ĠĢten Ayrılma Niyetini Etkileyen Faktörler

ĠĢgörende iĢten ayrılma niyeti etki eden faktörler Cotton ve Tuttle (1986) tarafından üç ayrı kategoride ele alınmıĢtır. Bu kategorilerin ilkini dıĢsal faktörler oluĢturmaktadır. Bu faktörler; istihdam algısı, iĢsizlik oranı ve alternatif iĢ olanaklarıdır. Ġkincisi iĢle ilgili faktörlerdir. Bu faktörler ise; ücret, performans, örgütsel bağlılık, rol açıklığı, ödüllendirme, iĢ arkadaĢları ve amirleriyle olan iliĢkilerdir. Üçüncü ve son faktörler de kiĢisel yani çalıĢanın kendisi ile alakalı olan faktörlerdir. Bu faktörler ise; yaĢ, eğitim, cinsiyet, medeni durum, yetenek ve turumlar, beklentilerin karĢılanmaması, kiĢilik ve aile gibi faktörlerdir.

AraĢtırmacılar tarafından birebir aynı olmasa da birbiriyle alakala olarak çeĢitli formlarda iĢten ayrılma niyetini etkileyen faktörler sıralanmıĢtır. Bir diğer sıralama Ökten (2008) tarafından yapılmıĢtır. Ökten de iĢten ayrılma niyetini etkileyen faktörleri 3 ayrı kategoride ele almıĢtır. Bunlar;

1.3.1.1.Genel Ekonomik Faktörler

ĠĢgörenlerin iĢten ayrılma niyetleri üzerinde etkiye sahip birtakım makro- ekonomik ve sosyal kaynaklı faktörler söz konusudur. Bu nedenlere bağlı olarak çoğu iĢletme çalıĢanlarda oluĢan bu niyete engel olamamakta ve çalıĢan iĢten ayrılmaktadır. Bu nedenler; iĢgücü pazarına genel ekonomik durumun etkisi, hem ekonomik durumda hem de refah düzeyinde artıĢların olması, çalıĢanların yeni iĢe uyumlarının çabuk olması ve baĢka iĢe geçiĢlerinin mekanikleĢme ve otomasyon nedeniyle kolay bir hale alması, mevsimlik çalıĢma alanlarının tarım kesimine olan etkisi gibi nedenler sıralanabilmektedir.

Bunlarla beraber eğer ülke ekonomisinde olumlu geliĢmeler söz konusu ise, iĢsizlik oranı düĢük ise ve çalıĢan çalıĢtığı iĢinden de memnun değilse, bu koĢullara bağlı olarak çalıĢanın iĢten ayrılma niyetinin gerçeğe dönüĢmesi yani iĢten ayrılma ihtimali yüksek olabilmektedir. Ama tersi bir durumun söz konusu olduğu yani ülke ekonomisinde olumsuz geliĢmelerin yaĢandığı, iĢsizlik oranının yüksek olduğu durumlarda, çalıĢan yeni iĢ bulamama kaygısı ile iĢten ayrılma niyetini gerçeğe dönüĢtüremez ya da düĢük oranda gerçekleĢtirir (Özalp ve Kırel,2004). Ayrıca çalıĢanın

iĢ bulma olasılığının düĢük olduğu durumda, iĢyerinde tatminsizlik yaĢıyor olsabile, çalıĢan iĢyerinde çalıĢmaya devam etmektedir (Özalp ve Kırel,2004).

Akın’a göre (2007) çalıĢanın, yaptığı iĢin zorluk derecesi, niteliği ve emeğinin karĢılığı olan ücreti baĢka birinin aldığı ücretle kıyaslaması sonucunda bir eĢitsizlik olduğunun farkına varması sonucu ile iliĢkili olarak, çalıĢan iĢten ayrılma niyeti sergileyebilmektedir.

Görüldüğü üzere ülkenin ekonomik yapısındaki dalgalanmalar ve çalıĢanın farklı iĢ alternatiflerine yönelik seçeneklerinin varlığı ve de algılamıĢ olduğu eĢitlik hissine bağlı olarak iĢten ayrılma niyeti sergileyebilmektedir. Bununla beraber çalıĢanı bu niyete sevk eden ekonomik faktörler dıĢı birtakım faktörler daha söz konusudur. Bu faktörlerden bir diğeri ise iĢletmeden kaynaklanan iĢletme içi faktörlerdir.

1.3.1.2. ĠĢletme Ġçi Faktörler

ĠĢletme fonksiyonlarının yönetimi ve iĢletmede gerçekleĢtirilen üretimi kapsayan süreci içine alan nedenlerden oluĢan faktörlerdir. Burada yönetimin sergilediği tavır büyük bir öneme sahiptir ve ayrıca yaĢanan sorunların elimine edilmesinde büyük katkı sağlamaktadır. Bu faktörler (Ökten, 2008);

 ÇalıĢma Ģartlarında eĢitlik olmaması, iĢte yer değiĢtirmenin sık olması gibi olumlu olmayan örgütsel Ģartlar.

 ĠĢlerin çok ağır olması, çalıĢılan iĢin temiz olmaması gibi iĢin zorluk derecesi ve iĢ türü ile ilgili faktörler.

 ĠĢletmenin çalıĢanları için servis imkanı sunmaması, çalıĢanların kendi araçlarını park edebilecekleri park alanının olmaması, kamu taĢıtlarından faydalanamaması gibi ulaĢım olanaklarının kıtlığı,

 Performans değerlendirmesinin yapılmaması, çalıĢan için adil bir ücretlendirme politikasının izlenmemesi gibi ücretlendirme sistemindeki bozukluklarla ilgili faktörler.

 Ayrıca örgüt içerisinde çalıĢanların iĢ yükünün adil bir Ģekilde paylaĢtırılmaması, çalıĢanın adalet algısını etkileyebilmekte, çalıĢanda oluĢan olumsuz adalet algısının yanında örgüte olan güveni sarsılmakta ve çalıĢanın iĢten ayrılma niyeti taĢımasına sebep olabilmektedir (Karabağ ve Özgen, 2008). Yukarıda sıralandırıldığı gibi her iĢletmede bu faktörler birkaç madde ile birbirinden ayrılıyor olsa bile genel hatlarıyla hemen hemen benzerlik göstermektedir. ĠĢgörenin rakip iĢletmelerle yaptığı kıyaslama sonucunda mevcutta çalıĢtığı iĢletmede

artı değerlere sahip olması çalıĢanı ayrılma niyeti sergilemesinden uzaklaĢtırabilmektedir. Genel ekonomik Ģartların ve iĢletmenin sunduğu Ģartların iyi olması çalıĢanı ayrılma niyetinden uzaklaĢtıran faktörlerdir fakat bu faktörlerin iyi olması çalıĢanın iĢten ayrılma niyeti sergilemeyeceği anlamına gelmemektedir. Çünkü çalıĢanın kiĢisel olarak yaĢam koĢullarındaki değiĢimler deçalıĢanı bu niyete sevk edebilmektedir.

1.3.1.3. KiĢisel YaĢam KoĢullarıyla Ġlgili Faktörler

ĠĢgörenin karĢı karĢıya olduğu birtakım faktörler, çalıĢma yaĢamına olumlu ya da olumsuz etki edebilmektedir. Bu faktörler aĢağıdaki gibi ele alınabilinir (Ökten, 2008);

 ĠĢgörenin çalıĢtığı iĢle ilgili umut ettiklerinin karĢılıksız kalması,  Evlenme, ölüm gibi aile içinde birtakım değiĢimlerle karĢılaĢması,

 Birtakım fiziksel ve psikolojik sebeplerin çalıĢana etki etmesi, bunlara örnek olarak sağlık durumu ve iĢ çevresi verilebilir.

 ĠĢgörenin kendisinin ya da çocuklarının eğitim ve öğretim ihtiyaçları,  Maluliyet ve emeklilik gibi yaĢıyla ilgili yaĢadığı zorluklar,

 Hayat standartlarında baĢgösteren değiĢimler,

ĠĢgörenin, kiĢisel olarak yaĢadıkları iĢletmeye olan bağlılığı etkileyebilmekte ve bunun sonucunda iĢten ayrılma niyeti sergileyebilmektedir.

ĠĢgörenlerin üyesi oldukları örgüte karĢı geliĢtirdikleri tutumlar, o iĢletmeyi gelecekte iyi noktalara getirebilirken, kötü, baĢarısız bir noktaya da getirebilmektedir. Bu sebeple iĢletmeler, kendilerine artı değer katan çalıĢanları ellerinde tutmaları gerekmektedir. Eğer iĢletmeler çalıĢanları ellerinde tutamazlarsa ve sürekli bir ayrılma niyeti içinde olan çalıĢanlarla operasyonu yönetiyorlarsa, bu iĢletmeler için birtakım sonuçlar doğurmaktadır.