6. 1 .
Esrime ve Gelenekler Düzeyinde EğitimŞAMANLIK bir esrime tekniği olduğundan bu sanatı veya mesleği öğreten mektep veya eğitim kurumu yoktur. Şaman eğitimi dedikte genel anlamda Şamanın, ruhlar dünyasında aldığı tahsil anlaşılmalı, yaşlı Şamanın adayı kal
dırması (Şamanlık için bir nevi izin vermesi) sadece ruhi yollarla öğrenilen
lerin fiziksel tekrarından başka bir şey değildir. Bu açıdan baktığımızda Türk Şamanlığı.özel fenomen sergilemektedir. Bazı ilmi literatürde Türk Şamaiı.lı
ğına en yakın ofan diğer Sibirya halklarının Şaman geleneğinde raı;tladığımız farklı yönler Türk Şamanlığının milli bir hassasiyet kazandığını kanıtlamak
tadır. Nitekim Nen Şamanlarında aday 20 yıl veya daha çok bir zaman süre
·cinde yaşlı Şamandan eğitim alırsa, Selkup Şamanları ile Nganasan Şamanla
rı da ayrıca eğitim görürler.1 Tuva Şamanları veya diğer Altay-Sayan Şaman
larının yaşlı bir Şamanın rehberliğinde 3, 7 veya 9 günlük bir kamlık merasi
minden geçmesi, aslında Şamanın eğitim gördüğü mektep olarak algılanma
malıdır.
Şamanlık geleneğine göre eşyaların dahili gücünü anlayan ilim ve bilgi, tahsille (özellikle mektep eğitimi) elde edilmez. Onu yalnız ruhi halleri yaşa
makla elde etmek mümkün olur. İşte Şamanın ruhlardan öğrendiği de budur.
Aday bilmek için değil, öğrenmek için ruhlar dünyasına götürülür. Nite
kim bilmek adayın, Şaman olarak göreve başlaması sırasında gerçekleşir. Bu açıdan bakıldığında eğitimin Şaman statüsüne geçişte önemli bir yeri vardır.
1 Bkz. Prokofyeva E. O., "Materialı po Şamanstvu Selkupov", Problemı İstorii Obşçestvennogo Soz
naniya Aborigenov Sibiri, Leningrad, 1981, s. 46; Homiç L,V., "Şamanı.u Nentsev", Problemı İs
torii Obşçestvennogo.Soznaniya Aborigenov Sibiri, Leningrad, 1981, s. 10-13; Graçeva G. N., "Şa
manı u Nganasan", Problemı İstorii Obşçestvennogo Soznaniya Aborigenov Sibiri, Leningrad, 1981, s. 77; Dyakonova V. P., "Tuvinskie Şamanı i ih Sotsialnaya Rol v Obşçestve", Problemı İstorii Obşçestvennogo Soznaniya Aborigenov Sibiri, Leningrad, 1981, s. 136; Potapov L. P., "Oçerki Na
rodnogo Bıta Tuvintsev", Moskova, 1969, s. 349
O halde Şaman, eğitim sürecinin bitiminde öğrenmekten bilmeğe doğru bir yol geçmiş olur. Şaman bilendir, aday öğrenendir formülünde iki tür eğitim kodu ile karşılaşırız. Birinde Şamanın kendi eğitimi, diğerinde ise Şamanın toplumu eğitmesi söz konusudur. Birinci eğitimle bağlı Şaman efsane ve me
ınoratlarında yeterince bilgi bulunduğu halde, ikinci eğitim yalnız kamlık sü
recinde Şamanın anlattıklarına bakılarak gündeme getirilebilir.
Şaman eğitimi aslında parçalanma sürecinde başlamıştır. Bu eğitimin so
na ermesine ve Şamanın öğrenenden bilene dönüşmesine Şaman terimi ile usuyu, yani Şamanın kaldırılması veya Şamanın canlandınlınası denilir. Yaşlı bir Şamanın G. Ksenofontov'a anlattığına göre, adayın canlanma zamanı gel
diğinde günahsız, temiz oğlan ve kızlardan ibaret olan bir grup, Şamanın kal
dırılması (canlandı�ılması) merasimini icra eder. Biı: Şaman söylentisine gö
re, Şamanın kaldırılması yalnız ilkbaharla sonbaharda yapılır. Hatta bu amaç
la davet edilmiş yaşlı bir Şaman, adayın canlandırılması, başka bir ifadeyle Şa
manlık etmesine izin verilmesi işini ilkbahara veya sonbahara bırakmayı söy
ler.2
Usuyu veya Şamanın kaldırılması, diye bilinen eğitim sistemi adayın, Şa
man tekniklerini yaşlı bir Şamanın yönetiminde öğrenmesidir. Aday, Şaman sırlarını ruhlardan öğrenmiştir. Bundan sorira aday, usta bir Şamanın yöneti
minde ilk kamlık merasimini yapar. Bu merasimin etnografik tasvirini G. Po
tanin, 1 9. yy.'ın 70'li yıllarında yapmıştır. Kaldırma merasimi için yirmi koç keserler, dokuz gün yiyip içerler ve eğlenirler. Yaşlı Şamanlar da bu arada sı
rasıyla kamlık yaparlar. İlk kamlık merasiminin esas unsuru, Şaman adayının keçe üstüne bindirilip kaldırılmasıdır. Şamanın kaldırılması anlayışı da bura
dan gelmektedir. Bu merasime Yakutça usuyu, Moğolca bö belde, Buryatça bö
degde denilir.
Şamanın kaldırılmasının klasik ve en eski tasvirine S. Şaşkov'un makale
sinde rast geliriz.3 Şamanın kaldırılacağı gün insanlar, bu ritüel için ayrılan yere toplanırlar. Ayrılan yere üç sırada dokuz ağaç bastırılır. Bu ağaçlar do
kuz hayvanın derisi ile süslenmiştir. Aday, keçe üstünde oturup beklemekte
dir. Yaşlı Şaman birkaç defa onun başına soğuk tarasun (sulu madde) döker.
Diğerleri de ellerindeki ağaç yaprakları ile adayın başının üs�ünde durup onu titreyene kadar döveçlemeğe başlarlar. Bundan sonra onu, keçe üstünde yu
karı kaldırarak önceden bastırılan ağaçların yanına getirirler. Şaman adayı so
nuncu ağaca atlar ve ağaçların dalından dalına atlamakla bu işi üç defa tek
rarlamış . olur. Bundan sonra o yeniden keçenin üstüne oturur ve dua-şarkı söyler. Kaldırma merasimi bittikten sonra aday, Şaman olur ve kamlık statü
sü alır.
2 Ksenofontov G. V., Şamanizm, s. 55
3 Şaşkov S., "Şamanstvo v Sibiri. ", Zapiski İRGO, Kn. 2, 1864, s. 84
86 ---ANA HATIARIYLA TÜRK ŞAMANUGI Bu süreçten sonra adayın akrabaları, yaşlı ve güçlü bir Şamanı, ·ruhların onayını almak ve adayı Şaman yapmak için kurban ritüeli yapmağa dav
�
ederler. Eğer aday, fakir bir ailedense toplum kurbanlık hayvanı ve ritüel içın gereken diğer gerekli şeyleri kendi hesabına ayarlamış olur. İhtiyacın toplum
sal bir şekilde giderilmesi, Şamanlığın toplumsal bir dayanışma içinde sür
dürüldüğünü kanıtlar.
Şamanın kaldırılması aynıyle kağanın kaldırılmasını anımsatır. Çjou yıllı
ğı 'nda tasvir edilen kağan seçme veya kağanın kaldırılması olarak bilinen ri
tüelden yola çıkarak hem kağanın hem de Şamanın, keçe üstüne oturtulup güneşin hareketi istikametinde dolaştırılmasının kökeninde yüceltme, toplu
mun seçkin insanı yerine koyma anlamları yatar. Nitekim Şaman, tıpkı kağan gibi (Merasime katılanlar, boğazını sıkmakla hükümdar adayından kaç yıl hü
kümdarlık yapacağını öğrenmiş olurlar.) önce aşağılanır (fiziki azaplar, dövül
meler, parçalanmalar vb.) sonra yüceltilir. Bununla da "Yukarıda olan aşağıda olmanın ne demek olduğunu bilmelidir."4 kuralını uygulamış olurlar.
Şaman, hükümdar ve demirci kültünün kaldırma ile ilgili benzerlik gös
termesi de dikkat çekmektedir. Nitekim eski çağlarda Türk hükümdarlarının aynı zamanda demirci oldukları da bilinmektedir. Şamanla demircinin aynı yuvadan çıktığını ve demircilerin patronunun Şaman olmada önemli rol oy
nadığını göz önünde bulundurursak, o halde Şaman - demirci - hükümdar üçgeni alınır.
Şaman statüsüne geçiş merhalesi bir kaç yıl sürer. Bu müddetin süresi, adayın yeteneğine bağlı olup en azından bir kaç yıl sürmektedir. Nitekim ge
nellikle on iki yaşından önce Şaman olunmadığı için geçiş bazen uzun süre
bilir. Şamanın kaldırılması zamanı bir önemli uygulama da temizlenmedir.
Usuyu ritüeli, bütün taraflarının doğru uygulanması ile dikkat çekmektedir.
Bu uygulama dokuz aşamalıdır. Ancak çok az Şaman temizlenme sürecinin bütün merhalelerinden geçer. Nitekim Şamanların büyük bir kısmı iki veya üç merhaleden geçtiği halde, bazıları da bu merhalelerin hiçbirinden geçmez
ler. Bu tip Şamanlar yükümlülük korkusunu kutsanmış Şamanların üstünde taşırlar. Tamamıyla kutsanmış Şamanlara karşı ruhlar çok ciddidirler ve onla
rın hata ve yanlışlarını ölümle cezalandırırlar. Dokuz aşamalı temizlik ve kut
sanma merhalesinden geçmeyenler bu sorumluluğu taşımazlar.
Kutsama ve temizleme riti ilk olarak su ile başlar. N. Agapitov ve M. Han
galov bu temizleme ritini İrkutsk Buryat Şamanlığında, ki Türk Şamanlığına en yakın olanıdır, geniş bir şekilde tasvir etmişlerdir.s Bunun için davet edi-4 Temer V., Simvol i Ritual, Moskova, 1983, s. 171
5 Agapitov, N. N., Hangalov,0M. N., "Materialı dlya İzi.ıçeniya Şamastva v Sibiri. Şamantstvo u Buryat Irkutskoy Gubernii", Izvestiya Vostoçno-Sibirskogo Otdela Russkogo Geografiçeskogo Obşçest
va, T. 14, No: 1-2, Irkutsk, 1883, s. 42-53
len yaşlı Şaman veya ata Şaman, yardımcısı olarak dokuz genç seçer. Bu genç
ler yaşlı Şamanın oğulları nisbetinde olurlar. Adayın temizleneceği su, ilk ba
harda, bazen de üç ilk baharda götürülür. Kutsama günü seçilen gençler sa
bah erkenden nehirden su getirmek için giderler. Bunun için su ile ilk baha
rın ruhuna saçı saçarlar.
Geri dönüşlerinde gençler kopardıkları dallardan süpürge yapıp onu ada
yın çadırına koyarlar. Diğer sular ocağın üstüne koyulur ve bu suyun içine çe
şitli otlar ve bir kaç ağaç kabuğu atılır. Sonra kurbanlık keçinin tüylerinden, toynak ve boynuzundan da·parçalar keserek küvete konulur. Öldürülen keçi
nin kanı da bu küvete akıtılır. Kurbanlık keçinin eti kadınlara verilir ve onlar bundan yemek hazırlarlar. Sonra yaşlı Şaman koyunun kürek kemiği ile fal açar. Yaşlı Şaman, adayın ecdat Şaman ruhlarını bir araya getirir ve onlara şa
rap ve süt ikram eder.
Sonra yaşlı Şaman, süpürgeyi suya batırarak adayın sırtına vurur. Bu sıra
da dokuz genç erkek bir ağızdan Şamana yemin ettirirler. Bu temizlenme ve kaldırma süreci yaşlı Şamanın, yardımcı ruhlara saçı saçması ile son bulur.
Alar Buryatlarında ilk kamlık yapacak Şamanı yıkarlar. Bu merasim yaz ayında, kuşların ilk bahar veya son baha• öncesi göçleri zamanı yapılır ki, su sıcaklaşsın. Elinde davul olan adayı beyaz keçe üstüne oturturlar ve yaşlılar ellerindeki süpürgeyi kovadaki suya batırarak Şaman adayının sırtına vurur
lar. 6
Temizleme riti yılda bir defa, bazen de ayda bir defa yeni ayın doğması ile başlar. Ancak "usuyu" diye adlanan adayın kaldırılması ritinde, Yakut Şaman
lığında su ile adayın temizlenmesi yoktur.7 Muhtemelen su ile temizlenme ri
ti de Türk Şamanlığında mevcut olmuştur. Nitekim Şamanın kaldırılması za
manı saçı saçmak, kurbanlar vermek ve adayın temiz olması gibi bir takım öğeler su ile temizlenme ve kutsamanın da varlığından haber verir.
G. Ksenofontov'un derlemelerinde Şamanın kaldırılması yılda iki kez - ilk baharda ve son baharda olur. Mitolojik ve etnografık verilere dayanarak bu kaldırma merasiminin tabanında kış ve yaz aylarında ayın görünmemesi dü
şüncesinin bulunduğunu söylemek mümkündür. Nitekim mitolojik inançlar
da yeni ay ilk baharı, dolunay da son baharı simgelemektedir. Burada ayın, Şaman olma veya somut şekilde Şamanın kaldırılması olarak bilinen eğiti
minde ö.nemli bir yer tuttuğunu söylemek mümkündür. Belki de Şamanın kaldırılması periyodik olarak yeni ayın ve dolunayın yenilenme veya yeniden doğmasıyla bire bir ilişkili olması düşüncesinden de doğabilirdi. Nitekim
es-6 Potanin G. N., Oçerki Severo-Zapadnoy Mongoli, vıp. 4, ş. 59
7 Bir Yakut Şamanı ve şairi olan Okkan'la 1993'de Bakü ve Antalya'da sohbetlerde de temizle-me ritinln unutulduğu belirlendi. '
88 ---ANA HATLARIYLA TüRK ŞAMANLIÖI ki mitolojik olguda ay, bütün canlı varlığın bilinen tek ilahı rolünü üstlenmiş
tir. Bunu dolayısıyla Şamanların koruyucu ruhu olan ayın veya hayvan ana
nın, boğa şeklinde tasawur edilmesi de tasdik etmiş ölur. Boğa ise ayın yer
deki simgesidir.s
Ay, gökteki şeklinin ve mekanın değişmesi açısından, bilindiği gibi ezote
rik bilgilerde bilgeliğin ve gizemliliğin simgesidir. Şamanın kaldırılma (eği
tim) ritinin ayla ilişkili bir şekilde gerçekleştirilmesi kökeni açısından ayın, ilk bilgiyi simgelemesine dayanmaktadır. Ancak zamanla bazı Şaman ritleri
nin ilk kökeninden uzaklaştığı içindir ki ayın bu kaldırma ritinde rolünü bü
tünüyle anlamak olanaksız olmuştur.
Bu bağlamda ruhu, gerekli Şaman eğitiminden geçen her bir şahıs ak ve
ya kara Şaman olabilir. Ak Şamanın sür'ü, ayn ruhların yönetimi ve denetimi altında yapılır. Oysa kara Şamanların sür'ü, abaası ruhları tarafından terbiye edilir. Ancak Şamanlığın kalıtsal olduğu Yakut Türklerinde ak Şamanın (ayn oyuna) nasıl ve nerede eğitim gördüğü bilinmemektedir. Nitekim etnografık literatür, Şaman efsane ve memoratları, Şaman statüsü, parçalanma, ritüel ölüm ve dirilme, eğitim, usuyu vs. gibi öğelerin yalnız kara Şaman örgütü ile sınırlı olduğunu kanıtlamaktadır. Ak Şamanlar hakkında çok az bilgi sunan Şamanist toplumları daha çok kara Şaman enstitüsü ilgilendirmiştir. Yukarı
da kara Şaman ruhlarının yeraltı dünyasında, Şaman ağacının yuvalarında, ki bunların sayısı genelde dokuzdur, abaası ruhlarının yanında nasıl bir eğitim süreci geçtiği hakkında yeterince bilgi verildi.
Her ne kadar Şaman ritüel ölümden sonra ruhların yanında, Şaman ağa
cında eğitim (buna, Şamanlar terbiye derler) görürse de reel dünyada da us
ta bir Şamandan toplumun dini ve mitolojik görüşlerini, ruhlarla alakaya gir
menin mistik yollarını öğrenmiş olur. Hatta Yakutlarda usta Şaman, adayı hastalıklarla tanıştırır ve bu hastalıkları insan bedeninden çıkartmanın yol
larını öğretir. Demek ki Şamanın eğitimi iki şekilde gerçekleşir. M. Eliade'ın da yazdığı gibi seçilme yöntemi ne olursa olsun, bir Şaman ancak iki yönlü bir "eğitim" aldıktan sonra Şaman olarak tanınır:
1- Esrime düzeyinde (rüyalar, kendinden geçme,vb.)
2-Gelenekler düzeyinde (Şamanlık teknikleri, ruhların adları ve işlevleri, toplumun mitolojisi ve soyağacı, gizli dil, vb.)9
8 Bkz. Bayat F., Ay Kültünün Dini-Mitolojik Sisteminde Türk Boy Adlannın Etimolojisi, Ankara, 2005,
s. 55-60
9 Eliade M., Şamanizm, s. 32
Aday, ölüp dirildikten sonra ecdat Şamanın rehberliğinde göğe çıkar. Ora
da üç defa dokuz merhaleden geçer ve buralarda Şamanlığın sırlarını öğrenip bir Şaman olarak dokuzuncu katta ruhların hayır dualarını aldıktan sonra yer
yüzüne iner. Göğün her katında Şaman belli bir bilgi alır. Bu bilgi alma yön
temini müridin mürşidinden bilgi alarak geçtiği makamlarla aynı doğrul!uda görebiliriz:. ıo
Şamanın ruhsal veya kozmik seyahat yapması, çeşitli boyutlarda yerleşen dünyaları ve farklı varlık düzeylerini birleştirebilmesi, almış olduğu gizli bil
giler sayesindedir. Şaman için gizli bilim onun kendi iç dünyasındadır. Bu bağlamda Şaman, bütün medyumlardan, bütün ezoteriklerden, bütün filozof
lardan ayrılır. İç eğitim insanda saklı olan gizli bilgi kaynağının Şaman tara
fından keşfidir. Şaman, parçalanma sürecinde kendi ruhunu ruhlar dünyası
nın gizli bilgileri içine sokar, anlamları, kavramları aşan bir insana çevrilir ve bütün yaşamı boyu almış olduğu bu eğitimle yetinir.
Gelenekler düzeyinde aday, yaşlı bir Şamanın eğitiminde Şamanlığın tek
niklerini - dans etmeği, dua-alkış (dua-şarkı) söylemeği, çeşitli tiyatro göste
rileri sergilemeği, davul çalmağı, tokmakla fal bakmağı vs. öğrenir. Bir de Şa
man giysi, maske, ayna, kamlık vs. gibi Şaman simge ve envanterlerinin ya
pılmasını ve kullanılmasını da tecrübe etmiş olur.
Gelenekler düzeyinde Şamanın eğitim süresi ve yöntemi hakkında N. Pri
puzovıı aşağıdaki bilgileri vermiştir: Yaşlı Şaman kendi adayını dağın tepesi
ne veya ormandaki açıklık bir yere götürür. Burada o adaya, Şaman kostümü giydirir, sonra onun aklını karıştırmak için bir tarafına dokuz iffetli oğlan ve diğer tarafına ise dokuz iffetli kız oturtur. Sonra Şaman, kendi giysisini kuşa
nır ve oğlanları onunla beraber bazı kelimeleri tekrarlamağa çağırır. Yaşlı Şa
man adaydan dünyada bütün sevdiği şeyleri samimiyetle verebilmesini ve ha
yatını onun çağrısı ile gelebilecek ruhlara adamasını ister. Yaşlı Şaman öğren
cisine bazı kötü ruhlar hakkında bilgi verir, onların hastalığı nasıl musallat ettiklerini ve bu kötü ruhları nasıl hakimiyeti altına alabileceğini öğretir.
So-10 Sufi de derviş olmadan önce dört kapı, kırk makamdan geçerek Şamanın çizdiği yolu izlemiş olur. Geçirdiği merhaleler boyunca dervişin kendine fiziki azap vermesi, bu yolla kendi benli
ğini yok ederek vahdete ulaşması da yine Şamanın çektiği fiziki azap ile benzerlik arz etmek
tedir. Sibirya aborijenlerinin (özellikle Telengitlerin) Şaman olması için ruhların onlara verdik
leri azaplar (dövme, ellerini, kollarını bağlama, sinesini parçalama vs.), tabular (cinsi alakadan çekinmek, oruç tutmak, uyumamak vs.) mana itibariyfe Türk sufizminin Allah'a ulaşmak için güçlü faaliyetlerine benzemektedir. Geniş bilgi için bkz. Bayat F., Hoca Ahmet Yesevi ve Halk Su
fızminin Bazı Problemleri, Bakü, 1997, s. 73
1 1 Pripuzov, N. P., "Svediniya dl ya İzuçeniya Şamanstva u Yakutov Yakutskogo Okruga", İzvesti
ya Vostoçno-Sibirskogo Otdeleniya Ruskogo Geografiçeskogo Obşçestva, T. 15, No: 3-4, İrkutsk, 1885, s. 64-65
90 ---ANA HATLARIYLA TÜRK ŞAMANLIC'.ıl nunda genç Şaman, kurbanlık hayvanı soyar ve kurbanın kanını üzerine ser
per. Kurbanlık hayvanın eti bu ritüele katılanlar tarafından yenilir.
Etnografık literatürde Şamanın kaldırılması olarak bilinen Şaman statüsü
ne geçişin ritüel-mitolojik tarafları şöyle belirlenmiştir: Çadırın önünde diki
len ağaca kırmızı ve mavi kurdele bağlanır. Bu kurdeleler Şamanın ruhlar dünyasına geden yolunu sembolize etmektedir. Yolun kuzeyinde kurbanlık eti pişirmek için dokuz kazan koyulmuştur. Kaldırma ritüeli için her şey ha
zır olanda aday ve merasime katılanlar özel giysilerini giyirler. Sonra Şama
nın aksesuarlarını takdis ederler. Ritüele davet edilen Şamanlar ruhları çağır
makla ilgilenirler. Baş Şaman, koruyucu ruhları çağırır ve bundan sonra aday, baş Şamanın arkasınca onun sözlerini tekrarlar. Bu ritüelde de baş Şamanın seçtiği dokuz oğlan, merasimin terkip kısmına dönüşürler. Ritüel, kurban su
numu ve ziyafetle sona erir.
Şamanın eğitimi Yakutlarda da aynı şekilde gerçekleşir. Moğol-Buryat halklarında Şamanlığa geçiş yukarıda da değinildiği gibi Şamanın keçe üzeri
ne oturtulup havaya kaldırılmasıı2 ile sonuçlanır. Bu da ezoterik bilgilerde Şamanın ayrı bir statü taşımasını gösteren koddur.
Şaman literatüründen alınan bilgilere dayanarak şunları söylemek müm
kündür: Eğitim süresinde Şaman insanlara, hayvanlara zarar veren öteki dün
yanın kötü ruhlarından onların verebileceği zararları öğrenmiş olur ve iyileş
tirme sürecinde ruhların kurallarına uygun bir biçimde hareket eder. Bu yol Şamanlıkta en yaygın yoldur. Çünkü kötü ruhlarsız Şaman yoktur. Yardımcı ruhlar ise adayın eğitim süresi boyunca manevi hocası olarak tanımlanır.
Sonradan Şaman, bütün faaliyeti boyunca bu ruhlarla iletişim halinde olur, kamlık zamanı sürekli onları çağırır. Altay Şamanları bu ruhlara körmesler, Tuva Şamanları upsyut, uzyut veya hamnın eezi, Moğollar ongon derler.
W. Radloff'un yazdığına göre aday, Şamanlık mesleğinin sırlarını ve Şa
man tekniğiyle ilgili bilgileri atalarından alır: Bu bilgilerle davulun eşliğinde dualar okuyup ecdat Şaman ruhlarını, yeraltı ruhlarını çağırmayı ve onların yardımıyla kendi ruhunu bedeninden semaya ve daha çok yeraltı alemine göndermeyi öğrenir.13 Eğitim zamanı Şaman, toplumun adet ve gelenekleri
ni, mitolojik görüşlerini, ayrıca Şaman ritüellerini, Şamanlık tekniklerini vs.
iyice öğrenmiş olur. Öğrendiklerini kamlık yaptığı zamanlarda seyircilere ak
tarmakla öğretmek görevini de başarıyla yerine getirir.
Platon felsefesine göre, öğrenmek, sonuç olarak anımsamak anlamına ge
lir. Yeryüzündeki iki varoluş arasında, ruh ideeleri seyre dalar: arı ve yetkin 12 Bu törenin Antalya-İsparta Tahtacı Alevilerinde mürebbi seçiminde yapılmasını ve mürebbi seçilen kişinin ak keçe üstüne çıkarılıp havaya kaldırılması ve Allah, Muhammed, Ali denile
rek üç defa tekrarlanması hakkında C. Şener, Şamanizm, İstanbul, 2003, s. 97 bilgi vermiştir.
13 Bkz. Radloff W., /z Sibiri. Stranltsı Dnevnlka, Moskova, 1987
nitelikte olan bilgiyi paylaşır. Ne var ki ruh, yeniden cisimleşirken Lethe pı
narından su içer ve ideeleri doğrudan doğruya seyretmekle elde etmiş oldu
ğu bilgiyi unutur.14 Şamanlar da ruhun ebediliğine ve bedenden bedene gö
çünün gerçekleştiğine inandıkları için iki kez doğmayan Şaman olamaz kura
lına uyarak, ruhlarının bedenleşmeden önce yuvada öğrendikleri bilgileri ci
simleştikten sonra idealar aleminden almış oldukları deneyim ve toplumun gizli bilimlerini şuurlarında gizli olarak korumakla ve özel bir yapılanmayla ki, buna esrime sırasında bedenleşmeden önceki hale dönme dahildir, can
landırırlar. ·
Şaman, inisiyasyondan geçmekle kozmik bilgilere dayalı öteki alem bilin
cini reel dünyaya taşımış olur. Ölüp dirilmeyle gerçekleşen yeniden cisimleş
me eğitimde unutulmuş gizli bilimi yeniden elde etmek veya geriye getir
melüir. Bu eğitim sürecinde Şaman adayı, rüyalar ve trans yolu ile ruhların isim ve fonksiyonlarını, Şaman tekniklerini, gizli dili, gizli bilgileri ve kabile
nin mitolojisini öğrenmiş olur.
Şaman literatüründe cisimleşmeyle elde edilen birinci eğitime ait çok sa
yıda söylenceler mevcuttur. Her iki eğitim sisteminde Şamanın öğrendiği başlıca iki Şaman tekniği vardır:
A- Esrime tekniği ile ilgili pratikler (rüya görme, trans hali, bayılma vs.) . B- Ananevi bilgiler (Şaman uygulamaları, belli başlı ruhların adını ve fonksiyonunu bilmek, mitolojiyi, toplumun soy kütüğünü, gizli dili bilmek vs.) IS
Ancak Şamanın birinci eğitimi ruhi veya mis.tik eğitimdir, yani aday, has
ta yattığı sürece ruhu, Şaman ağacında terbiye alır, vücudu ise kımıldamaz halde çadırın bir yerinde yatar. Hatta bazı araştırmacılar Şamanın gücünü yal
nız doğuştan var olan Şamanlık yeteneğine bağlamakla, ruhlar tarafından ger
çekleştirildiğini bildirirler.16
Şaman ağacını yapısal semantik açıdan Şamanın yaşama kaderini biçimle
yen, tayin eden kader ağacı gibi değerlendirmek de mümkündür. Yakutlarda
yen, tayin eden kader ağacı gibi değerlendirmek de mümkündür. Yakutlarda