Şahıslar Đçin Yazılmış Şiirler

3.4.1. Mersiye

(Büyük ve Muhteşem Bir Ufulün Son Đrtisam-ı Hazini)

-Üstâd Ekrem¹ Đçin-

Yıkıldı işte yine bir cihân-ı ulviyât.

Vefâ.. O şime, bu fânî cihânda yok heyhât!.

Senin peyâm-ı ziyâ’ınla oldu dil mebhût Senin ufûlüne ağlar semâ, zemîn, melekût

Zemîne düştü zılâlin semâya yükseldin Semâya, arş-ı Hudâ’ya, bekaya yükseldin

Figan ü zârını hâvî güzîde eş’ârın Bütün bedî’a olan nâ-şinîde güftârın

Bütün hurûfu birer incidir ki dünyâda O inciler bulunur şey mi? Kar-ı deryâda

O sisli muzlim ufuklardaki hayâlinden Hadîkalarda, behiştte doğan makâlinden

1

Recaizade Mahmud Ekrem (D. 1 Mart 1847, Đstanbul - Ö. 31 Ocak 1914), Osmanlı şair ve yazar, 19. yüzyıl Osmanlı edebiyatının önde gelen isimlerindendir.

Ridâ-yı mevt ile mestûr olan cemâlinden Cihâna velveleler bahşeden kemâlinden

Hazîn zamânlarının hande-i melâlinden Bütün şiirlerinin en rakîk meâlinden

Tahassül eyleyen işte enîn-i kalbindir Semâh-ı rûhumu tehzîz eder bu Allah bir

Huzûr-ı Zât-ı Đlâhî’de, rûz-ı mahşerde Oku şiirlerini dinlesin peyâmirde

Vakûr cebheni aç, şâhbâl-i feyzini aç Demet, demet bize halkettiğin bedâyi’i saç

Beka, senin gibi fânîden eyler istimdâd Revân-ı pâkinle yüz bin selâm ey üstâd

Mk. S.31, s.589 Emîn Hâkî

Đçerik Đncelemesi

Tema: “Mersiye”nin teması ölüm karşısında duyulan üzüntüdür.

Temel Đleti: Recaizade Mahmud Ekrem’in ölümü karşısında duyulan derin teessürdür.

Yan Đletiler:

1. Recaizade Mahmud Ekrem ölmüştür. Bu dünyada vefa diye bir şey kalmamıştır.

2. Recaizade Mahmud Ekrem’in ölümü üzerine gönül şaşırmış; gökyüzü, yer ve melekler ağlamıştır.

3. Recaizade Mahmud Ekrem’in gölgesi zemine düşerken kendisi semaya yükselmiştir.

4. Recaizade Mahmud Ekrem’in feryat eden ve inleyen güzide şiirleri ve duyulmamış sözleri eşi benzeri olmayan şiirlerinin bütün harfleri birer inci gibidir.

5. Recaizade Mahmud Ekrem’in şahsı ve şiirleri her türlü övgüyü hak etmektedir.

6. Recaizade Mahmud Ekrem mahşer gününde de şiirler okumalı ve Peygamberler de dinlemelidir.

7. Recaizade Mahmud Ekrem ağırbaşlı yüzünü ve bereketli kanatlarını açmalı ve insanlara eşsiz benzersiz güzellikleri saçmalıdır.

8. Sonsuzluk Recaizade Mahmud Ekrem gibi bir ölümlüden yardım istemektedir. Üstadın tertemiz ruhuna yüz bin selam gönderilmiştir.

Edebî Söyleyişler: Emîn Hâkî’nin ferdî ıstıraplarını dile getirdiği şiirler, hamasî eda ile yazdığı şiirlere oranla daha şiirsel bir söyleyişe sahiptir. “Mersiye” şiiri de edebî söyleyişler açısından oldukça başarılı bir şiirdir. Emîn Hâkî, Recaizade Mahmud Ekrem’in ölümünden duyduğu derin üzüntüyü, coşkulu bir söyleyişle dile getirmiştir. Çocuk Gerçekliği Açısından Değerlendirme: Şiirde anlatılanların çocuklarla bir ilgisi yoktur. O yüzden bu şiirin çocuklar için uygun olmadığını söyleyebiliriz.

Şekil Đncelemesi

Aruzun “mefâilün feilâtün mefâilün feilün” kalıbıyla yazılmış 12 beyitten oluşmuştur. Mesnevi tarzında kafiyelenen şiirin kafiye şeması; aa / bb / cc… şeklindedir. Tam ve zengin kafiyeler ile redifler kullanılmıştır.

3.4.2. Şimâlî Anadolu’dan Bir Alkış¹ Ey haşmet-i rûhuyla eden âlemi hayran! Yükselmeye azmetmiş olan necm-i dirahşân! Yüksel ki senin rûhunu tezyin eden haşmet, Versin ezeliyyetlerin âgûşuna zinet.

Yüksel ki senin şa’şa-i neyyir hüsnün. Pür-şule fezâlarda güneşlerle görünsün. Çık pertev-i rûhun ile sükkân-ı riyâza, Kalbindeki ulviyetini eyle ifâza.

1

Pâmâl edilen hak ve Hakikatleri teshir, Öksüz vatanın zulmet-i afâkını tenvir, Etmekte olan nâdire-i fıtrat ve sehhâr, Ey gökleri pür-lema eden bedr-i füsûnkâr, Yırt sisleri, yüksek güneşin fevkine eyle,

Şarkın ne demek olduğunu garba irâe. Her hatve-i azminde birer katre erirler, Ruhlardaki bin yıllık olan tozlu fikirler, Nisvân bu mukaddes vatana ebrû ziyadır.

Đkbâl-i vatan müftekır say-ı nisadır. Ey âlim ilmin ebedî saye-i peyki; Bir gün gelecek ki,

Târih seni hürmetlerle yâd edecektir. Millet o bülend nâmına heykel dikecektir. Ey gelin ümid-i vatan!... hûr-ı sihr-hîz! Ruhumla bütün etmedeyim nâmına takdis. Karakilise 7 Şubat 329

Mk. S.33, s.628 Arif

Đçerik Đncelemesi

Tema: “Şimâlî Anadolu’dan Bir Alkış” isimli şiirin teması Türkiye’de uçağa binen ilk kadın olan Belkıs Şevket Hanım’a övgüdür.

Temel Đleti: Türkiye’de uçağa binen ilk kadın olan Belkıs Şevket Hanım nezdinde kadınların vatanın ümidi olması anlatılmıştır.

Yan Đletiler:

1. Türkiye’de uçağa binen ilk kadın olan Belkıs Şevket Hanım yükselmeye azmetmiş bir yıldızdır.

2. Belkıs Şevket Hanım savaş uçağıyla havalan ilk kadın olma cesaretini göstermesi ile herkesi kendine hayran bırakmıştır.

3. Belkıs Şevket Hanım’ın güzelliğini güneşler görecektir.

4. Belkıs Şevket Hanım’ın göklere çıkışı ile öksüz vatanın karanlık ufuklarını ışıklandırmıştır. Bu durum Türk milletine ümit vermiştir.

5. Belkıs Şevket Hanım, bu teşebbüsü ile Doğu’nun ne olduğunu Batı’ya bir daha göstermiştir.

6. Kadınlar mukaddes vatan için aydınlıktır. Kadınların çalışması fikri vatanın geleceğidir.

7. Bir gün gelecek tarih Türkiye’de uçağa binen ilk kadın olan Belkıs Şevket Hanım’ı hürmetle anacak ve onun heykellerini dikecektir.

8. Vatanın ümidi kadınlardır.

Edebî Söyleyişler: Şiir, edebî söyleyişler açısından oldukça zengindir. Kullanılan dil ve süslü tamlamalar şiirin anlaşılırlığını güçleştirmiştir. Belkıs Şevket Hanım yerine “necm-i dirahşân”, “Ey gökleri pür-lema eden bedr-i füsûnkâr” denilerek istiare; “Ey haşmet-i rûhuyla eden âlemi hayran!”, “Ey gökleri pür-lema eden bedr-i füsûnkâr”, “Ey âlim ilmin ebedî saye-i peyki”, “Ey gelin ümid-i vatan!... hûr-ı sihr-hîz!” dizeleriyle nida; şiirin genelinde mübalağa sanatı vardır. Coşkulu söyleyiş şiire hâkimdir.

Çocuk Gerçekliği Açısından Değerlendirme: “Şimâlî Anadolu’dan Bir Alkış” Şiiri çocuklardan ziyade kadınlar için yazılmıştır.

Şekil Đncelemesi

Aruz ölçüsü ile bent şeklinde yazılmış olan “Şimâlî Anadolu’dan Bir Alkış” mesnevi tarzında kafiyelenmiştir. Kafiye şeması; aabbcc… şeklindedir. Şiirin genelinde yarım, tam, zengin kafiyeler ile redifler kullanılmıştır.