Ulus Şehir Çarşısı (Yeni)

Tarihte Ulus’un bulunduğu alanda bir Roma Şehrinin var olduğu bilinmektedir. 1998 yılında Sümerbank binasının yanına inşa edilen Ulus Şehir Çarşısı kazıları esnasında Roma dönemine ait eserlere rastlanmıştır. İnşaat faaliyeti Koruma Kurulu tarafından ortaya çıkan eserlerin koruma altına alınması amacıyla uzun süre durdurulmuş ve daha sonra inşaatına devam edilmiştir (Anonim, 2005 ).

Ulus Şehir Çarşısının yanındaki parselde bulunan eserler Roma dönemi ‘odeon’u olduğundan ve üstünün hemen örtülememesinden dolayı Sit alanı ilan edilip kamulaştırılmıştır. Roma Dönemi tiyatrosunun da muhtemelen bu bölgede olduğu bilinmektedir (Tunçer, 2005). Yaklaşık 7.60 m genişliğinde ve kazılan kısmıyla yaklaşık 50 m. uzunluğunda olan bu alan genel yerleşim planlarında arkeolojik alan olarak da görülmektedir.

-Genel Yerleşim Analizi (Çizelge 5.7.a): Ulus Şehir Çarşısı, Anafartalar

caddesi üzerinde Sümerbank binasının doğusunda yer almaktadır. Binanın yönelimi Anafartalar caddesine açılmakta ve kuzey-güney doğrultusunda boyuna olarak biçimlenmektedir. Bina 4 bodrum+zemin+5 kattan oluşurken mağaza girişleri güney ve doğu yönünde, otopark girişi ise kuzeybatı yönünde yer almaktadır.

-Mekân Organizasyonu Analizi (Çizelge 5.7.b): Anafartalar caddesine doğru

yönelimi olan binanın bu cadde tarafında yüksek kolonlarla vurgulanan ana girişi güney yöndedir. Binanın son 2 bodrum katı otopark olarak kullanılmakta ve otoparka girişi Çam Sokak tarafından sağlanmaktadır. Yine bodrum katta güney yönünden yürüyen merdivenlerle aşağı inilerek ulaşılan bir Süpermarket (Kiler) yer almaktadır. Binanın güneydoğu ve kuzeydoğu yönünde dışarıdan merdivenlerle ulaşılan doğu aksı üzerinde bir tali girişi mevcuttur. Bu doğu cephesinde zemin+1 kattaki dükkân cepheleri dış mekâna açılmaktadır. İç mekânda özellikle Mağazaların yönelimi kuzey-güney doğrultuda lineer bir şekilde biçimlenmektedir. Günümüzde genellikle zemin +2 kat’ın yoğun olarak kullanıldığı binada üst katlarda yoğunluk azalmakta ve binanın en üst katında da binanın yönetim kısmı yer almaktadır. Binanın bünyesinde tuhafiye, giyim, elektronik… vb. ağırlıklı satış yapan ticari birimler yer almaktadır.

Sirkülasyon sistemi: Binada bulunan mekanlara ulaşım iç ve dış mekanda yer alan düşey ve yatay sirkülasyonlarla sağlanmaktadır. Market bölümüne dışarıdan güney cepheden yürüyen merdivenle ulaşılırken market içerisinde yatayda satış raflarına göre

gridal bir dolaşım bulunmaktadır. Mağazaların bulunduğu bölümlere ulaşmak için yine güneyden orta aksın sağ ve solunda yer alan merdivenlerle ulaşılan giriş holünden ulaşılmaktadır. Ayrıca doğu yönünde dış mekânla ilişkili mağazalara da güneydoğu ve kuzey doğuda bulunan merdivenlerle ulaşılırken yatayda ise teras görünümündeki dolaşım alanı ile sağlanmaktadır. Binanın içerisine girdiğimizde ise güney cephesinde girişi karşılayan galerinin batısında yer alan üst katlara ulaşımı sağlayan yürüyen ve normal merdiven bulunmaktadır. Zemin katta galeri etrafına dizilmiş sağlı sollu dükkanlar önünde serbest dolaşıma sahip dükkanlar varken üst katlara geldiğimizde galeri boşluğu etrafındaki koridorlarla yatay sirkülasyon sağlanmaktadır. Ayrıca üst katlara ulaşım binanın kuzeyinde bulunan dairesel merdiven ve merdivenin yanımdaki batı yönündeki koridorda bulunan asansörlerle sağlanmaktadır. Binanın kuzeybatı köşesinde yine bir merdiven ve asansörde katlar arası düşey sirkülasyonu sağlamaktadır. Bu merdiven ve asansörlerle otoparklara da ulaşılmaktadır.

-Cephe ve Üçüncü Boyutta Analizi (Çizelge 5.7.c): Binaya modül olarak

baktığımızda Anafartalar Caddesi üzerinde bulunan yüksek kolonlarla ana girişin vurgulandığı cephe dikkatimizi ilk çeken unsurdur. Bina çevresinde özellikle güney ve doğu yönlerindeki zemin ve 1.kattaki bina dışına açılan dükkânlara ulaşımı sağlayan merdivenler bulunmaktadır. Binanın cephelerinin çoğunlukla kaplama malzemesi oluşturulduğu ve binadaki mağazaların genelde içe dönük olduğu görülmektedir. Ancak doğu cephesinde zemin ve 1. katta baktığımızda dış cepheye açılan mağazalardan dolayı dükkân vitrinleri şeffaflık sağlamaktadır. Aynı şekilde güney cephe girişinde ve çatı katında galerileri aydınlatmak için şeffaflıklar mevcuttur.

Batı cephesi tamamen kaplama malzemesi ile kaplı iken kuzey cephesinde merdivenin ışık alması için dikdörtgen modüldeki pencerelerle şeffaflık sağlanmıştır. Bina çevresinde yaya sirkülasyonu özellikle Anafartalar Caddesi üzerinde ve doğu cephesindeki avluda yoğunlaşmıştır. Bina içerisinde lineer dizilmiş dükkânlar arasında kalan koridorlar ve galeri ile yatayda süreklilik sağlanmıştır. Bina içerisinde düşeyde sürekliliği ise zemin kattan en üst kata kadar ulaşan, girişte bulunan merdivenler, kuzey cephesinde yer alan merdiven ve bu merdivenin solunda bulunan asansörlerle sağlanmaktadır. Ayrıca ikinci ve birinci bodrum katta bulunan tek mekân özelliği taşıyan markette kendi içerisinde bulunan merdivenle düşeyde süreklilik sağlamıştır. Bu markette yatayda ise satış raflarından kaynaklanan gridal dolaşımı esas alan bir süreklilik yer almaktadır.

Ulus şehir çarşısı, cephe biçimlenişinde yapıldığı Rasyonel-Uluslararası döneme ait olan Alüminyum doğrama, büyük cam yüzeyler, prizmatik kütle gibi mimari özellikleri taşımaktadır. Ayrıca kendinden önceki dönemlere ait mimari orandaki biçimsellik ve sade cephe anlayışı özelliklerini de yansıtmaktadır.

Binanın doğu cephesinde zemin, birinci kat ve daha üst katta yer alan dükkânlar mekânsal birim (dükkân) analizi yapmak için seçilmiştir. Bu dükkânların binadaki konumları belirlenerek mekân kurgusu ve iç-dış mekân ilişkisi analiz edilmiştir. Binanın dışına bakan dükkânların çoğunda grafik elemanları olarak ya vitrinin üstüne gelecek şekilde tabela kullanılmıştır. Ayrıca bu dükkânların çoğunda vitrinlerinin üstünde kötü hava şartları ve güneşten korunma amaçlı kepenkleri mevcuttur Zemin katta seçilen dükkân plan şeması düzgün geometrili dikdörtgen formdadır. Dükkân içersinde satış raflarının yerleşiminden kaynaklanan lineer bir dolaşım mevcuttur. Dükkân vitrini sayesinde dış mekânla yani avlu kısmı ile bağlantı sağlanmıştır. Birinci katta seçilen dükkân da düzgün geometrili ve kare formdadır. Dükkan içerisinde sirkülasyon, satış tezgahlarından kaynaklanan serbest dolaşım şeklinde olmaktadır. Binanın terasa açılan 2 cephesi yer almaktadır. Bu cephelerden teras tarafından olandan dükkân girişi sağlanırken diğer cephe vitrin amaçlı kullanılmaktadır. Yine bu vitrinlerle dış mekân ilişkisi doğrudan sağlanmıştır. Üst katta ele aldığımız dükkânın ise plan şeması düzgün geometrili dikdörtgen formdadır. Bu dükkânda da satış raflarından kaynaklanan lineer bir dolaşım mevcuttur. Diğer dükkânlardan farklı olarak bu dükkânımızın dış cepheyle doğrudan bağlantısı bulunmamaktadır. Fakat mağazamızın dış mekânla ilişkisi dükkânlar önünde oluşan koridora açılarak sağlanmıştır. Yani birinci kattan sonra mağazaların geneli içe dönük olarak kurgulanmıştır.

5.3.Bulguların Değerlendirilmesi: