AİLE HUKUKU

1.4.1. Nikah Konulu Hüccetler

6 3 9 11 4 0 2 4 6 8 10 12 991 992 993 994 995

Nikah

Grafik 14. Nikah konulu hüccetlerin yıllara göre dağılımı

Nikah, şer‘an aranan şartlar çerçevesinde aralarında evlenme engeli bulunmayan

bir erkekle kadının hayatlarını geçici olmaksızın birleştirmesi demektir.

Nikah- evlenme konulu hüccetler sosyal hayatın önemli bir parçasını içeren

evlenme hadisesinin kaydedildiği hüccetlerdir. Fakat üzerinde çalışma yapılan on adet

defterde sadece 33 adet kayıt tespit edilmiş olması, yapılan akd-i nikahın mahkemeye

bildirilme zorunluluğu olmadığını düşündürmektedir. Bunun sebebi olarak da boşanma

hüccetlerinin nikah ve evlenme hüccetlerine göre çok daha fazla olmasını gösterebiliriz.

Nikah konusunda tanzim edilen hüccetlerde önce evlenecek olan kadın ve

erkeğin ismi verilmektedir. Bazı nikah akidlerinde kadınlar mahkemede

bulunmadıklarından dolayı vekil tayin etmişlerdir. Hüccetler de bu vekâletin verildiğine

dair şehadet edenlerin isimleri de kaydedilmektedir. Hüccetlerin sonunda erkeğin

vereceği mihir miktarı belirtilerek, “akd-i nikah olundı” gibi bir ifade ile nikah resmiyet

kazanmaktadır.

Nikah konulu hüccetler; 993 /1585 ve 994 /1586 yılları arasında diğer yıllara

göre daha çok görülmektedir. Üzerinde çalışma yapılan defterlerde toplam 33 kayıt

vardır.

1.4.2. Boşanma Konulu Hüccetler

1 1 15 35 20 61 16 0 10 20 30 40 50 60 70 989 990 991 992 993 994 995

Boşanma

Grafik 15. Boşanma konulu hüccetlerin yıllara göre dağılımı

Boşanma konulu hüccetler; 149 adet tespit edilmiştir. Boşanma konulu

hüccetler, “hul‘, muhâla‘a, tatlik etmek”, Türkçe olan hüccetlerde ise “bâyin talak ile,

talak-ı selâse ile boşadım, tatlîk itdim” şeklinde geçmektedir. Hul‘, kadının belli bir

bedel vermesi karşılığında kocanın ayrılmaya razı olması üzerine evlilik bağından

kurtuluşunu ifade eder. Karşılıklı anlaşmak ile gerçekleşmesi sebebiyle muhâla‘a

denir.

Bu tür hüccetlerin kayda değer bir kısmı Arapçadır. Üzerinde çalışma yapılan

bu defterlerde, boşanmanın sebepleri genelde belirtilmemiştir. Belirtilen bazı boşanma

nedenleri olarak herhangi bir yere gidersen veya bir şeyi yaparsan boşarım tarzında

verilen sözler gösterilebilir. Davanın içinde taraflar, nafaka, varsa vekîl ve şâhitler

belirtilmiştir. Bu hüccetler özellikle 994 /1586 senesinde artış göstermektedir. Sebebi

belirtilmiş olan boşanma hüccetine örnek olarak aşağıdaki hücceti gösterebiliriz:

Mahalle-i Ma‘mûre sâkinlerinden Hadice binti İsa nâm Hâtun mahfel-i şer‘a

gelüp şöyle i‘lâm-ı hâl idüp didi ki bundan akdem sene dokuz yüz dört

Recebü’l-müreccebinin evvelinde zevcim Mahmud Vilâyet-i Konya’ya gidüp sene-i mezbûrede

vâki‘ mübârek eyyâm-ı fıtrda gelmezsem benden üç talak ile boş ol didi va‘desinde

gelmedi şer‘le görülmesini taleb iderim didikde mezbûre hâtundan da‘vâsına muvâfık

beyyine taleb olundukda udûl-i ricâlden Abdurrahman bin (...) ve Mustafa bin Benî

nâm kimesneler merkûm Mahmud’un mübârek eyyâmda gelmezsem zevcem Hadice

benden üç talak ile boş olsun didi diyu şehâdet-i şer‘iyye idüp şehâdetleri hayyiz-i

kabûlde vâki‘ olub mâ-hüve’l-vâki‘ bi’t-taleb kayd olundı.

Şuhûdü’l-hâl: Süleyman bin Servet, Ali bin Mustafa, Ahmed Subaşı bin

Mustafa, Mehmed bin Abdullah.

1.4.3. Mehir Konulu Hüccetler

1 8 1 8 4 0 1 2 3 4 5 6 7 8 989 991 993 994 995

Mehir

Grafik 16. Mehir konulu hüccetlerin yıllara göre dağılımı

Mehir, evlilik esnasında kadına ödenen para veya mala denir.

Mehir konulu hüccetler evlenme ve boşanma konulu hüccetlerle iç içedir.

Üzerinde çalışma yapılan yıllar arasında, sosyal hayatın önemli bir parçası olan evlilik

ile ilgili çok az kayıt tespit edilmiş olması dikkat çekicidir. Bütün evliliklerin sicil

defterlerine kaydedilmediği veya böyle bir zorunluluğun bulunmadığını

düşündürmektedir.

Mehir konulu hüccetler; Toplam 22 adet tespit edilmiştir. Mehir, nikah

kıyılırken kadına va‘ad edilip verilen para veya bir mülktür. Bu mülkün erkeğin

zimmetinde kaldığı veya borç olarak kullandığı sicillerde vâki‘dir. İleriki zamanlarda

kadının bu ücreti genellikle boşanma gibi sebeplerden dolayı erkekten talep etmesi veya

mihrinden ferâğat ettiğini bildirmesi ile ilgili görülmüş davalardır. Üzerinde çalışma

yapılan defterlerde bu tür davalar 991 /1583 ve 994 /1586 yıllarında diğer yıllara göre

çok daha fazla görülmektedir.

1.4.4. Nafaka Konulu Hüccetler

14 17 2 16 8 0 5 10 15 20 991 992 993 994 995

Nafaka

Grafik 17. Nafaka konulu hüccetlerin yıllara göre dağılımı

Nafaka, borçlu olan kocanın karısının normal bir şekilde hayatını devam

ettirebilmesi için gerekli olan yiyecek içecek ve diğer ihtiyaçlarını karşılaması

demektir.

Nafaka-i iddet, kadının iddet müddeti içinde muhtaç olduğu nafakadır. Koca

43 M. Akif Aydın, “Mehir”, DİA, XXVIII, 389-391. 44 Celal Erbay, “Nafaka”, DİA, XXXII, 283-285.

boşadığı karısını iddeti bitinceye kadar infak etmekle mükelleftir.

Nafaka hüccetleri,

boşanma hadisesinden sonra mahkemeye intikal eden bir şikayet veya nafaka talebi ile

açılan dava sonucu Şer‘iyye sicillerine kaydedilen hüccetlerdir. Bu hüccetler muhtevası

bakımından farklılıklar gösterir. Bunlardan biri, boşanmış olan kadının, mahkemeye

müracaat ederek dava açması sonucu tutulan hüccetlerdir. Bu hüccetler kadının

mahkemeye eşinin ismini vererek “beni boşadı nafaka taleb iderim” beyanı ile tanzim

edilmiştir.

Bu konudaki diğer bir hüccet türü ise boşanma neticesinde kadına kocası veya

mahkeme tarafından kadının verilmesi kararlaştırılan nafaka miktarının kaydedildiği

hüccetlerdir. Bu hüccetler kadının ve kocanın ismi belirtildikten sonra, tespit edilen

nafaka miktarı zikredilerek “…..akçe nafaka takdîr olundı” ifadesi ile tanzim edilmiştir.

Nafaka konulu hüccetler; toplam kayıt adedi 57’dir. 993 /1585 yılında diğer

yıllara göre daha az görülmüştür.

Aşağıda nafaka konulu hüccete örnek verilmiştir:

Sebeb-i tahrîr oldur ki

Mahalle-i Ma‘mûre sâkinelerinden Emine binti Peruden (?) meclis-i şer‘a hâzıra

olub ve takrîr-i merâm idüp zevcim Hüseyin beni bırağub velâyetine kendi bana nafaka

müddeti geçmeğe benim iktidârım yokdur kıbel-i şer‘den bana nafaka takdîr olunmasun

taleb iderim didikde zeyl-i tarih-i kitabdan ikişer akçe nafaka takdîr olub

mâ-hüve’l-vâki‘ bi’t-taleb ketb olundı.

Şuhûdü’l-hâl: İsmail bin Sefer, Hasan bin Yusuf, El-hac….bin Coşgun, Hasan

bin Emrullah.