Vatandaş, ‘‘yurttaş’’ (TDK, 2011:2473) anlamına gelmekte olup, toplum içinde aynı yurdu paylaşmak anlamında kullanılan bir kavramdır. Bu başlık altında anlatılmak istenen vatandaşlık ise ‘‘yurttaşlık’’ (TDK, 2011:2473) anlamına gelen ve Türkiye Cumhuriyetinin bir ferdi olduğuna dair verilen belge ve evraklardır.
Erzincan’a geldikten sonra uzunca bir süre vatandaşlık almayı bekleyen Ahıskalılar, peyderpey verilen vatandaşlık belgeleri ile birlikte rahat etmeye başlamışlardır. Öncelikli ihtiyaçları barınma olan Ahıskalıların; sağlık ve eğitim gibi insani ihtiyaçlarını karşılamaları için vatandaşlık almaları gerekmektedir. Bu çalışma için mülakatlara başlanılan tarih 2018 yılıdır. Bu süreçten önce vatandaşlıkları verilmeye başlayan Ahıskalıların tamamının vatandaşlık almadığı gözlemlenmiştir. Yapılan mülakatlarda vatandaşlık verilmesindeki gecikmenin sebepleri olarak; Ahıskalıların kafileler halinde Türkiye’ye gelmesi ve 15 Temmuz Darbe Girişimi24
sonrasındaki bürokratik yoğunluk bilgileri verilmiştir. Mülakatların yapıldığı süreçte Ahıskalı Türkler hakkında bilgi ve belge almak adına kaymakamlık ve göç idaresine başvurular yapılmıştır. Ahıskalı Türklerin özel konumda olduğu, haklarında verilecek bilgi olmadığı, kişisel bilgileri koruma kanunu dolayısıyla bilgi paylaşımı yapılamayacağı gibi söylemlerle bilgi verilmemiş ve sürecin ne kadar yavaş işlediği gözlemlenmiştir. Yalnızca Erzincan Valiliği İl Göç İdaresinden Ahıskalı Türklerle alakalı; 7 kafile olarak Erzincan’a geldiklerini ve 12.07.2019 tarihi itibariyle 2668 Ahıskalının iskân edildiğini bildiren tek sayfalık belge (Bkz: Ek-4) tarafıma gönderilmiştir.
24 15 Temmuz 2016 Cuma günü, şerefli Türk ordusu içerisine sızmış olan bir grup ‘‘Fetullahçı Terör
Örgütü’’ (FETÖ) mensubu, askeri darbe girişiminde bulunmuştur. Darbe girişimi 24 saat geçmeden bastırılmış ve başarısızlıkla sonuçlanmıştır. Aralarında üst düzey askeri rütbede bulunan Fetullahçı teröristler yakalanarak yargı önüne çıkarılmıştır. Türk halkının zihninden yıllarca silinmeyecek olan darbe girişiminin ardından 500 bini aşkın kişi hakkında adli işlem yapılmıştır. Detaylı bilgi için bkz: Tahir Kodal,‘‘15 Temmuz Darbe Girişimi ve Denizli’’, Belgi Dergisi, C. 2, Sayı:16, Pamukkale Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Yayınları, Denizli 2018/II, s. 790-819 ve Gizem Herdem, ‘‘Medya ve Toplumsal Bellek: 15 Temmuz Darbe Girişimi Üzerine Bir İnceleme’’ Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İletişim Bilimleri Anabilim Dalı İletişim Bilimleri,
39
Yapılan mülakatlarda Ahıskalılar Vatandaşlık konusunda şu bilgileri vermiştir;
‘‘Biz ilk kafileyle geldik. Sağ olsun devletimiz seferber oldu. Kaymakam bey,
Belediye başkanımız ilgilendi. Kızılay 15 gün ikram dağıttı. Biz gelirken ilk olarak kalacak yerlerimizi düşünüyorduk. Evsiz olmak zordur. Birde biz aralık ayında ayazda, soğukta geldik. Sonra hastalarımız oldu, hastaneye gittiğimizde acil olarak vatandaşlık kâğıtlarımızı almamızı söylediler. Bize o zaman geçici kâğıtlar alabilirsiniz diye söylenmişti. Biz bunu DATÜB’e bildirdik. Genel Başkanımız ve Genel sekreterimiz konuyla ilgilendiklerini söylediler. Sonra işte 15 Temmuz’da darbe girişimi olunca her şey daha da yavaşladı. Allah devletimize zeval vermesin dedik, bekledik. Şimdi birçoğumuz vatandaşlık aldık çok şükür’’( Mirza, 55).
Üzümlü ilçesinde bulunan Ahıskalıların vatandaşlık işlemleri ile alakalı bilgiler çeşitlilik göstermektedir. Murat Arpacı ve Melek Eryentü hazırladıkları çalışmada, Üzümlü’de yaşayan Ahıskalıların vatandaşlık işlemleri ile alakalı; Ahıskalıların göçmen statüsünde bulunduklarını, Üzümlü’de yaşayan Ahıskalı Türklerin tamamının Türkiye’yi anavatan olarak gördüklerini ve Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlığını talep ettiklerini ve vatandaşlık hakları olmadığı için birçok sorunla karşılaştıklarını ifade etmişlerdir. Aynı zamanda sosyal güvenlik haklarından mahrum kaldıklarını ve gerçek mesleklerini icra edemediklerini vurgulamışlarıdır (Arpacı ve Eryentü, 2017:280).
Bu çalışmada Arpacı ve Eryentü, Üzümlü’de yaşayan Ahıskalılar ile vatandaşlık hususunda görüşmüşlerdir. Görüşmeler de Ahıskalı bir birey vatandaşlık ile ilgili şu açıklamayı yapmıştır;
‘‘Kimlik verilene kadar biz burada sıkıntı yaşayacağız. İç işleri bakanlığı
açıklama yapmış, vatandaşlık verilecekmiş. Devlet oralardan aldı buralara getirdi. Gerisi de olur. Sabredeceğiz’’ (Arpacı ve Eryentü, 2017:281).
Ülkemizde bulunan farklı göçmen grupları gibi Ahıskalılarda hak ettikleri şekilde yaşamak ve haklarından mahrum kalmamak adına, Türkiye’ye geldikten sonra her fırsatta vatandaşlık alma taleplerini yetkili mercilere ilettiklerini bildirmişlerdir. Ahıskalıların Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak istemelerinin temel sebeplerinden biri de kimliklerini yitirmekten yana korkuları olmalarıdır.
Vatandaşlık işlemlerinin uzamasının sebeplerinden biri de kuşkusuz ülkemizdeki göçmen yoğunluğu ve 15 Temmuz Darbe Girişimi sonrasındaki Olağanüstü Hal25
25 Devletin, hukuk düzeninin olağan kuralları ile üstesinden gelinmesine imkân olmayan olağanüstü bir
tehdit veya tehlike karşısında başvurduğu usuldür. Olağanüstü Hal durumlarında geçici olarak vatandaşların temel hak ve hürriyetleri kısmen ya da tamamen durdurulabilir veya vatandaşlar için para, mal ve çalışma yükümlülüklerinin getirilmesine imkân verilebilir. Detaylı bilgi için bkz: Mehmet Ekin Vaiz, ‘‘Olağanüstü Hal Kavramı ve Denetimi’’, Doğu Akdeniz Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Öğretim
40
(OHAL) nedeniyle, bürokratik işlerin işleyişinin yavaşlaması olarak görülmektedir. Araştırmanın yapıldığı tarih ve verilen bilgilerin sonrasında da vatandaşlık işlemleri sürdürülmekte olduğundan şu an Üzümlü ilçesinde yaşayan Ahıskalıların arasında Vatandaşlık alanların sayısı tam olarak net olmamakla birlikte, Erzincan İl Göç idaresi tarafından 12.07.2019 tarihi itibariyle 2668 Ahıskalının iskân edildiği bildirilmiştir.