E-Ticaret Direktifi topluluk hukukunu korumasının yanı sıra bir yandan da bilgi ve Ģeffaflık yükümlülükleri gibi tüketiciyi korumayı destekleyen birçok sayıda hüküm içererek E-Ticarette tüketicinin korunmasına yüksek bir seviye sunmaya çalıĢmaktadır. ġeffaflığı sağlamak için1
E-Ticaret Direktifi bilgi toplum hizmeti sağlayıcılarının müĢterilere ve yetkili otoritelere kendi faaliyetleri ile ilgili genel bilgileri kolay, doğrudan doğruya ve sürekli eriĢilebilir bir yolla vermelerini öngörmektedir287
.
Zira tüketicinin güvenini ve Ģeffaflığı sağlamak için ticari iletiĢimler belirli bilgi gereklerine gereksinim duymaktadır288
.
Dürüst ticareti ve tüketicinin korunmasını etkili bir biçimde temin edebilmek için E-Ticaret Direktifi md.10 elektronik araçlarla sözleĢmelerin yapılma usulünün Ģeffaf olmasını amaçlamaktadır.
Satıcıya/Sağlayıcıya yüklenen bilgi verme yükümlülüğü ile, mesafeli iletiĢim araçlarıyla sözleĢme kuruluĢunda tüketiciye bağımsız bir karar verebilmesi için gerekli bilgileri edinmesi sağlanmaktadır. Böylece tüketici, mesafeli sözleĢme akdetmeye çalıĢırken her bir basamakta fiyat, nitelik ve de servis hakkında bilinçli bir karar verebilmek için gerekli bilgilere
287 Bunun için bkz. E-Ticaret Direktifi md. 5. 288 Bunun için bkz. E-Ticaret Direktifi md. 6.
ulaĢacaktır289. Hüküm altına alınan bu yükümlülük, mesafeli sözleĢmelerin
kurulmasının spesifik riskleri hesaba katılarak geniĢletilmiĢtir. Çünkü tüketici alacağı taĢınır malı görmemektedir. O, satıcı/sağlayıcı ile hiç ya da sadece yüzeysel bir iliĢkide bulunmakta ve sözleĢmenin akdi çok çabuk vuku bulabilmektedir290.
Ancak 97/7/EG sayılı Mesafeli SatıĢ/Sürüm Direktifi ve E-Ticaret Direktifi pek çok bilgi verme yükümlülüğünü fazla detaylı ve muğlak vermesinden dolayı seçilen unsurları sınırlandırmak oldukça zor olması nedeniyle doktrinde eleĢtirilmektedir. Çok fazla hükümle ifade ederek ayrıntılı düzenlemenin gerçekten tüketicinin korunmasına hizmet edip etmediği Ģüphelidir. Ne kadar çok bilgi tüketiciye verilirse, tüketicinin bu bilgiyi gerçekten öğrenmesi olasılığı o kadar çok azdır. Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m.9/A 2.fıkrasında ise, mesafeli satıĢ291
sözleĢmesinin akdinden önce tüketiciye sağlanacak bilgilerin Bakanlıkça çıkarılacak tebliğle belirleneceğini hükme bağlamıĢ, bunun üzerine yürürlüğe konulan MSHY “Ön
Bilgiler” baĢlığıyla md.5‟i, “Sözleşmede Bulunması Gereken Şartlar”
baĢlığıyla da md.7'yi düzenlemiĢtir. MSHY bunları düzenlerken 97/7/EG sayılı Mesafeli SatıĢ/Sürüm Direktifine uyma çabasında olmuĢtur.
289 GEZDER, Ü., age, s. 172‟den naklen: MICKLITZ, H. W. (1999), Die Fernabsatzrichtlinie 97/7/EG, Zeup, s. 19.
290 GEZDER, Ü., age, s. 172.
291 GEZDER, Ü., age, s. 172-173.; “Kanaatimce Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanun m.9/A f.2'deki “.... mesafeli satış sözleşmesinin ....” ifadesi dikkatsizce kaleme alınmıĢtır. Zira zaten mesafeli iletiĢim araçlarıyla akdedilen sözleĢmelerin satım ve hizmet sözleĢmelerini kapsadığı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m.9/A f. 1‟den de açıkça anlaĢılmaktadır. Bu nedenle sözleĢme öncesi bilgilerin, Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun m.9/A f.2‟nin lafzına rağmen, sadece mesafeli iletiĢim araçlarıyla akdedilen satıĢ sözleĢmelerinde verileceği gibi bir anlam çıkarılamayacaktır. Nitekim MSHY md.5‟te, “mesafeli sözleşmenin ....” ifadesi kullanılmıĢtır. Bundan da mesafeli iletiĢim araçlarıyla akdedilen satım ve hizmet sözleĢmeleri anlaĢılacaktır.”
Hukukta genel bir bilgi sağlama yükümlülüğü mevcut olmadığından dolayı, bu yükümlülük kanundan, sözleĢmeden veya dürüstlük kuralından doğacaktır292
.
Yukarıda izah ettiğim gibi, 97/7/EG sayılı Mesafeli SatıĢ/Sürüm Di- rektifi ve E-Ticaret Direktiflerinde olduğu gibi Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve MSHY de bilgi sağlama yükümlülüğünü getirmektedir. Bilgi sağlama hakkı, cayma hakkına değil bilakis mesafeli iletiĢim aracılığıyla amaçlanan sözleĢme kuruluĢuna bağlıdır293. Tüketicinin Korunması Hakkında
Kanun md.9/A‟ya göre mesafeli satıĢ sözleĢmesinin akdinden önce (keza MSHY m.5) ve MSHY md.7'ye göre sözleĢmede, E-Ticaret Direktifi md.10 birinci paragrafa göre sipariĢin yapılmasından önce ve 97/7/EG sayılı Mesafeli SatıĢ/Sürüm Direktifi md.4 ve md.5‟e göre de sözleĢmenin akdinden önce ve sonra bilgiyi elde etme sübjektif hakkı vardır. Bu hak ancak tüketici ve satıcı/sağlayıcı arasında bir bağlantı kurulduktan sonra ortaya çıkacaktır. Ancak hemen belirtelim ki bu bağlantıyı kimin önce kurduğu önemli değildir. Bir bağlantı kurulduysa, tüketici mevzuatının öngördüğü bilgilere hak kazanacaktır294
.
E-Ticaret Direktifi md. 10 paragraf 1 ve 3‟e göre Üye Devletler, ulusal mevzuatları yoluyla, bir alıcı ile E-Ticaret iĢlemine giriĢen bir satıcıdan/sağ- layıcıdan sözleĢmenin koĢullarını açıkça bildirmesini istemelidirler. Böylece alıcının sözleĢmeye girmeden önce onları okuyabilmesi ve anlayabilmesi mümkün olacaktır.
Satıcı/Sağlayıcı keza, sözleĢmenin akdedilmesi için gerekli teknik adımlar, hataları düzeltme araçları ve sözleĢmenin akdedilmesi için önerilen
292 EREN, F., age, s. 370. 293
GEZDER, Ü., age, s. 173.
294 GEZDER, Ü., age, s. 173‟den naklen: MICKLITZ, H. W. (1999), Die Fernabsatzrichtlinie 97/7/EG, Zeup, s. 20.
diller gibi konular hakkında alıcıya not/uyarı konulmalıdır. Böylece sözleĢmesel terimlerin ve koĢulların Ģeffaflığı sağlanmıĢ olacaktır295
.
SözleĢme öncesi tüketiciye sağlanması gereken bilgilerin neler olduğu MSHY md.5'te düzenlenmektedir.
Tüketiciler mesafeli satıĢta/sürümde mağazalara gitmelerinden farklı olarak sipariĢ ettikleri malı ya da hizmeti ancak teslim anında görebildikleri için mesafeli satıĢ/sürüm satıcısından/sağlayıcısından teklif ettikleri ürünlerin/hizmetlerin esaslı vasıflarının belli bir tarifini de isteyebilmelidirler. Fiyatın belirliliği ve tüketiciye yüklenen tüm masrafların tamamen bildirilmesi Ģeffaflığı tamamlamaktadır. Bu doğrultuda MSHY md.5/c‟ye göre de,
“satıcı/sağlayıcı tüketiciye malların ve hizmetlerin tüm vergilerini de içeren fiyatını bildirmelidir” Ģeklinde düzenlenmiĢtir. Ödeme koĢulları da bu
satıĢ/sürüm metodunda büyük bir önem taĢımaktadır. Çünkü taraflar fiziksel olarak hazır bulunmadıklarından para ile ödeme mümkün değildir. Bu anlamda da Ģeffaf bilgi sağlama yükümlülüğü büyük bir önem arz etmektedir.