Eski Yunanlıların ilk öğrenmek istedikleri şey “Dünyanın Yaratılışı” meselesi olmuştur. Onlar yerin, göğün, havanın nasıl yaratıldığını öğrenmek istemişlerdir. Yeterli bilgileri olmadığı için bütün şeyleri ve tabiat olaylarını canlı birer varlık gibi tehayyül ederek incelemeye koyulmuşlardır. Yeri, göğü, suları birer tanrı saymışlar ve onlara birer insan şekli vermişlerdir.132
Hesiodos’a göre; Başlangıçta var olan Khaos sonsuz bir boşluktu. Bu boşluktan ilk olarak Gaia133 (Toprak Ana) doğdu; sonra ölüler ülkesinin en derin yeri Tartaros; sonra Eros (Aşk); sonra yeraltı karanlığı Erebos’la yeryüzü karanlığı Nyks (Gece) doğdu. Erebos ve Nyks birleşerek Aither’i (Esîr), yani dünyayı saran
132
Şefik Can, a.g.e., s. 5.
133
Gaia; Yunan yaratılış mitolojisinde cinsiyeti belli olan ve bazı insansal sıfatlara sahip olan ilk yaratıktır ve yeryüzünü temsil eder. Yunanlıların gözünde evrenin oluşması için ihtiyaç duyulan doğurucudur. Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 39.
hava tabakasının üstündeki arı (saf) ve ışıklı Gök’ü ve Hemera’yı (Gün) meydana getirdiler.134
Toprak Ana, tek başına Uranus’u135 (Gök), Pontos’u (Deniz) ve dağları yarattı. Peşinden, oğulları; Uranus ve Pontos’la birleşerek, artık yaratılmış olan evreni tanrısal varlıklarla doldurdu.136
Gaia’nın Uranus’la birleşmesinden altısı erkek, altısı dişi olmak üzere on iki tane Titan137, üç
134
Şefik Can, a.g.e., s. 5-6; Donna Rosenberg, a.g.e., s. 34; Ayhan Bıçak, a.g.e., II/41; Kürşat Demirci, a.g.t., s. 16; Huzeyfe Sayım, a.g.t., s. 182; Edith Hamilton, a.g.e., s. 77-78; Bedrettin Cömert, Mitoloji ve Đkonografi, Ayraç Yayınevi, Ankara, 1999, s. 17; Derman Bayladı, Tanrıların Öyküsü, Say Yayınları, Đstanbul, 2002, IV. Baskı, s. 15; John Pinsent, Grek Mythology, The Hamlyn Publishing Group, London, 1969, s. 16; Felix Guirand, “Grek mythology”, New Larousse Encyclopedia of Mythology, Paul Hamlyn, Middlesex, 1959, 1959, s. 87-88.
135
Uranus: Gaia tarafından yaratılmıştır. Eski yunanda gökyüzü tanrısıdır. Gaianın hm oğlu hem de kocasıdır. Titanların, Kyklopların ve devlerin babasıdır. Şinasi Gündüz, Din ve Đnanç Sözlüğü, s. 377; Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 40.
136
Şefik Can, a.g.e., s. 6; Bedrettin Cömert, a.g.e., s. 17; Derman Bayladı, a.g.e., s. 15.
137
Erkek Titanlar: Okeanos, Koios, Krios, Hyperion, Đapetos ve Kronos’dur. Titanides denilen denilen dişi Titanlar ise şunlardır: Theia, Rheia, Themis, Phoibe, Mnemosyne, Tetys. Charles H.Long,s. 166.
Kyklop138, üç tane de Hekatonkheir139 (Yüz Kollu) doğdu.140 Bu korkunç çocuklardan hem iğrenen hem de kuşkulanan Uranus, onları toprağın derinliklerine kapattı.141 Bundan dolayı çok üzülen Gaia bağrından çıkardığı ak çelikten bir tırpan yaptı. Çocukları babalarına karşı kışkırttı. Çocuklar bu düşünceden dolayı çok korktular, ancak onların içinden kurnaz Kronos bu işi yapabileceğini söyledi ve pusuya yattı. Arzudan yanıp tutuşan Uranus, Toprak Ana’yı boydan boya sarınca, Kronos sol elini uzattı ve sağ eliyle bir anda babasının hayaları kesip attı. Kanlar toprağa saçıldı. Gebe kalan
138
Felix Guirand, “Grek mythology”, s. 89, Her yönden Tanrılara benzeyen Kykloplar ise Brontes (Gök Gürültüsü), Steropes (Şimşek), ve Arges (Yıldırım)’ tir. Bunların en önemli ayırıcı özellikleri, alınlarında bir tek göz taşımalarıydı.
139
Hekatonkheirlerin ellişer tane başı, yüzer tane kolları vardı. Bunlar: “Kottos, Briareus ve Gyes’tir.”
140
Şefik Can, a.g.e., s. 6; Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giriş, s. 243; Bedrettin Cömert, a.g.e., s. 17, Derman Bayladı, a.g.e., s. 15; Cahit Beğenç, Anadolu Mitolojisi, Milli Eğitim Basımevi, Đstanbul, 1974, II. Baskı, s. 13.
141
Donna Rosenberg, a.g.e., s. 35; Uranos’un çocuklarını yerin derinliklerine kapatmasının nedeni onlardan iğrenmek olsaydı en azından Tanrıların soyu olan Titanların doğumuna izin vermesi gerekirdi. Korkunun asıl nedeni, çocuklardan korkmasıdır. Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 46-51.
toprak yıllar sonra öç tanrıçaları Erinys’leri, Gigant’ları ve orman perilerini doğurdu.142 Denize düşen hayalardan ise ak köpükler çıkıyordu. Bu köpüklerden ise Aphrodite türedi. Ve böylece Uranus dönemi sona erdi.143
Kronos kardeşi Rheia ile birleşerek üçüncü Tanrı kuşağı olan Olympos’luları doğurdu. Kronos çocuklarından birinin kral olacağını biliyordu. Kendisinin makamından olacağından korktuğu için Rheia’nın doğurduğu çocukları yutuyordu.144 Rheia, sadece Zeus’u onun elinden kurtardı. Gecenin karanlığından faydalanan Rheia Girit adasındaki Đda Dağı’nın tepesine vardı. Gaia çocuğu aldı ve onu bir mağaranın dibine sakladı. Rehia Kronos’a bir bezin
142
Şefik Can, a.g.e., s. 6-7; Mircea Eliade, Dinler Tarihine Giriş, s. 244; Bedrettin Cömert, a.g.e., s. 17; Derman Bayladı, a.g.e., s. 15-16; Felix Guirand, “Grek mythology”, s. 88; Cahit Beğenç, a.g.e., s. 19.
143
Şefik Can, a.g.e., s. 7-8; Donna Rosenberg, a.g.e., s. 35-36; Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 48-61; Bedrettin Cömert, a.g.e., s. 17.
144
Bunlar: Hestia, Demeter, Hera, Hades ve Poseidon’dur. Donna Rosenberg, a.g.e., s. 37; Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 70-71.
içine kocaman bir taş sararak verdi ve Kronos yuttuğunun taş olduğunu anlamadan onu yuttu.145
Zeus büyüyünce, babası Kronos’a karşı eyleme geçti. Yuttuğu çocukları birer birer kusturdu ona. Titanlar ikiye ayrılmıştı. Bazıları Zeus’un tarafını tuttular.146 Bazıları ise, Kronos’un tarafını tuttular. Bu iki grup arasındaki mücadele on yıl devam etti. Zeus egemenliğini kabul ettirmek için her tür yola başvurdu. Tartaros’un derinliklerine inerek, burada bulunan Kykloplarla Hekatonkheir’leri serbest bıraktı. Kykloplar Zeus’a gök gürlemesini, şimşek ve yıldırımı verdiler. Titanları böylece yenen Zeus onları toprağın altına sokup zincire vurdurdu. Çocuklarının bu haline üzülen Gaia, Tartorasla birleşerek dev canavar Typhon’u doğurdu. Zeus bu canavarı da şimşekleri ve yıldırımlarıyla alt etmeyi başardı. Zeus böylece evrenin tek hâkimi oldu. Kardeşleri arasında yetki bölümü yaptı. Kendisi göğü aldı,
145
Şefik Can, a.g.e., s. 8; Donna Rosenberg, a.g.e., s. 38; Đsmail Gezgin-Đlkay Gezgin-Nazım Çokişler, a.g.e., s. 76-78; Bedrettin Cömert, a.g.e., s. 18; Derman Bayladı, a.g.e., s. 16; Cahit Beğenç, a.g.e., s. 20.
146
Poseidon’a denizleri, Hades’e de yeraltı ülkelerini verdi.147
II-A-I-b- Yunan Mitoslarında Đnsanın Yaratılışı