinin ortalamanın üstünde olduğu gözlenmektedir. Polisin olaylara müdahale hızı ve yeterliliği (4,11), sokakta araba park edildiğinde endişe duyulmaması (4,1), emniyet görevlilerinin vatandaşa davranışı (4,02) açısından memnuniyet düzeyi 4’ün üzerindedir. Ancak, yaşanılan çevrede gece yalnız yürüme (3,91), hırsızlık, kapkaç olaylarının yaşanması (3,94) ve evde yalnız otururken güvende hissetme (3,99) göreceli olarak memnuniyet düzeyinin düştüğü alan olarak ortaya çıkmaktadır.

Grafik 7. Güvenlik Hizmetlerinden Memnuniyet – Hatay

En fazla şikâyet edilen alanların başında, yaşanılan çevrede gece yalnız yürürken güvende hissetme alanı gelmektedir.

Grafik 6. Sağlık Hizmetlerinde Yaşanan Sorunlar – Hatay