2. SU KAYNAKLARI VE KALĠTE PARAMETRELERĠ
2.6. Ġçme Suyu Standartları
Ġçme sularının, insan sağlığı açısından zararlı olan miktarlardaki kimyasal maddelerden mikroorganizmalardan arınmıĢ olması, tat, koku alma ve görme duyularına hoĢ gelmesi arzu edilmektedir. Yeryüzünde açıkta akan veya birikmiĢ halde duran, her türlü kirlenmeye açık yüzey sularının içme amacı ile tüketime sunulmadan önce sağlıklı hale getirilmesi gerekmektedir (Baltacı, 1998).
Yüksek kaliteli ve güvenli içme suyu temini için su kaynakları, çeĢitli bakteriler ve parazitler içeren insan ve hayvan dıĢkılarından dolayı oluĢan kirletilicilerden korunmalıdır. Kimyasal kirleticiler genelde kalıcı ve yaygın etkilerine rağmen mikrobiyolojik kirleticilerden sonra gelir. Bakteriyolojik kirlenmeye maruz kalan bir kaynaktan su sağlandığı zaman, kimyasal standartlar ikinci derece önemlidir.
Kimyasal bileĢenlerin en önemlileri sürekli artan toksik etkilere neden olan ağır metaller ve karsinojen maddelerdir. Suyun kalitesinin sağlıklı olarak belirlenmesinde;
Amaca uygun ve doğru örnekleme noktalarının seçimi, Analizlerin laboratuarda sağlıklı ve doğru olarak yapılması,
Laboratuarlardan gelen sonuçların amaca uygun Ģekilde dünya ve ülke standartlarına göre değerlendirilmesi.
gerekmektedir (Baltacı, 1998).
Ġçme suyu kalitesinin fiziksel olarak değerlendirilmesinde kullanıcı tamamen kendi kuyularına güvenerek uygun değerler ile kaliteyi belirler. Suların içilebilirliğinin bir ölçütü olarak kullanılmakta olan fiziksel, kimyasal ve bakteriyolojik özelliklerin sayısal olarak kalite analizleri ile belirlenmesi gerekir. Ġçme suyunun estetik olarak uygun olmasının yanı sıra mikrobiyolojik kalitesi de çok önemlidir.
Ġçme sularının renksiz, berrak olması, hastalık yapıcı organizmaları, zararlı kimyasal maddeleri ihtiva etmemesi ve agresif olmaması gerektiği belirtilmiĢti. Sularda bu Ģartları sağlamak ve suda bulunması arzu edilmeyen maddeleri belirli bir seviyenin altında tutmak için çeĢitli standartlar geliĢtirilmiĢtir. Ülkemiz için kabul edilen içme suyu standardı ise TSE TS 266 Ġçme Suyu Standardı ile 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanarak yürürlüğe giren Ġnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmeliktir.
PARAMETRE BĠRĠM Avrupa Topluluğu TS 266 Y* 1980 1997 2005 Tavsiye Edilen Maks Değer Tavsiye Edilen Maks. Değer Tavsiye Edilen Renk Pt-Co 1 20 1 20 - Bulanıklık NTU 0,4 4 5 25 - Sıcaklık 0C 12 25 12 25 - Elektriksel iletkenlik µS/cm 100 - 400 2000 2500 Klorür mg/L 25 - 25 600 250 Serbest Klor (Cl2) mg/ L - - 0,1 0,5 - pH 6,5-8,5 - 6,5-8,5 6,5-9,2 6,5-9,5 Potasyum mg/ L 10 12 10 12 - Toplam Sertlik 0F - 15 - 15 - Kalsiyum mg/ L 100 - 100 200 - Magnezyum mg/ L 30 50 30 50 - Organik Madde mg/ L - 3,5 - 3,5 - Amonyum mg/ L 0,05 0,5 0,05 0,5 0,50 Nitrit mg/ L - 0,1 - 0,1 0,5 Nitrat mg/ L 25 50 25 50 50 Alüminyum mg/ L 0,05 0,2 0,05 0,2 0,2 ÇözünmüĢ Oksijen mg/ L - 7,5 - - - Demir mg/ L 0,05 0,2 0,05 0,2 0,2 Orto Fosfat mg/ L 0,5 6,5 0,5 6,5 - Florür mg/ L 1,5 - 0,4 4-15 1,5 Mangan mg/ L 0,02 0,05 0,02 0,05 0,05 Çinko mg/ L 0,1 - 0,1-5 5 -
Escherichia Coli Sayı/100ml - - - - 0 Koliform Bakteri Sayı/100ml - - - - 0 * 17.02.2005 tarih ve 25730 sayılı Resmi Gazete‟de yayınlanarak yürürlüğe giren Ġnsani Tüketim Amaçlı Sular Hakkında Yönetmelik
2.7.1. Genel Özellikleri
Yukarıda açıklanan esaslar dâhilinde Hadim Ġlçe Merkezinde içme ve kullanma suyu temininde mesafesi en yakın ve miktar açısından en uygun kaynak olarak yeraltı suyu tercih edilmiĢtir. Bu sebeple burada yeraltı suyunun birtakım genel özelliklerinin açıklanması uygun görülmüĢtür.
Toprak yüzeyi ile su tutma yeteneği olmayan geçirimsiz kayaçlara kadarki bölgede bulunan su yeraltı suyu olarak adlandırılır (Yüksel, 1995).
Yeraltı sularının oluĢumunda hidrolojik çevirimin mutlak etkinliği söz konusudur. Yeryüzüne düĢen yağmur, kar, dolu, kırağı ve çiy gibi yollarla yeryüzüne ulaĢan suların bir kısmı doğal yüzey Ģekillerine bağlı olarak göllerde, denizlerde birikir ya da zemin üzerinden akarlar (nehirler, dereler vb.). Diğer bir kısmı ise hem bu yüzey suyu birikintilerinin zemininden hem de düĢtükleri toprak zeminden yeraltına sızarak burada birikirler. Bu sular kayaçlar arasındaki boĢluk ve çatlakları doldururlar ve geçirimsiz tabakaya kadar ilerlerler. Böylelikle oluĢan yeraltı suları kayaç çatlakları boyunca hareket ederken bir noktada kendiliklerinden yeryüzüne çıkabilirler ya da insanlar tarafından kuyu açmak suretiyle yeryüzüne çıkarılırlar. YağıĢ vb. doğa olaylarının yanı sıra yeraltı sularını besleyen bazı suni kaynaklar da mevcuttur. Bunlar, sulama sularının fazlalıkları, içme suyu ve kanalizasyon Ģebekelerinden sızıntılar ve doğrudan zemine bırakılan çeĢitli kullanım suları olarak sayılabilir.
Yeraltı suları dünyadaki bütün tatlı su kaynaklarının en büyüğüdür. Dünyada tatlı su veren göller, nehirler ve barajların toplam su potansiyeli toplam yeraltı suları potansiyelinden daha küçük bir değere ulaĢmaktadır. Bu yönden yeraltı suları içme suyu temini yönünden önemlidir. Ayrıca kurak ovalar ve vadiler içinde, sıcaklık ve verimli toprak bulunan yerlerde çoğu zaman yeraltı suyunun varlığı ürünlerin yetiĢmesinde anahtar önemi olan bir faktördür (Ulugür, 1972).
Bazı ülkelerde yeraltı suları sulama yanında endüstri sularının da temininde önemli rol oynar. Kâğıt, boya ve daha birçok endüstri türünün ihtiyacı olan su
yeraltından temin edilir. Yeraltı suları soğuk olduğundan çeĢitli soğutma sistemlerinde kullanılabilirler (Ulugür, 1972). Bu alanlarda yeraltı sularının kullanılabilmesi için daha önce açıklanan birtakım özelliklere sahip olmaları gerekmektedir. Kullanım amacına bağlı olarak bu özellikler de değiĢebilmektedir.
Yeraltı suyu kalitesi ile ilgili bir çalıĢma programında yeraltı suyunun kaynağı ve çevresiyle ilgili arazi ölçümlerinin yanı sıra kirletici kaynaklar ve yaydıkları kirleticilerin özelliklerinin araĢtırılması da yer almalıdır (Yüksel, 1995).
2.7.2. Yeraltı Suyu Dengesi
Yukarıda belirtildiği gibi, yeraltı suyu miktarının artmasına sebep olan çeĢitli faktörler mevcuttur. Bunlar, herhangi bir bölgede yeraltından temin edilebilecek toplam su miktarının belirlenmesinde önem taĢıyan faktörlerdir. Temin edilebilecek net miktar bir denge oluĢturularak bulunur. Teorik olarak:
Toplam yeraltı suyu girdileri =Toplam yeraltı suyu çıktıları olmalıdır. Burada:
Yeraltı suyu girdileri: Yüzey giriĢleri Yüzey altı giriĢler YağıĢlar
Suni olarak sızdırılan sular Yüzey haznelerindeki azalma Yeraltı suyu haznesindeki azalma
Yeraltı suyu çıktıları: Yüzey çıktıları Yüzey altı kayıplar Diğer kayıplar
Yüzey haznelerindeki artıĢ Yeraltı suyu haznesindeki artıĢ
Ģeklinde belirlenebilir (Karpuzcu, 1985).
2.7.3. Yeraltı Suları Arıtım Yöntemleri
Su ve atık su arıtımlarında uygulanacak olan yöntemin seçimi yapılırken yol gösterecek olan bazı faktörler vardır. Bunlar:
GiriĢ suyu kalitesi
Hedeflenen arıtım çıkıĢ suyu kalitesi Maliyet
Arazi durumu
ĠĢletme, kontrol ve bakım kolaylığı
ġeklinde sıralanabilir. Bunlar arasında öncelikli önem taĢıyanlar Ģüphesiz giriĢ ve çıkıĢ suyu kaliteleri ile maliyettir. Diğerleri ikinci planda gelmektedir (Karpuzcu, 1991).