Adım: Fakültenin desteğinin sağlanması.

1982 yılında Hoffman ve Moore’un yaptığı ve 657 yüksekokul ve üniversiteyi kapsayan bir anket çalışmasında; bu okulların yalnızca 317’sinde etiğin ayrı bir ders olarak işlendiği, 48 tanesinin de böyle bir ders koymayı planladıkları, 144’ünün ise bunu düşündükleri ve mesleki etik derslerinin büyük çoğunluğunun 1973 yılından sonra geliştirildiği ortaya çıkmıştır. Wyer (1987) tarafından muhasebe ve denetim derslerinde kullanılan ders kitaplarında etik ve hileli rapor sunma konusuna ne derecede yer verildiğinin belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmadan; bu konulardan ders kitaplarında çok az bahsedildiği görülmüştür. Bu çalışmadan elde edilen başka bir bulguya göre, muhasebe profesörlerinin etiğe ilişkin ders materyalleri geliştirmek için gereken ölçüde zaman ayırmadıkları müddetçe, muhasebe derslerinde etiğe pek fazla değinilemeyeceği sonucuna varılmıştır (Altuk, 2006: 32).

Bampton ve Cowton (2002)’un İngiltere’de, yönetim muhasebesi alanında çalışan 198 öğretim görevlisi üzerinde etik konusuna derslerinde ne kadar yer verdiğine dair yaptığı araştırmanın sonucunda çok küçük bir azınlığın yönetim muhasebesi dersini anlatırken etik konulara değindiği ortaya çıkmıştır (Bampton, Cowton; 2002: 279). Konu hakkında Loeb ve Bedingfield (1972)’in yaptığı başka bir çalışmadan ise; etik konusuna denetleme dersinin haricinde çok az yer verildiği, hatta denetleme dersinde bile etik konusunun üzerinde yeterince durulmadığı ortaya çıkmıştır (Loeb, Bedingfield; 1972: 813).

3.8.5.2. Muhasebe etiği eğitiminde uluslararası kuruluşlar ve standartlar

Muhasebe ve denetim alanında iş dünyasını sarsan skandallardan sonra gerek üniversiteler bazında gerekse de muhasebe örgütleri – meslek birlikleri bazında etik eğitimine daha fazla önem verilmesi gerektiği gerçeği fark edilmeye ve göze batmaya başlamış olup bu bağlamda muhasebe müfredatında etik konusunu güçlendirmeye yönelik bazı adımlar atılmaya başlanmıştır. Muhasebe Okulları Federasyonu (FSA), Amerikan Üniversite Muhasebe

88 Eğitimcileri Derneği (AAA) gibi pek çok kuruluş, meslek mensuplarının eğitim süreçlerine etik konuların dahil edilmesine ihtiyaç olduğunu vurgulamıştır (McNair, Milam; 1993: 797). Aşağıda bahsi geçen uluslararası kurum ve kuruluşların faaliyetleri ve yaptıkları değişiklikler detaylandırılmıştır.

- AAA (Amerikan Üniversite Muhasebe Eğitimcileri Derneği - American Accounting Association): 1916 yılında kurulan Amerikan Muhasebe Birliği, şimdiki adını 1936 yılında almıştır. Muhasebe eğitimi ve araştırmaları konusuna ilgi duyan gönüllülerden oluşan bir kuruluş olan AAA’nın görevi; muhasebe bilgi ve becerisinin yaratılmasını, yaygınlaştırılmasını ve global çapta uygulanmasını sağlamaktır. Profesyonellik ve Etik Komitesi, ders materyalleri hazırlamakta ve eğitimcilerinin bilgi - becerilerini geliştirmeye çalışmaktadır. Birlik, Etik Araştırma Sempozyumu ile de muhasebe meslek etiği alanındaki akademik araştırmaları da teşvik etmektedir (https://aaahq.org/About).

- IFAC (Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu): Muhasebe alanında küresel bir organizasyon olan, 130 ülkede 175 üye organizasyonu bünyesinde bulunduran ve yaklaşık 3 milyon meslek mensubunu temsil eden bu kuruluşun amacı; kendine üye organizasyonlarla birlikte muhasebe mesleğinin önemini, değerini, ününü yükseltecek bir şekilde kamunun çıkarını korumak üzere hizmet etmektir. Bu kuruluşun diğer amaçları ise; muhasebe mesleğine uluslararası standartlar getirerek mesleği güçlendirmek, mesleği geleceğe hazırlamak ve mesleğin küresel boyutta sesi olmaktır. (https://www.ifac.org/who-we-are/our-purpose).

Federasyon yayınladığı “Profesyonel Muhasebe Meslek Mensupları İçin Uluslararası Etik Kuralları El Kitabı”nda öncelikle; tüm meslek mensuplarının genel anlamda uymak zorunda olduğu ve yukarıda da değinilen beş etik ilke olan “dürüstlük, tarafsızlık, mesleki yeterlilik ve özen, gizlilik ve mesleki davranış” ilkelerinden bahsetmiştir. Sonrasında ise bağımlı ve serbest olarak çalışan meslek mensuplarının karşılaşabileceği etik ikilemler ve bu ikilemlerin çözümünde uyması gereken etik standartlara değinmiştir. Bunlar (https://www.ifac.org/system/files/publications/files/IESBA-

89 ▪ Çıkar çatışması,

▪ Meslek mensubunun bağlı olduğu firmaya ait bilgilerin hazırlanması ve sunumu,

▪ Yeterli seviyede mesleki bilgiyle faaliyette bulunma,

▪ Finansal raporlama ve karar vermeyle bağlantılı olan kişisel finansal çıkarlar, tazminat ve teşvikler,

▪ Hediye ve misafir etme gibi kanun dışı olmayan durumları kapsayan meslek mensubunu ikna edici davranışlar,

▪ Kanun ve yönetmeliklere uygun bir şekilde hareket etmeme, ▪ Temel kuralları ihlal etme baskısı,

▪ Yeni müşteri kabulünde veya var olan müşteriyle değişen şartlarda profesyonellikten ayrılmadan ilişki kurma,

▪ Ücretler ve diğer çeşit ödemelerde uyulması gereken asgari sınırlar, ▪ Hizmet verdiği müşterisinin herhangi bir varlığını emanet almama, ▪ Meslektaşa fikir desteğinde bulunma, şeklinde sıralanmıştır.

- AICPA: Muhasebe etiği ile alakalı başka bir organizasyon ise Amerikan Sertifikalı Serbest Muhasebeciler Birliği (AICPA)’dir. 1887 yılında kurulan birlik; yasama organına, kamuya ve diğer profesyonel organizasyonlara kural koyan, standartları belirleyen ve bir nevi danışma organı gibi kamu yararına sıkı sıkıya bağlı bir biçimde hizmet vermektedir. Bu kuruluş şirketlerin ve diğer kurum ve kuruluşların denetimlerine ilişkin standartlar geliştirmekte, meslek mensuplarına rehberlik edecek eğitim materyalleri üretmekte ve meslek mensuplarının mesleğin teknik ve etik standartlarına uymalarını sağlamak konusunda meslek mensuplarını izlemekte ve bu kurallara uymalarını teşvik etmektedir. Muhasebe meslek etiğine çoğunlukla denetim veya sigorta derslerinde değinilmektedir. Bu materyaller video, web siteleri, çeşitli linkler ve seçilmiş konuşmalar gibi elektronik yollardan ulaşılabilecek kaynaklardan oluşmaktadır. Birliğin üyeleri iş dünyasından, kamu görevlilerine, eğitimcilerden danışmanlık hizmeti veren profesyonellere kadar pek çok alanda faaliyet gösteren meslek mensuplarından oluşmaktadır (https://www.aicpa.org/about.html).

90 - IAAER: Bir diğer önemli kuruluş ise Uluslararası Muhasebe Eğitimi ve Araştırmaları Birliği (International Association for Accounting Education and Research - IAAER)’dir. Kar amacı gütmeyen küresel bir organizasyon olan bu organizasyonun misyonu; muhasebe eğitimi ve araştırmaları konusunda dünya çapında mükemmelliği yakalamak, yüksek kalitedeki ve küresel olarak tanınan muhasebe uygulama standartlarının geliştirilmesi ve korunması amacıyla muhasebe alanında çalışmakta olan akademisyenlerin katkılarını azami seviyeye çıkarmak olarak ifade edilmektedir. Bu misyonu gerçekleştirmek için; uluslararası çapta, akademik araştırmalara dayanan ve objektif muhasebe ve denetim standartlarını oluştururken diğer uluslararası organizasyonlarla, bireysel üyelerle, akademik camiayla ilişki kurmaya çalışmaktadır (https://www.iaaer.org/about/mission-statement).

- IAESB: Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu (International Accounting Education Standart Board-IAESB), muhasebe eğitimiyle alakalı standartların dünya çapında geliştirilmesini sağlamak için kılavuz geliştiren bir kuruluştur. Bu kuruluş; meslek mensuplarına verilen mesleki eğitimin içerik ve kapsamı ile eğitim, staj, mesleki yeterliliğin test edilmesinden oluşan akreditasyonla ilgili faaliyetlere odaklanmaktadır. Bu kurulun faaliyetleri Kamu Yararı Gözetim Kurulu (Public Interest Oversight Board - PIOB)’nun gözetimi altında yapılmaktadır. IAESB, Uluslararası Eğitim Standartları (IES) çıkarmaktadır. İlaveten, üye kuruluşların bu standartları uygulamalarında yardımcı olacak Uluslararası Eğitim Uygulama Bildirimleri (IEPS) bilgi raporları da yayınlamaktadır (TÜRMOB Faaliyet Raporu, 2014b: 2):