AHP Yöntemi İle ERP Yazılım Firması Seçimi

İşletmelerin çoğu bilgisayar sistemlerini 5-7 yılda bir yenileyerek değiştirmeyi ve geliştirmeyi hedefler. Hızla gelişen teknoloji ve yeni fonksiyonların ortaya çıkmasından dolayı işletmelerin daha yeni bir sistemde karar kılmaları en iyi seçimi yapmanın temelini oluşturabilmektedir. Bunların içinde donanım sahası, veritabanı gereçleri ve ERP sisteminin bütün felsefesi bulunmaktadır. Bazı ERP sistemleri standartlaşmış işlerde mükemmele yakın uyum gösterirken bazıları da merkezi yönetimin uzakta bulunduğu durumlar için hazırlanmıştır. Piyasada yüzlerce ERP yazılımının bulunduğu göz önünde bulundurulursa bir işletmenin en yüksek verimi alacağı sistemi seçmesi büyük bir önem kazanmaktadır. Mevcut iş alanları birçok bakımdan benzerlik göstermekle beraber her işin kendisine özgü özel nitelikleri bulunmaktadır. Eğer bir sistemden mükemmel uyum bekleniyorsa, bütün detaylar işletmenin bakış açısından ele alınarak analiz edilmelidir.

İşletmelerin ERP seçimi sırasında gösterdiği çaba daha fazla tatmin olma şansı sağlamaktadır. ERP yazılımı seçimi yapacak olan işletme öncelikle bir ERP çözümünün işletme açısından olumlu sonuç verip vermeyeceğine karar vermelidir.

ERP sisteminin uygulanmasının gerekli olup olmadığına karar vermek, en az doğru

sistemi seçmek kadar önemlidir. Her ne kadar etkili bir seçim yöntemi uygulamak için belirli katı kurallar olmasa da işletmenin özellikle üzerinde düşünmesi gereken kriterler ve seçim eylemini başarıyla tamamlamak için atması gereken bazı adımlar bulunmaktadır. Bu noktada çok ölçütlü karar verme yöntemleri devreye alınarak seçim sonuçlandırılabilir.

İnsanoğlu varoluşundan bu yana karar verme sorunu ile karşı karşıyadır. Ancak, insanlar, genellikle, karar verme aşamasında, mevcut olan karar verme metotlarından yararlanmaktan kaçınırlar. Bunun nedeni; insanların, kendi değer sistemlerini ve ne istediklerini tam olarak bildiklerine inanmaları; başka birinin kendilerine ait düşünceleri düzenleyip karar vermelerine yardımcı olacağına inanmamalarıdır. Buna karşın; yapılan araştırmalar, insanoğlunun beyin kapasitesinin, karmaşık kararların etkin ve sezgisel bir şekilde sentezini gerçekleştirmeye yeterli olmadığını ortaya koymaktadır (Tekeş, 2002). İnsanların bu tarz yaklaşımından hareketle, Saaty tarafından ortaya atılan analitik hiyerarşi yöntemi, kişileri nasıl karar vermeleri konusunda bir yöntem kullanmaya zorunlu kılmak yerine; onlara kendi karar verme mekanizmalarını tanıma olanağı sağlayıp; bu şekilde daha iyi kararlar vermelerini amaçlamaktadır.

Karar verme sürecinde, her problemle ilgili düşünülmesi ve göz önüne alınması gereken birçok faktör bulunur. Faktörlerin sayısı problemin yapısına göre değişirken karar verici bu faktörlerden en önemlilerini kriter olarak kabul eder. Analitik Hiyerarşi Süreci de, birden çok kriter içeren karmaşık problemlerin çözümünde kullanılan bir karar verme tekniğidir. Karar verme sürecinde nicel ve nitel karar kriterleri ile karar vericilerin objektif ve subjektif düşüncelerinin dâhil edildiği karmaşık problemleri, problemin ana hedefi, kriterleri, alt kriterler ve alternatifleri arasındaki ilişkiyi gösteren bir hiyerarşik yapıda modellemeye olanak verir (Kuruüzüm ve Atsan, 2001).

AHP’de karar vericilerin deneyim ve bilgilerine önem verilir. AHP gerçek hayatta çok amaçlı kararları etkileyecek kriterler kümesini ve bu kriterlerin verilecek karardaki göreceli önemlerini uzmanların değerlendirmelerine dayanarak belirler.

Böylece sistematik bir yaklaşımla sayısal performans ölçümleri, subjektif

değerlendirmeler ile birleştirilerek sağlıklı sonuçlar elde edilir (Tektaş ve Hortaçsu, 2003).

Saaty, AHP yönteminin 7 temel özelliğini tanımlamıştır. Bunlar;

İkili karşılaştırmalardan elde edilen oran ölçekleri,

Karşılaştırmalarda kullanılan 1-9 temel ölçeğinin psikolojik kökeni ve ikili karşılaştırmalar,

Özvektörün, değerlendirmelerdeki değişikliklere olan duyarlılığı ve bunun için gerekli koşullar,

1-9 ölçeğindeki aralığın 1 - ∞ aralığına kadar genişlemesindeki gerekli olan homojenlik ve kümeleme,

Öncelik bileşimlerinin; çok boyutlu ölçümleri, normalleştirilmiş oran ölçeği haline getirmek için daha genel geri beslemeli network ya da hiyerarşinin karar yapısı içerisindeki uygulaması olarak çoklu doğrusal formların bir vektörünü oluşturması,

İdeal modda sıra korumasına ya da dağılım modunda sıranın tersine çevrilmesine izin verilmesi,

Bireysel yargıların birleşiminden oluşan grup kararlarının elde edilmesinde, matematiksel olarak ifade edilen formülasyonların kullanılması (Saaty, 1999).

AHP yönteminin faydalarını ve diğer karar alma mekanizmalarına karşı karar alıcılara sağladığı üstünlükler Şekil 7.4’de gösterilmiştir.

Şekil 7.4. Analitik Hiyerarşi Sürecinin Avantajları (Saaty, 1999)

Analitik Hiyerarşi Süreci, problem çözmede kullanılan üç temel ilkeye dayanmaktadır. Bunlar; Ayrıştırma (decomposition), Karşılaştırmalı Yargılar (comparative judgments) ve Önceliklerin Sentezi (synthesis of priorities) ilkeleridir (Başkaya ve Akar, 2005).

Ayrıştırma İlkesi, problemin temel elemanlarının belirlenmesi için hiyerarşinin yapılandırılmasını içerir. Bunu yapmanın etkin bir yolu, üst seviyedeki kriterden ona bağlı olan alt seviyedeki kritere doğru yol alınmasıdır. Bundan sonra üçüncü seviyedeki alt kritere ve daha sonra da alternatiflere gidilir (Saat, 2000). Böylece daha genel ve bazen belirsiz olandan, daha özel ve belirgin olana gidilmiş olur.

Karşılaştırmalı Yargılar İlkesi, hiyerarşinin bir seviyesindeki elemanların bir üst seviyedeki ortak kriter açısından göreli önemlerinin ikili karşılaştırmalarını yapmak için bir matrisin oluşturulmasında kullanılırlar (Saaty, 1988). Bu matrisin öz vektörü kriterlerin önceliklerini verir (Yetim, 2004).

Önceliklerin Sentezi İlkesi ise, hiyerarşinin en alt seviyesinden elde edilen önceliklerden hareket edilerek problemin bütünü için ya da hiyerarşide en üst seviyede yer alan hedef için önceliklerin belirlenmesidir (Saaty, 1988).

Analitik Hiyerarşi Prosesi karar aşamaları genel olarak aşağıdaki gibi verilmiştir (Saaty, 1988):

Karar Probleminin Tanımlanması Hiyerarşik Yapının Kurulması

İkili Karşılaştırma Matrislerinin Oluşturulması Öncelikler Vektörüne Dönüşüm

Uyum Oranının Hesaplanması Seçeneklerin Sıralanması