Ünsüzler

3.2.1.1. ú>ú>ú>ú>òòòò değişmesi

Türkçe kelime başlarında ò sesi bulunmaz. Bugün kelime başında ò sesi bulunan kelimeler Eski Türkçe’de ú sesi ile başlamaktaydı. Eski Anadolu Türkçesi’nde de kelime başlarında ú sesi bulunmaktadır. Sonraki yüzyıllarda kelime başındaki ú sesi ò olmuştur. Bugün ò olup metnimizde ú sesi kullanılan örnek şudur:

Úanúı:hangi oturduàı yirden úanúı iúlìme dilerse 19a/06

Kelime içindeki ve sonundaki ú>ò değişikliği ise Eski Anadolu Türkçesinde karışık bir durum göstermektedir. Kelimelerin hem ò’lı hem ú’lı şekli karşımıza çıkmaktadır. Zamanla ú’lı şekiller Osmanlı sahasında , ò’lı şekiller ise Azerbaycan şivesinde umumîleşmiştir.

Metnimizde de ú ve ò’lı şekiller bir arada kullanılmıştır. ú/ >

ú/ > ú/ > ú/ > òòòò/ / / /

úoòu bu günde Yusuf göñlegi úoòusı geldi 32b/09 úoúu yaramaz úoúuları olmaya 24b/10

3.2.1.2. à/ > à/ > à/ > à/ > vvvv//// değişmesi

ãovuú < ãoàuú Vaútinde ãovuú ãınur ve yel eser 13a/15

3.2.1.3. b>v değişmesi 3.2.1.3.1. #b#b#b#b >>>> #v#v#v #v

Eski Türkçede bazı kelime başındaki b’ler Eski Anadolu Türkçesi’nde v olmuştur. var < bar her úanadında yüz úanadı var 18b/03

vir- < bir- anı İsrÀfil’e virdi 18a/01

3.2.1.3.2. bbbb# > # > # > # > vvvv####

av < ab oú atmaú ve Àv avlamaú 08a/12 ev < eb ev yapmaú ve èimÀret eylemek 11a/07

3.2.1.3.3. b/b/b/b/ > > > > v/ v/ v/ v/

ùavar < tabar ùavar ãatun almaú 11a/15

yavuz < yabız bir ôÀlim yavuz du‘À úılsa 34a/13

Eklerde b/v değişikliği, ben ve biz zamirlerinden b>v değişmesiyle meydana gelen -vAn, -vUz 1.şahıs fiil çekimlerinde görülmektedir.

-vüz daòı biz adamaú dilesevüz 03a/10

3.2.2. Ötümlüleşme 3.2.2.1. k>k>k>gggg değişmesi k>

3.2.2.1.1. #k#k#k#k >>>> #g#g#g #g

Kelime başında k>g değişimi Eski Türkçeden Eski Anadolu Türkçesi’ne geçişte ortaya çıkmıştır. Bu değişme farklı şivelerde ayrı seyirler göstermiştir. Osmanlı sahasında g olan kelimeler bazı şivelerde k olarak devam etmiştir. Arap harfli yazının k/g ayrımı yapmayan imlâsı nedeniyle kef ile yazılan kelimelerin k’li mi yoksa g’li mi olduklarını ayırt etme imkânı yoktur. Bu yüzden biz, k/g ayrımını bugünkü yazı dilini esas alarak yaptık.

KÀh olur ki bunlar kendükendükendükendü keyfiyyetinden der tutar 20a/07

Az kişikişikişi úurtuldı ve yidi yüz otuz ikisinde èarø-ı Mıãırda vÀúèı oldı 23b/03 kişi Ve eger dünyÀdaki gemilgemilgemiler gözinüñ yaşında 16b/11 gemil

Yaènì gicegicegicegice ve gündüzgündüzgündüzgündüz berÀber on ikişer sÀèat olur 12a/05

3.2.2.1.2. VkV>VgVVkV>VgVVkV>VgVVkV>VgV

gitdük+i görünmez olur gitdügi ùarafdan. 26a/15

3.2.2.1.3. VúVVúVVúVVúV>>>>VàVVàVVàV VàV

Metnimizde iki ünlü arasında kalan ú’ ú’ ú’ ú’ ların ötümlüleştiği görülmüştür. balıú-ı > balıàı ol sunúurla ol balıàı çıúardılar 25b/02

çıúmaú-a >çıúmaàa Pes úuvvet ider çıúmaàa, lÀ-cerem yiri depredür 30b/14 ùoúundıú-ı >ùoúundıàı ùoúundıàı ÀvÀz üç fersaò yola gitdi 23a/10

3.2.2.2. t>t>t>t>dddd değişmesideğişmesideğişmesi değişmesi

3.2.2.2.1. #t#t#t#t >>>> #d#d#d #d

Eski Türkçede ince ve kalın sıradan bütün kelimelerin başında t/d ayrımı yapılmadan hep t’li şekiller bulunmaktaydı. t’nin d olarak gelişmesi Eski Türkçenin sonunda başlamıştır. Bu seyir pek açık değildir. Bu durum farklı eserlerde aykırılıklar gösterdiği gibi aynı eserde kelimenin iki şekline de rastlamak söz konusudur. Bugün bile Anadolu ağızları yazıya aktarılırken yazı dilinde bu farklılık görülür.

Metnimizde ince ünlü taşıyan kelimelerde d’li şekillere rastlanmaktayken, kalın ünlü taşıyan kelimelerde hem d’li hem de t’li şekiller görülmektedir.

#tV #tV #tV

#tV >>>> #dV#dV#dV [[[[V=e,#dV V=e,V=e,V=e,i,ö,ü]

demür bir demür pÀresi iki yüz elli batman 23a/08 dib andan soñra dibin görür 23b/09

döşe- bir biri altında döşedi 03b/07 düken- İp dükendi 27a/11

#tV #tV #tV

#tV >>>> #dV#dV#dV [ [ [ [V=a,ı,o,u#dV V=a,ı,o,uV=a,ı,o,uV=a,ı,o,u] ] ] ]

damla úaùra úaùra damlamaàa başlar 22a/09 dırnaú dırnaú ve ãac gidermek 10b/06 #tV

#tV #tV

#tV >>>> #tV#tV#tV [ [ [ [V=a,ı,o,u#tV V=a,ı,o,uV=a,ı,o,u]]]] [[[[t=ùV=a,ı,o,u t=ùt=ùt=ù]]]]

ùoúuz eylülüñ ùoúuzunda batar 14b/15 hem ù’li hem de d’li görülen kelimelere örnekler şunlardır: hem ù’li hem de d’li görülen kelimelere örnekler şunlardır: hem ù’li hem de d’li görülen kelimelere örnekler şunlardır: hem ù’li hem de d’li görülen kelimelere örnekler şunlardır: dag: ùaà

Ve her dÀà ve ada ki ãudan çıúmışdur 20b/06 aàzından ùaàlar gibi nur çıúar 17a/15

doà-: ùoà-

Áb Àyınuñ bir gicesi úalıcaú doàar 13a/11 Temmuzuñ dördinde ùoàar 13a/03

doúun-: ùoúun- ãovuú yirlere doúunur 21b/04 ùoúunduàı yir muòtelif olur dut-: ùut-

ve her míòde irtifÀèdutdı tÀ aña degin ki 27a/12 bÀlıú ve úuş ùutarlar yirler 28a/08

dur-: ùur-

bir ãafda dursalar gerek 17a/11 İlÀhì yirde ùuralum 19b/07

3.2.2.2.2. VtVVtVVtVVtV >>>> VdVVdVVdV VdV

İki ünlü arasında kalan t ünsüzü ötümlüleşerek d olur:

it-e > ide úaçan emr gelür ki nefò ide 18a/02

git-er > gider yapraú dökülür ve èArab úışlaàa gider 14a/13

3.2.3. Ünsüz türemesi

İkizleşme

Issı < isig ãovuú olduàı yir ıssı ve ıssı olduàı yir ãovuú olur 30b/09

3.2.4. Göçüşme

Metnimizde bir örneği vardır: