Adölesanların Antropometrik Ölçümleri

Adölesanların yaĢa göre vücut ağırlığı (kg) referans değerleri persentillerine göre dağılımları Tablo 6‟da verilmiĢtir.

Tablo 6. Adölesanların YaĢa Göre Vücut Ağırlığı (Kg) Referans Değerleri Persentillerine Göre Dağılımları (n= 326)

Persentiller Yaş (Çok zayıf) <5 >5.-<15 (Zayıf)

≥15.-<85 (Normal) ≥85.-<95 (Hafif ĢiĢman) ≥95 (ġiĢman) Toplam (Yıl) n % n % n % n % n % n % 14 - - 1 8.3 10 83.4 - - 1 8.3 12 100.0 15 - - 12 11.7 76 73.7 7 6.8 8 7.8 103 100.0 16 1 0.9 26 23.6 72 65.5 4 3.6 7 6.4 110 100.0 17 5 6.5 15 19.5 50 64.9 5 6.5 2 2.6 77 100.0 18 1 4.2 2 8.3 16 66.7 2 8.3 3 12.5 24 100.0 Toplam 7 2.1 56 17.2 224 68.7 18 5.5 21 6.5 326 100.0

Tablo 7 incelendiğinde adölesanların yaĢa göre ağırlıklarının ≥15.-<85 (normal) persentiller arasında (%68.7) yoğunlaĢtığı saptanmıĢtır. 16 yaĢındaki adölesanların %23.6‟sı zayıtır. 17 yaĢındaki adölesanların %6.5‟i çok zayıftır ve bu oran diğer yaĢ gruplarından daha yüksektir. Normalin üstündeki persentil aralarında (≥85.-<95, ≥95) olan 18 yaĢındaki adölesanların yüzdelerinin sırasıyla %8.3, %12.5 olduğu belirlenmiĢtir. AraĢtırmamızda adölesanların yaĢlarının arttıkça vücut ağırlıklarının da normalin üstüne çıktığı saptanmıĢtır.

Alanyalı Özdal (1990) yaĢları 13–18 arasında değiĢen adölesanlar üzerinde yapmıĢ olduğu çalıĢmada, kızların %4.5‟inin, erkeklerin ise %15.4‟ünün normalin

altında vücut ağırlığına sahip olduğunu belirlemiĢtir. ġimĢek (1991)‟in yaptığı araĢtırmada öğrencilerin %79.7‟sinin ağırlık standardına uygun olduğunu tespit edilmiĢtir. Yıldız (1992) Diyarbakır il merkezinde yaĢayan adölesanlar üzerinde yapmıĢ olduğu araĢtırmada standart üstü ağırlığa sahip erkek ve kız adölesanların oranını %4.7 olarak bulmuĢtur. Bu durum düĢük sosyo-ekonomik düzeydeki erkek adölesanlarda %5.0, yüksek sosyo-ekonomik düzeyde %8.0‟dır. Kız adölesanlara bakıldığında ise standart üstü ağırlığa sahip olanların oranı düĢük sosyo-ekonomik bölgede oldukça düĢük olup (%0.6), yüksek sosyo-ekonomik bölgede %3.8‟dir. Standart altı ağırlığa sahip olanların oranı düĢük bölgedeki erkek adölesanlarda %20.2, kızlarda %16.9, yüksek sosyo-ekonomik bölgedeki erkeklerde %7.1, kızlarda %4.7‟dir. Standart ağırlığa sahip olanların oranı %82.1 olup iki bölge adölesanlarının çoğunluğunun bu grupta toplandığı görülmektedir. Yabancı (1999)‟nın yapmıĢ olduğu çalıĢmada, vücut ağırlığı 5. persentilin altında olan erkek adölesana rastlanmamıĢ, kızlarda ise bu oran %5 olarak bulunmuĢtur. Tüm adölesanlarda vücut ağırlığı ve boy uzunluğu 95. persentilin üstünde olanlar sırasıyla %5 (erkeklerde %6.7, kızlarda %10) ve %10 (erkeklerde %10, kızlarda %10) olarak saptanmıĢtır. Bekar (2006) yapmıĢ olduğu araĢtırmada, adölesanların vücut ağırlıkları persentillere göre yaĢ gruplarında farklılık göstermediği (p>0.05); adölesanların tüm yaĢ gruplarında 5. ve 85. persentiller arasında yoğunlaĢtığı belirlenmiĢtir. Bu durumda yatılı ve gündüzlü adölesanların normal vücut ağırlığına sahip oldukları saptanmıĢtır.

Adölesanların yaĢa göre boy uzunluğu (cm) referans değerlerinin persentillerine göre dağılımları Tablo 7‟de verilmiĢtir.

Tablo 7. Adölesanların YaĢa Göre Boy Uzunluğu (cm) Referans Değerlerinin Persentillerine Göre Dağılımları (n= 326)

Persentiller Yaş <5 (Çok kısa) >5.-<15 (Kısa) ≥15.-<85 (Normal) ≥85.-<95 (Hafif Uzun) ≥95 (Uzun) Toplam (Yıl) n % n % n % n % n % n % 14 - - 2 16.7 10 83.3 - - - - 12 100.0 15 2 1.9 4 3.9 93 90.3 3 2.9 1 1.0 103 100.0 16 7 6.4 14 12.7 78 70.9 8 7.3 3 2.7 110 100.0 17 7 9.1 11 14.3 55 71.4 4 5.2 - - 77 100.0 18 3 12.5 2 8.3 15 62.5 3 12.5 1 4.2 24 100.0 Toplam 19 5.8 33 10.1 251 77.1 18 5.5 5 1.5 326 100.0

Tablo 8‟den görülebileceği gibi, adölesanların %77.1‟inin normal boyda, %10.1‟inin kısa, %5.8‟inin çok kısa, %5.5‟ini hafif uzun ve %1.5‟inin ise çok uzun olduğu tespit edilmiĢtir. 14 yaĢındaki adölesanların %83.3‟ü, 15 yaĢındakilerin %90.3‟ü, 16 yaĢındakilerin %70.9‟u, 17 yaĢındakilerin %71.4‟ü ve 18 yaĢındakilerin ise %62.5‟i normal boydadır. AraĢtırmaya alınan adölesanların yaĢa göre boy değerlendirmesinde kısa ve çok kısa olanların, hafif uzun ve çok uzun olanların iki katından fazla olduğu görülmektedir. Bu durum adölesanların yeterli ve dengeli beslenememelerinden kaynaklanıyor olabilir.

Alanyalı Özdal (1990), yetiĢtirme yurtlarında kalan 13-18 yaĢ kız ve erkeklerin beslenme ve büyüme- geliĢme yönünden incelenmesi adlı çalıĢmasında, 13-14 yaĢ grubu kızların %17.7‟sinin, erkeklerin %20.8‟inin, 15-16 yaĢ grubunda kızların %21.4‟ünün, erkeklerin %27.3‟ünün, 17-18 yaĢ grubunda ise kızların %23.1‟inin, erkeklerin %25.0‟inin normal altı boy uzunluğuna sahip olduklarını saptamıĢtır. Yıldız (1992), yapmıĢ olduğu araĢtırmada, sosyo-ekonomik düzeyi düĢük ve yüksek bölgedeki erkek ve kız adölesanların %22.1‟ini standart üstü boy uzunluğuna, %72.5‟inin standart boy uzunluğuna, %5.4‟ünün ise standart altı boy uzunluğuna sahip olduğunu saptamıĢtır. Eser (1997)‟in yapmıĢ olduğu çalıĢmada kız adölesanların tamamına yakınının (%97.3) normal boyda, %2.7‟sinin kısa olduğu saptanmıĢtır. Bekar (2006)‟ın, “Yatılı ve gündüzlü ilköğretim okulunda öğrenim

gören kız adölesanların antropometrik ölçümleri, beslenme durumları, beslenme alıĢkanlıkları ve diyet örüntülerinin tespiti” adlı çalıĢmasında, adölesanların boy uzunlukları persentillere göre değerlendirildiğinde 12 yaĢ adölesanların %25.4‟ünün kısa boylu, %66.1‟inin normal ve %8.5 inin ise uzun boylu olduğu belirlenmiĢtir. Benzer Ģekilde 13 yaĢındaki adölesanların %25.6‟sının kısa, %67.9‟unun normal, % 6.4‟ünün uzun boylu olduğu saptanmıĢtır. 14 yaĢ grubuna bakıldığında adölesanların 12 ve 13 yaĢta olduğu gibi %29.6‟sının kısa, %62.0‟ının normal ve %8.3‟ünün ise uzun boylu olduğu bulunmuĢtur. Yatılı ve gündüzlü adölesanların boy uzunlukları persentillere göre 12 ve 13 yaĢ grubunda farklılık göstermektedir (p<0.001, p<0.005).

Adölesanların BKĠ referans değerleri persentillerine göre dağılımları Tablo 9‟de verilmiĢtir.

Tablo 8. Adölesanların BKĠ Referans Değerleri Persentillerine Göre Dağılımları (n= 326) Persentiller Yaş <5 (Çok zayıf) >5.-<15 (Zayıf) ≥15.-<85 (Normal) ≥85.-<95 (Hafif ĢiĢman) ≥95 (ġiĢman) Toplam (Yıl) n % n % n % n % n % n % 14 - - 1 8.3 10 83.4 - - 1 8.3 12 100.0 15 - - 12 11.7 72 69.9 13 12.6 6 5.8 103 100.0 16 10 9.1 11 10.0 73 66.4 15 13.6 1 0.9 110 100.0 17 4 5.2 10 13.0 58 75.3 3 3.9 2 2.6 77 100.0 18 - - 5 20.8 14 58.3 4 16.7 1 4.2 24 100.0 Toplam 14 4.3 39 12.0 227 69.6 35 10.7 11 3.4 326 100.0

Adölesanların BKĠ‟lerinin persentillere göre dağılımları incelendiğinde; 14 yaĢındakilerin %83.4‟ünün normal, %8.3‟ünün ise zayıf ve ĢiĢman olduğu saptanmıĢtır. 16 yaĢındakilerin %9.1‟inin çok zayıf, %13.6‟sının ise hafif ĢiĢman olduğu görülmektedir. 18 yaĢındakilerin %20.8‟i zayıf, %58.3‟ü normal olarak tespit edilmiĢtir. Adölesanların BKĠ‟lerinin genelinin persentillere göre dağılımları incelendiğinde ise, %4.3‟ünün çok zayıf, %12.0‟ının zayıf, %69.6‟sının normal,

%10.7‟sinin hafif ĢiĢman ve %3.4‟ünün ise çok ĢiĢman olduğu tespit edilmiĢtir. Adölesanların BKĠ ortalaması 21.5696 + 3.6596 kg/m² olarak belirlenmiĢtir.

Eser (1997) 13-18 yaĢ kız adölesanların %5.4‟ünün zayıf, %8.2‟sinin ĢiĢman ve %86.3‟ünün normal olduğunu belirlemiĢtir. Önay (2002)‟ın çalıĢmasında kız adölesanların çoğunun (%82.0) 16.-85. persentiller arasında, %6.2‟sinin 5. persentilin altında, %3.9‟unun 5.-15. persentiller, %4.5‟inin 86.-95. persentiller arası ve %3.4‟ünün 95. persentil üzerinde olduğu görülmüĢtür. Ürer (2005) kız öğrencilerin ise taĢımalı devam eden öğrencilerin %12.0‟si, taĢımalı olmayan öğrencilerin ise %7.3‟ü 5. persentil ve altındadır. 5. persentilin altında olan (zayıf) taĢımalı kız öğrencilerin, taĢımalı olmayanlara oranla daha fazla olduğu belirlenmiĢtir. Toplam olarak 91.-95. persentiller arasında bulunan kız öğrencilerin oranı %1.4, erkek öğrencilerin oranı ise %0.9‟dur. Bekar (2006)‟ın yapmıĢ olduğu çalıĢmada ise, 12 yaĢ grubunda hafif ĢiĢman adölesanların yatılılarda %3.6, gündüzlülerde %19.4 olduğu göze çarpmaktadır. 13 yaĢ adölesanların %5.1‟inin zayıf , %83.3 ünün normal, %9.0‟ının hafif ĢiĢman olduğu görülmektedir. Benzer oranlarda 14 yaĢ grubunda adölesanların %3.7‟sinin zayıf, %85.2‟sinin normal ve %10.2‟sinin hafif ĢiĢman olduğu belirlenmiĢtir. 15 yaĢ grubunda yatılı adölesanların tamamı (%100) normal olduğu tespit edilirken, gündüzlü adölesanların %20‟sinin zayıf olması dikkati çekmektedir. Demir (2006), liseye devam eden kız öğrencilerin beslenme alıĢkanlıkları ve beden algısını etkileyen etmenler üzerine yapmıĢ olduğu araĢtırmada; adölesanların BKĠ‟lerinin persentillere göre değerlendirilmesi sonucu belirlenen ağırlık durumlarına göre öğrencilerin %1.3‟ünü çok zayıf, %13.8‟ini zayıf, %72.4‟ünü normal, %9.2‟sini hafif ĢiĢman, %3.3‟ünü ise ĢiĢman olarak belirlemiĢtir. Öğrencilerin BKI ortalaması 21.2±3.2 kg/m²‟dir. Küçükaslan (2006)‟ın 12–15 yaĢ adölesanlar üzerinde yürütmüĢ olduğu çalıĢmasında; 5. persentilin altında ve 95. persentilin üzerinde 6 adölesan bulunduğu adölesanların büyük çoğunluğunun 15.ve 50. persentiller arasında olduğu saptanmıĢtır. YaĢa göre BKĠ‟lerinin persentillere dağılımlarında farklılık (p>0.05) saptanmamıĢtır.

Adölesanların BKĠ‟lerine göre annelerinin kilolu olma durumuna göre dağılımı Tablo 9„da verilmiĢtir.

Tablo 9. Adölesanların BKĠ‟lerine Göre Annelerinin Kilolu Olma Durumu

Persentiller Annenin kilo

<5

(Çok zayıf) >5.-<15 (Zayıf) (Normal) ≥15.-<85

≥85.-<95

(Hafif ĢiĢman) (ġiĢman) ≥95 Toplam

durumu n % n % n % n % n % S %

Annesi kilolu 5 5.9 10 11.8 49 57.6 16 18.8 5 5.9 85 100.0 Annesi kilolu değil 9 3.7 29 12.0 178 73.9 19 7.9 6 2.5 241 100.0 Toplam 14 4.3 39 12.0 227 69.6 35 10.7 11 3.4 326 100.0

χ2 =12,199, Sd= 4, p<0.05

Adölesanların BKĠ‟leri ile annelerinin kilolu olması arasındaki fark istatiksel açıdan önemli bulunmuĢtur (p<0.05). Tablo 6 incelendiğinde, annesinin kilolu olduğunu belirtenlerin %18,8‟inin hafif ĢiĢman ve %5,9‟unun ĢiĢman olduğu belirlenmiĢtir. Annenin kilolu olmasının, kız çocuklarının kilolu ve çok kilolu olmalarına etki ettiği söylenebilir.

Adölesanların bel/kalça oranlarına göre dağılımları Tablo 10‟da verilmiĢtir. Tablo 10. Adölesanların Bel/Kalça Oranlarına Göre Dağılımları (n=326)

Tablo 10‟da görülebileceği gibi adölesanların %71.8‟inin 0.80‟in altında, %28.2‟sinin ise 0.80 ve üstü bel/kalça oranlarına sahip olduğu belirlenmiĢtir.

Bel kalça oranı erkeklerde 1.0, kadınlarda 0.80‟in üzerine çıkmamalıdır. Çünkü android ĢiĢmanlığın ve ĢiĢmanlığa bağlı olarak kronik hastalıkların görülmesinde riskin göstergesidir (Baysal,1999).

Toplam Bel/Kalça Oranı n %

<0.80 _{234 71.8}

≥0.80 _{92 28.2}

Yabancı (2004)‟nın çalıĢmasında bel/kalça oranı <1.0 olan erkeklerin oranı %98.6, >1.0 olanların oranı ise %1.4‟tür. Kızlarda %76.7‟sinin bel/kalça oranı<0.85 iken %23.3‟ünün bel/kalça oranı >0.85‟dir. Bu çalıĢmada bel/kalça oranı >1.0‟in altında olan erkeklerin oranı fazla iken, bel/kalça oranı >0.85 olan kızların oranı daha yüksek çıkmıĢtır. Küçükaslan (2006) yaptığı çalıĢmada, erkek adölesanların tamamının (113 kiĢi) bel/kalça oranının 1.0‟in altında olduğunu belirlemiĢtir. Kızlarda ise %63.3‟ünün bel kalça oranın 0.85‟inin altında, %34.7‟sinin bel/kalça oranın 0.85 ve üzerinde olduğunu belirlemiĢtir.

5.3. Adölesanların Beslenme Alışkanlıklarına Ait Bilgiler

Adölesanların yiyecek tüketim alıĢkanlıklarına göre dağılımları Tablo 11‟de verilmiĢtir.

Tablo 11. Adölesanların Yiyecek Tüketim AlıĢkanlıklarına Göre Dağılımları (n= 326)

Tablo 11‟de görüldüğü gibi adölesanların %62.3‟ünün yiyecekleri normal sürede, %27.3‟ünün yavaĢ yavaĢ çiğneyerek ve %10.4‟ünün ise hızlı hızlı yedikleri belirlenmiĢtir. Yiyecek tüketim alıĢkanlıkları incelendiğinde adölesanların %27.6 „sı sık sık azar azar ve normal öğünlerde az yiyecek tükettiklerini belirtmiĢlerdir. Adölesanların sadece %5.5‟i sık sık çok miktarda yiyecek tükettiğini belirtmiĢtir. Adölesanların yiyecekleri nasıl tükettikleri ve yiyecek tüketim alıĢkanlıkları ile BKĠ‟leri arasında anlamlı bir iliĢki bulunmamıĢtır (p>0.05). Adölesanların öğünlerde ekmek tüketim miktarları incelendiğinde ise yarıdan biraz fazlasının (%51.8) 3-4 dilim, %30.4‟ünün 1-2 dilim, %16.3‟ünün 5 ve daha fazla dilim ekmek tükettiği belirlenmiĢtir. Hiç ekmek tüketmeyenlerin oranı ise %1.5‟tir.

n %

Yiyecekleri Nasıl Tüketirsiniz

YavaĢ yavaĢ çiğneyerek 89 27.3

Normal sürede 203 62.3

Hızlı hızlı yerim 34 10.4

Yiyecek Tüketim Alışkanlıkları

Sık sık azar azar 90 27.6

Sık sık çok miktarda 18 5.5

Normal öğünlerde az 90 27.6

Normal öğünlerde çok 46 14.1

Uzun aralarla azar azar 58 17.8

Uzun aralarla çok 24 7.4

Öğünlerde ekmek tüketim miktarı

1–2 dilim 99 30.4

3-4 dilim 169 51.8

5 ve ↑ dilim 53 16.3

BKĠ‟nin öğünlerde ekmek tüketim miktarlarına göre dağılımı Tablo 12‟de verilmiĢtir.

Tablo 12. BKĠ‟nin Öğünlerde Ekmek Tüketim Miktarlarına Göre Dağılımı

Persentiller Ekmek

Tüketim (Çok zayıf) <5 >5.-<15 (Zayıf)

≥15.-<85 (normal) ≥85.-<95 (Hafif ĢiĢman) ≥95 (ġiĢman) Toplam Miktarı n % n % n % n % n % n % 1-2 dilim 9 9.1 13 13.1 70 70.7 7 7.1 - - 99 100.0 3-4 dilim 3 1.8 17 10.1 116 68.6 22 13.0 11 6.5 169 100.0 5 ve fazlası 2 3.8 9 17.0 38 71.7 4 7.5 - - 53 100.0 Hiç tüketmem - - - - 3 60.0 2 40.0 - - 5 100.0 Toplam 14 4.3 39 12.0 227 69.6 35 10.7 11 3.4 326 100.0 χ2 =27,295, Sd=12, p<0.05

Tablo 12‟de görüldüğü gibi adölesanların BKĠ‟leri ile öğünlerde ekmek tüketim sıklıkları arasındaki fark istatiksel açıdan önemli bulunmuĢtur (p<0.05). BKĠ‟ne göre normal ve zayıf adölesanların 5 dilim ve daha fazla ekmek tüketimleri sırasıyla %71.7, %17.0 olarak belirlenmiĢtir. Üç dört dilim ekmek tüketen hafif ĢiĢman ve ĢiĢman adölesanların oranları sırasıyla %13.0, %6.5‟dir. Hafif ĢiĢman adölesanların %7.5‟inin 5 dilim ve daha fazla ekmek tükettikleri, %40.0‟ının ise hiç ekmek tüketmedikleri saptanmıĢtır. Hafif ĢiĢman olan ve ĢiĢman olan adölesanların ekmek tüketim miktarları zayıf ve normal olanlara oranla daha azdır. Bu durum kilolu adölesanların, kilo almalarına neden olarak ekmek yemeyi neden göstermelerine ve kilo vermek amacıyla ilk önce ekmeği azalmak istemelerinden de kaynaklamıyor olabilir.

Tablo 13. Adölesanların Haftalık Öğün Tüketim Sıklıklarına Göre Dağılımları (n=326) Her gün Haftada 5-6 kez Haftada 3-4 kez Haftada 1-2

kez Hiç Yemem

Öğün Adı n % n % n % n % n % Kahvaltı 162 49.7 27 8.3 36 11.0 73 22.4 28 8.6 KuĢluk 36 11.0 9 2.8 20 6.1 85 26.1 176 54.0 Öğle 222 68.1 35 10.7 24 7.4 28 8.6 17 5.2 Ġkindi 51 15.6 9 2.8 25 7.7 93 28.5 148 45.4 AkĢam 262 80.3 23 7.1 11 3.4 24 7.4 6 1.8 Yatarken 19 5.8 5 1.6 11 3.4 108 33.1 183 56.1

Tablo 13‟de görüldüğü gibi öğünlerin her gün tüketilme oranına bakıldığında kahvaltı %49.7, öğlen öğünü %68.1 ve akĢam öğünü %80.3 olarak saptanmıĢtır. Hiç yemem seçeneğinde en çok iĢaretlenen öğünler ise sırasıyla %56.1 ile yatarken, %54.0 ile kuĢluk ve %45.4 ile ikindi öğününün olduğu belirlenmiĢtir. Kahvaltıyı hiç yemem diyen adölesanların oranı %8.6‟dır. Bu değerler doğrultusunda adölesanların en az atladıkları ana öğünün akĢam öğünü olduğu belirlenmiĢtir.

Adölesanların BKĠ‟leri ve haftalık öğlen yemeği tüketim sıklıklarına göre dağılımları Tablo 14‟de verilmiĢtir.

Tablo 14. Adölesanların BKĠ‟leri ve Haftalık Öğlen Yemeği Tüketim Sıklıklarına Göre Dağılımları

Persentiller

Öğlen yemeği (Çok zayıf) <5 >5.-<15 (Zayıf) ≥15.-<85 (normal)

≥85.-<95

(Hafif ĢiĢman) (ġiĢman) ≥95 Toplam

tüketim sıklığı n % n % n % n % n % n % Her gün 10 4.5 26 11.7 157 70.7 18 8.1 11 5.0 222 100.0 Haftada 5-6 kez 1 2.9 8 22.9 17 48.5 9 25.7 - - 35 100.0 Haftada 3-4 kez - - 1 4.2 20 83.3 3 12.5 - - 24 100.0 Haftada 1-2 kez 1 3.6 3 10.7 20 71.4 4 14.3 - - 28 100.0 Hiç yemem 2 11.8 1 5.9 13 76.4 1 5.9 - - 17 100.0 Toplam 14 4.3 39 12.0 227 69.6 35 10.7 11 3.4 326 100.0 χ2 =26,438, Sd=16, p<0.05

Adölesanların BKĠ‟lerine göre haftalık öğün tüketim sıklıkları incelendiğinde sadece öğlen yemeği ile BKĠ arasındaki fark istatiksel açıdan önemli bulunmuĢtur (p<0.05). Çok zayıf adölesanların %11.8‟i öğlen yemeğini hiç yemedikleri, zayıf adölesanların %22.9‟unun ve hafif ĢiĢman adölesanların %25.7‟sinin haftada 5-6 kez, normal adölesanların %83.3‟ü haftada 3-4 kez, ĢiĢman adölesanların tamamının her gün öğlen yemeği yedikleri belirlenmiĢtir. Tablo 14‟dende görülebileceği gibi öğlen yemeğinin tüketim sıklığı arttıkça BKĠ‟nin de arttığı belirlenmiĢtir. Adölesanların öğlen yemekleri sırasında okulda olmaları ve bu nedenle öğlen yemeklerini ev yerine kafelerde sağlıksız koĢullar altında, fast food türü yiyecek içecek tüketmelerinden kaynaklanabileceği düĢünülmektedir.

Tablo 15. Adölesanların Öğün Durumlarına Göre Dağılımları n % Öğün Sayısı (n= 326) 2 84 25.8 3 180 55.2 4 49 15.0 5↑ 13 4.0 Toplam 326 100.0 Öğün Atlama Durumu (n= 326) Atlıyor 94 28.8 Bazen Atlıyor 221 67.8 Atlamıyor 11 3.4 Toplam 326 100.0 Atlanan Öğün (n=315) Kahvaltı 128 40.6 KuĢluk 37 11.7 Öğlen 51 16.2 Ġkindi 43 13.7 AkĢam 29 9.2 Yatarken 27 8.6 Toplam 315 100.0 Öğün Atlama Nedenleri* (n=315) Canın istememesi 256 81.3 Hazırlayanın olmaması 20 6.3 Zaman yetersizliği 81 25.7 Zayıflama isteği 50 15.9 Gereksiz görme 17 5.4 Ekonomik yetersizlik 9 2.9 AlıĢkanlık olmaması 73 23.2

* Birden fazla seçenek iĢaretlendiği için toplamı alınmamıĢtır.

Tablo 15‟de görüldüğü gibi adölesanların %55.2‟sinin günde üç öğün, %25.8‟inin günde iki öğün, %15.0‟inin günde dört öğün ve %4.0‟ünün ise günde beĢ ve daha fazla öğün tükettikleri belirlenmiĢtir. Adölesanların %40.6‟sı yedikleri öğünler içinde en çok kahvaltıyı, %16.2‟si ise öğlen öğününü atladıklarını belirtmiĢtir. Adölesanların yedikleri öğünler içinde en az atladıkları ise %8.6 ile yatarken ve %9.2 ile akĢam olduğu saptanmıĢtır.

Yıldız (1992) adölesanların %54.0‟ünün 3 öğün tükettiğini saptamıĢtır. Ahsen (1994)‟in yaptığı araĢtırmada, deneklerin çoğunluğu (%62.4) günde üç öğün yemek yemektedir. Bunu %24.5 oranıyla iki öğün ve %10.9 oranı ile dört öğün yemek yiyenler izlemektedir. Türkmen (1996), 13–17 yaĢ çıraklarda yaptığı

çalıĢmada %76‟sının üç öğün tükettiğini bildirmiĢtir. Siega-Riz ve arkadaĢları (1998) 11-18 yaĢ arasındaki 1310 adölesanın diyet kalitesini belirlemek amacıyla 3 günlük öğün tüketimlerini incelemiĢler ve adölesanların %58‟inin günde üç öğün, %41‟inin üç günde en az iki öğün, %3.5‟inin ise atıĢtırmalık besinlerle birlikte 3 günde sadece bir öğün veya sadece atıĢtırmalık besinlerle beslenmiĢ oldukları görülmüĢtür. Konya‟da iki yetiĢtirme yurdunda kalan adölesanların beslenme durumları belirlemek için yapılan çalıĢmada, erkeklerin %4‟ünün 1-2 öğün, %86‟sının 3 öğün, %10‟unun 4-5 öğün, kızların ise %16.4‟ünün 1-2 öğün, %79.5‟inin 3 öğün, %4.1‟inin 4-5 öğün yemek yedikleri belirtilmiĢtir (Eser, 2000). Karayormuk‟un (2002) yaptığı çalıĢmada, öğrencilerin % 52‟sinin günde üç öğün yemek yediği, %35.8‟inin iki öğün ve % 9.5‟inin ise dört öğün yemek yediklerini belirlenmiĢtir. Öğrencilerin %37.4‟ünün öğle, %33.8‟inin sabah, %10.9‟unun sabah-öğle öğünlerini atladıklarını belirlenmiĢtir. DaĢbaĢı (2003)‟nın ilköğretim 8. sınıf öğrencileri üzerinde yaptığı çalıĢmada, öğrencilerin %60.7 üç öğün, %16.7‟sinin dört öğün tükettiği belirlenmiĢtir. Güler (2003)‟in yapmıĢ olduğu çalıĢma, 12–15 yaĢ adölesanların %76.7‟sinin üç öğün, %5.0‟ının beĢ ve daha fazla öğün yemek yediklerini ortaya koymuĢtur. Budak ve arkadaĢları (2005) yaptıkları araĢtırmada, öğrencilerin %42‟sinin her gün düzenli kahvaltı yaptığını, %58‟inin yapmadığını belirlemiĢlerdir. Kahvaltı yapan öğrencilerin akademik baĢarıları iyi (%45.8), kahvaltı yapmayan öğrencilerin ortadır (%53.3) (p<0.05). Kahvaltı yapan öğrencilerin %10.3‟ü, kahvaltı yapmayan öğrencilerin %16.3‟ü okulda baĢarısız olarak saptanmıĢtır. Bekar (2006) yaptığı araĢtırmada, adölesanların %52.3‟ü üç öğün, %36.1‟i dört öğün ve %11.7‟si iki öğün tüketmektedir. Ġki öğün tüketme yatılı adölesanlarda çok düĢük bir yüzdeye sahipken gündüzlülerde bu oran %21.8‟dir. Yatılı adölesanların %18‟inin, gündüzlü adölesanların %39.8‟inin öğün atladıkları belirlenmiĢlerdir. Her iki grupta en fazla atlanan öğle öğünü; yatılılarda %39.8, gündüzlülerde %53.2‟dir. Ahsen (1994) beslenme eğitimi gören ve görmeyen kız meslek lisesi son sınıf öğrencilerinin beslenme durumları üzerine yaptığı araĢtırmada, deneklerin %38.91‟inin kahvaltıyı atlamadıklarını, %59.04‟ünün öğlen yemeğini atlamadıklarını, %76.45‟inin akĢam öğününü atlamadıklarını belirlemiĢtir. Demir (2006) liseye devam eden kız öğrencilerin beslenme alıĢkanlıkları ve beden algılarını etkileyen etmenler üzerine yaptığı araĢtırmada, öğrencilerin %14.5‟inin

kahvaltıyı, %5.9‟unun öğle yemeğini % 3.9‟u ise aksam yemeğini her zaman atladıklarını; %52.0‟sinin kahvaltıyı, %57.3‟ünün öğle yemeğini, %81.6‟sının aksam yemeğini her zaman yediklerini belirlemiĢtir. Yatılı olan ve yatılı olmayan lise örgencilerinin beslenme bilgisi ve durumlarının değerlendirilmesi üzerine yapılan çalıĢmada, araĢtırmaya katılan lise örgencilerinin %80.8‟i üç öğün, %9.6'sı ise iki öğün yemek yemektedirler. Ġki ya da üç öğün yemek yiyen öğrencilerin oranı yaklaĢık % 90‟dır. Lise öğrencilerinin % 44.3‟ü hiç öğün atlamadığını ifade etmiĢtir. Öğün atlayanlar incelendiğinde ise öğrencilerinin %27.3‟ünün sabah kahvaltısını, %15.0'nini öğle yemeklerini atladıkları belirlenmiĢtir (Karasu, 2006). Küçükaslan (2006)‟ın yapmıĢ olduğu çalıĢmada, dershaneye giden adölesanların %72.5‟inin, dershaneye gitmeyen adölesanların %83.7‟sinin öğün atladıkları belirlenmiĢtir. Adölesanların yarıdan fazlasının (65.0) bazen öğün atladıkları, %22.9‟unun ise öğün atlamadığı ortaya çıkmıĢtır. Ayrıca adölesanların sırasıyla öğle (%38.9), sabah (%27.0), sabah ve öğle (%15.7), sabah ve akĢam (6.0), öğle ve akĢam (%4.3) öğünlerini atladıkları tespit edilmiĢtir.

Adölesanların %81.3‟ü öğün atlamalarına sebep olarak, canlarının istememesini, %25.7‟si zaman yetersizliğini, %23.2‟si alıĢkanlığının olmamasını sebep olarak göstermiĢlerdir. Adölesanların sadece %2.9‟u ekonomik yetersizliği öğün atlamalarına sebep olarak belirtmiĢlerdir.

Üniversiteli kız öğrenciler arasında yapılan bir araĢtırmada, deneklerin %44.1‟inin vakit bulamadığı için, %40.3‟ünün canı istemediği için, %6.8‟inin parası yetmediği için, %3.6‟sının ise zayıflamak gibi nedenlerde öğün atladıkları belirlenmiĢtir (Birer ve Ersoy, 1987). Simsek (1991)‟in ortaokul öğrencilerinin beslenme bilgi ve alıĢkanlıklarını tespit etmek için yaptığı araĢtırmada, öğrencilerin % 4.2‟sinin öğün atlama sebebinde „hazırlayan kimse olmuyor‟ cevabını verdikleri tespit edilmiĢtir. Yıldız (1992) Diyarbakır il merkezinde yaĢayan adölesanlarda ĢiĢmanlık prevalansı, beslenme alıĢkanlıkları ve bilgi düzeylerini incelemek üzere yapmıĢ olduğu çalıĢmada, sosyo-ekonomik düzeyi düĢük ve yüksek bölgedeki adölesanların öğün atlama durumlarını incelemiĢ ve her iki grup arasında anlamlı bir iliĢki saptamamıĢtır (p>0.05). Ancak sosyo-ekonomik düzeyi yüksek bölgedeki

adölesanlar daha çok canı istemediği için (%38.3) için öğün atladığını belirtirken, sosyo ekonomik düzeyi düĢük bölgedeki adölesanlar derse geç kalmamak (%47.4) için öğün atladıklarını belirtmiĢlerdir. Ahsen (1994) yaptığı araĢtırmada, deneklerin yarıdan biraz fazlasının (%55.93) öğün atlama nedeni olarak isteksiz olmayı gösterdiği belirlemiĢtir. Öğrencilerin %44.71‟inin vakit bulamadığı için, %18.43‟ünün hazırlaması zor geldiği için, %12.97‟sinin yemeklerden hoĢlanmadığı için, %12.29‟unun zayıflamak için öğün atladıklarını belirlemiĢtir. Güler (2003)‟in yaptığı araĢtırmada, öğrencilerin % 65.1‟inin canı istemediği, % 25.6 „sının vakit olmadığı, % 5.8‟i uyanamadığı, % 3.5‟inin ise hazırlayanının olmadığı için öğün atladıklarını tespit etmiĢtir. Ürer (2005) araĢtırmasında öğrencilerin çoğunun “iĢtahsızlık” nedeniyle öğün atladıklarını saptamıĢtır. Bekar (2006)‟ın yapmıĢ olduğu çalıĢmada, yatılı adölesanların öğün atlama nedenlerinin baĢında %60.8 ile canın istememesi gelmektedir. Gündüzlü adölesanlarda öğün atlama nedeni olarak sırasıyla, %28.6 ile canın yemek istememesi %24.1 ile okula geç kalma ve %23.7 ile zaman yetersizliği olduğu belirlenmiĢtir. Demir (2006)‟in yaptığı araĢtırmada, öğün atlayan öğrencilerin %52.5‟i vakit olmadığı için, %43.2 si canı istemediği için öğün atladıklarını, %4.3 ü ise evde yemek hazırlanmadığı için öğün atladıklarını belirtmiĢlerdir. Karasu (2006)‟nun yapmıĢ olduğu çalıĢmada, öğün atlayan %55.8 oranındaki lise öğrencisinin çoğunluğunu, canı istemediği için öğün atlayan öğrenciler (%35.8) oluĢturmaktadır. Unuttuğu ya da fırsat bulamadığı için öğün atlayanların oranı ise %17.3‟tür. Gereksiz gördüğü için ya da ekonomik nedenlerle öğün atlayanların oranı yalnızca %1.6‟dır. Ġncelenen araĢtırma sonuçlarında ortaya çıkan öğün atlama nedenleri ile bizim çalıĢmamız sonucu ortaya çıkan öğün atlama nedenleri benzerlik gösterir niteliktedir.

Adölesanların BKĠ‟lerinin öğün atlama nedenlerine göre dağılımı Tablo 16‟da verilmiĢtir.

Tablo 16. Adölesanların BKĠ‟lerinin Öğün Atlama Nedenlerine Göre Dağılımı (n=315)

Tablo 16‟da adölesanların BKĠ‟lerine göre öğün atlama nedenleri incelendiğinde, hazırlayan olmadığı için, zaman olmadığı için, gereksiz gördüğü için ve alıĢkanlığı olmadığı için öğün atlayan adölesanlarla BKĠ‟leri arasındaki fark istatiksel açıdan önemli bulunmamıĢtır (p>0.05). Ancak adölesanların öğün atlama