Açıklama

Bu yayındaki sismik değerlendirme işlemine başlanmadan önce bu bölümde tanımlanan ana koşullar ve değerlendirme işlemi kavranmalıdır.

Şekil B.1'de gösterilen değerlendirme işlemi aşağıdaki 3 aşamadan oluşur:

Tarama aşaması (1.aşama), Değerlendirme Aşaması (2. aşama) ve Detaylı Değerlendirme Aşaması (3. aşama). Şekil B.l'de gösterildiği gibi yetkili mühendis zaafları raporlayıp güçlendirme için öneriler sunabilir veya değerlendirme sürecinin bir aşamasından sonra daha ileri değerlendirme yapar.

Tarama aşaması (1. aşama), bina ve zemin koşullarının hızlıca değerlendirilebilmesi için yapısal, yapısal olmayan ve temeller/jeolojik tehlike kontrol listeleri olmak üzere üç grup Kontrol Listesini içerir. Bu yayına göre yapılan tüm bina değerlendirmelerinde bu bölüm tamamlanmış olmalıdır. 1.aşama değerlendirmesinin amacı binaların bu yayının koşullarına uygun olup olmadığının ortaya çıkarılması veya potansiyel zaafların hızlıca ortaya konmasıdır. Bazı durumlarda 1. aşama değerlendirmesi esnasında "hızlı kontroller" gerekebilir. Ancak analizin seviyesi minimumdur. Kontrol listeleri kullanılarak binada zaaflar bulunduysa yetkili mühendis binanın daha detaylı incelenebilmesi için 2. aşama değerlendirmesi yapıp tanımlanmış olan zaafları ortaya koyabilir.

2. aşama için, 1. aşamada ortaya çıkarılan tüm zaaflara yönelik bütün bir analiz yapılmalıdır. 2. aşamadaki analizler basitleştirilmiş doğrusal analiz yöntemleri ile sınırlandırılmışlardır. 1. aşamadaki gibi 2. aşama değerlendirmesinde de binaların güçlendirmeye ihtiyaç duymadığının ispatlanabilmesi amaçlanmıştır. Eğer 2. aşama değerlendirmesi sonucunda yine zaaflar bulunursa yetkili mühendis zaafları bir rapor haline getirerek tamamlayabilir veya detaylı inceleme için 3. aşama değerlendirmesi uygulayabilir.

Bu yayında 3. aşama detaylı değerlendirmesi için metotlar ve referanslar verilmiştir. Son araştırmalar göstermiştir ki belirli tipteki karmaşık yapıların yeterliliği diğer yöntemlerle gösterilemezken doğrusal olmayan analiz yöntemleri kullanılarak gösterilebilir. Bu yöntemler karmaşık ve uygulanması pahalı yöntemlerdir. Ancak yapı maliyetine göre kat kat ekonomiktirler. 3. aşama yöntemlerinin kullanımı belirli sınırlarda tutulmalıdır.

Sonuç raporu, sonuçları yapı sahibine açıklar ve değerlendirmede kullanılan yöntem ve kabulleri gösterir. Her bölüm ilgili kişilerin anlayabileceği şekilde dikkatlice yazılmış olmalıdır. Sonuç raporu bir kısa bir açıklamadan detaylı bir dokümana kadar değişebilir, aşağıdaki maddeleri içermelidir:

1. Kapsam ve amaç: kullanılan aşamaların bir listesi verilmelidir. 2. Bölge ve bina bilgileri

• Binanın genel tanımı ( kat sayısı ve boyutlar)

• Yapısal sistemin tanımlanması (yanal yük taşıyıcı sistem, döşeme ve çatı diyaframları, bodrum ve temel sistemi)

• Yapısal olmayan elemanların belirtilmesi (yapısal olmayan elemanlar yapı ile etkileşebilir ve sismik performansa etki edebilir) • Bina tipi

• Amaçlanan performans seviyesi • Deprem bölgesi

• Zemin tipi

• Binanın kullanım amacı • Binanın tarihi önemi

3. Kabullerin listesi: malzeme özellikleri, zemin bölgesi özellikleri 4. Zaafların listesi

5. Öneriler: daha ileri değerlendirme ve güçlendirme 6. Ek: referanslar ve hesaplar

Bu yayın, mevcut binaların değerlendirilmesinde oldukça detaylı metotlar sağlamasına rağmen bu konudaki tek yöntem olarak görülmemelidir. Burada genel

bina tiplerinin geçmiş depremlerdeki verilerinden elde edilen genel detaylar, zaaflar ve davranışlar ortaya konur. Ancak her yapı kendine hastır ve kullanılan detaylar bu yayının kapsamında olmayabilir. Bu yayın kullanılarak yapılan yargılarda yetkili mühendis her zaman potansiyel hasar veya göçmeye neden olacak farklı detayları göz önünde bulundurmalıdır.

B.2 Tanımlar

Tesir Kuvvetleri: Yer ve şekil değiştirmelere neden olan kuvvet ve momentler.

Cephe Oranı: Perdelerde, perdenin tüm yüksekliğin boyuna oranı; yatay diyaframlarda, diyafram açıklığının derinliğine oranı.

Ana Yapısal Olmayan Elemanlar Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir bölümü olan ve yapısal olmayan elemanlarda kontrol edilmesi gereken değerlendirme unsurlarını içeren listedir. Her bir değerlendirme ifadesi, geçmiş depremlerdeki yapısal olmayan elemanların performanslarını temel alarak olası zaafları belirtir.

Ana Yapısal Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir bölümü olan ve yapısal elemanlarda kontrol edilmesi gereken değerlendirme unsurlarını içeren, her tip yapı için ayrı ayrı hazırlanmış bir listedir. Her bir değerlendirme ifadesi, geçmiş depremlerdeki yapısal elemanların performanslarını temel alarak yapıda olası zaafları belirtir.

Kalite Tescilli Bina: Yönetmeliklere göre tasarlanmış, yapılmış veya yönetmeliklerce belirtilmiş performans seviyesinde incelenmiş bina.

Bina Tipi: Binaların yatay kuvvet taşıyıcı sistemlerinin karakteristik türleri ve geçmiş depremlerdeki performansı doğrultusunda yapılmış olan sınıflandırma.

Kapasite: Bir elemanda izin verilebilecek iç gerilme veya şekil değiştirme.

Bağlantı Noktası: Diyaframdaki yatay kuvvetleri, yanal yük taşıyıcı sistemin düşey elemanlarına aktaran eleman.

Zaaflar İçin 2. Aşama Değerlendirmesi: 1. Aşama Değerlendirmesinin ardından kontrol listelerinden elde edilen zayıflıkların tahkikine yönelik değerlendirme. Tasarım Depremi: ‘Beklenen En Büyük Deprem’ e bakınız.

Diyafram: Binanın yapısal elemanlarını birbirine bağlayan ve yanal yükleri düşey taşıyıcılara aktaran yatay yapısal sistemin elemanlarıdır.

Diyafram Kenarı: Yatay diyaframla perdenin kesişim bölgesi.

Yer Değiştirme Denetimli Tesirler: Değerlendirilen elemanın akma değerini izin verilen ölçüde aşan şekil değiştirme ilişkili tesirler. Akma durumunun aşılma mertebesi, eleman düzenleme çarpanlarıyla (m çarpanları) belirlenir.

Beklenen Gerilme: Malzemenin minimum veya nominal gerilmelerinin haricindeki mevcut gerilmesi. Bu değerlendirme yöntemi kapsamına, malzemelerin beklenen gerilmeleri, nominal gerilmelerinin 1.25 katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilmelidir. Alternatif olarak, istatistik verilerle elde edilmiş mevcut deney sonuçları da kullanılabilir.

Esnek Diyafram: Kat ortalama ötelenmesinin iki katından fazla şekil değiştirme yapan diyafram.

Kuvvet Denetimli Tesirler: Değerlendirilen elemanın akma değerini aşmasına izin verilmediği en büyük şekil değiştirmenin meydana geldiği tesirler. Tesirler, değerlendirmede kullanılan Taban kesme (pseudo) kuvvetleri le doğrudan orantılı değildir; daha çok yapısal sistem elemanlarının akma durumunda aktarabilecekleri en büyük kuvvetlerle belirlenir.

Tüm Bina 2. Aşama Değerlendirmesi: Binanın 1. aşama değerlendirmesinin tamamlanmasından sonra, yanal yük taşıyıcı sistemin bütünüyle 2. aşama değerlendirme yöntemleri ile analiz edilmesi. Bu değerlendirme esnasında 1. aşama değerlendirmesinden bulunan zayıflıklara özel önem verilmesi gerekirken, yatay yük taşıyıcı sistemin tüm elemanları da değerlendirilmeye alınmaktadırlar.

Jeolojik Tehlike Bölgeleri ve Temeller Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir bölümü olan ve değerlendirme ifadelerinden oluşan bir listedir. Her bir değerlendirme ifadesi, geçmiş depremlerdeki temel ve zemin performanslarını temel alarak yapıda oluşabilecek olası zaafları belirtir.

Hemen Kullanım Performans Seviyesi (IO): Tasarım depreminde binanın yapısal ve yapısal olmayan elemanlarında oldukça sınırlı hasara izin verilen bina performans seviyesi. Düşey ve yanal yük taşıyıcı sistemlerin deprem öncesi dayanım ve rijitliklerine yakın değerlerini korudukları kabul edilen, hasardan kaynaklanabilecek hayat kaybı riskinin oldukça düşük olduğu performans seviyesidir. Yapıdaki hasarların, tasarım depreminden sonra oldukça küçük çaplı onarımların gerektirebileceği ancak binanın kullanıma açık tutulabileceği ve onarımların kullanım sırasında da yapılabileceği mertebede olması ile tanımlı performans seviyesini ifade eder.

Yanal Yük Taşıyıcı Sistem: Çerçeveler, perdeler, istinat duvarları, çaprazlı çerçeveler ve yatay diyaframların birleşerek yapının depreme karşı direnç göstermesini sağlayan taşıyıcı sistem.

Can Güvenliği Performans Seviyesi (LS): Tasarım depreminde binanın yapısal ve yapısal olmayan elemanlarında önemli miktarda hasara sebep olacak, ancak yapıda kısmi veya toptan göçmeden belirli bir sınırla uzak kalındığı, yapıda yaşayan insanlarda bazı yaralanmaların oluşabileceği ancak can kaybı riskinin düşük olduğu performans seviyesini ifade eder.

Doğrusal Dinamik Yöntem (LDP) : Düşeyde veya yatayda geometrik düzensizliklere sahip ve deprem kuvvetlerinin Doğrusal Statik Analiz Yöntemlerinde kabul edilen yatay kuvvet dağılımına yakınsamadığı, 30.50m (100 feet)'den yüksek binalarda kullanılan spektrum tabanlı 2. aşama mod birleştirme yöntemidir.

Doğrusal Statik Yöntem (LSP) : Binanın matematiksel modeline uygulandığında, tasarım depremi etkisi altındaki binanın akma durumundaki beklenen şekil değiştirmelerini temsil edecek taban kesme kuvvetlerinin dikkate alınması ile yapılan 2. aşama analiz yöntemidir. Doğrusal Dinamik ve Özel Yöntemin gerekmediği binalarda kullanılmaktadır.

Beklenen En Büyük Deprem: Yakın bölgedeki bilinen fay kaynaklarının en büyük deterministik değerleri ile 50 yıl zarfında oluşma ihtimali %2 olan deprem.

Moment Çerçevesi (MRF): Yanal kuvvetleri elemanlarının (kiriş ve kolonların) birleşimlerindeki eğilme dayanımlarıyla karşılayan çerçeve sistemidir.

Birincil Eleman: Deprem kuvvetlerine karşı direnç sağlayabilecek, yanal yük taşıyıcı sistemin bir parçası olan eleman.

Taban Kesme (Pseudo) Kuvveti (V): 1. aşama değerlendirmesindeki 'Hızlı Kontrol'ler ve 2. aşama değerlendirmesinin Doğrusal Statik Yöntem kısmında kullanılan yanal kuvvet. Taban kesme (Pseudo) kuvveti, doğrusal bir analiz ile tasarım depremi etkisi altındaki binanın akma durumundaki beklenen şekil değiştirmelerini temsil edecek büyüklüktedir. Bu kuvvet, yönetmeliklerin yeni bina tasarımlarında kullanılan ve binanın karşılaması gereken yanal kuvveti temsil etmez. Hızlı Kontrol: Yanal yük taşıyıcı sistemin dayanım ve/veya rijitlik hususlarında yeterli olup olmadığını belirleyen, 1. aşama değerlendirmesinde kullanılan analiz yöntemidir.

Düşük Deprem Bölgesi Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir parçası olan, 'Değerlendirme İfadeleri'nden oluşturulmuş Can Güvenliği Performans Seviyesinde ve düşük deprem bölgelerinde bulunan binaların 1. aşama değerlendirmesinde kullanılır.

Deprem Bölgesi: Benzer deprem tasarım ivme değerlerinin oluştuğu bölgelere denir. Bu yayında deprem bölgeleri, bölge büyütme çarpanları ve haritalanmış ivme değerlerine bağlı olarak, düşük, orta ve yüksek olmak üzere üç kategoriye ayrılmıştır. Rijit Diyafram: Kat ortalama ötelemesinin yarısından az şekil değiştirme yapan diyafram.

İkincil Eleman: Beklenen performans seviyesine ulaşması gerekmese de, zati yükleri taşıyıp, deprem kuvvetlerini taşıyamayan eleman.

Zemin Bölge sınıfı: Bölgenin depremselliğini genel bir şekilde etkileyen zemin gruplarını ifade eder. A,B,C,D,E veya F olarak sınıflandırılmışlardır.

Özel Yöntem: Esnek diyaframlı donatısız yığma binaların analizinde kullanılan ve diyaframın hareketi, dayanımı ve sönümünü karakterize eden bir analiz yöntemidir. Özel Yöntem 2. Aşama Değerlendirmesi: Esnek diyaframlı donatısız yığma binaların analizi için özel olarak hazırlanmış, özel yöntemin kullanılması ile yapılan bir değerlendirme yöntemidir.

Sert Diyafram: Rijit veya esnek olarak sınıflandırılamayan diyafram.

Ek Yapısal Olmayan Elemanlar Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir parçası olan ve yapısal olmayan elemanlarla ilgili değerlendirme ifadelerinden oluşturulmuş bir listedir. Orta veya yüksek depremsellik bölgesinde bulunup Hemen Kullanım Performans Seviyesinde incelenen binaların 1. aşama değerlendirmesinde kullanılır.

Ek Yapısal Kontrol Listesi: 1. aşama değerlendirmesinin bir parçası olan ve yapısal elemanlarla ilgili değerlendirme ifadelerinden oluşturulmuş bir listedir. Orta depremsellik bölgesinde bulunup Hemen Kullanım Performans Seviyesinde incelenen veya performans seviyesinden bağımsız olarak yüksek depremsellik bölgesinde bulunan binaların değerlendirmesinde kullanılır.

1. Aşama Değerlendirmesi: Bina tiplerinin, geçmiş depremlerdeki performanslarından yola çıkılarak belirlenen karakteristik zaafları temsil eden değerlendirme ifadelerinin, kontrol listeleri aracılığı ile doldurulduğu aşamadır.

2. Aşama Değerlendirmesi: Potansiyel zaafların daha ileri bir aşamada değerlendirilerek iyileştirme gerektiren zaafların olup olmadığının irdelendiği safhadır. Bina tipine bağlı olarak, Tüm Bina 2. Aşama Değerlendirmesi, Zayıflıklara Yönelik 2. Aşama Değerlendirmesi veya Özel Yöntem kullanılması ile 1. Aşama’da tespit edilen zaafların tahkikinin yapıldığı bir bölümdür.

3. Aşama Değerlendirmesi: Binanın doğrusal olmayan davranışını doğrudan veya dolaylı olarak hesaba katan kapsamlı değerlendirme seviyesi.