AB’nin Yolsuzlukla Mücadele Kapsamında Malvarlıklarının Geri

Yolsuzluk sıklıkla uyuşturucu, insan kaçakçılığı gibi ciddi suç tipleri ile ilişki içerisindedir. Yolsuzluk sonucu elde edilen suç gelirleri küreselleşmesinin ve teknolojinin imkânlarından yararlanarak kolaylıkla başka ülkelere gidebilmektedir. Bu sebeple AB tarafından da suç gelirlerinin izlenmesi, tespiti, el konulması ve müsaderesi konusuna büyük önem verilmekte olup malvarlıklarının geri alınması konusu yolsuzluk dâhil tüm suçlardan kaynaklanan malvarlıklarının geri alınması olarak daha geniş bir perspektiften ele alınmaktadır.

Tablo 8: Malvarlığı Geri Alım Süreci 1.Suç Gelirinin

Tespiti

Öncelikle suç gelirlerinin izi sürülerek hangi ülkelerde olduğunun tespiti yapılmalıdır.

2.Önleyici Tedbirler

Tespit edilen suç gelirlerine ilişkin olarak müsadere kararının çıkarılması uzun zaman alacağından dolayı bu zaman zarfında malvarlıklarının elden çıkarılmasını önlemek amacıyla dondurma (banka hesapları, taşınmazlar, gayrimenkuller için) ve el koyma (taşınır, menkul malvarlıkları için) gibi önleyici mekanizmalar kullanılmaktadır.

3.Müsadere Kararı

Dondurulan veya elkonulan malvarlıklarının yasal bir şekilde geri alımının sağlanması için bu malvarlıklarının suç geliri olduğu ispat edilerek müsadere kararı çıkarılması sağlanmaktadır. malvarlığı mağdura iade edilebilir, asıl ait olduğu ülkeye geri kazandırılabilmekte veya devletin zimmetine geçirilebilmektedir.

Avrupa Komisyonu’nun 12 Mart 2012 tarihli Komisyon Çalışma Dokümanında, malvarlığı geri alım süreci tablodaki gibi tanımlanmıştır.³⁴⁸

Suç ile mücadelede en etkili yöntem suçluların suç işleyerek elde ettiği gelirlerinin izinin sürülerek müsadere edilmesidir. Özellikle yolsuzluk sonucu ülke dışına çıkarılan mal varlıklarının geri alınmasında da müsadere konusunda etkin bir uluslararası işbirliği gerekmektedir. Birleşmiş Milletler tarafından başlatılan Çalınmış Mal varlıklarının Geri Alınması (Stolen Asset Recovery-StAR) girişimine paralel olarak, AB tarafından da organize suçla mücadelede öncelikli sırayı “suç gelirlerinin müsaderesi ve geri alınması”

almaktadır. Ayrıca demokratik kurumlara olan güveni sarsan yolsuzluklar sonucunda, politik liderler güç kaybedebilmekte ve onların yerine suç organizasyonları güçlenmektedir. ³⁴⁹

Daha önce de bahsedildiği üzere Stockholm Programında mali suçlar ve yolsuzlukla ilgili olarak, üye ülkelerin suç gelirleri ile daha etkin bir mücadele sağlamasını teminen suç gelirlerinin tespiti, el konulması ve müsaderesinin daha etkin bir şekilde yapılması ve malvarlığı geri alım birimleri (ARO) arasındaki işbirliğinin güçlendirilmesi istenmektedir. Bu kapsamda AB tarafından müsadereye ilişkin 2001/500/JHA, 2003/577/JHA, 2005/212/JHA, 2006/783/JHA konsey çerçeve kararlarının ardından 2007/845/JHA sayılı “Suç Gelirlerinin İzinin Sürülmesi ve Tespitine Yönelik Üye Ülkelerin Mal Varlıklarının Geri Alınması Birimleri-Müsadere Ofisleri (AROs) Arasında İşbirliğinin Geliştirilmesi” hakkında 6 Aralık 2007 tarihli Konsey Kararı, AB tarafından, suç gelirlerinin izinin sürülmesi ve tespiti amacıyla üye ülke müsadere ofisleri arasında uluslararası işbirliğini sağlamak amacıyla yayınlanmıştır.

348 Avrupa Komisyonu, “Commission Staff Working Paper Accompanying Document to the Proposal for a Directive of the European Parliament and the Council on the Freezing and Confiscation of Proceeds of Crime in the European Union Impact Assessment”, Brussels, 12.03.2012, s.9, (Erişim) http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=SWD:2012:0031:FIN:EN:PDF,

349 Avrupa Bülteni, AB’de Yolsuzluk Sorunu, (Erişim) http://www.avrupabulteni.com/abde yolsuzluk-sorunu--28207h.htm, 30 Haziran 2006.

Bu Karar ile AB üyesi ülkelerin 18 Aralık 2008 tarihi itibariyle Karar doğrultusunda işbirliği yapılmasını sağlayan ARO kurmaları gerektiği ve bu müsadere ofislerinin müsadere işlemlerinde merkezi temas noktası olacağı belirtilmiştir. 18 Aralık 2010 tarihi itibariyle de AB tarafından üye ülkelerin bu Karar’a ilişkin yükümlülüklerini yerine getirip getirmediği bakımından değerlendirmeye tabi tutulacağı ve bu konuda özellikle ülke mali istihbarat birimleri ve yargı birimleri ile gerçekleştirilecek işbirliğinin çok önemli olduğu da vurgulanmıştır.

Malvarlığı geri alım birimleri başlıklı, Kararın 1’inci maddesi’nde AB üyesi her ülkenin bir ARO kurması veya ARO olarak görev yapacak birimi belirlemesi gerektiği belirtilerek üye ülkelere kendi ulusal mevzuatlarına uyumlu olacak şekilde iki tane ARO kurabilme veya iki kurumu ARO olarak belirleme yetkisi de tanınmıştır. Kararın 2’nci maddesi’nde ise malvarlığı geri alım birimleri arasında işbirliği konusuna değinilerek AB üyesi ülkelerin, üye ülkelerin varlıklarının geri alınması amacıyla müsadere ofisleri arasında etkin bir işbirliği sağlamaları gerektiği belirtilmiştir. Karar’ın 3’üncü maddesi’nde de

“Malvarlığı Geri Alım Birimleri” arasında ülke talepleri üzerine gerçekleştirilecek işbirliği ile ilgili olarak işbirliğinin AB üyesi ülkelerin kanun uygulayıcı birimleri arasında bilgi ve istihbarat değişimini kolaylaştıran 2006/960/JHA sayılı “Konsey Çerçeve Kararı”³⁵⁰ doğrultusunda yapılacağı belirtilmiştir.

Suç gelirleri hakkında 20.11.2008 tarih ve COM(2008)766 numaralı

“Avrupa Komisyonu Bildirisi”³⁵¹ (Commission of the European Commities, 2008) ile mal varlıklarının geri alınması birimleri ile ilgili olarak “Ulusal Malvarlıkların Geri Alınması Birimlerinin (AROs)” kurulması, ARO’ların yapısı,

350 2006/960/JHA: Council Framework Decision of 18 December 2006 on simplifying the exchange of information and intelligence between law enforcement authorities of the Member States of the European Union, (Erişim) http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=

CELEX:32006F09 60: EN:HTML, 30 Haziran 2013.

351 Commission of the European Commities, COM(2008)766:Communication From The Commission To The European Parliament And The Council Proceeds of Organised Crime Ensuring that “Crime does not pay”,2008, (Erişim) http://eurlex.europa.eu/ LexUriServ/LexUriSer.do?uri=COM:2008:

0766:FIN:EN:PDF, 15 Haziran 2013.

görev ve yetkileri, müsadere konusunda AB üyesi olmayan ülkeler ile işbirliği ve ARO’ların etkin bir şekilde çalışması için alınması gereken tedbirler gibi konularda detaylı açıklamalarda bulunulmuştur.

Bildiride kurulacak olan ulusal ARO’ların görevlerini etkin bir şekilde yerine getirebilmesi için aşağıda belirtilen görev ve yetkilere sahip olması istenmektedir.

 Suç gelirlerinin izini sürmek.

 Suç gelirlerinin dondurulması ve suç gelirine el koyma işlemini gerçekleştirmek.

 Müsadere işleminin gerçekleştirilmesinde rol almak.

 El konulan malvarlığının idare edilmesini sağlamak.

 Müsadere işlemlerinin gerçekleştirilmesinde merkezi bir temas noktası olmak ve bu konudaki uluslararası talepleri almak.

 Malvarlıklarının dondurulması, el konulması ve müsaderesine ilişkin ilgili istatistikleri toplamak.

 Suç gelirlerini tespit etmek ve bu gelirlerin izini sürmek amacıyla finansal kayıtlar da dâhil ilgili tüm veri tabanlarına (tapu kayıtları, şirket bilgileri, motorlu taşıt kayıtları, mahkûmiyet istatistikleri, vergi bilgileri, suç kayıtları, sosyal güvenlik ve finansal kuruluş kayıtları) ulaşmak.

 Gerekli bilgileri temin edecek zorlayıcı bir güce sahip olmak.

 Malvarlıklarını 72 saat gibi kısa bir süre içerisinde, söz konusu suç gelirlerinin belirlenmesi ile el konulmasına veya müsaderesine ilişkin mahkeme kararının icrasına kadar geçen süre içerisinde kaçırılmasına engel olmak için geçici dondurma işlemi yapabilmek.

 Diğer yetkili makamlar ile birlikte ortak soruşturma yürütme yetkisine sahip olmak.³⁵²

12 Nisan 2011 tarihli Komisyon Tebliği (COM(2011)176 Final)³⁵³ ile birlikte ise AB üyesi ülkelerin 2007/845/JHA sayılı Konsey Kararı’na uyumları konusunda bir değerlendirme yapılmıştır. Tebliğin yayımlandığı tarih itibariyle 22 ülke de ARO yapılanmasının tamamlandığı, diğer ülkelerin³⁵⁴ de komisyona bilgi verdiği ifade edilmiştir.

3.3.4. Türkiye’de Yolsuzlukla Mücadele Kapsamında Malvarlıklarının