BÖLÜM I. PROJENİN TANIMI VE ÖZELLİKLERİ
I. a.1. Projenin Tanımı ve Özellikleri
Kademli Ekipman Hayvancılık Tarım Gıda Sanayi ve Ticaret Ltd. Şti. uzun yıllardır kümes ekipmanları sektöründe faaliyet gösteren Kutlusan Kafes Ekipman ve Hayvancılık Taşımacılık San. Tic. Ltd. şirketinin grup firması olarak 2002 yılında kurulmuştur.
Kutlusan 1996 yılında ticari yumurta yetiştirme kümesleri için ekipman üretimi amacıyla İzmir’de kurulmuştur. Tavukçuluğun ülkemizdeki gelişim süreci içerisinde beyaz et ve yumurtaya olan talepteki artıştan dolayı ülkemizdeki kümes sayısı da artış göstermiş, bu da beraberinde kümes ekipmanlarına olan ihtiyacı ortaya çıkarmıştır.
Kutlusan, ülkemizdeki bu boşluğu görmüş ve İzmir’de kümes ekipmanı üretimi tesisini faaliyete geçirmiştir. Firma, ülkemizde kümes ekipmanı üretimi yapan ilk yerli kuruluşlardan birisidir. Kuruluş yıllarında standart ekipman üretimleri yapan Kutlusan, ilerleyen yıllarda AR-GE faaliyetlerine de ağırlık vermiş, tüm dünyaya kümes ekipmanları ihraç eden bir firma haline gelmiştir.
AR-GE faaliyetlerinin yoğunlaşması, üretilen ekipmanların gerçek üretim ortamında denenmesi ihtiyacını ortaya çıkarmış, bu amaçla değişik üretici firmalar ile ortaklaşa çalışmalar yürütülmüştür. Ancak, araştırma geliştirme faaliyetleri sonucu dizayn edilen değişik tip ve ebattaki ürünler nedeni ile üretim portföyünün genişlemesi ve bu nedenle deneme yapılması ihtiyacının artması sonucu firma bu denemelerini grup şirketlerinden Kademli Ekipman bünyesinde kendisi yapmaya karar vermiştir.
Bu amaçla İzmir ili, Kemalpaşa ilçesi, Armutlu köyü, L19a06b Pafta, 8256 no’lu parselin kullanılması planlanmıştır. Parsel üzerinde mevcut durumda (mülga) Armutlu Belediyesi’nden 20.03.1996 tarihinde Yapı Ruhsatı ve 14.01.2003 tarihinde Yapı Kullanma İzin Belgesi alınan ve yem deposu, yumurta paketleme tesisi ve idari bina olarak kullanılan bina ile, Kemalpaşa Belediyesi’nden 27.12.2007 ve 31.12.2008 tarihlerinde Yapı Ruhsatları, 27.01.2011 ve 30.06.2011 tarihlerinde Yapı Kullanma İzin Belgeleri alınmış her biri 1.112 m2 büyüklüğünde 4 adet kümes yer almaktadır. Bu kümeslerden 3 tanesi yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, 1 tanesi ise yarka yetiştirme kümesi olarak kullanılmaktadır.
Zamanla araştırma geliştirme faaliyetleri sonucu geliştirilen kümeslerin verimliliğini ölçebilmek amacı ile grup firması olan Kademli Ekipman tarafından İzmir ili, Kemalpaşa ilçesi, Armutlu Köyü, L19a06b Pafta, 8256 parsel üzerinde kümesler kurulmuştur. Halihazırda kurulu olan 4 kümesten üçü yumurta tavuğu yetiştirme kümesi, biri yarka yetiştirme kümesi olarak kullanılmaktadır.
Mevcut durumda 90.000 adet/dönem yarka ve 228.000 adet/dönem yumurta tavuğu yetiştirme kapasitesine sahip olan Kademli Ekipman, yarka yetiştirme kapasitesinde değişiklik yapmadan; hâlihazırda yem deposu, yumurta paketleme tesisi ve idari bina olarak kullanılan kısımlarını yıkıp yerine 3 yeni yumurta tavuğu yetiştirme kümesi ilave ederek işletmesini toplam 90.000 adet/dönem Yarka ve 454.800 adet/dönem Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme işletmesine dönüştürmeyi planlamaktadır. Aynı zamanda proje tamamlandığında kümeslerde oluşacak tavuk dışkılarının bekletilmeden kurutma işlemlerinin gerçekleştirileceği Gübre Kurutma Üniteleri de her kümese kurulacaktır.
Proje tamamlandığında tesisin toplam canlı yetiştirme kapasitesi 544.800 adet/dönem olacaktır.
Proje kapsamında ilave edilmesi planlanan 3 adet kümes için Kemalpaşa Belediyesi’nden 10.09.2012 tarihinde Yapı Ruhsatları alınmıştır. Mevcut binaların Yapı Ruhsatları ve Yapı Kullanma İzin Belgeleri ile ilave edilecek kümeslerin Yapı Ruhsatları EK-11’de verilmiştir.
İşletmede üretilecek yumurtalar, Kademli Ekipman’a ait komşu parselde (8278 parsel) yer alacak yumurta toplama ve paketleme tesisine verilecek, yem ihtiyacı da yine aynı parselde bulunacak yem üretim tesisinden sağlanacaktır. Bu tesisler için İzmir İl Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü’nden alınan 07.12.2012 tarih ve 1267 sayılı “ÇED Gerekli Değildir” Kararı EK-12’de verilmiştir. ÇED Raporu konusu proje kapsamında istihdam edilecek çalışanlar beşeri ihtiyaçlarını bu parselde bulunacak bakıcı evi ve idari binadan karşılayacaktır. Dolayısı ile rapor konusu parselde bakıcı evi ve idari bina kurulması planlanmamıştır.
Projeye konu olan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisi ve Gübre Kurutma Ünitesi, 03.10.2013 tarih ve 28784 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) Yönetmeliği’nin Ek-I listesinde
“Madde-21: d) Kanatlı yetiştirme tesisleri (Bir üretim periyodunda 60.000 adet ve üzeri tavuk (civciv, damızlık, piliç vb.) veya eş değer diğer kanatlılar)” ve Ek-II listesinde
“Madde-30: Kümes ve ahır gübrelerinin geri kazanılmasına ve/veya bertaraf edilmesine yönelik tesisler (1-100 ton/gün)” kapsamında değerlendirilmektedir. Bu rapor, söz konusu projenin özelliklerini, yerini, olası çevresel etkilerini ve bu olası etkileri en aza indirmek için öngörülen önlemleri ortaya koymak ve projeyi genel boyutları ile tanıtmak amacıyla, ÇED Yönetmeliği EK-III’te verilen Çevresel Etki Değerlendirmesi Genel Formatı doğrultusunda hazırlanmıştır.
Hayvancılık iş kolu içerisinde, en hızlı gelişen sektör tavukçuluktur. Ülkemizde tavukçuluk sektörü modern teknolojiyi uygulamada ileri ülkeler seviyesinde entegre tesislere sahiptir. 1950’den itibaren gelişmeye başlayan, 1970’li yıllardan sonra ticari mahiyette işletmelere dönüşen tavukçuluk sektörü, 1980’den sonra damızlıkçı işletmelerin de kurulmaya başlaması ve 1987’de Tarım Bakanlığımızca Kaynak Kullanımını Destekleme Fonu uygulaması ile bugün ülke ihtiyacının dışında oldukça büyük bir ihracat kapasitesine ulaşmış durumdadır.
2010 yılı rakamlarına göre Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca işletme-kümes numarası ve çalışma izni verilen 1.072 adet ticari yumurtacı, 8.908 adet ticari etlik, 74 adet Kombina ve Kesimhane, 79 adet kuluçkahane ve 277 adet damızlık olmak üzere 10.410 adet kanatlı işletmesi mevcuttur. Bu işletmeler, 11.623 adet ticari etlik, 3.162 adet ticari yumurtacı ve 1.657 adet damızlık olmak üzere toplam 16.442 adet kümesle faaliyet göstermektedir. Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının verilerine göre mevcut işletme ve kümeslerde kapasite kullanım oranının %80-85 civarında olduğu tahmin edilmektedir.
Tavukçuluğu gelişmiş ülkelerde, 1960’lı yıllardan itibaren, gelişmelere bağlı olarak, yaş dönemlerine göre yumurta tavukçuluğunda yeni işletme tipleri çıkmıştır. Sağlık koruma alanındaki gelişmeler, işletme kapasitelerindeki artış ve işletmelerdeki ihtisaslaşma bu ayrımların giderek etkili olmasına neden olmuştur. Bunlar:
1- Büyütme İşletmeleri 2- Üretim İşletmeleri
3- Büyütme-Yumurta Üretim Kombine işletmeleridir.
Büyütme işletmeleri kuluçkahanelerden aldıkları günlük civcivlere yaklaşık 14-16 hafta bakarak yetiştirdikleri yarkaları yumurta üretim işletmelerine satarlar.
Üretim işletmeleri, büyütme işletmelerinden aldıkları yaklaşık 14-16 haftalık yarkalarla 12-14 aylık verim dönemi boyunca yumurta üretimi yapan işletmelerdir.
Büyütme-Üretim kombine işletmeleri, günlük civciv alarak civciv büyütme ve yumurta verim dönemini kapsayacak şekilde üretim yaparlar.
Proje konusu faaliyet yukarıdaki anlatılan işletme tiplerinden Büyütme-Üretim İşletmesi tipindedir.
Kademli Ekipman, Kutlusan’ın üretim konusu olan kümes ve kümes ekipmanları üretimi için yaptığı Araştırma – Geliştirme çalışmalarını geliştirebilmek, Ar-Ge çalışmaları süresince yaptığı ekipman denemelerini çeşitlendirebilmek ve bunu yaparken zamandan tasarruf etmek amacıyla mevcut kümeslerine 3 yeni kümes ilave etmeyi planlamaktadır.
Ar-Ge çalışmaları için gereken kümeslerin kurulması dolayısıyla mevcut yumurta tavuğu kapasitesi de artacaktır.
Kapasite artışı ve ünite ilavesi planlanan Yarka ve Yumurta Tavukçuluğu Yetiştirme Tesisinin yarka yetiştirme kümeslerinde yumurtalık civcivler yaklaşık 14-16 hafta süresince yetiştirilecek, yumurtlama olgunluğuna gelecek yarkalar tesisin yumurtlama kümeslerine sevk edilecektir. Kademli Ekipman yarka yetiştirme kümesinde kapasite artışı planlamamaktadır.
8256 no’lu parselde mevcut ve ilave edilecek kapasite ve kapalı alan miktarları aşağıdaki tabloda özetlenmiştir.
Tablo 1 Planlanan Kapasite ve Kapalı Alan Miktarları
Mevcut Tesis Kapasite Artışı TOPLAM
Yarka Yetiştirme
Yetiştirme Kapasitesi 90.000 adet/dönem yarka - 90.000 adet/dönem yarka
Kümes Alanı 1112 m2 (1 adet) - 1112 m2
KAPASİTESİ 318.000 adet/dönem 226.800 adet/dönem 544.800 adet/dönem
Gerçekleştirilmesi planlanan proje kapsamında proje sahibi, 90.000 adet/dönem yarka ve 228.000 adet/dönem yumurta tavuğu yetiştirme kapasitesine sahip mevcut işletmesine, 3 yeni yumurta tavuğu yetiştirme kümesi ilave ederek toplam kapasitesini 544.800 adet/döneme çıkarmayı planlamaktadır.
Şekil 1 8256 No'lu Parselin Uydu Fotoğrafı
Proje sahasının koordinatları EK-1’de, Yerbulduru Haritası EK-2’de, proje sahasının 1/25.000 ölçekli Topografik haritadaki yeri, 1/25.000 ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı ve hassas yöreler haritası EK-3’de, Proje Alanının Uydu Fotoğrafları EK-4’te, Proje sahasının panoramik fotoğrafları EK-5’te, Araziye ait Tapu örneği EK-6’da, Tesisin Vaziyet Planı EK-7’de, İzmir Kemalpaşa Belediye Başkanlığı’ndan alınan 02.08.2012 tarih ve 5725 sayılı İmar Durumu yazısı EK-8’de verilmiştir.
Kapasite artışı ve ünite ilavesi planlanan işletmede gerçekleşecek proseslerin detaylı açıklaması ve bu proseslere ait iş akım şemaları aşağıda verilmiştir.
Proses İş Akım Şeması (Yarka Yetiştirme)
Şekil 2 Yarka Yetiştirme Prosesi İş Akım Şeması
PROSES AKIM ŞEMASI AÇIKLAMASI
1- Dişi Civcivlerin Yarka Yetiştirme Tesisi’ne Getirilmesi:
Tesiste yetiştirilecek civcivler, firmanın anlaşmalı olduğu kuluçkahanelerde toplam 21 günlük gelişim ve çıkım süreci sonunda kanat tüylerine bakılarak erkek ve dişi olarak ayrıldıktan sonra makinelerde sayılıp özel olarak yeniden kullanılabilir plastik kafeslere konulacak ve civciv nakliye araçları ile tesise sevk edilecektir.
Civcivler, kuluçkadan çıktıktan sonra 6-12 saat içerisinde tesis içindeki yetiştirme kümeslerine yerleştirilecektir. Bu sürenin gecikmesi civciv bünyesinde dehidrasyona neden olacağı için araştırmalar bu sürenin 24 saati geçmesi durumunda piliç ağırlığının olumsuz etkileneceğini ve ölüm oranının artacağını göstermektedir.
Dişi Civcivlerin Özel Donanımlı Araçlarla Yarka Yetiştirme KümeslerineGetirilmesi
Civcivlerin Kafeslere Yerleştirilmesi
Civciv Konulacak Kafeslerin Hazırlıklarının Yapılması
(Aydınlatma – Havalandırma – Dezenfeksiyon – Isı – Yem – Su) Yarkalara 16 Hafta Boyunca Bakılması
Yarkaların Yumurta Üretim İşletmelerine Nakledilmesi (16. Hafta)
Gürültü
Yarka Yetiştirme Kümeslerinin Kuru Olarak Temizlenmesi ve Dezenfekte Edilmesi Emisyon (Yakma)
Kömür Külü Ölü Piliç
Yem Su
Gürültü Gübre
Koku
Gürültü
2- Civcivlerin Kafeslere Yerleştirilmesi:
Proje kapsamında mevcut durumda 8256 no’lu parselde bulunan 3 adet yumurta tavuğu ve 1 adet yarka kümesine 3 adet yumurta tavuğu kümesi ilave edilecektir. Tesiste bulunan yarka yetiştirme kümesinde hepsi içeri - hepsi dışarı (doldur-boşalt) sistemi kullanılmaktadır. Bu sistemde tüm civcivler aynı gün alınır ve kümeslere konulur.
Civcivler kümeslerde yaklaşık 16 hafta süresince bakıldıktan sonra aynı gün aynı kümeste yetiştirilmiş olan bütün yarkalar yatırımcı firmaya ait yumurta üretim işletmelerine gönderilecektir. Tesiste bulunan yarka kümesinde bir dönemde yetiştirilecek yarka sayısı aşağıdaki gibidir:
Yarka Kümesi : 4 batarya/kümes x 5 kat/batarya x 30 göz/kat x 150 adet civciv/göz
= 90.000 adet civciv/kümes x 1 adet kümes = 90.000 adet/dönem
Civcivler kendileri için önceden bütün kontrolleri gerçekleştirilmiş ve gerekli ayarları yapılmış kafeslere bir gözde 150 adet olacak şekilde yerleştirilecektir.
3- Yarkalara 16 Hafta Boyunca Bakılması:
Civciv Boşaltma: Kümese kuluçkahane işletmesinin özel plastik kutularında gelecek civcivler Yarka Yetiştirme Kümeslerine dikkatlice boşaltılacaktır.
Civcivler bu süreçte firmanın yetkili elemanlarınca muayene edilerek dışarıdan gelebilecek bulaşıcı hastalık olup olmadığının takibi yapılacaktır.
Hijyenik ortamda sağlıklı bir şekilde yetişen civcivlerin tüm aşıları program dâhilinde uygulanacaktır.
Su Sıcaklığı: Civcivler gelmeden birkaç saat önce suluklar doldurularak suyun biraz ılıklaşması sağlanır. Civcivlere çok soğuk su verilmesi zararlı olabilir. En ideali ilk birkaç gün süreyle civcivlere 24 ºC sıcaklıkta su verilmesidir. Daha sonra yavaş yavaş soğuk su verilir.
İlk Yem: Kuluçkahaneden gelen civcivler kafese girdiğinde aç olduğundan hemen beslenmesi gereklidir. (Civcivler yolculuk süresince sarı keselerinden beslenirler.
Maksimum 72 saat) Yemliklere ince ve kırıntı formundaki ilk yem doldurulmaya başlanır.
Civcivler geldiği zaman üzerinde önemle durulması gereken husus, önlerinde devamlı su bulundurulmasıdır. Çünkü, kuluçkahaneden kümese gelinceye kadar geçen süre içerisinde dehidrasyona uğradıklarından öncelikle gereksinim duydukları şey sudur. Onun için, ilk günden itibaren asla susuz bırakılmamalı, damlalıklar her gün temizlenerek taze su ile doldurulmalı ve su nipellerinin çalışıp çalışmadığı sürekli kontrol edilmelidir. Temiz ve taze su yem tüketimini artırarak ilk günlerde büyümeyi hızlandırır.
Çevre sıcaklığının 30 ºC’yi geçtiği durumlarda soğuk suyun sıcaklık stresini atmada büyük rolü olmaktadır. Soğuk su hem stresin atılmasını kolaylaştırır hem de yem tüketimini artırır. Böylece sıcak havalarda performansın gerilemesi önlenir.
Sıcaklık Stresinin Önemi: Yarkalarda sıcaklık stresi performansın büyük ölçüde gerilemesine ve ölüm oranının artmasına yol açan olumsuz bir çevre faktörüdür. Bu stresin atlatılmasında soğuk su verilmesinin yanı sıra yemlemeye geçici olarak son verilmesi de büyük önem taşır. Sıcaklık stresi başlamadan 3-6 saat önce yarkaların aç bırakılması ve bu sürenin sıcak dalgasının hüküm sürdüğü saatler boyunca 12 saate çıkarılması ölüm oranını büyük ölçüde düşürür.
Sıcak hava dalgalarının etkili olduğu günlerde açlık süresinin 12 saati bulması performansın gerilemesine yol açar. Ancak yarka yetiştiricilerinin yüksek düzeydeki ölüm oranı yerine, sürülerinde büyüme oranının gerilemesine razı olacakları açıktır.
Sıcak havalarda kandaki CO2 ve pH’ın dengede tutulması büyük önem taşır. CO2
kaybı ile pH yükselir ve alkalosis sonucu ölümler artar. Onun için, suya amonyum klorit (NH4CI) ve potasyum klorür (KCl) katılması yararlı bir pratiktir.
Civcivlerin ilk hafta bakımlarına ilişkin esaslar yukarıda açıklandığı gibidir. Başta sıcaklık, nem, havalandırma, sıklık, ekipmanların yeterliliği olmak üzere bütün bakım ve beslemeye ilişkin gereksinimler yerine getirilir.
Yarka Büyütme ve Geliştirme: Yumurtacı civciv, piliç ve yarka aynı kümeste ve kafeste büyütülecektir, gelişim boyunca kafes değişikliği yapılmayacaktır. Yer kümeslerindeki gibi ana makinesi, seyyar yemlik ve suluk, kafes sisteminde bulunmamaktadır.
Piliçlerin büyüme sürecindeki yem rasyonları hafta yaşlarına göre değişiklik arz eder. Işık programları ırkın özelliklerine göre ayarlanır.
Yem Siloları: Kümesteki hayvanların yemlenmesi tamamen otomatik sistemlerle yapılacaktır. Her kümeste yem silosu ve yem taşıma sistemi bulunacaktır. Silodan alınan yem dağıtım arabasına helezonla otomatik olarak doldurulacaktır. Her 1.000 hayvan için 900 kg lık silo kapasitesi hesaplanması yeterli olmaktadır.
Civcivlerin kümeslerde bakımı esnasında dikkat edilecek hususlar:
Sıcaklık ve Nem İhtiyacı,
Yerleşim Sıklığı,
Aydınlatma,
Havalandırma,
Su ve Suluk Yönetimi,
Yem ve Yemlik Yönetimi olarak sayılabilir.
Sıcaklık ve Nem İhtiyacı: Proje kapsamında tüm kümeslerde kümes sıcaklığının baştan sona kümes boyunca aynı düzeyde tutulmasına özen gösterilecek, kümes sıcaklığını kontrol için kümes boyunca biri başa ikincisi ortaya ve üçüncüsü de kümesin sonuna olmak üzere 3 termometre asılacaktır. Kümes içindeki sıcaklık farkının 3ºC’yi geçmemesi sağlanacaktır.
İhtiyaç duyulan sıcaklık dereceleri yaş dönemlerine ve ısıtma tipine göre değişmektedir. Kapasite artışı ve ünite ilavesi planlanan tesiste 5-10 mm kalınlıkta yıkanmış kömür (fındık kömür) yakıtlı, dijital otomatik kumanda kontrollü, katı yakıtı otomatik olarak beslemeli, otomatik kül atma sistemli sıcak hava kazanları ve burada elde edilen sıcak havayı kümes içine taşıyacak sıcak hava apreyleri kullanılacaktır. (Şekil 3)
Şekil 3 Örnek Kömür Yakıtlı Sıcak Hava Kazanı
Isınma tipi olarak ısıtıcıların kullanıldığı kümeslerde yaş dönemlerine göre civciv seviyesindeki sıcaklıkların değişimi aşağıdaki tabloda verilmiştir. Buna göre kümeslerin içinde sıcaklık değişimleri kademeli olarak yapılacak ve günlük düşüşler 0,5ºC kadar olacaktır. Kümeslerde yetiştirilecek yumurtacı civcivler için nem düzeyi ortamda aşırı kuruluk sağlamayacak düzeyde %55 - 70 arasında dengede tutulacaktır. Yüksek sıcaklık sadece verimi olumsuz etkilemekle kalmaz, aynı zamanda hayvanların ölümüne kadar giden bir dizi sorunlar yaşatabilir. Genel olarak 15-24°C arası optimal olarak kabul edilen çevre sıcaklığının aşırı yükselmesi su tüketimini, solunum hızını ve vücut sıcaklığını arttırır. Buna bağlı olarak oksijen miktarı, kan basıncı, tiroid aktivitesi, kan kalsiyum düzeyi, yem tüketimi ve vücut ağırlığı düşmektedir. Yarkalarda 13°C’den daha düşük sıcaklıklarda verim parametrelerinde gerileme başlar. Optimal sıcaklığın altına düşen her 1°C sıcaklık için yarkalar fazladan 1,5 gram yem tüketirler. Proje kapsamında kümeslerde uygulanacak sıcaklık bilgilerini özetleyen tablo aşağıda verilmiştir.
Tablo 2 Lohmann Irkı Tavukların Kümeslerde Sıcaklık İhtiyacı Yaş Kafes Sisteminde (°C) Yer Sisteminde (°C)
1-2 gün 35 36
3-4 gün 33 34
5-7 gün 31 32
2.hafta 28 29
3.hafta 26 27
4.hafta 22 24
5.haftadan sonra 18-20 18-20
Kaynak: Lohmann Yönetim Kılavuzu
Yerleşim Sıklığı: 0-6 haftalık dönemde bütün genotipler için yerleşim alanı ihtiyacı yaklaşık aynıdır. Altlıklı yer sisteminde 15-22 adet/m2, kafes sisteminde 50-60 adet/m2 kafes taban alanı yerleşim sıklığı hesaplanır. Hayvanlar büyüdükçe taban alan ihtiyaçları artar. Bu dönemde çeşitli tipteki civcivlerin yerleşim alan ihtiyaçları farklıdır. Örneğin kahverengi yumurtacılar beyaz yumurtacılara göre daha fazla alana ihtiyaç gösterir. Fazla civciv konulmasıyla ölüm oranı artar ve gelişme hızı düşer. Belirli büyüklükteki bir kümese mümkün olandan daha az civciv konulması halinde ise hayvan başına masraflar artarak üretim maliyeti olumsuz etkilenir.
Yerleşim sıklığının belirlenmesinde minimum ve maksimum sınırlar arasında her yetiştiricinin kendi kümesinde uygulayabileceği sıklık, yerleşim sıklığını etkileyebilen faktörler kombinasyonunun değerlendirilmesi ile belirlenmelidir. Yukarıda verilen bilgilere göre, yerleşim sıklığı arttıkça büyüme, yaşama gücü ve yemden yararlanma gerilemektedir.
Buna karşın, yerleşim sıklığının arttırılması birim alanda üretilen toplam canlı ağırlığı miktarını yükseltmektedir. Yerleşim sıklığının belirlenmesinde yetiştirme döneminin uzunluğu, mevsim ve kümes tipi ile kümes içi koşulları da dikkate alınmalıdır.
Aydınlatma: Işık, yumurta verimine ilişkin bazı iç salgı bezlerinin faaliyetini arttırarak yumurta verimini yükseltir. Aydınlatma süresi ve yoğunluğunun tavuklarda yumurta verimi, cinsi, olgunluk yaşı, yumurta ağırlığı, canlı ağırlık artışı, embriyo gelişmesi, erkeklerde sperm kalitesi ve döllenme gücü üzerinde önemli etkileri vardır.
Havalandırma: Havalandırma, kümes içerisindeki CO2, amonyak, kötü kokulu gazların, nemin ve tozun ortam dışına çıkarılmasıdır. Yetiştirilecek olan civcivler hangi yaşta olursa olsun havalandırmaya özen gösterilmelidir. Havalandırma, kümeslerin bulunduğu bölgenin iklim şartları ve rüzgâr durumları dikkate alınarak yapılmalıdır. Havalandırma sayesinde kümeslerde amonyak kokusu birikimi önlenmiş olur. Bu işlem ya tabii havalandırma bacaları ile veya pencerelerden istifade edilerek veya otomatik veya yarı otomatik fanlar kullanılarak yapılır.
Civcivler geldiğinde gereksinim duydukları bakım ve yönetim pratiklerinden biri de sınırlı miktarda da olsa temiz hava sağlanmasıdır. Temiz hava alıp kirli havanın atılması için havalandırma kaçınılmaz bir işlemdir. Ancak havaların soğuk olduğu kış mevsiminde kümes içi sıcaklığını istenen düzeyde tutabilmek için havalandırma giriş ve çıkışlarını fazla açmamak gerekir.
Civcivler hava cereyanına karşı oldukça duyarlı olduklarından hava giriş aralıklarından veya pencerelerden giren havanın civcivler üzerine düşmemesine dikkat edilmelidir. Bunun için hava giriş aralıklarının havayı biraz yukarı doğru yönlendirecek şekilde planlanması gerekir. Böylece dışarıdan içeri giren soğuk hava ısınırken bir sirkülasyon hareketi yaparak yere yaklaşmadan yukarı yükselip bacalardan çıkacaktır.
Kapasite artışı ve ünite ilavesi planlanan tesiste kümeslerde oluşacak nemin ve kümes içinde meydana gelen kokunun hayvanları olumsuz etkilemesini önlemek için, dışarıdan alınacak temiz hava kümeslerin uygun yerlerine konulacak pedlerden geçirilerek alınacak (Şekil 4) ve fanlar vasıtasıyla dışarı atılması (Şekil 5) sağlanacaktır.
Kümeslerin havalandırmalarından sıcak havalarda dışkı kokusu yayılacaktır. Ancak alınacak tedbirler sayesinde tesiste oluşacak kokunun en alt seviyede olması sağlanacaktır.
İşletmedeki kümeslerde havalandırma; ısı ve neme duyarlı sensörler vasıtasıyla çalışacak tam otomatik fanlar ile gerçekleştirilecektir. Kümesler içerisinde muhtelif yerlerde bulunacak duyarlı alıcılar sayesinde tam otomatik bilgisayar kontrollü sistem içerideki ısı ve nemin düzeyine göre fanları çalıştıracaktır. Kümeslerin kısa kenarları boyunca yerleştirilecek fanlardan çıkacak koku partiküllerinin atmosfere verilmesi önlemek için havalandırma fanlarının egzozlarına koku giderici su perdesi yapılacaktır.
Emilen hava atmosfere verilmeden önce su perdelerine çarpacak ve içindeki koku veren maddeler su fazına alınacaktır. Belirli konsantrasyona gelen devridaim suyu değiştirilerek atıksu toplama çukurunda toplanacaktır.
Şekil 4 Tesiste Kullanılacak Havalandırma Sisteminin Örnek Bir Uygulaması
Şekil 5 Tesiste Kullanılacak Fanlar
Tavuk Performans Ölçütleri: Tavuk yetiştiricilerinin üzerinde en çok durması gereken konulardan biri, sürülerine ait performans ölçütlerini yakından izlemek ve incelemektir.
Bunlardaki performans ölçütleri aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Canlı ağırlık
18 Haftalık Dişilerin Ağırlığı (gr) 1.264
Kanatlı Başına Birim Tüketim (kg) 7,385
Örnekleme yoluyla yapılan haftalık tartımlarla sürünün canlı ağırlık artışı izlenecektir. Canlı ağırlık bakımından mevsimler arasında farklılık bulunmaktadır. Bahar ve yaz aylarında canlı ağırlık kış aylarına göre daha iyi olabilir.
Örnekleme yoluyla yapılan haftalık tartımlarla sürünün canlı ağırlık artışı izlenecektir. Canlı ağırlık bakımından mevsimler arasında farklılık bulunmaktadır. Bahar ve yaz aylarında canlı ağırlık kış aylarına göre daha iyi olabilir.