Aspir (büyük); tohum armut biçiminde, parlak ve pürüzlü bir yapıya sahiptir, 0.7 cm uzunluğundadır. Uç kısmında saman sarısı renkte püsküller vardır, bunların uzunluğu ise 0.3 cm dir. Havanda dövüldüğünde yağ çıkmaktadır ve kabuk çok serttir (Şekil 4.21).
Şekil 4.21. Aspir (büyük) -10x
SOYA ÜRÜNLERİ (Glycine max L.)
Soya ürünleri tüm yemlerde kullanılmaktadır. Soya unu protein kaynağıdır. İşlenmemiş soya yemlerde kullanılmasına rağmen, birçok soya besleyici olmayan maddeleri minimize etmek için işlenmektedir.
Soya fasülyesi; tipik bir baklagildir. Soya fasülyesi danesi eliptik ve 6-10 mm çapındadır. Sarımsı renkten siyaha kadar renklidir. Hilum (tohum göbeği); yumurta biçiminde 3 mm x 1 mm ve siyah renktedir (Şekil 4.22).
Şekil 4.22. Soya fasülyesi danesi-10x
Öğütülmüş soya; sarımsı kahverengi renktedir, kabuk içermektedir ve yağsızdır. Kokusu buğday ununa benzemektedir. Düzensiz yapıdadır.(Şekil 4.23).
Şekil 4.23. Öğütülmüş soya-20x
Soya küspesi; açık sarı renkte ve düzensiz yapıdadır. Yağsızdır.
Büyüklükler homojen değildir (Şekil 4.24).
Şekil 4.24. Soya küspesi-10x
AYÇİÇEĞİ ÜRÜNLERİ (Heliantus annus L.)
Ayçiçeği tohumu; en önemli özelliği iyi bir kabuğa sahip olmasıdır.
Ters yumurtamsı şekilde ve 18 mm uzunluğunda, siyah veya siyah-beyaz çizgilidir (Şekil 4.25).
Şekil 4.25. Ayçiçeği tohumu-10x
Ayçiçeği tohumu küspesi; sert, yağsız, çıplak gözle bakıldığında siyah renkte kabuklar fark edilmekte ve bunlar ayırt edici özellik olmaktadır. Topaklar halindedir ve kokusuzdur. Elle ufalandığında kabuklar ayrılmaktadır (Şekil 4.26).
Şekil 4.26. Ayçiçeği tohumu küspesi -10x
KANOLA ÜRÜNLERİ (Brassica sp. L.)
Kanola; glukosinat ve düşük miktarda erucic asit içeren kültüre edilmiş kolza tohumu grubudur. Yemlerde yüksek protein ve yağ kaynağı olarak kullanılır.
Kanola tohumu; tohumlar genellikle gri, siyah ve kırmızımsı kahverengi renkte, yuvarlak ve 2-3 mm.dir (Şekil 4.27).
Şekil 4.27. Kanola Tohumu -10x
Kanola Küspesi;yağsız, çıplak gözle bakıldığında sarı-bordo-siyah renkte yapılar görülmektedir. Mikroskop altında da bu renklerin yanı sıra yeşil taneler gözükmektedir. Bu durum kabuk, tohum ve sapların birlikte olduğunu göstermektedir. Şekilleri düzensizdir (Şekil 4.28).
(a) (b)
Şekil 4.28. (a) Kanola küspesi -10x (b) Kanola küspesi -40x
BUĞDAY ÜRÜNLERİ (Tricitum sp L.)
Tane buğday; sarımsı – kahverengi renkte,oval yapıda ve 6-8 mm boyunda olup, bir tarafında derin bir yarığı, sivri olmayan diğer tarafında ise tüy demeti bulunmaktadır (Şekil 4.29).
Şekil 4.29. Tane buğday -10x
Buğday unu; krem renkte olup kendine has buğday kokusu mevcuttur. Ayrıca şeffaf nişasta granülleri göze çarpmaktadır (Şekil 4.30).
Şekil 4.30. Buğday unu – 40x
day kepeği; temizlenmiş ve öğütülmüş buğ
Buğ daydan ayrılan
tanelerin işlenmemiş dış renktedir. Beyaz nişasta granülleri kristal şeklindedir (30-40μm), kepek yüzeyinin içine yapışm
Şekil 4.31. (a) Buğday kepeği - 20x (b) Buğday kepeği -40x
Bonkalit (Razmol); Buğ ın besleyici ve yararlı kısmıdır. Mineral ve B vitamini bakımından zengindir. Açık sarı renktedir. Kabuk yapıları göze çarpmaktadır.(Şekil 4.32).
kısmıdır. Açık kahverengi
ışlardır ve belirgin teşhis edici yapılardır (Şekil 4.31).
(a) (b)
day
Şekil 4.32. Bonkalit-20x
Nişasta; suda çözünmeyen komplex bir karbonhidrattır.Tatsız, kokusuz ve un formdadır. Nişasta partikülleri oldukça küçük olup( 0.1 μm), şeffaf ve yuvarlaktır (Şekil 4.33).
Şekil 4.33. Nişasta-20x
4.1.2. Hayvansal Kökenli Yem Hammaddelerinin Tanımlanması BALIK UNU
Balık Unu, bütün veya kesilmiş balığın ayrıştırılmamış dokularının öğütülmesi ve kurutulmasıyla oluşur. Yağlı veya yağsız olabilir.
Kahverengimsi sarı renkte ve un formdan irmik büyüklüğüne kadar olmaktadır. Kemikler parlak beyaz renktedir ve kabul edilebilir miktarda pul içermektedir. Yoğun balık kokusu vardır.
Balık unu; pul ve kemik yapılarıyla tanınır. Kemiği ayırt eden kısım hücrelerarası boşluktur, bunlar iğ şeklindedir ve düz çizgiler (canaliculi) vardır. Bunlar balık kemiğinde oldukça bellidir, ama memeli veya kuş kemiğinde yoktur. Balık pulları, konsantrik halkalarla teşhis edilmektedir (Şekil 4.34).
Şekil 4.34. (a) Balık Unu – 10x (b) Balık Unu -40x
(a) (b)
KARİDES UNU
Karides artıkları unu; sayısız miktarda ince mika şeklinde kabukla (exoskeleton) karakterize edilmiştir. Un içinde küçük siyah – kehrib
Şekil 4.35. Karides artıkları unu-20x
ET-KEMİK UNU
Et –Kemik unu; kemikli memeli dokularından elde edilmektedir.
Pudra inceliğinden irmik büyüklüğ
Balık unu ile ar balıksı kokuda
olmasıdır. Ayrıca et – kemik ununda et ve yağ kokusu dikkat çekmektedir. Et unundan ayrılan özelliği ise, içinde beyaz kemik parçalarının olmasıdır. Bu kemikl r ten renginde ve memeli kemiği
ar renkte lekeler (göz parçaları) vardır. Ayrıca segmentli anten ve solungaç dokusu da karides ununu belirten diğer dokulardır (Şekil 4.35).
üne kadar olan çeşitli boyutlardadır.
asındaki en belirgin fark; balık ununun
e
olduğu pak şeklindedir. Bunun dışında kıl, tüy gibi maddeler de göze çarpmaktadır (Şekil 4.36).
Şekil 4.36. (a) Et – kemik unu 10x (b) Et – kemik unu 40x KAN UNU
Kan unu; koyu kırmızı hatta siyahımsı kırmızı renkte ve un formdadır. Bu kadar koyu renkte olması sprey yöntemi veya dövülerek kurutulduğunu göstermektedir. Kırılmaya karşı dirençli, çıplak gözle bakıldığında kıl-tüy gibi yabancı maddeler görülmektedir. Keskin bir
kan kokusu vardır ve il 4.37).
Şekil 4.37. (a) Kan unu – 10x (b) Kan unu – 40x
için kalın ve to
genelde küre şeklindedir (Şek
(a) (b)
(a) (b)
SÜT ÜRÜNLERİ
Süt ürünleri pelet veya extruder yemde ayırt edici özellik göstermemektedir.
Süt tozu; krem renkte ve toz formdadır. Renk işleme bağlı olarak beyazdan kahverengine kadar değişmektedir. Kendine has bir süt kokusu fark edilmektedir (Şekil 4.38).
Şekil 4.38. Süt tozu - 40x
4.1.3. Vitaminlerin Tanımlanması B1 Vitamini (Thiamin)
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz renkte, şeffaf ve kristalize haldedir. Tanecikler birbirine yapışmış ve çok küçüktür (Şekil 4.39).
Şekil 4.39. B1 vitamini (Thiamin) -40x
B2 Vitamini (Riboflavin)
Suda çözünen bir vitamindir. Turuncu renkte ve un formdadır.
Kendine has kokusu olup, elde renk bırakmaktadır (Şekil 4.40).
Şekil 4.40. B2 vitamini (Riboflavin) -40x
B6 Vitamini (Pridoksin)
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz, yarı şeffaf, kristalize ve düzensiz görünümdedir (Şekil 4.41).
Şekil 4.41. B6 vitamini (Pridoksin)-40x
C Vitamini (Askorbik Asit)
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz, kristal yapıda ve genelde dörtgen şeklindedir (Şekil4.42).
Şekil 4.42. C vitamini – 40x
Ca-D-Pantotenik asit
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz, tuz görünümünde, kokusuz ve kürecikler halindedir. Küreler düzensiz yapıdadır, mikroskop altında yarı şeffaf gözükmektedir (Şekil 4.43).
Şekil 4.43. Ca-D-Pantotenik asit-20x
K3 Vitamini (Menadion)
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz, çıplak gözle bakıldığında tuz görünümündedir. Mikroskop altında kristalize yapıda ve dikdörtgen çubuk şeklindedir (Şekil 4.44).
Şekil 4.44. K3 vitamini-20x
Niacin
Suda çözünen bir vitamindir. Beyaz ve düzensiz şekillerdedir. Çıplak gözle bakıldığında toz görünümündedir (Şekil 4.45).
Şekil 4.45. Niacin-40x
Kolin
Suda çözünen bir vitamindir. Kahverengi- sarı renkte, kırmızımsı kahverengi dikdörtgen şeklinde tanecikler görülmektedir. Mikroskop altında şeffaftır (Şekil 4.46).
Şekil 4.46. Kolin-20x
Vitamin premix (a)
Açık sarı-krem renkte ve un formdadır. Kendine has kokusu vardır.
Çıplak gözle bakıldığında sarı taneler (B2 Vitamini) ve kristalize tanecikler (B6 Vitamini) görülmektedir. Bu tanecikler mikroskop altında bakıldığında küre şeklindedir, ayrıca mat beyaz renkte küre şeklinde yapılar (Niasin) vardır (Şekil 4.47).
Şekil 4.47. Vitamin premix (a)-20x
Vitamin premix (b); turuncu renkte ve un formdadır. Çıplak gözle bakıldığında çok küçük beyaz ve turkuaz taneler göze çarpmaktadır.
Mikroskopta mat beyaz –yuvarlak, kristalize şeffaf yapılar (Niasin) görülmektedir (Şekil 4.48).
Şekil 4.48. Vitamin premix(b)-20x
4.1.4. Mineral Yem Hammaddelerinin Tanımlanması Sodyum Klorür (NaCl)
Beyaz, parlak kristal görünümde ve genelde kare biçimindedir (Şekil 4.49).
Şekil 4.49. Sodyum klorür -40x
Magnezyum Klorür (MgCl)
Beyaz, parlak kristalize yapıdadır. Kümeler halinde gözükmektedir (Şekil 4.50). Sıcaktan çok çabuk etkilenmekte ve lamelde su damlaları bırakmaktadır (sağ üstteki küçük resim).
Şekil 4.50. Magnezyum klorür -20x
Kalsiyum Klorür (CaCl)
Beyaz, tuz görünümünde, kristalize ve bazıları dörtgen bazıları yuvarlaktır. Sıcaktan etkilenmektedir. (Şekil 4.51).
Şekil 4.51. Kalsiyum klorür-20x
Demir III Klorür (FeCl3)
Mikro (İz) elementtir. Sarı renktedir. Elde boya bırakmaktadır.
Sıcaktan etkilenmektedir ve su damlası şeklinde lekeler oluşmaktadır.
Demir kokusu fark edilmektedir (Şekil 4.52).
Şekil 4.52. Demir III Klorür-40x
Kobalt Klorür (CoCl)
Mikro elementtir. Koyu pembe, parlak, kristalize ve genelde yuvarlaktır (Şekil 4.53). Sıcaktan çabuk etkilenmekte ve rengi değişmektedir ( Küçük resimler).
Şekil 4.53. Kobalt klorür -40x
Mangan II Klorür (MnCl2)
Yavruağzı renkte, kristalize, birbirine yapışmış, topaklaşmış görünümde ve elde parlaklık-sim bırakmaktadır. Kokusuzdur (Şekil 4.54).
Şekil 4.54. Mangan II klorür-20x
Bakır Klorür (CuCl)
Mikro elementtir. Turkuaz renkte, parlak kristalize görünümdedir.
Hafif bir koku vardır. Mikroskop altında dikdörtgen çubuklar şeklindedir (Şekil 4.55).
Şekil 4.55. Bakır klorür-20x
Çinko Klorür (ZnCl)
Mikro elementtir. Beyaz renktedir. Elde erimekte ve yağlı bir görünüm bırakmaktadır (Şekil 4.56). Sıcaktan çok çabuk etkilenmektedir ve lamelde su damlaları şeklinde taneler bırakmaktadır ( Küçük resimler).
Şekil 4.56. Çinko klorür-10x
Mineral Premix
Çıplak gözle bakıldığında yeşilimsi kahverengi renkte ve un formdadır. Aynı zamanda kristalize taneler de göze çarpmaktadır.
Mikroskop altında sarımsı kahverengidir, turkuaz (CuCl) ve parlak beyaz renkte (NaCl) yapılar görülmektedir (Şekil 4.57).
Şekil 4.57. Mineral premix-20x
4.1.5. Etkicil Yem Hammaddelerinin Tanımlanması Lysin
Esansiyel aminoasittir. Sarımtrak renkte, tanecikli yapıda ve irili ufaklı görünümdedir (Şekil 4.58).
Şekil 4.58. Lysin-20x
Methionin
Beyaz, kristal yapıda ve un gibi yumuşaktır. Mikroskop altında vitamin C ye benzemektedir (Şekil 4.59).
Şekil 4.59. Methionin-20x
4.1.6. Extruder Ve Pelet Yem Aşamalarından Alınan Örneklerin Tanımlanması
Bu bölümde ticari bir balık yemi fabrikasından alınan örnekler incelenmiştir. Bu örnekler extruder ve pelet yemlerin yapımı sırasındaki belli aşamalardan alınmıştır. Extruder ve pelet yem arasındaki farklar, yem yapımı aşamaları arasındaki farklar ve yemlerin yapımında hangi hammaddelerin kullanıldığı mikroskobik incelemeyle araştırılmaya çalışılmıştır.
Extruder Alabalık Yemi Kırım Sonrası
şeklinde yapılar (mısır gluten unu) göze çarpmaktadır. Ayrıca bordo-siyah arası renkte yuvarlak yapılar görülmekte olup, bu yapının et-kemik unu olabileceği düşünülmektedir. Bunun dışında beyaz – şeffaf kristalize yapılar (ZnCl) görülmektedir (Şekil 4.60).
ektedir. Ayrıca kırmızımsı kahverengi yapıların et-kemik unu olduğu düşünülmektedir (Şekil 4.61).
Örnek, un formda olup; çıplak gözle bakıldığında sarımsı kahverengi renktedir. Mikroskopta altın sarısı küre
Şekil 4.60. Extruder alabalık yemi kırım sonrası-40x
Pelet Levrek Yemi Kırım Sonrası
Örnek, un formda olup, rengi extruder alabalık yemi kırım sonrasına göre daha açıktır. Mikroskop altında belirgin sarı taneler (mısır gluten unu) görülm
Şekil 4.61. Pelet levrek yemi kırım sonrası-20x
Extruder Alabalık Yemi Karışım Sonrası
Örnek, un formda olup; çıplak gözle bakıldığında sarıms altın sarısı küre şeklinde yapılar ( aktadır. Ayrıca şeffaf-ince uzun yapılar ve k ler görülmektedir (Şekil 4.62).
ı kahverengi
renktedir. Mikroskopta mısır gluten
unu) göze çarpm ırmızı küre
şeklinde tane
Şekil 4.62. Extruder alabalık yemi karışım sonrası-20x
Pelet Levrek Yemi Karışım Sonrası
Örnek,un formda olup, rengi extruder alabalık yemi mixer sonrasına göre daha açıktır. Mikroskop altında belirgin sarı taneler (mısır gluten unu), açık sarı renkte yapılar (soya küspesi) görülmektedir (Şekil 4.63).
Şekil 4.63. Pelet levrek yemi karışım sonrası-40x
. Rengi daha
koyu ve parlakt r. Sert, tozsuz ve
dokunuldu tedir.
Çı z nokta
ş
Extruder Alabalık Yemi Final Ürün
Örnek mikroskopta incelenemeyecek kadar büyüktür ır. Yağlı bir görünümü vardı
ğunda elde yağ bırakmaktadır. Yoğun koku hissedilmek plak gözle bakıldığında sarı (mısır gluten unu) ve beya eklinde taneler görülmektedir (Şekil 4.64).
Şekil 4.64. Extruder alabalık yemi final ürün (10x ve 20x)
Pelet Levrek Yemi Final Ürün
Örnek mikroskopta incelenemeyecek kadar büyüktür. Parlak, yağlı, tozlu ve büyüklükleri farklıdır. Çıplak gözle bakıldığında çatlaklar görülmektedir. Kırılmaya karşı oldukça dirençsizdir. Çıplak gözle bakıldığında sarı (mısır gluten unu) ve beyaz nokta şeklinde taneler görülmektedir (Şekil 4.65).
Şekil 4.65. Pelet levrek yemi final ürün (10x ve 40x)
4.2. Mikrokimyasal Spot (Belirteç) Testleri Bulguları 1. Extruder alabalık yemi final ürün
MENADİONE TESPİTİ; Analiz sonucunda kırmızımsı kahverengi bir renk oluştuğu gözlenmiştir. Bu renk oluşumu daha önce yapılan analizlerle karşılaştırıldığında Menadion’ un varlığını göstermektedir (Şekil 4.66).
. Extruder alabalık yemi final üründe Menad
Şekil 4.66 ion tespiti
DİKALSİYUM FOSFAT TESPİTİ; Analiz sonucunda yavaş bir kabarma gözlenmiştir (Şekil 4.67).
truder alabalık yemi final üründe Dikalsiyum fosfat
Şekil 4.67 . Ex ve kemik tespiti
KEMİK TESPİTİ; Analiz sonucunda yavaş fakat devamlı bir kabarma-köpürme olmuştur ( Şekil 4.67 )
MİNERAL TESPİTİ; Analiz sonucunda hiçbir renk değişikliği olmamıştır. Bu durum Nitrat varlığını düşündürebilir (Şekil 4.68).
Extruder alabalık yemi final üründe Mine
Şekil 4.68 ral tespiti
İLAÇ-VİTAMİN TESPİTİ; Analiz sonucunda hiçbir renk değişikliği olmamıştır. Bu durum yemde ilaç kullanılmadığını göstermektedir (Şekil 4.69).
Şekil 4.69 Extruder alabalık yemi final üründe İlaç-vitamin tespiti
nli ürün kullanıldığını düşündürebilir.
2. Pelet levrek yemi karışım sonrası
MENADİONE TESPİTİ; Analiz sonucunda kahverengi renginin oluştuğu gözlenmiştir (Şekil 4.70).
JELATİN TESPİTİ; Analiz sonucunda sertleşme olmamıştır, yumuşama tespit edilmiştir. Bu durum yemde hayvansal köke
Pelet levrek yemi karışım sonrası Menadion v
Şekil 4.70. e B1 tespiti
B1 VİTAMİNİ TESPİTİ; Analiz sonucunda soluk sarı rengin oluşması B1 vitamini varlığını göstermektedir ( Şekil 4.70).
3. Pelet levrek yemi final ürün
ığını göstermektedir (Şekil 4.71).
NİTROFURAZAN TESPİTİ; tepkime sonucunda kahverengimsi sarı renk belirmesi nitrofurazan varl
71. Pelet levrek yemi final ürün Nitrofurazan
Şekil 4. tespiti
JELATİN TESPİTİ; Analiz sonucunda sertleşme olmamıştır, yumuşama tespit edilmiştir. Bu durum yemde hayvansal kökenli ürün kullanıldığını düşündürebilir.
5.TARTIŞMA VE SONUÇ
Tezin esas konusunu oluşturan balık yemlerinin ve yem hammaddelerinin mikroskobik incelenmesi ile ilgili literatür araştırması yapıldığında bu konu ile ilgili çok az literatür çalışmasına rastlanılmıştır.
Ancak, yemlerin mikroskobik incelenmesi, hem balık üreticileri hem de yem üreticileri açısından önemli bir konudur. Üretilen yemler ve onları oluşturan hammaddeler kalitesiz olduğunda önemli problemlere neden olmaktadır. Birçok problem deniz hayvanları veya benzer hayvanlardan elde edilen unla ilgilidir. Örneğin; et-kemik unu ve balık unu kullanımı ile ilgili gerek yetiştiriciler gerekse yem üreticileri bazı sorunlar yaşamaktadırlar.
Sebep ne olursa olsun düşük fiyatlı ve kalitesiz hammaddelerin yeme karıştırılması, kalitesiz ürün oluşumuna neden olmaktadır.
Muhtemel yabancı maddelerin oranını tespit etmek için uzun ve karışık analizlere ihtiyaç duyulmaktadır. Mikroskobik analizlerde bu yabancı maddeler çok çabuk tespit edilmektedir. Bu yüzden mikroskobik inceleme yemlerin ve yem hammaddelerinin incelenmesinde kaliteli program (QA) olarak bilinmektedir.
Hem hammadde de hem de yemde kontaminantların varlığı, kaliteli hammaddelerin (balık unu, mısır gluten unu, soya, vitamin, mineral, aminoasitler vb.) bulunup bulunmadığı mikroskobik inceleme ile tespit edilmektedir. Bunun sonucunda kaliteli ve besleyici değere sahip yem güvenli bir şekilde üretilmektedir.
Karma yem içindeki tüm yeni maddelerin açıklaması doğru yapılmazsa rutin kalite kontrol testleri yanlış sonuçlar vermektedir. Yüksek
kaliteli kontrol programı, birkaç kimyasal analiz düşük kaliteli maddelerin amaktadır. Bu tür problemlerde hızlı sonuç almak için mikroskobik inceleme yapılmalıdır.
Balık yemi yapımında yaygın olarak bitkisel ve hayvansal kökenli hamma
n alınan örnekler incelenerek, bu örnekle
al., 1992 ). Pamuk tohumu lifli ve lifsiz yapıda
incelenmesi için tam doğru olm
Su ürünleri yetiştiriciliğinde kullanılan yemlerin yapımında hammaddenin seçiminden, yem yapım aşamaları ve son ürünün depolanmasına kadar olan süreçte birçok kritik kontrol noktaları bulunmaktadır.
Özellikle hammaddede kalite kontrol çok önemlidir. Karma yem üretiminde birçok farklı yem hammaddesi kullanılmaktadır. Bu bakımdan her materyalin fiziksel ve kimyasal özelliklerini bilmek sonraki aşamalar için önemli olmaktadır. Fiziksel özellikler çıplak gözle ve stereomikroskop-bileşik mikroskop yardımıyla kolaylıkla incelenebilmektedir.
ddeler kullanılmaktadır. Bu tez çalışmasında, balık yemlerinde bulunan bitkisel ve hayvansal kökenli yem hammaddelerinin, vitamin-mineral gibi katkı maddelerinin özellikleri oküler mikrometre yardımıyla stereomikroskopta çeşitli büyültmeler kullanarak tespit edilmiştir. Daha sonra extruder ve pelet yemlerde
rde bu hammaddelerin ve diğer katkı maddelerinin bulunup bulunmadığı incelenmiştir.
İncelenen bitkisel kökenli hammaddeler arasında bulunan arpa ve maya ürünleri renk, büyüklük ve şekil bakımından literatürde belirtilen özellikleri taşımaktadır ( Bates et
dır, yemlere konulmadan önce bu liflerin uzaklaştırılması gerekmektedir, bu lifler sindirim sorunlarına yol açabilmektedir. Pamuk
tohumu küspesinin açık renkte olması extraksiyon yolu ile elde edildiğini göstermektedir ( Bates et al., 1992 ). Keten tohumu elipsoid şekilde, parlak ve kahverengi renkte olmasıyla literatürle paralellik göstermektedir.
özelliktir.
Yulaf hem hayvan hem de insan gıdası olarak tüketilmektedir.
İncelen
kabuksuzdur ve parlak beyaz olmasıyla tanınmaktadır ( Bates et al., 1992 ).
Balık yemi yapımındaki en önemli bitkisel hammaddelerden biri de mısır gluten unudur. İncelenen yem örneklerinde altın sarısı renkte ve küre şeklinde olmasıyla ( Bates et al., 1992 ) çok kolay ayırt edilmiştir. Bu durum istenen bir
Yem yapımında iştah arttırıcı ve bağlayıcı olarak kullanılan melas incelendiğinde açık renkli olması turunçgil melası olduğunun bir göstergesidir (Hoşsu vd.,2003), ayrıca şeker granülleri de göze çarpan diğer bir özelliktir.
en yulaf unu örneğinde şeffaf kabuk parçalarının olması öğütülmüş yulaf yan ürünlerinin olduğunu göstermektedir ve bu istenmeyen bir durumdur. Bu kabuklar dikdörtgen şeklinde olmaları nedeniyle arpa kabuklarından ayrılmaktadır ( Bates et al., 1992 ).
Pirinç kepeğinde görülen kırmızı-turuncu yapılar, pirinç kepeğinin kabuklu pirinçten üretildiğini göstermektedir. Çünkü pirinç kabuğu açık kahve-kırmızı renktedir. İncelenen pirinç tanesi
Aspir (küçük-büyük) literatürde belirtildiği gibi homojen büyüklüktedir ve rengi aynıdır. Havanda dövüldüğünde kabuk kısmının çabuk ayrılması ve yağlı bir görünüm oluşması iyi ürün olduğunun göstermektedir.
Soya fasülyesi tanesinde bulunan tohum göbeği bu ürün için ayırt edici olmaktadır. Öğütülmüş soyanın kabuksuz ve granül yapıda olması gerekmektedir fakat incelenen örnekte kabuk oluşumları gözlenmiştir, ayrıca düzensiz yapıdadır. Soya küspesinde yağ olmaması istenen bir özelliktir, rengi aç
İncelenen ayçiçeği tohumu küspesinde siyah kabuk parçalarının olması
Kanola küspesinin sarı-bordo- siyah renginin yanı sıra mikroskopta yeşil renkli tanelerin gö
İncelenen tane buğday örneği renk, şekil ve büyüklük bakımından literatü
ıklar, diğer su ürünleri ve mezbaha artıklarıdır. Burada balık unu, et-kemik unu, karides artıkları unu ve kan unu incelenmiştir.
ık sarı-kahverengi, kokusu taze ve aşırı büyük parçalar içermemelidir (McEllhiney, 1995 ) fakat incelenen örnekte oldukça büyük parçalar bulunmaktadır.
önemli ve ayırt edici özelliktir, bu bakımdan literatürdeki örnekle benzerlik göstermektedir. Ayçiçeği tohumunda bulunan siyah-beyaz çizgiler karakteristiktir.
zükmesi kabuk, sap ve tohumun bir arada olduğunu göstermektedir ( Bates et al., 1992 ).
rdeki tanımlamaya benzerlik göstermektedir. Bunun yanında tanımlamaya yardımcı derin yarık ve tüy demeti içermektedir. Buğday unu ve buğday kepeğinde ise teşhis edici yapı olan nişasta granülleri mevcuttur.
( Bates et al., 1992 ).
Protein bakımından oldukça değerli olan hayvansal kökenli hammaddeler ise, bal
Bu tür hammaddelerde olumsuzluk kriteri, kemik ve kılçık oranının fazla olmasıdır. Bu durum protein oranını düşürmekte, yemin kolay kırılmasına neden olmakta ve balıkların sindirim sitemine zarar vermektedir.
Ayrıca ham kül oranında artış olmaktadır (Hoşsu vd., 2003 ). İncelenen balık unu örneklerinde kemik gibi istenmeyen oluşumlara rastlanmıştır.
Koku açısından literatürle benzerlik göstermektedir. İrmik büyüklüğünde olması yüksek sıcaklıkta kurutulduğunu göstermektedir. 2 örnekte farklı renklerdedir, bu durum balık ununun yapıldığı balıkla ilgili olmakla birlikte koyu re
bozulmaların belirtisidir ve bu istenmeyen bir durumdur.Ayrıca bu tür hammaddelerin içinde bitki parçacıkları vb.
bulunm
ası dövülerek kurutulduğunu işaret etmektedir.
k unundan farklı olduğu tespit edilmiştir.
arides artıkları unu incelendiğinde literatürde belirtilen yapılara benzer yapılar teşhis edilmiştir.
nk aşırı ısıtmanın sonucudur.
Hayvansal hammaddelerde renk koyulaşmaları; aşırı kavrulmanın, kızışmanın ve
ası o maddeye mide-bağırsak içeriklerinin karıştığını göstermektedir ( Bates et.al., 1992). İncelenen kan unu renginin koyu olması, ayrıca kıl-tüy gibi istenmeyen maddeler bulunm
Et-kemik ununda kıl, tüy, toynak gibi yabancı maddelerin olması istenmeyen bir durumdur. İncelenen örnekte çıplak gözle bakıldığında bile kıl, tüy gibi yabancı maddeler görülmektedir. Ayrıca mikroskopta kalın-beyaz kemik parçaları görülmektedir. Bu durum et unundan ayırmaktadır . Koku bakımından balı
K
Tüm bu bilgilerin ışığında memeli ve deniz yan ürünlerinin tanımlanması aşağıdaki çizelgeler baz alınarak daha kolay olmaktadır:
Çizelge 5.1. Memeli yan ürünlerinin görünümlerinin tanımlanması ( Bates et.al., 1992 )
MEMELİ YAPI DÜŞÜK IŞIK YÜKSEK IŞIK
Saç-Kıl-Tüy Parlak plastik benzeri şeritler, siyah kırmızı renk
Keratinli pullar Saç özü
Kemik Koyulaşmış Topaklar Koyulaşmış-yuvarlak hücrelerarası boşluk belli olmayan şeritler Kan Yuvarlak, mor-siyah Mor kenarlı şarap
renkli kürecikler kırmızısı-siyah kürecikler
Çizelge 5.2. Deniz ürünleri yan ürünlerinin görünümlerinin tanımlanması ( Bates et.al., 1992 ) DENİZ
ÜRÜNLERİ YAPI DÜŞÜK IŞIK YÜKSEK IŞIK
Pullar(balık) Ortak merkezli halkalar Paralel çapraz çizgiler, halkalar
Kemik(balık) Mavi-beyaz,inci gibi parlaklık, kolay kırılma
Hücrelerarası boşluk
Kabuk(karides) İnce,parlak mika benzeri taneler
Çapraz paralel çizgiler
Kabuk(yengeç) Kalın,kalsiyumlu,krem renk
Tabakalar
Kalite kontrol üzerine yem yapım aşamalarının ve burada kullanılan aletleri
i eşit n etkisi de olmaktadır. Bu aşamalardan en önemlisi hammaddelerin
i eşit n etkisi de olmaktadır. Bu aşamalardan en önemlisi hammaddelerin