2. BÖLÜM
3.4 Đvriz Köy Enstitüsü Kapatılıyor
1946’da çok partili hayata geçişle beraber Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ile Đlköğretim Genel Müdür Đ.H. Tonguç görevden uzaklaştırıldı. Geriye yönelik değişiklikler yapıldı. Öğretmen ve öğrenciler kovuldu. Bazı öğretmenler sürüldü. Öğretmenler arasında kavgalar meydana geldi.
Önceleri Köy Enstitüleri’nde “dayak” kelimesi bile ağza alınmazken okulda öğrenciler diğer öğrencilerin gözleri önünde dövüldüler.
Köy Enstitülerini, öğrencilerini, öğretmenleri karalamaya çalışanlar oldu. Bunu Galip Candoğan şöyle anlatıyor150:
“O yıllarda milletvekili adaylarının birisi kendi partisinin propagandasını yaparken bizim okuldan bahsederek:
-Arkadaşlar, çalışmalarımızla Đvriz Köy Enstitüsü’nde erkeklerle birlikte okuyan kız öğrencileri buradan ayırarak yalnız kızların okuduğu bir kız okuluna gönderdik. Böylece hem kızların hem de köylülerin namusunu kurtardık, demiş.
Bu toplantıda, bizim okula yakın köylerden birisi varmış. Bu köylü hem milletvekili adayını iyi tanıyor hem de okulu çok iyi tanıyan birisi. Köylünün oğlu Đvriz’de okuyor. Bu köylü, aydın birisi olduğu için çevresinde de iyi tanınıyor. Köylü bu konuşmaları dinledikten sonra adayın söylediklerine inanamıyor. Fırsatını bulunca konuşmacıdan söz istiyor. Aday, köylüye konuşması için söz veriyor. Ayağa kalkan köylü:
-Ahmet Efendi, sen beni tanırsın. Bu okulda benim de oğlum okuyor. Okulun dibindeki öteki köylerden iki ağanın çocukları bu okulu bitirerek öğretmen olarak çalışıyorlar. Sen de ben de bu okulda yapılan çalışmaları biliriz ve öğretmenlerin hepsini tanırız. Burada okuyan
149 Kırby,a.g.e., s.261 150
çocukların hiçbirisi bir namussuzluk yapmamıştır. Bunlar uzun iş de, benim diyeceğim şu: Madem Đvriz’de okuyan kız çocukları ayırarak köylerin namusunu kurtardınız, Allah sizden razı olsun. Senin kızın lisede benim erkek torunumla birlikte aynı sınıfta okuyorlar. Ya senin namusunu kim kurtaracak?
Adam bir şeyler söyledikten sonra toplantı dağılıyor.”
Aydın bir toplum yetiştirmek için okuyan insanlara çirkin iftiralar attılar. Kendi kızları üniversitelerde karma eğitim görürken, köylü kızları oy toplama uğruna kendi elleriyle yaptıkları enstitülerden ayırdılar.
1952-53 yılında Talim Terbiye Kurulu’nun kararıyla Enstitülerde eğitim süresi altı yıla çıkarıldı. Köy enstitülerinin programı “Öğretmen Okulları ve Köy Enstitüleri Öğretim programı” olarak değiştirildi. Meslek derslerinde yapılan değişikliklerle çocuk ve iş, ruhbilimi, eğitim psikolojisine çevrilmekte, is eğitimi tarihi ve eğitim bilimi derslerine yer verilmemekteydi151.
Đş eğitimi derslerinde yapılan uygulamalar kaldırıldı. Verimli, ekonomik çalışmaların sonu geldi. Aslında köy enstitüleri 1952-53 öğretim yılına fiilen kapatılmıştı. 27 Ocak 1954 tarihinde 6234 sayılı yasa ile Köy Enstitüleri’nin adı Đlk Öğretmen Okulları’na çevrildi. Böylece Enstitüler tarihi bitirildi. Bir çağ kapatıldı. Đvriz Köy Enstitüsü’nün adı da Đvriz Đlk Öğretmen Okulu’na çevrildi.
Ve “Emek” adı verilen baraka 1998 yılında yıkıldı152. Emek barakası153 ve diğer 9 binanın yıkımından sonra Đvriz mezunu gazeteci öğretmen Hasan Can’ın çalışmaları ile Đvriz Köy Enstitüsü’nün de içinde bulunduğu 21 enstitü binası sit alanına çevrildi154 ve müze haline getirildi155.
151
Özer, a.g.e.s.136 152 Özer, a.g.e.s, 48
153 Barakanın resimleri için bkz. Ek-35
154 Sit alanına çevrilmesi hakkında resmi yazı ve gazete haberleri için bkz. Ek-36 155
SONUÇ
Bu çalışmada Türkiye’de yeni bir eğitim modeli olan köy enstitülerine geçiş ve Konya’daki uygulaması olan Đvriz Köy Enstitü’sünü incelemeye çalıştık.
17 Nisan 1940’ta dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve Đlköğretim Genel Müdürü Đsmail Hakkı Tonguç tarafından Köy Enstitüleri resmen kuruldu.
Artık eğitimde yeni bir dönem geçilmiş ve köylünün de eğitilmesinin gerekliliği anlaşılmıştı.
Başta Đvriz Köy Enstitüsü olmak üzere bütün köy enstitüleri kuruluşlarından kapanışlarına kadar birçok başarıya imza atmış, ülkemize birçok başarılı yazar, sanatçı ve bilim adamı kazandırmıştır.
1946’da Đ.Hakkı Tonguç’un ve Hasan Ali Yücel’in görevden alınması Köy Enstitüleri için sonun başlangıcı olmuştur.
Okul içinde geçimsizlikler başlamış, başarısızlıklar boy göstermiştir. Đftiralar nedeniyle enstitülere karşı cephe alınmıştır.
1954’te çıkarılan yasa ile Köy Enstitüleri’nin adları Đlk Öğretmen Okulları’na çevrilmiş aslında Enstitüler fiilen kapatılmışlardır.
Bugün Köy Enstitüleri yok, onlar yıllar önce kapatıldı. Ama unutulmadılar. Gün geçtikçe değerleri daha çok anlaşılıyor, bilim çevrelerine araştırma, inceleme, tez konusu oluyor.
Her yıl 17 Nisan’da yapılan kutlamalarla Köy Enstitüleri anılıyor.
KAYNAKÇA
1- KĐTAPLAR
AKARSU, Kamil (2001) Doğumunun 100. Yılında Hasan Ali Yücel (1897-1997) : Anma
Toplantısı Đstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı
AKYÜZ, Yahya (1978) Türkiye’de Öğretmenlerin Toplumsal Değişmedeki Etkileri (1. Baskı)
Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları
AKYÜZ, Yahya (1999) Türk Eğitim Tarihi (7. Baskı) Đstanbul: Alfa Basın Yayın Dağıtım
ARAYICI, Ali (1999) Kemalist Dönem Türkiyesi'nde Eğitim Politikaları Ve Köy Enstitüleri
Đstanbul: Ceylan Yayınları
ARMAN, Hürrem (1969) Piramidin Tabanı: Köy Enstitüleri Ve Tonguç ANKARA:
BAŞARAN, Mehmet (1999) Devrimci Eğitim Köy Enstitüleri: Tonguç Yolu Đstanbul: Papirüs
Yayıncılık
BAŞARAN, Mehmet (2001) Sabahattin Eyüboğlu Ve Köy Enstitüleri: Tonguç’a Ve
Yakınlarına Mektuplarıyla Đstanbul: Papirüs Yayınevi
BOYBEYĐ, Songül (1998) 100. Doğum Yıldönümünde Hasan-Ali Yücel: 18 Şubat 1998
Ankara: Atatürk Yüksek Kurumu Atatürk Kültür Merkezi
CANDOĞAN, Galip (1999) Köy Enstitüleri Sistemi Konya: Arı Ofset Matbaacılık
CANDOĞAN, Galip (1990) Đvriz Köy Enstitüsünde Öğrencilik Yıllarım Konya
DEMĐRTAŞ, Abdullah (1993) Çağdaş Eğitim Ve Köy Enstitüleri (1. baskı) Đzmir: Dikili
Belediyesi Kültür Yayınları.
DÜNDAR, Can (2001) Köy Enstitüleri (2. Baskı) Ankara: Đmge Kitapevi
EVREN, Nazif (1998) Köy Enstitüleri Neydi Ne Değildi Ankara: Güldikeni Yayınları
EVREN, Nazif (1992) Poyraz Köyünden Köy Enstitülerine Ankara: Gündoğan Yayınları
ĐLKER, Engin Çınar (2003) Köy Enstitüsünden Günümüze Bir Öğretmen Đstanbul: Beyaz
Yayınları
KAPLAN, Mevlüt (2002) Aydınlanma Devrimi Ve Köy Enstitüleri Ankara: T. C. Kültür
Bakanlığı Yayınları
KESEROĞLU, Hasan S. (1995) Köy Enstitülerinde Kitap, Kitaplık Ve Okuma Đstanbul:
Türk Kütüphaneciler Derneği
KÖSTÜKLÜ, Nuri, (2001)Kazım Karabekir ve Eğitim, Konya: Çizgi Kitapevi
Köy Enstitüleri Öğretim Programı (1969)Ankara: Maarif,
KIRBY, Fay (2000) Türkiye'de Köy Enstitüleri (2. Baskı)Ankara: Güldikeni Yayınları
ÖZER, Mustafa (2001) Köy Enstitüleri Ana Işığında Đvriz Köy Enstitüsü, Đzmir: Ekbil
Matbaacılık
ÖZODAŞIK, Mustafa (1999) Cumhuriyet Dönemi Yeni Bir Nesil Yetiştirme Çalışmaları (1923-1950), Konya:Çizgi Dizgi Servisi
ŞĐMŞEK, Đbrahim (2010) Neden Köy Enstitüleri(Atatürk’ün Öğretmenleri), Đstanbul: Polat
Kitapçılık
TEKBEN, Şerif (1962) Neden Köy Enstitüleri Đstanbul: Gençlik Dergisi Yayınları
TONGUÇ, Engin (1997) Bir Eğitim Devrimcisi: Đsmail Hakkı Tonguç: Yaşamı, Öğretisi,
TONGUÇ, Đsmail Hakkı (1976,1990)Mektuplarla Köy Enstitüsü Yılları 1935-1946 (2
Basım) Đstanbul: Çağdaş Yayınları
TONGUÇ, Đsmail Hakkı (1946) Đlk Öğretim Kavramı Đstanbul: Remzi Kitabevi
TONGUÇ, Đ. Hakkı (1947) Canlandırılacak Köy (2. Baskı) Đstanbul: Remzi,
TÜRKOĞLU, Pakize (1997) Tonguç ve Enstitüleri (1. Baskı) Đstanbul: Yapı Kredi Kültür
Sanat Yayıncılık
UYAR, Bahattin (2000) Tonguç’un Eğitmenleri (1. baskı) Ankara: Öğretmen Dünyası
2- TEZLER
AKTAŞ, Ayşe (2006) Đvriz Köy Enstitüsü, Yüksek lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal
Bilimler Enstitüsü Konya
ARSLAN, Barış (2006) Cumhuriyet Dönemi Köy Eğitmenleri Projesi, Yüksek Lisans Tezi,
Đstanbul Üniversitesi, Atatürk Đlkeleri ve Đnkılâp Tarihi, Đstanbul
BAHADIR, Ziynet(1994) Köy Enstitüleri Sosyolojik Đncelemesi, Doktora Tezi, Cumhuriyet
Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sivas
ESEN, Zekeriya (2007) Kepirtepe ve Arifiye Köy Enstitüleri (1940-1946),Yüksek Lisans
Tezi, Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Đstanbul
GÜLBAHAR, Gamze (2006) Cumhuriyet Dönemi (1920-1950) Türk Eğitim Sisteminin
Felsefi Temelleri, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale
KOÇ, Nurgün (2007) Türk Kültür Tarihi Đçinde Köy Enstitüleri, Doktora Tezi, Ege
TAŞKESEN, Ümit Savaş (2006) Hasan Ali Yücel’in Eğitim Felsefesi ve Türk Milli
Eğitimine Katkıları, Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya
TOPRAK, Gül Nihal,(2008) Cumhuriyet’in Đlk Döneminde Türk Eğitim Sistemi ve Köy
Enstitüleri, Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar
TURAN, Ayça (2009) Türkiye’de Öğretmen Yetiştirmede Akpınar Köy Enstitüsünün Yeri ve
Önemi, Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun
YALÇIN, Recep (2006) Đsmail Hakkı Tonguç’un Türk Eğitim Sistemi Üzerine Görüşleri,
Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi, Atatürk Đlkeleri ve Đnkılap Tarihi Enstitüsü, Đstanbul
YEL, Filiz (2008) Atatürk Dönemi’nde Köy Eğitmenliği, Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül
Üniversitesi, Atatürk Đlke ve Đnkılâp Tarihi, Đzmir
3- GAZETELER • Akşam, • Babalık • Cumhuriyet • Ekekon • Son Posta • Tan • Tanin • Ulus 4. DERGĐLER
Konya Halkevi Dergisi 1936-1950 Yılları arasındaki tüm sayılar Köy Enstitüleri 1 1941, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları Ankara
Köye Doğru Dergisi 1940-1948 arasındaki tüm sayılar
Öğretmenin Sesi 1936, 1946, 1947 yıllarına ait tüm sayılar Ülkü Halkevleri ve Halkodaları Dergisi 1933-1950 arasındaki tüm sayılar
EKLER
EK-1: Konya Halkevi Temsil Kolunun Temsil Vermesi Hakkındaki Haber………...97 EK-2: Konya Halkevi Köycülük Kolunun Gezisi Hakkındaki Haber……….98 EK-3: Hasan Ali Yücel’in 10 Mayıs 1941 Tarihli Yazısı………..100 EK-4: Köy Enstitülerinin Bulundukları Yerlerle Bölgelerine Göre Vilayetleri Gösteren
Harita………...101
EK-5: “Köy Enstitüleri Etrafındaki Hazırlıklar” Başlıklı Haber………...102 EK-6: “Köy Enstitüleri Kaçar Binadan Teşekkül Edecekler?” Başlıklı haber………..103 EK-7: Mayıs 1940’da Ülkü Dergisinde Yayınlanan Köy Enstitüleri Hakkındaki Yazı…....104 EK-8: Đsmail Hakkı Tonguç’un Ülkü Dergisindeki Yazısı………105 EK-9: Đsmet Đnönü’nün Kızılçullu Köy Enstitüsü’nü Ziyareti Hakkındaki Haber…………107 EK-10: Köy Enstitülerinin Çalışma Programı Hakkındaki Yazı………...108 EK-11: Hasanoğlan Köy Enstitüsü Hakkındaki Haber………...109 EK-12: Eskişehir-Çifteler Köy Enstitüsünden Geziye Gelen Öğrenciler Hakkındaki Haber110 Ek-13: Kızılçullu Köy Enstitüsü Öğrencilerinin Konya Ziyareti Hakkındaki Haber………111 EK-14: Bulgurluktaki Okul Đnşaatı Yardımı Haberi Ve Đnşaat Resmi………...112 EK-15: Đvriz Köy Enstitüsünün Açılışı Hakkındaki Haber………113 EK-16: Öğrenci Kütük Kayıt Örnekleri……….114 EK-17:Öğretmen Kayıt Örnekleri………..120 EK-18: Đvriz Köy Enstitüsü’nde görev yapan öğretmenler, öğrenciler ve Enstitü ile ilgili
resimler………123
EK-19: Ülkü Dergisinde Yayınlanan Köy Enstitülü Bir Öğrencinin Hikayesi………..137 EK-20: Köye Doğru Dergisinde Yayınlanan Enstitülü Öğrencilerin Şiir Ve Yazıları……..138 EK-21: Köy Enstitülü Öğrenci Turan AYDOĞAN’ın Đlerleyelim Adlı Şiiri………139 Ek-22: “Đvrizli Genç Şairler” Başlıklı Gazete Haberi ………..140 EK-23: Beşikdüzü Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı………..141 EK-24: Hasanoğlan Köyü Hakkındaki Yazı………...142 EK-25: Hasanoğlan Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı………144 EK-26: Yıldızeli Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı……….146 EK-27: Savaştepe Köyü Hakkındaki Yazı……….148 EK-28: Hasanoğlan Köy Enstitüsü Hakkındaki yazı………...149 EK-29: Arifiye Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı………151 EK-30: Arifiye Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı………....154 EK-31: Akçadağ Köy Enstitüsü Hakkındaki Yazı……….155
EK-32: 1942-1954 Yıllarında Đvriz Köy Enstitüsü’nden Mezun Olan Öğrencilerin Listesi, Đlk
Mezunların Resimleri ve Diploma Defteri Örnekleri ………157
EK-33: “60 Köy Öğretmeni Kazandık” Başlıklı Haber………..177 EK-34: “72 Enstitülü Genç Đlimizde Görevlerine Başladırlar” Başlıklı Gazete Haberi ….179 EK-35: Emek Barakasının Resimleri……….180 EK-36: Đvriz Köy Enstitüsünün Sit Alanına Çevrilmesi Hakkında Gazete Haberleri Ve Resmi
Yazısı………..181
Ek-1
Ek-2
Ek-4
Ek-5
Ek-6
Ek-7
Ek-9
Ek-10
Ek-11
Ek-12
Ek-13
Ek-14
Kaynak: Ekekon, 18 Temmuz 1944, sayı 2232
Ek-15
Ek-19
Ek-20
Ek-21
Ek-22
Ek-23
Ek- 24
Ek-27
Ek- 30
1946 Đvriz Köy Enstitüsü mezunları.
Ek-33
Kaynak: Ekekon,19 Ekim 1945,sayı 2421
Ek-34
Ek-35
T. C.
SELÇUK ÜNĐVERSĐTESĐ Eğitim Bilimleri Enstitüsü Müdürlüğü
Özgeçmiş
Adı Soyadı: Gökçe KÜÇÜKTAMER Đmza:
Doğum Yeri: KONYA
Doğum Tarihi: 31.07.1985 Medeni Durumu: Evli
Öğrenim Durumu
Derece Okulun Adı Program Yer Yıl
Đlköğretim Đhsan Özkaşıkçı Đ.Ö.O KONYA 1995
Ortaöğretim Dolapoğlu Anadolu Lisesi KONYA 1999
Lise Dolapoğlu Anadolu Lisesi KONYA 2003
Lisans Selçuk Üniversitesi- Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği KONYA 2007 Yüksek Lisans Becerileri: Matematik, Örgü Örmek, Đlgi Alanları:
Kitaplar, Filmler, Teknolojik Aletler, Öğretmenlik
Hakkımda bilgi almak için önerebileceğim şahıslar:
Prof. Dr. Behiç SERPEK
Tel: 05067051901
Adres
Kılıçarslan Mah.,Eski Sille Cad. Nurdağ Sok. Atakent 2/A 4 no:7 Selçuklu/KONYA