Şimdiki/Geniş Zamanda Düzensiz Fiillerin Çekimi

I. aşamada kullanılan fiillerinin yarısından fazlası (%57,56) düzensiz fiillerden meydana gelmektedir. Düzensiz fiillerin bu denli fazla sayıda kullanılmasına karşın sadece % 22,88’lik bir kısmı normlara uygun çekilmemektedir. I. aşamada kullanılan toplam düzensiz fiillerin sayısı ve bunların kurallara uygun çekileni ile kurallara uygun çekilmeyen düzensiz fiillerin birbirine olan orantısı aşağıdaki tabloda ve grafikte verilmiştir.

Tablo 8: 44 D/S Sonra Düzensiz Fiillerin Sayısı ve Çekimi

Bütünce Kullanılan Toplam Fiil Sayısı Düzensiz Fiillerin Sayısı Normlara Göre Çekilen Düzensiz Fiillerin Sayısı Normlara Göre Çekilmeyen Düzensiz Fiillerin Sayısı I/ 24.10.11 131 68(%51,91) 52 (%76,47) 16 (%23,53) II/28.10.11 74 50 (%67,57) 39 (%78,00) 11 (%22,00) Toplam 205 118 (%57,56) 91 (%77,12) 27 (%22,88) 0 20 40 60 80 I/24.10.11 II/28.10.11

Normlara Göre Çekilen Düzensiz Fiiller Normlara Göre Çekilmeyen Düzensiz Fiiller

Grafik 2: Yanlış Çekilen Düzensiz Fiiller ile Toplam Düzensiz Fiiller Arasındaki İlişki

• Kurallara Uygun Çekilen Düzensiz Fiiller

Düzensiz fiillerin büyük bir bölümü kurallara uygun çekilmiştir ki, bu da çekilen toplam düzensiz fiillerin %77,12’sine eşit gelmektedir. Ancak burada kullanılan düzensiz fiillerin çoğu ‘haben’, ‘sein’, ‘können’ ‘lesen’ ve ‘mögen’ fiillerinden oluşmakta olup 1. ve 3. tekil kişi ile 3. çoğul kişi veya nezaket formu biçiminde çekilmiş fiillerdir. Öğrencilerin büyük çoğunluğu, düzenli fiillerin çekiminde olduğu gibi düzensiz fiillerin

çekiminde de chunks²⁷ denilen yapıları, yani derste öğrendikleri ancak belleklerinde var olan yapıları kullandıkları görülmektedir. Aşağıdaki örnek metin, öğrencilerin bu aşamada chunks kullanmaya ne denli eğilimli olduklarının bir belirtkesidir:

A- Willkommen Sie? Möchten sie trinken etwas? B- Ich möchte eine Orangensaft und eine salat, bitte.

C- Ich nehme einen Kaffee.

A- Fertig.

B- Kaffee ist zu kält, Herr Ober

A- Entschuldigung. Ich nehme es zurück. Ich bringen sofort neuen. B- Kann ich nehmen ein gabel?

A- Ich bringen sofort. Möchten sie Sie andere etwas? B- Nein, danke schön.

C- Diese Cafe ist sehr schön. Aber zur Menge.

C- Mein gabel ist zu spät, sehst sie mir, bitte.

A- Ich komme schnel.

B- Ich möchten zahlen, bitte. (I/ 28.10.11/2)

‘Mögen’ (hoşlanmak) fiili, 3. çoğul kişi eki ile nezaket belirten tümcelerde

kullanıldığında normlara hep uygun çekildiği, ancak aynı fiilin çekimi 1. tekil kişi için normlara göre çekilmediği görülmektedir. Yani 1. tekil kişiye göre çekilen ‘mögen’ fiili ile özne arasında bir uyumsuzluk söz konusu iken, özne çoğul durumda veya nezaket formu için kullanılmışsa -ki bu da yüklemi çoğul gerektiren bir durumdur- ‘mögen’ fiilinin normlara göre çekildiği izlenmiştir. Bununla birlikte düzensiz bir fiil olan ‘mögen’ fiilinin dilek kipi (Konjunktiv II) -bu konu derste hiç işlenmediği halde- formatında normlara uygun kullanıldığı görülmektedir. Yukarıdaki örnekte ‘mögen’ fiili, dilek kipi (Konjunktiv II) biçiminde kullanılmış fakat öznesi tekil iken fiilin kendisi çoğul olarak çekilmiştir. (belki de fiilin kendisi hiç çekilmemiş veya öğrenci onun bir fiil olduğundan haberi bile yoktur.) Bu diyalogda kullanılan tümcelerin büyük bir bölümünü öğrenci ya derste öğretmeninden duymuş, ya da ders kitaplarında geçen pasajlarda yer alan hazır kalıplardır. I. aşamayı kısaca özetleyecek olursak, yukarıda değinilen bütün veriler şu anlama gelmektedir: Öğrenci, kullandığı fiillerin hangi kip ve

27 Sözcük olarak ‘grup’ veya ‘öbek ‘anlamına gelen ‘chunk’ teriminin tek ve ortak bir tanımı bulunmamaktadır. Dilbilimde chunk, bir veya birden fazla sözcükten oluşmasına karşılık, okuma sırasındaki molalar, ara vermeler ve diğer sözcüklerin birleşmesi ile tek bir birim olarak ifade edilen sözcük grubudur (Free Dictionary, 2008). Başka bir tanıma göre chunk, sözdizimi kurallarına uygun biçimde birleştirilerek oluşturulmuş ve bir birim olarak işlev gören sözcük grubudur. Bizim buradaki chunktan kastımız, öğrencinin erek dilin dilbilgisinde doğru bildiği bazı dilbilgisel yapıları farkında olmadan genellemesidir. Örneğin:’ ich bin in der Schule’ ile ‘ich gehe in der Schule’.

zamana göre çekmesi gerektiğini bilmeden, belleğinde var olan biçimiyle kullandığını göstermektedir.

• Kurallara Uygun Çekilmeyen Düzensiz Fiiller

Türkofon öğrencilerin bu aşamada en sık kullandıkları düzensiz fiiller (unregelmäßige

Verben) şunlardır: haben, sein, mögen, geben, wollen, trinken. (sahip olmak, olmak,

hoşlanmak, istemek ve içmek) Kullanılan düzensiz fiillere genel olarak bakıldığında üç faklı normsuzluğun yapıldığı görülmektedir. Bu normsuzluklar ise şunlardır:

1. Fiil kökünde yapılan normsuzluklar, 2. Fiil ve özne arasındaki uyumsuzluk,

3. Hem özne ve fiil arasındaki uyumsuzluk, hem de fiil kökünde yapılan normsuzluklardır.

A. Fiil kökünde yapılan normsuzluklar genelde 1. ve 3. tekil kişi için çekilen fiillerde görülmektedir. Örneğin; ‘ich kan’, ‘hier komt ihnen salat’ (I/28.11/1) veya ‘wie get

es dir’ soru cümlesindeki ‘gehen’ fiilinin 3. tekil kişiye göre çekilmesinde yapılan

normsuzluktur. Ayrıca ‘gehen’ fiilinde söylenişinde telâffuz edilmeyen ancak yazılması gereken “h” yazacının 3. tekil kişiler için “get” şeklinde yazılması, öğrencinin fiil kökünün “gehen” olduğunu bilmeden, belki de bunun bir fiil olduğundan bile habersiz olduğu, sözcükleri duyduğu gibi yazdığını göstermektedir.

B. Bu aşamada yapılan en sık normsuzluklardan bir diğeri ise, aşırı genelleme yoluyla düzensiz fiillerin düzenli fiillermiş gibi çekilmesidir. Aşırı genelleme yapılarak yapılan hatalara örnek verecek olursak;

Er esst (I/24.10.11/5)

vergesst du (I/24.10.11/9)

Mann sprecht (II/28.10.11/5)

Burada yapılan normsuzluk 2. ve 3. tekil şahıs ekiyle çekilmesi gereken düzensiz fiillerin, genelleme yolu ile düzenli fiillermiş gibi çekilmiş olmasıdır. Bu fiillerde yapılan normsuzluğu çözümleyecek olursak:

essen ess en + -t/-st = esst;

sprechen sprech en +-t/-st= sprecht; vergessen vergess–en +-t/st= vergesst.

Genelleme yoluyla normlara aykırı çekilen düzensiz fiillerden bir diğeri de ‘wollen’ (istemek) fiilidir. Bu fiil, 3. çoğul şekliyle çekildiğinde fiilin kökündeki “o” ünlüsü değişikliğe uğrar. Örnek: “Sie willen” (I/28.11/7) sözcesinde “wollen”ın “willen” biçiminde çekilmiş olması, öğrenciye göre bu fiil kökünün “will” olmasından kaynaklanan bir hata olma olasılığı bulunmaktadır.