Abdullah Maikano ve Dinî Düşüncesi

Abdullah Ahmed Maikano Jallo (ö. 2005) ilk eğitimini Abosuo Western bölgesi ve Kumasi Asante bölgesinde almıştır. Eğitimine devam etmek için 1956 yılında el- Ezher’e gitmiştir. 1960’larda Ticâniyye hareketine destek vermek amacıyla Gana Hava Kuvvetleri’nden istifa etmiş, Ticâniyye tarikatı liderleri arasında Selefî âlimlerle tartışmaya girecek kadar cesareti ile ön plana çıkan ilk kişi olmuştur. Takındığı bu tutumun akabinde Maikano’nun eliyle Gana’da Ticâniyye tarikatına katılanların sayısı artmıştır.205 _{Şeyh Maikano, Selefîlerin Ticâniyyeye sert eleştirilerine karşı çıkarak}

oynadığı rol nedeniyle feyz hareketinin önde gelenlerindendi. Selefîlerin Ticâniyye’ye karşı eleştirilerinin zirveye ulaştığında, şeyh Maikano tarafından yapılan savunma, onu hareketin müntesiplerinin büyük çoğunluğu arasında destek kazanmasına yol açmıştı.206

Ticâniyye’yi savunmasındaki rolü nedeniyle Maikano’nun şöhreti Gana’daki Ticâniyye hareketinin lideri olmasının önünü açacaktı.207

Maikano’nun, kadın erkek aynı ortamda bulunmayı, davul çalmayı, hip hop müziği ve eğlenceyi hoş görmesi iyi şöhret kazanmasındaki faktörlerden birisiydi. Maikano’nun bu konudaki argümanının merkezinde, yaşlıların muhafazakâr dinî beklentileri ile gençlerin dinî faaliyetlere olan ilgileri arasındaki farkı dengelemeye olan ihtiyaç vardır. Bu dinî tutumların doğal bir sonucu olarak Maikano’nun Gana’daki şöhreti Gana Müslüman toplumunun içinde üçüncü bir güçlü yeni yapılandırma olarak ortaya çıkmaktadır. Maikano’nun liderliğindeki bu hareket daha sonra Gana’da “Jello

204 _{Ceyhan, “Niyâs, İbrahim b. Abdullah”, s. 360-362.} 205 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 46.}

206 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 116-117.} 207 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 46.}

64

Ticâniyye” olarak bilinecektir. Maikano’nun büyük etkisiyle hareketteki gençler sadece Selefîlerle değil, Ticâniyye hareketine karşı çıkan herkesle mücadele etmişlerdir.208

Şeriat açısından diğer âlimlerdan farklı olan Abdullai Maikano’nun dinî görüşü, ideolojisi ve faaliyetleri, Ticânî âlimler arasında birçok tartışmalara neden olmuştur. Bu farklılıklar akademik rekabetten öte teolojik farklılıklardır. Bu farklılıklardan biri, bir Müslüman’ın evlenebileceği kadın sayısı ile ilgilidir. Abdullah Maikano’nun bu konuda farklı bir görüşü söz konusudur. Ona göre Kur’an’da belirtilen evlilikle ilgili kadın sayısı genel bir kuraldır ve duruma göre değişebilmektedir. Onun yukarıdaki görüşlerine sadece selefîler değil, Ticâniyye’den bazı âlimler de karşı çıkmıştır. Kumasi’deki Feyz grubunun önde gelen âlimleri, Maikano’dan, yaptıklarını açıklamasını istedikleri bir mektup kaleme alırlar ve söz konusu âlimler onu tövbe etmeye davet ederler. Bu, Gana’daki önde gelen Feyz grubu âlimleri tarafından paylaşılan bir görüş haline gelir.209

Maikano’nun en çok tartışılan görüşlerden bazıları da Hz. Peygamber’den (s.a.v.) daha fazla Kur’an okuduğu, kendini beş vakit namazlarından muaf tutulabileceği, onu görenleri cehennem ateşinden koruyacağı gibi beyanlarda bulunmasıdır. Maikano’nun teşvik ettiği en tartışmalı mesele, çalışmanın ikinci bölümünde bahsi geçen “Kwashi-Rawa” isimli dans olmuştur. Gösteriler dâhilinde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ve cemaatin önde gelenlerine övgülerle, çalınan davulların ritmi ile söylenen şarkıların eşliğinde genç ve yaşlı erkekler-kadınlarla karışık bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Her Ticânî, Kwashi-Rawa’yı onaylamamasına rağmen, kuşkusuz Gana’daki Nawun-Nyarba için ayırt edici bir özellik olmaktadır. Bazı Ticânî âlimler tarafından Kwashi-Rawa fenomeninin, gençlerin enerjilerini din ve ibadet ile ilgili eylemlere yönlendirmek için bir girişim olduğu açıklaması yapılmaktadır.210

Şeyh Maiko’nun bu ve benzeri ifadeleri her ne kadar tasavvufta sekr halinin belirtileri olarak açıklansa bile, onun Allah ile bir olması İslâm dininin tevhid inancına ters düşmektedir ki bunun için selefîler Ticâniyye cemaatinin ve tebaasını kâfir ilan etmiştir. Ticâniyye tarikatından olan Gana Ulusal Baş Müftüsü Şeyh Osman Nuhu Sharubutu, Maikano’nun bu görüşlerinin İslâm dinînin kutsal ahlak normlarını yıkmakta olduğunu düşünmektedir. Bundan dolayı Jello grubu müntesipleri de Osman Nuhu’yu

208 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 49-50.} 209 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 50.}

65

baş müftü olarak kabul etmemektedir. Sonuç olarak, Maikano, Feyz grubu âlimleri tarafından red ve tekfir edilmiştir. Cenazesi ve yas dönemi boyunca âlimler topluluğunun olmaması, merhum Maikano ile kopmuş ilişkilerin ciddiyetini vurgulamaktadır. Maikano’nun yükselişi ve düşmesi iki farklı bağlamda değerlendirilmektedir. Rakiplerinin birçoğu için Maikano’nun Gana’da bıraktığı tek miras, dinî aşırılık, sapkınlıklar ve Feyz içerisinde bile alternatif görüşlere karşı hoşgörüsüzlüktür. Müntesiplerinin çoğun Abdullah Maikano’yu dinî faaliyetleri kitlelere ve genç nesillere ulaştırmak için liberalleşmeyi öngören biri olarak görmektedirler. Sosyo-ekonomik sınıftan Brong Ahafo bölgesindeki memleketi Prang’dan, önemli ölçüde müntesip çekerek Müslüman gençlik üzerindeki etkisi çok büyüktür. Memleketi, Gana ve ötesindeki kişiler için mevlid yıldönümü kutlamaları sırasında küçük bir hac merkezi haline gelmişti.211

Bu noktada Şeyh Maiko’nun şöhret kazanmasında etkisi büyük olan birkaç dinî düşüncesinden söz edelim. Söz konusu görüşleri, sadece selefîler değil, Ticâniyye’den bazı âlimlerin de karşı çıkmasına neden olmuştu.

Şeriat açısından diğer âlimlerdan farklı olan Abdulla Maikano’nun dinî görüşü, ideolojisi ve faaliyetleri, Ticânî âlimler arasında birçok tartışmalara neden olmuştur. Bunlardan biri, Müslüman erkeğin evlenebileceği kadın sayısı ile ilgili Abdullah Maikano’nun farklı bir görüşü vardır. Ona göre Kur’an’da belirtilen evlilikle ilgili kadın sayısı genel bir kuraldır ve duruma göre değişebilmektedir. Bunun için kendisi dörtten fazla kadınla evlenmiştir. 212

Maikano’nun tartışma konusu olan bir başka görüşü ise Hz. Peygamber’den (s.a.v.) daha fazla Kur’an okuduğu, kendini beş vakit namazlarından muaf tutulabileceği, onu görenleri cehennem ateşinden koruyacağı gibi beyanlarda bulunmasıdır. Maikano’nun fikirleri arasında en tartışmalısı “Kwashi-Rawa” isimli dans olmuştur. Bu dans, daha çok mevlid kutlama ve törenleri dâhilinde Hz. Peygamber’e (s.a.v.) ve cemaatin önde gelenlerine övgülerle ve çalınan davulların ritmi ile söylenen şarkıların eşliğinde genç ve yaşlı erkekler kadınlarla karışık bir şekilde gerçekleştirilmektedir.213

211 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 50-51.} 212 _{Dumbe, Islamic Revivalism, s. 50.}

66