Şiiler

IŞİD’le mücadelede Abadi hükümeti, Kürt güçlerin yanında Şii unsurlardan meydana gelen gruplarla da ittifak yapmıştır. Merkezi hükümetteki Şii nüfusunun ağırlığını ve etkisini korumak amacıyla Abadi yönetimi örgüte karşı mücadelede büyük ölçüde Şii tabanlı unsurlara dayanmıştır. Bu noktada belirtmek gerekir ki, Irak nüfusunun yaklaşık %65²⁹⁸’ini oluşturan Şiilerin kendi içlerinde politik olarak bir bütünlük sergilemekten uzak olduğu yeniden görülmüştür. Nitekim Irak’ta mezhepsel kaygıların yanında mezhep içi cemaatleşmelerin de önemli bir yeri vardır.

IŞİD’le mücadelede Irak ordusu ve güvenlik güçlerinin yetersiz kalmasının anlaşılmasıyla Irak’ın en önemli Şii dini mercii Ayetullah Ali Sistani bütün Şiilere ve

296 Knights, op.cit., pp. 29-30.

297 İbid., pp. 31-32.

298 CIA, The World Factbook, https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/iz.html (e.t. 08.1.2019).

79

Iraklılara cihat çağrısı yapmıştır.²⁹⁹ Sistani’nin tüm silahlı güçleri bir araya getirme çağrısıyla içerisinde pek çok etnik ve mezhepsel ölçekte askeri gücün yer aldığı Haşdi Şabi (popular mobilisation/halk yığınları) çatı örgütü kurulmuştur. Irak Ulusal Güvenlik Müsteşarı Falih al-Fayyadh’ın sorumluluğundaki Haşdi Şabi’nin sahadaki liderliğini Mehdi El-Mühendis olarak da bilinen Dava Partisi’nden Cemal Cafer İbrahim yapmaktadır.³⁰⁰ Irak Başbakanı Abadi’nin yaptığı açıklamaya göre, Haşdi Şabi hükümetin eğitip fon sağladığı Irak güvenlik sisteminin bir parçasıdır.³⁰¹ IŞİD’e karşı mücadelede öncü bir güç olarak ifade edilen Haşdi Şabi’nin savaşçı milis sayısı kimi kaynaklarda toplam 90.000³⁰², kimi kaynaklarda ise 120.000’i Şii ve 16.000’i Sünni olarak verilmiştir.³⁰³

Özellikle örgütün içerisinde Şiilerin başat çoğunluğu oluşturmaları nedeniyle çoğu Sünni ve Kürt’ün ‘‘Haşdi Şii’’³⁰⁴ olarak da nitelendirdikleri Haşdi Şabi, aslında içerisinde barındırdığı farklı ideolojik kutuplar dolayısıyla kendi içinde yekpare bir anlayışa sahip olmaktan uzaktır. Çatısı altında yaklaşık 50³⁰⁵ paramiliter grubun bulunduğu öne sürülen Haşdi Şabi, temelde birbirleriyle rekabet halinde olan üç önemli Şii figürün etkisi altındadır: İran İslam Cumhuriyeti'nin dini lideri Ayetullah Ali Hamaney, Necef merkezli Büyük Ayetullah Ali Sistani ve Irak’ın popülist liderlerinden Mukteda El-Sadr. Söz konusu liderler içinden Ayetullah Ali Hamaney’in Haşdi Şabi içerisindeki pek çok grupla yakın ilişkileri olduğu için en güçlü figür hatta de facto lider olarak öne çıktığı öne sürülmüştür.³⁰⁶

300 Popular Mobilization Forces (Iraq), ALHASHDALSHAABI.COM, https://alhashdalshaabi.com/ (e.t.

09.01.2019).

301 Rawabet Center for Research and Strategic Studies, Popular Crowd Forces in Iraq ( Al-Hashd al-shaabi ) .. Origin and Future ‘survey’, 29.08.2016, https://rawabetcenter.com/en/?p=1037 (e.t.

09.01.2019).

302 Bilgay Duman, ‘‘A New Controversial Actor In Post-ISIS Iraq: Al-Hashd Al-Shaabi (The Popular Mobilization Forces)’’, ORSAM, Report No. 198, May 2015, p. 10.

303 ‘‘Profil: Haşdi Şabi’’, BBC, 29.10.2016, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-37778936 (e.t.

9.01.2019)

304 Duman, ‘‘A New Controversial Actor In Post-ISIS Iraq: Al-Hashd Al-Shaabi (The Popular Mobilization Forces)’’, p. 14.

305 Ayrıntılı bilgi için bkz. International Crisis Group, Iraq’s Paramilitary Groups: The Challenge of Rebuilding a Functioning State, Middle East Report No. 188, 30 July 2018, pp. 27-28.

306 İbid., p. 1.

80

arasında milis gücünün en fazla olduğu gruplar Bedir Tugayları ve Ketaib Hizbullah olarak ifade edilirken Asaib Ehlül Hak ve Saray El-Selam gruplarının da ciddi bir milis gücünün olduğu öne sürülmüştür. Öte yandan ülkenin hemen hemen her bölgesinde aktif olarak varlık gösteren gruplar arasında ise Bedir Tugayları, Ketaib Hizbullah, Asaib Ehlül Hak, Ketaib Seyid Şuheda ve Ketaib İmam Ali’nin olduğu belirtilmiştir.³⁰⁷

Bu gruplardan Saray Selam’ın Irak’ın önemli Şii liderlerinden Mukteda El-Sadr’ın liderliğinde özellikle Bağdat’ın çevresinde ve Samarra, Necef, Kerbela gibi Şiiler için kutsal bölgelerde etkin olduğu öne sürülmüştür. Saray El-Selam, aynı zamanda Mehdi Ordusu’nun yeniden biçimlendirilmiş hali olarak faaliyetlerini sürdürmüştür.³⁰⁸

Diğer bir grup olan Bedir Tugayları ise Şii lider Ammar el-Hekim'in başkanlığını yaptığı Irak İslam Devrimi Yüksek Konseyi’nin silahlı kanadıdır. 2010-2014 seçimlerine siyasi bir parti olarak giren Bedir Tugayları’nda askeri kanadın liderliğini Hadi El-Amiri yaparken aynı zamanda örgütün içinden gelen Muhammed Gabban da Abadi tarafından İçişleri Bakanlığı görevine getirilmiştir. Bedir Tugayları’nın Bağdat ve Bağdat’ın kuzeyinden Musul’a kadar bir coğrafi alanda faaliyet gösterdiği ifade edilirken özellikle Irak’ın kuzeyinde Kerkük ve çevresi dahil olmak üzere Tuzhurmatu, Amirli, Selahaddin ve Diyala gibi bölgelerde etkili olduğu belirtilmiştir.³⁰⁹

Irak Hizbullahı’nın silahlı kanadı olarak nitelenen Ketaib Hizbullah ise Irak’ın dini lideri Ali Hamaney’e yakınlığıyla bilinmekle birlikte Ketaib Seyid Şuheda, Ketaib İmam Ali ve Nucebba gibi gruplarla yakın ilişkiler içinde olduğu öne sürülmüştür.³¹⁰

Bir başka önemli grup olan Asaib Ehlül Hak’ın liderliğini Mehdi Ordusu kökenli Kays El-Hazali yapmaktadır. Bağdat ve çevresi, Diyala, Tuzhurmatu çevresi ve Basra, Necef, Kerbela ve Musenna gibi bölgelerde etkili olan Asaib Ehlül Hak grubunun Lübnan Hizbullahı ile yakın ilişkilerinin olduğu savunulmuştur.³¹¹

307 Duman, ‘‘A New Controversial Actor In Post-ISIS Iraq: Al-Hashd Al-Shaabi (The Popular Mobilization Forces)’’, p. 13.

308 İbid., pp. 15-16.

309 İbid., p. 14.

310 İbid., p. 15.

311 İbid., p. 15.

81

Haşdi Şabi milisleri genel olarak Samarra, Bağdat’ın güneyindeki Curf El-Sakhr, Selahaddin’e bağlı Tuzhurmatu ilçesinin çevre köyleri ve Amirli Nahiyesi, Beled, Anbar’a bağlı Bağdadi bölgesi, Kerkük ve çevresi (Tazehurmatu, Dakuk), Tikrit³¹², Felluce³¹³, Telafer³¹⁴ ve Musul³¹⁵ gibi bölgelerde IŞİD’e karşı operasyonların içinde yer almışlardır. Öte yandan Haşdi Şabi’nin nüfusun büyük çoğunluğunu Sünnilerin oluşturduğu yerlerde, özellikle de Musul bölgesinde operasyonlar düzenlemesi mezhepsel gerilimi artırmış ve Sünni halkın tepkisine yol açmıştır.³¹⁶