Actium Deniz SavaĢının Nedenleri

Julius Caesar'ın Ġ.Ö. 44 yılında öldürülmesinden sonra, evlatlık oğlu Octavianus( Augustus) ve generalleri Marcus Antonius ile Marcus Aemilius Lepidus arasında, tıpkı bir zamanlar Julius Caesar, Pompeius ve Crassus arasında olduğu gibi ikinci bir Triumvir* oluĢturulmuĢtur. Bu üç mutlak amir, Garp (Batı) eyaletlerini, bu eyaletlere ait ordularla birlikte aralarında bölüĢmüĢlerdir. Antonius, Gallia Cisalpina, Lepidus, Gallia Narbonensis ile her iki Ġspanya eyaletini, Octavianus ise, Sardunya, Sicilya ve Afrika eyaletlerini almıĢtır258

. Bu üçlü içinde en zayıf bulunanı Octavianus idi. Octaniavus, Julius Caesar‟ın mirasçısı olarak Roma‟ya geldiğinde ilk olarak, babasının arkadaĢı olduğu için Antonius‟u ziyaret ederek, Caesar‟ın mirasındaki hakkını istemiĢtir. Antonius, ilk baĢta çocuk yaĢta sayılabilecek Octavianus‟u küçümsemiĢtir. Fakat Octavianus, Caesar‟ın eski generallerini çevresine toplayınca Octavianus ‟un haklarını kabul etmiĢtir259

. Bu üçlü, baĢlangıçta dostlarına memuriyetler vermek suretiyle mükâfatlandırmak, askerlerinin ihtiyaçlarını karĢılamak ve düĢmanlarını ortadan kaldırmak için karar vermiĢlerdir. Triumvir‟ler, Ġ.Ö. 43 yılında, bir halk kararı ile resmen tanınarak beĢ senelik yönetme gücünü elde etmiĢlerdir. Birlik, Cicero‟nun da aralarında bulunduğu birçok önde gelen Romalıyı haklarından mahrum etmiĢ, mallarına el koyarak kendisine kaynak yaratmıĢtır260.

Mallarına el konulan kiĢilerin servetleri, Caesar katillerine karĢı yapılan savaĢlarda ve ordularının mükâfatlandırılması iĢlerinde kullanılmıĢtır. Antonius ve Octavianus, doğuya hareket ederek, Makedonia Philippi mevkiinde, Caesar katilleri, Casius ve Brutus‟u, yenilgiye uğratmıĢlardır. Bu savaĢtan sonra Octavianus Batı‟yı; Antonius ise Doğu‟yu alarak askerlerini yerleĢtirmiĢtir.

*Triumvir: (Latince, "tres viri", "üç adamdan oluşan") Roma Cumhuriyeti’nin ilanının ilk yıllarından itibaren devletin yönetim ve idare mekanizmasının bir parçası olarak oluşturulmuş, gerekliliği mevcut devlet idaresi tarafından öngörüldükten sonra farklı yetkilerle donatılmış, üç memurun bu birimlere atanmasıyla oluşturulmuş teşkilatlanma. 258 Bosch 1940, 110. 258 Bosch 1940, 110. 259 _{Plutarkhos 1992, 21.} 260 Bosch 1940, 111.

Octavianus, bu sıralarda çok zor durumda bulunmaktadır. Antonius „un, Caesar katillerine karĢı yapılan savaĢlarda gösterdiği baĢarılar sayesinde oluĢan dostluk, tamamıyla bir menfaat birliğidir. Bu dostluk, müĢterek düĢmanlar ortadan kalktıktan sonra tehditkâr bir vaziyet almaya baĢlamıĢtır. Antonius ‟un kardeĢi ile yasal eĢi Fulvia tarafından idare edilmekte olan Ġtalya‟daki Antonius taraftarları, Octavius‟a karĢı olan düĢmanlıklarını açıkça göstermeye baĢlamıĢtır.

Antonius ‟un, doğu eyaletlerine yerleĢmesinden sonra tarzı ve davranıĢları, Romalılar içinde hatta kendisinin en iyi arkadaĢları arasında bile büyük bir hiddet ve hayal kırıklığı yaratmıĢtır. Antonius, doğu eyaletlerine vergi toplamak için gittiğinde, Mısır kraliçesi Cleopatra‟ya âĢık olmuĢ ve onunla evlenmiĢtir. Antonius „un baĢına gelebilecek en son ve en büyük kötülük Cleopatra‟ya duyduğu aĢktan gelmiĢtir261

.

Antonius „un Cleopatra ile yapmıĢ olduğu evlilik, Roma‟da hemen yankısını bulmuĢtur. Bu evlilik Antonius „un, Octavianus ‟un kız kardeĢi Octavia ile evli olmasından dolayı Ģahsına yapılmıĢ bir hakaret olmuĢtur. Fakat bundan daha önemlisi ve yankı uyandıranı, Roma eyaletlerinin, Cleopatra‟ya hediye edilmesi olmuĢtur. Bu davranıĢlar, bütün Romalıların hislerini incitmiĢtir.

Antonius, eyaletlerde yaĢayan halka tıpkı mutlak bir kral gibi, keyfine göre muamele etmiĢtir. Yalnız, Roma‟da Jüpiter Optimus Maximus mabedinde yapılabilen, “Triumphus” un Ġskenderiye‟de tertip edilmesi, devletin merkez kudretini Ģarka nakletmek gibi açık bir niyet sergilenmesi olarak algılanmıĢtır. Antonius „un, Cleopatra‟yı krallar kraliçesi olarak ilan etmesi ve kendi Ģahsını yabancı bir kraliçenin emri altına vermesi, Roma milli hislerini incitmiĢtir. Antonius, Cleopatra‟nın öyle bir tutsağı olmuĢtu ki, karısı Fulvia, Roma‟da, genç Caesar Octavianus‟a karĢı Antonius „un hakları için savaĢırken, Part ordusu Mezopotamya‟da rahatça dolaĢırken bile, Antonius kendisinin Cleopatra tarafından Ġskenderiye‟ye götürülmesine razı olabiliyordu262

.

Shakespeare‟inin, Plutarkhos‟un eserlerine dayandırarak oluĢturduğu, Antonius ve Cleopatra‟nın aĢkını ve Antonius „un genç Caesar Octavianus ‟la yaptığı savaĢı anlattığı ölümsüz eseri Antonius ve Cleopatra Tragedyasında, Antonius „un bu aĢk karĢısında ne kadar aciz bir duruma düĢtüğünü, yine onun askerlerinden birisi olan Phılo ağzından Ģu Ģekilde anlatmaktadır:

261 _{Plutarkhos 1992, 29.} 262

Yoo, ama artık fazla ileri gitti Bizim komutanın bu kadına düşkünlüğü.

Savaşta dizi dizi lejyonlara çevrilince Mars Tanrının zırhları gibi ışıldayan

O yiğit bakışları Antonius „un Şimdi, tanrılar önünde eğilir gibi,

Bir esmer yüzünden başka bir şey görmez oldular. O kahraman yürek ki, savaşta hızlı atınca

Şişip gevşetirdi göğsündeki zırhları Şimdi vazgeçip yiğitlikten,

Bir yelpaze oldu Mısırlı bir kadının elinde Ateşli sevgisini soğutmak için263

.

GeçmiĢte ülkesi için büyük kahramanlıklar göstermiĢ olan Antonius ‟un, ülkesindeki sorunlara kayıtsız kalması ve Pompeius ‟un denizleri elinde tutmasından dolayı, Triumvirlerden Octavianus ve Lepidus ‟un; Pompeius ‟la savaĢmakta yetersiz kalması bu öfkeyi daha da büyütmüĢtür. Octavianus „un gözünde eskiden büyük bir kahraman ve komutan olan Antonius, bir kadının tutsağı aciz bir adam konumuna düĢmüĢtür. Bu durumu Shakespeare, Antonius ve Cleopatra eserinde genç Caesar Octavianus „un ağzından Ģu Ģekilde anlatır:

Antonius! Kes artık cümbüşlerini! Hirtius‟la, Pansa‟yı, konsülleri öldürüp de

Modena‟dan atıldığın günleri hatırla; Geçtiğin yerlerde kıtlık vardı o günler,

263

Rahatlık içinde yetişmiş olmana rağmen Dağlılardan iyi katlanmıştın yoksulluğa. At sidikleri içtin; hayvanları tiksindirecek,

Çürük yosunlu bataklık suları içtin. Tat bilen damağın tükürüp atmadı En yabani fundalıkların acı yemişlerini. Ağaç kabukları kemirdin karacalar gibi,

Kar çayırları kapattığı zaman. Öyle olmayacak bir et yemişsin ki Alplerde Görenler baygınlık geçirmiş diye anlatılır.

Öyle askerce katlanmıştın ki bunlara, Bugün anlatılması onuruna dokunsa da, O zaman avurtların biraz olsun çökmemişti.

Yazık doğrusu Antonius‟a,

Keşke utansa da artık kendindenBir an önce dönse Roma‟ya264

.

Bu sebeplerden dolayı oluĢturulmuĢ olan “Triumvirler” arasında bir uçurum oluĢmuĢtur. Bu durum da, Antonius ve Octavianus arasında, olası bir savaĢı kaçınılmaz kılmıĢtır265.

264

Shakespeare 2000, Perde I, 24. Bu konuda geniş bilgi için, Bk. Metris Plutarkhos’un Marcus Antonius eseri, s.22.

265