ŞÂRİHLERİN HADÎSLER HAKKINDAKİ

“Hadîslerin daha iyi ve doğru anlaşılmasında hadîs şerhleri çok önemli bir yer tutmaktadır. Çünkü hadîs şerhleri bir hadîsin veya bir hadîs kitabında yer alan rivâyetlerin kelime ve kavramlarının açıklanması, anlaşılması zor yerlerin izah edilmesi, i‘rabların belirtilmesi, hadîsten çıkan hükümlere yer verilmesi”589 _gibi

konularla ilgilenmekte, bu durum da hadîs şerhlerine başvurmayı kaçınılmaz kılmaktadır.

587 _{Elmalılı M. Hamdi Yazır, Hak Dîni Kur’ân Dili, Huzur Yayınevi, İstanbul, 2008, c.4, s.349.} 588 _{Komisyon, Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir, DİBY, Ankara, 2007, c.3, s.542.}

“Sahîh-î Buharî” nin şarihlerinden İbn Hacer (ö. 852/1449) araştırmamızın içerisine giren birinci, ikinci ve üçüncü hadis ile ilgili yorumda bulunmuştur. İbn Hacer ilk etapta köpeklerin öldürülmesi, daha sonra ise avcılık, ziraat, koyun gütme vb. gibi durumlarda ruhsat verildiğini zikreder. Cümle içerisinde geçen “ وا ” ( veya ) kelimesinin ziyade veya tekrar amaçlı olduğunu, “هلمع نم صقن ” cümlesinin yaptığı amellerin sevaplarından eksilmesi anlamına geldiğini zikreder. Amellerinin eksilmesi sebebini ise meleklerin o eve girmemesi ya da ibadet amacıyla kullanılan eşyalara köpeğin dokunması vb. gibi durumlardan dolayı temiz olmamasını zikreder. Amellerin hangisinin eksileceği konusunda geçen bir kırat ve iki kırat kelimelerinin ise birkaç şekilde geldiği, iki kıratın eksilmesini ise te’kid veya iticilik gibi sebeplere bağlayarak bunlardan bazılarını şöyle zikreder. İki kıratın biri geçmiş diğerinin ise gelecek olan sevabın eksileceği, bir kıratın gündüz diğer kıratın ise gece, bir kıratın gece yapılan diğer kıratın ise gündüz yapılan amelden eksileceği, bir kıratın farz namazlardan diğer kıratın ise nafile namazlardan eksileceği gibi değişik görüşler ileri sürmektedir.590

Mâliki mezhebi imamlarından “İbn Battal’ın”(ö. 402/1011-1012) Buhari’nin Sahîhi üzerine yazdığı eserinde birinci ve ikinci hadise yer vermiştir. Hişam b. Urve’ye evde köpek beslemenin durumunu sorduklarında şöyle cevap vermiştir: “Eğer evde korkulacak bir durum yoksa yani köpeğin zarar verme gibi bir durumu yoksa sorun yoktur.” “İbn Battal ziraat, avcılık vb. durumlarda faydanın ön planda olmasını söyleyerek köpek edinmenin caiz olduğunu söyler.”591

Müslim’in Sahîhî üzerine yazılan şerhlerden Fethu’l-Munîm adlı eserde birinci, ikinci ve üçüncü hadise yer verilmiştir. İlk dönemlerde insanlar genellikle şehir dışında yaşarlardı ve köpekler onların hayatlarının bir parçası idi. Daha sonra köpekler şehre inince insanlar onlara tahammül edemedi ve onlardan korkar oldular. Bununla beraber kullanılan bazı eşyalara da necaset bulaştırmalarından dolayı Peygamberimiz (s.a.v.) bu gibi köpeklerin öldürülmesini emretmiştir. Ancak ziraat, avcılık, sürü vb. gibi köpeklerin öldürülmesini yasaklamıştır. Daha sonra

590 _{Şihabuddin Ahmed b. Ali b. Hacer El-Askalânî, Fethûl Bâri bi Şerhi Sahîhi’l-Buharî, I-XXVI,} thk. Şuayb el-Arnâvut ve Âdil Mürşit, Dâru’r-Risâle-l Âlemiyye, Beyrut, 1434/2013, c.7, s.419-421. 591 _{Ebu Eyyüb Süleyman b. Muhammed b.Battal, Şerhû Sahihi Buhari li İbn Battal, I-X, Ebu Enes} İbrahim b. Said, Mektebetûr-Rûşt, Riyâd, 1423/2003, c.5, s.390, c.6, s.459.

Peygamberimiz (s.a.v.) sürü, avcılık, ziraat, evi koruma, yolları koruma dışında ihtiyaç olmadan köpek edinmenin haram olduğunu söylemiştir. Aksi takdirde amellerinden kesileceğini belirtmiştir. Hadiste geçen amellerden eksilme konusunu ise bir kıratın gece bir kıratın ise gündüz, bir kıratın geçmiş bir kıratın ise gelecek, bir kıratın farz bir kıratın ise nafile ibadetlerden eksileceği gibi değişik görüşleri zikreder. Tabiki en iyisini Allah bilir. Amellerinin eksilme konusuna ise meleklerin o eve girmemesi ya da ibadet amacıyla kullanılan eşyalara köpeğin dokunması vb. gibi durumlardan dolayı temiz olmamasını zikretmektedir.592

Sahîh-î Buharî’nin şarihlerinden el-Kêşmiri (ö. 753/1352) Feydul Bari eserinde birinci ve üçüncü hadise değinmiştir. Şari’in izin verdiği ziraat veya sürü gibi durumlarda amellerin eksilmeyeceği, diğer durumlarda ise eksilme olacağını söyler. El-Kêşmiri aynı zamanda hadiste geçen köpeklerin dışında köpek edinilmesi durumunda meleklerin de o eve giremeyeceğini zikretmektedir.593

Buhari’nin şarihlerinden el-Ayni ise (ö. 855/1451) Umdetul Kari eserinde birinci, ikinci ve üçüncü hadise yer vermiştir. El-Aynî hadiste geçen kırat kelimesinin burada Allah katında ölçüsünün bilindiği, amacın ise amellerden bir cüz’ün eksileceği yönündedir. Amellerin eksilme sebebinin ise meleklerin eve girmemesi, izin verilmeyen bir şeyin yapılması vb. gibi durumlar olduğunu söylemektedir.594

Şarihlerin hadisler hakkındaki yorumlarına baktığımızda genel olarak birbirine yakın görüşler zikrettiğini görmekteyiz. Kanaatimizce son zamanlarda birçok alanda köpek kullanılması köpek edinmenin önemini biraz daha önemli bir hale getirmektedir. Özellikle Müslim’in Sahihi üzerine yazılan Fethu’l Mun’im’de geçen ve birçok alanda köpeğin kullanılmasının caiz olması günümüzün de bu yöndeki ihtiyaçlarını düşündüğümüzde bunun daha isabetli olduğu kanaatine varabiliriz. Avcılık, ziraat, sürü, evi koruma, yolları koruma gibi durumlarda cevazın verilmesi günümüz ihtiyaçlarına da bunun kıyasladığımızda bazı alanlarda da bunun

592 _{Dr. Musa Şahin Laşin, Fethû-l Mûnîm Şerhû Sahih-î Müslim, I-X, Kahire, 1423/2002, c.6,} s.291-298.

593 _{Muhammed Enver el-Keşmirî, Feydul Bâri Ala Sahihi Buhari, thk.Muhammed Bedri el-} Mirtehin, Lübnan, 1426/2005, c.3, s.544.

594 _{Bedrûddin Ebi Muhammed b. Ahmed el-Ayni, Ûmdetül Kari Şerhû Sahihi Buhari, I-XXV, thk.} Muhammed Mûnir ed-Dîmeşkî, b.y.y. t.y. c.12, s.158.

kullanılabileceği kanaatine varabiliriz. Günümüzde özellikle Emniyet alanında köpeğin kullanımı, deprem vb. durumlarda köpeğin kullanılması ve bundan faydalanılmasını düşündüğümüzde köpek edinmenin önemini daha önemli bir hale getirmektedir. İbn Battal’ın köpek edinme konusunda faydanın ön planda olması durumunu düşünürsek emniyet ve diğer alanlarda köpek edinmenin buna kıyas edilebileceğini ve bunun caiz olduğu kanatine varabilmemiz mümkündür.

2.4. HADÎSLERİN DÖRT MEZHEPTE KULLANIMI