SOSYAL VE EKONOMİK ADALETİN UYGULANMASI: ÇAĞDAŞ DEVLET ANLAYIŞI
6. Aşağıdakilerden hangisi ekonomik adalet kapsa- kapsa-mında düşünülemez?
a. Bir ülkede ekonomiden sorumlu bakanlığın her aileye ne kadar yardım yapacağı
b. Herkesin devlete ödeyeceği vergi miktarının belirlenmesi
c. Devletin kime ne kadar kira yardımı yapacağı d. Devletin piyasa koşullarına müdahale etmesi e. Devletin okula gelemeyen çocuklara,
eğitimle-rinin yarıda kalmaması için kendi evlerine öğ-retmen yollaması
7. Aşağıdakilerden hangisi sosyal ve ekonomik adalet arasında zorunlu bir ilişki olduğunun kanıtıdır?
a. Sadece sosyal adaletin yeterli olmaması, “sosyal ve ekonomik adalet”in siyaset felsefesinde bir-likte yer alması
b. Ekonomik adaletin aynı zamanda sosyal adalet olarak düşünülmesi
c. Sosyal adaletin geçmişte de ekonomik adalet üzerine temellenmesi
d. Ekonomik çalkantıların toplumu etkilemesi e. Sosyal adalet tanımının sadece “Herkesin
ihti-yacına göre” vermeyi ifade etmesi
8. Aşağıdakilerden hangisi sosyal devletin temel gö-revleri arasında sayılamaz?
a. Hukukun önceliğine önem vermesi.
b. Kişisel özgürlükleri ve temel hakları güvence al-tına alması.
c. Sosyal ve ekonomik hakları güvence altına ala-rak, sosyal ve ekonomik adaletin gerçekleşmesi-ni sağlaması.
d. Toplumda eşitsizlikleri avantaja çevirerek top-lumsal eşitliği sağlaması.
e. Piyasaya sınırsız müdahale edebilmesi.
Siyaset Felsefesi II
44
9. “Bir toplumda ... yönden güçlü ve güç-süz halk grupları arasında ekonomik eşitliğin temini yoluyla bir ... denge sağlanmasıdır.”
Aşağıdaki kelime gruplarından hangisi boşlukları doldurmaya uygundur?
a. ekonomik/sosyal-siyasal b. hukuki/siyasal
c. dinsel/ekonomik d. sosyal/siyasal e. toplumsal/ekonomik
10. Bir ülkede sosyal ve ekonomik adaletin sağlan-masının garantörü aşağıdaki mercilerden hangisi ol-malıdır?
a. Yerel Yönetimler b. Müftülük c. Devlet
d. Sivil toplum kuruluşları e. Basın-Yayın
2. Ünite - Sosyal ve Ekonomik Adalet 45
Okuma Parçası
Hakkaniyet Olarak Adaletin Öncelikli Amacı Temel özgürlükler yaklaşımındaki iki boşluğu ele al-madan önce, birkaç noktadan söz edilmelidir. İlk ola-rak, adaletin iki ilkesi şu şekilde ifade edilmektedir:
a. Herkes başkalarının özgürlükleriyle uyumlu ta-mamen yeterli eşit temel özgürlükler düzenine sahip olma yolunda eşit hakka sahiptir.
b. Toplumsal ve ekonomik eşitsizlikler iki şartı karşılamalıdır. İlk olarak, adil fırsat eşitliği al-tında herkese açık olan konum ve makamlarla ilgili olmalıdır ve ikinci olarak, toplumun en az avantajlı üyelerinin en çok faydasına olmalıdır.
Yukarıdaki adaletin birinci ilkesinde sözü edilen deği-şiklik, “tamamen yeterli sistem” ifadesinin yerine geç-mesidir. Bu değişiklik “uyumlu” kelimesinin bir sıfat olarak kullanılmasını gerektirmiştir. Bu değişikliğin nedenleri daha sonra açıklanacak.
Yine hazırlayıcı noktalardan birisi de adaletin birinci ilkesindeki eşit temel özgürlüklerin şu şekilde listelen-mesidir: İfade ve vicdan özgürlüğü; siyasal özgürlükler ve örgütlenme özgürlüğü, kişinin özgürlüğü ve onuru-na ilişkin özgürlükler ve son olarak, hukuk devletinin içine aldığı hak ve özgürlükler. Özgürlüğe, sanki “öz-gürlük” denen şeyin öncelikli bir anlamı varmış ve siya-sal ve toplumsiya-sal adaletin tek olmasa da ana amacı gibiy-miş gibi bir öncelik verilmegibiy-miştir. Elbette, yeterli neden olmadan eylemler üzerinde yasal ya da diğer türden sı-nırlamalar koymaya karşı genel bir eğilim vardır. Ancak bu eğilim hiçbir özgürlüğe özel bir öncelik tanımaz. Bu-nunla birlikte Hart, Kuram’da benim bazen özgürlüğün önceliğinden, bunu kasteden argüman ve ifadeler kul-landığımı söylemektedir; ancak, kendisinin de gördüğü gibi, bu doğru bir yorum değildir. Demokratik düşünce tarihi boyunca amaç, mesela değişik haklar bildirgele-rinde ve insan hakları beyannamelebildirgele-rinde yeralan belli özgürlüklere ve anayasal güvencelere ulaşmaktı. Temel özgürlükler yaklaşımı bu geleneği izlemektedir.
Bazıları temel özgürlükleri bir liste hâlinde sunmanın felsefi bir adalet anlayışının kaçınması gereken geçi-ci bir tedbir olduğunu düşünebilir. Genel tanımlar ve kapsamlı ilk ilkeler şeklinde sunulan ahlak doktrinle-rine alışığızdır. Bununla birlikte, adaletin iki ilkesinin parçası olduğunda tarafların başlangıç durumunda elde bulunan diğer adalet ilkelerini değil de bu ilkeleri seç-melerine yol açacak bir özgürlükler listesi bulduğumuz-da, hakkaniyet olarak adaletin “başlangıçtaki amacının”
gerçekleşmiş olduğunu söyleyebiliriz. Bu amaç,
adale-tin iki ilkesinin demokratik bir toplumdaki özgürlük ve eşitlik iddialarını anlamada geleneksel faydacılık dokt-rinlerinin, mükemmelliyetçiliğin ve sezgiciliğin ilk il-kelerinden daha iyi bir temel sağlandığını göstermektir.
Adaletin ilk ilkesiyle beraber bu ilkeler, başlangıç duru-munda bu başlangıç amacı tanımlandığında tarafların elinde bulunan alternatiflerdir.
Temel özgürlükler listesi iki şekilde ortaya konabilir.
Birinci yol tarihseldir: Demokratik toplumların anaya-salarını inceler ve normal olarak korunan özgürlükle-rin listesini oluştururuz ve iyi çalışan anayasalarda bu özgürlüklerin rolüne bakarız. Bu tür bir bilgi başlan-gıç durumundaki taraflara açık olmasa da, bize açıktır hakkaniyet olarak adaleti ortaya koyan sana ve bana- ve dolayısıyla bu tarihsel bilgi taraflara alternatif olarak sunduğumuz adalet ilkelerinin içeriğini etkiliyebilir.
İkinci bir yol, hangi özgürlüklerin ahlaki kişiliğin iki yeteneğinin yeterli gelişimi ve tam olarak kullanılması için gerekli toplumsal şartlar olduğunu değerlendir-mektir. Bunu yapmak, temel özgürlükleri hakkaniyet olarak adalete kullanılan kişi anlayışına bağlar. Bu önemli konuları da ele alacağım.
Diyelim ki hakkaniyet olarak adaletin başlangıçtaki amacına ulaşan bir temel özgürlükler listesi bulduk. Bu listeyi ikinci bir liste bulunarak geliştirilecek bir baş-langıç noktası olarak görürüz; başbaş-langıç durumundaki taraflar ilk listedeki iki ilke üzerinde değil, ikinci liste-deki iki ilke üzerinde anlaşırlar. Bu süreç süresiz olarak uzatılabilir, ama başlangıç durumu düzeyindeki felsefi düşüncenin ayırtedici gücü kısa zamanda tükenebilir.
Böyle bir durum ortaya çıktığında, en son tercih edi-len listede durmalı ve sonrasında bu listeyi, toplumsal kurumların genel bilgisi ve toplumun koşulları bilinen anayasal, yasama ve yargı aşamalarında yeniden ortaya koymalıyız. Başlangıç durumu perspektifinden doğan değerlendirmelerin temel özgürlüklerin genel şekli ve içeriğini belirlemesi ve bu özgürlükleri içerip, onlara öncelik sağlayan alternatifler arasında tek olan ada-letin iki ilkesinin benimsenişini açıklaması yeterlidir.
Dolayısıyla, metod açısından, bir özgürlükler listesine ulaşmak ve bunları daha detaylı olarak ortaya koymak için adım adım bir prosedür uygulamakla hiçbir şey kaybedilmiş olmaz.
Kaynak: Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm, çev. M.
Fevzi Bilgin, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Siyaset Felsefesi II
46
Kendimizi Sınayalım Yanıt Anahtarı Sıra Sizde Yanıt Anahtarı
1. d Yanıtınız yanlış ise “Adalet Türleri” başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Yeniden dağıtıcı adaletin hak-kaniyet olarak adalet türünün bir diğer adı oldu-ğunu hatırlayacak, diğer şıklarınsa adaletin türle-ri değil, farklı alanları olduğunu anlayacaksınız.
2. a Yanıtınız yanlış ise “Hakkaniyet olarak Adalet”
alt başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Adam Smith 1723 ile 1790 yıllarında yaşamış olup, Rawls’un teorisini eleştirmesi söz konusu değildir. Ancak seçeneklerdeki diğer düşünürler gerek liberaliz-min temsilcileri, gerek de cemaatçiliğin temsilci-ler olarak Rawls’un teorisine karşı çıkmışlardır.
3. d Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Adalet Nedir” baş-lıklı kısmı tekrar okuyunuz. Nazizm ve faşizm sosyal ve ekonomik adaletin gerçekleştiği re-jimler değildir. Zira insanın temel hak ve öz-gürlüklerinin olmadığı sistemlerde sosyal ve ekonomik haklardan da hiç söz edilemez.
4. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal Adalet Nedir” baş-lıklı kısmı tekrar okuyunuz. Ahlaki değerlerin hukuk ve politika ile ilişkisi olduğunun kanıtı, sosyal adalet düşüncesinin ahlaki değerlerle ör-tüşüyor olmasıdır. Diğer seçenekler, farklı iliş-kileri içermektedir.
5. b Yanıtınız yanlış ise “Ekonomik Adalet Nedir”başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Burada ekonomik adaletle ilgili doğru ifadenin ancak b şıkkı olduğu görülür.
6. e Yanıtınız yanlış ise “Ekonomik Adalet Nedir”başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Doğru şıkta yer alan örnek, ekonomik adaletin değil, sosyal adaletin konusuna girer.
7. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal ve Ekonomik Ada-let Birlikte Düşünülebilir mi?” başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Sosyal Adalet kavramı eko-nomik adaleti tanımlamak için yeterli olmayıp, sosyal adalet kavramı ekonomik adaletle birlik-te kullanılması, sosyal adaletin ekonomik ada-letle aynı şey olmadığını kanıtlamaktadır.
8. e Yanıtınız yanlış ise “Sosyal ve Ekonomik Ada-letin Uygulanması” başlıklı kısmı tekrar oku-yunuz. Çağdaş Devletin görevleri arasında pi-yasaya müdahalesi olsa da, bu sınırsız değildir.
9. a Yanıtınız yanlış ise “Sosyal ve Ekonomik Adaletin Uygulanması” başlıklı kısmı tekrar okuyunuz. Bu-rada hatırlayacaksınız ki, bu boşluğa en uygun ge-len ifadelerin a şıkkında yer aldığını göreceksiniz.
10. c Yanıtınız yanlış ise “Sosyal ve Ekonomik Ada-letin Uygulanması” başlıklı kısmı tekrar oku-yunuz. Sosyal ve ekonomik adaletin uygulayı-cısı ne dinsel, ne de toplumsal kuruluşlardır, yalnızca devletin görevidir.
Sıra Sizde 1
Hâkimin bu kararı hem adil hem de adil olmayan bir karar olarak yorumlanabilir. Zira biz bu duruma kural adaleti bakımından bakarsak, eylemin içeriği yerine biçimini göz önünde bulundurarak karar vermeliyiz.
Vergi kaçırmak eğer suç olarak tanımlanmışsa, bireysel farklılıklar göz önünde bulundurulmadan aynı cezayı vermek adildir. Ancak duruma hakkaniyet açısından bakıldığında, her ne kadar bir suç işlemiş olsa da, as-gari ücretle çalışan bir işçinin patronuyla aynı oranda vergi ödemesi hakkaniyete uygun olmadığından, aynı cezayı alması da adil olmayacaktır.
Sıra Sizde 2
Özürlü vatandaşın maaşının daha fazla olması, eko-nomik adaletin IV. Kuralı gereği, yani ihtiyaca göre dağıtıma göre yapıldığı için ekonomik adaletin sağ-landığını gösterir. Ancak bu durum sosyal adaletin de sağlandığını göstermez. Zira sosyal adaletin de sağ-lanması için ücretsiz izin ve çalışma saatlerinin de bu farklılık gözetilerek uygulanması gerekir; yani sadece ekonomik adaletin sağlanması sosyal adalet için yeterli değildir. Sosyal adalet için ayrıca sosyal haklar bireysel farklılıklar da gözetilerek verilmelidir.
Sıra Sizde 3
Siyasi partilerin seçim kampanyalarını sosyal ve eko-nomik adaleti gerçekleştirmek üzere belirlemesi, ilk olarak toplumun en temel isteğinin de bu yönde oldu-ğunu gösterir. Ayrıca sosyal ve ekonomik adalet vaadi-nin siyasi iktidarı ele geçirmevaadi-nin de en önemli koşulu olması, klasik devlet ve iktidar anlayışının da sosyal devlet ve iktidara doğru değiştiğini gösterir. Ancak bu şekilde çağdaş, evrensel bir hukuk devleti sağlanabilir.
2. Ünite - Sosyal ve Ekonomik Adalet 47
Yararlanılan ve Başvurulabilecek
Kaynaklar
Aristoteles. (1997). Nikomakhos’a Etik. Çeviren Saffet Babür, Ankara: Ayraç Yayınevi.
Balı, A. Ş. (2001). Çokkültürlülük ve Sosyal Adalet.
Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
Bal, M. (2011). “Adalet Hakkında Felsefeciler Neler Düşünüyorlar”, FelsefeYazın, sayı: 18, s.73-84.
Bidet, J. (1995). John Rawls et la théorie de la justice.
Paris: PUF.
Campbell, J. K., O’Rourke. M., Shier, D. (2005). Law and Social Justice. London: The Mıt Press.
Güriz, A. (2001). “Adalet Kavramının Belirsizliği”, Ada-let Kavramı içinde, ed. A. Güriz, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayınları.
Gürkan, Ü. (2001). “Sosyal Adalet”, Adalet Kavramı içinde, ed. A. Güriz, Ankara: Türkiye Felsefe Kuru-mu Yayınları.
Hahnel, R. (2005). İktisadi Adalet ve Demokrasi. İs-tanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hahnel, R. ve Albert, M. (1994). 21.Yüzyıl İçin Katı-lımcı Ekonomi. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Hayek, F. A.(1995). Droit, législation et liberté, Paris:
İzveren, A. (1991). “Bir Çağdaş Ahlak Sorunu Olarak PUF.
Sosyal Adalet”, Argumentum, sayı: 7, s.100-104.
Kuçuradi, İ. (2001). “Adalet Kavramı”, Adalet Kavramı içinde, ed. A. Güriz, Ankara: Türkiye Felsefe Kuru-mu Yayınları.
Peffer R. G. (2001). Marksizm, Ahlak ve Toplumsal Adalet. Çeviren Yavuz Alogan, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm. Çeviren M. Fevzi Bilgin, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
Rawls, J. (1997). A Theory Of Justice. Cambridge: The Belknap Press of Harvard University Press.
Savaş, Vural Fuat. (2001). “Ekonomik Haklar, Refah Devleti ve Adalet Üstüne Bazı Düşünceler”, Adalet Kavramı içinde, ed. A. Güriz, Ankara: Türkiye Fel-sefe Kurumu Yayınları.
Yayla, A. (2000). Liberal Bakışlar. Ankara: Liberte Ya-yınları.
Walzer, M. (1997). Sphères de justice. Paris: Editions Seuil.
Wronka, J. (2008). Human Rights and Social Justice.
California: Sage Publications.
3 Amaçlarımız
Bu üniteyi tamamladıktan sonra;
İdeoloji kavramını çözümleyebilecek,
İdeolojilerin felsefi ve tarihsel arka planını özetleyebilecek,
Marksizm, Anarşizm, Faşizm gibi başlıca ideolojileri tanıyabilecek ve açıklaya-bilecek,
İdeoloji sorununu ve ideolojileri siyaset felsefesi ekseninde değerlendirebile-ceksiniz.
Anahtar Kavramlar
• İdeoloji
• Anarşizm
• Marksizm
• Faşizm
• Sosyalizm
• İdeolojik bakış
• Komünizm
• İdeolojik Kamplaşma
İçindekiler
Siyaset Felsefesi II İdeolojiler
• GİRİŞ: İDEOLOJİ NEDİR?
• BAŞLICA İDEOLOJİLER
• BİR SİYASET FELSEFESİ SORUNU OLARAK İDEOLOJİ