Aile Ġçi Yatay ĠliĢki

Anne baba çocuk iliĢkisi tek yönlü değildir. Çocuk yetiĢtirmenin çeĢitli doyumları anne ve babayı birbirlerine yakınlaĢtırır. Çocuğun duygusal geliĢimi aile içindeki psikolojik iliĢkilere bağlıdır (Bulut,1993:4)

2.1.3.1.1. Anne-Baba ĠliĢkisi

Aile içi iliĢkilerin temelini anne babanın birbirleriyle olan iliĢkileri oluĢturmaktadır. Onların iliĢkileri evdeki iliĢkinin de havasını belirlemektedir. Sıcak ve sağlıklı iliĢkiler anne babadan çocuğa yayılmaktadır. Dinamik bir yapıya sahip aile sistemi içindeki etkileĢim süreci tüm aile bireylerini etkiler, aile içindeki mutluluklar ve sorunlar tüm bireyler üzerinde etkili olur. Anne babaların arasındaki iliĢki bütünü çocuğu genel olarak etkilediği bilinmektedir (Çakıcı,2006: 34; Özgüven, 2001:194).

En yaygın görülen durum, anne baba arasındaki iliĢkinin, çocuklarıyla olan iliĢkisine taĢımasıdır. Evlilik iliĢkilerinden memnun olan çiftler, çocuklarına karĢı daha sıcak ve destekleyici davranırlar; evlilikte geçimsizlik yüksek düzeyde ise bu durum anne babanın çocuklarla iliĢkilerini de olumsuz etkileyecektir. Genel olarak evlilik iliĢkisinin niteliği babaların çocuklarla olan iliĢkilerini, annelerin çocuklarla olan iliĢkilerine oranla, daha güçlü bir Ģekilde etkiler, ancak taĢıma etkisi hem anne hem de baba da görülür (Bee ve Boyd,2009:727)

Çocuk için en sağlıklı ortam anne ve babasının bir arada bulunduğu aile ortamıdır. Anne ve baba çocuğun doğduğu andan itibaren ilk ve yoğun olarak etkileĢimde bulunduğu kiĢilerdir. Çocuğun bakımından öncelikle anne ve baba sorumlu olduğu gibi, anne-babanın sevgi dolu ve olumlu tutumları çocuk için oldukça önemlidir (Tezel-ġahin ve Özyürek,2008:396).

EĢlerin, aile yaĢantısına iliĢkin konuları planlanma ve uygulamada görüĢ birliğinde olmaları, aile içi iliĢkilere, iĢbirliğine ilgi göstermeleri sağlam bir aile yapısının oluĢmasında önemli rol oynar. Uyumsuz evlilikler ise, kuĢaklar yoluyla mutsuz ve uyumsuz evliliklere yol açabilir; çünkü evlilik ile olumsuz duygu ve yargılar uyumsuz çiftlerin çocuklarına da geçebilmekte uyumsuz ve baĢarısız evliliklerin zincirleme sürüp gitmesine neden olabilmektedir (ġener ve Terzioğlu, 2008: 9).

Aile geçimsizliğinin temel nedeni; eĢler arasındaki iletiĢimin azlığı ya da hiç olmamasıdır. Geçimsizlikleri azaltmak için eĢlerin iletiĢim becerilerini arttırmaya çalıĢmaları, sorunlarını açıkça tartıĢmaları, görüĢ farklılıklarını belirtmeleri ve sorunlara karĢılıklı anlayıĢ ve hoĢgörüyle çözüm aramaları gerekmektedir (Özgüven, 2001: 85)

Ackerman‟a göre sağlıklı ailede çiftler evlilik rollerinde uyuĢum içindedir. Ortak amaç ve değerlere sahiptirler. ÇatıĢma meydana geldiğinde her ne kadar sorun çıkarsa da kiĢiler uygun çözümler aramada iĢbirliği yaparlar. EĢler birbirini olduğu gibi kabul eder, saygı duyar ve değiĢiklikleri anlayıĢla karĢılar; en önemlisi tüm bu davranıĢları iliĢkiyi geliĢtirmek için araç olarak kullanırlar(Akt. Bulut,1993: 10)

Çocuğun kiĢiliğinin oluĢumu, karakterinin biçimlenmesi ve benlik saygısının geliĢimi, büyük ölçüde özdeĢim modelleri olan ana-babanın kiĢilik yapılarına bağlıdır. Bu nedenle, anne baba öncelikle birbirleriyle iliĢkilerinde sevgi, saygı, güven ve hoĢgörü içinde, olumlu örnek olmalıdırlar. Okul öncesi eğitim çağında bulunan çocuklar çevrelerindeki hayatı en iyi Ģekilde gözlemlerler. EĢlerin kendi aralarındaki veya baĢkalarıyla olan iliĢkilerini takip ederler. Sonraki yaĢantılarında gösterecekleri iĢbirliği ve sosyal iliĢkilere ait davranıĢları anne babaları ile etkileĢimleri ve onların gözlemledikleri davranıĢları sonucu kazanırlar. Anne ve babasıyla sağlıklı iletiĢimi olan çocuklar, karĢılaĢacakları sorunları sürtüĢmeye girmeden çözme yolunu seçtikleri görülmektedir. Anne ve babaların çocukları ile sağlıklı ve etkili iletiĢim kurmaları için baĢta kendilerine güvenmeleri ve çocuklarına karĢı saygılı, çocuklarının ihtiyaçlarına karĢı duyarlı, çocuklarıyla etkili zaman geçiren, çocuklarının duygu ve düĢüncelerini paylaĢabilen onları bir birey olarak gören tutum sergilemeleri gerekmektedir (Yavuzer,2003: 39; ÇağdaĢ, 2008:42,43).

EĢler arasındaki ahenkli iliĢkilerin çocuğun istikrarlı, iyi bütünlenmiĢ bir kiĢilik geliĢtirmesinde önemli rol oynamaktadır. Anne baba arasındaki devamlı çekiĢme ve tartıĢmalar çocuğun geliĢimi sırasında onu en fazla yaralayan tecrübelerdir. Genel olarak çocuk ana ve babasını sever ve her biri ile ayrı ayrı özdeĢim kurar. Ana baba arasındaki çatıĢmaları çocuk kendi kiĢiliğinde kontrol altına almaya çalıĢırken, bu durum onu kendi kendisi ile çatıĢma haline sokar. Tatmin edilemeyen sevgi ve emniyet duygusu çocuğu hissi gerilimlere doğru sevk ederek saldırgan ve antisosyal davranıĢlara doğru iter. Çocuğun biyolojik yapısına da bağlı olarak saldırgan ve antisosyal davranıĢlar çeĢitli biçimlerde ortaya çıkar. KiĢiyi huzursuz edecek seviyede kıskançlık, egoistlik, korku, hislerde dengesizlik, kavgacılık gibi hallerle, ebeveyn arasındaki çatıĢmalar arasında yakın bir iliĢki olduğu saptanmıĢtır. Suça yönelmiĢ çocuklar arasında ise büyük oranda ebeveyn çatıĢmalarının mevcudiyeti tespit edilmiĢtir(Saran,1991:146).

Ebeveynler arasındaki çatıĢmanın çocuk üzerindeki dolaylı olumsuz etkileri arasında, düĢük ebeveyn desteği, çocuğa yeterli destek ve denetlemenin yapılmaması, fazla baskıcı olma, tutarsızlık ve fazla kontrol sayılmaktadır. Ebeveynin bu davranıĢları çocukta uyum sorunlarının yanı sıra, ebeveyn ile çocuk arasındaki iliĢki kalitesinin düĢmesine de yol açabilmektedir (Öngider,2006: 10).