Ülkelerin Birleşik Ülke Riski Skorlar (Karma Skorlar)

3.3 Türkiye-BRIC Ülkelerinin Performansları ve Göstergelerle Karşılaştırılması

3.3.4 Ülkelerin Birleşik Ülke Riski Skorlar (Karma Skorlar)

BRIC ülkeleri ve Türkiye’nin 2010-2017 yıllarına ait birleşik ülke risk skorlarını bulabilmek için her ülkenin her yıla ait politik, ekonomik ve finansal skorları toplamı aşağıdaki formüle göre işleme tabi tutularak ülkelerin birleşik ülke risk skorları ortaya konulmaktadır. Daha sonra bu ülkelerin her bir yılına ait bileşik risk skorundaki değişmeler ile Moody’ KDK’nın o ülkelere vermiş olduğu kredi değişimleri karşılaştırılıp değerlendirilmektedir. 20 25 30 35 40 45 50 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017

CPFER (X ülkesi) = 0,5(PR+ER+FR). Bu formüldeki kısaltmalar aşağıda açıklanmıştır.

· CPFER = Birleşik Ülke Riski Değeri

· PR= Politik Risk Değeri

· ER= Ekonomik Risk Değeri

· FR= Finansal Risk Değeridir.

BRIC ve Türkiye’nin birleşik risk skorunu ortaya koymak için bu ülkelerin daha önce ayrı ayrı bulunan politik risk skoru, ekonomik risk skoru ve finansal risk skoru toplanarak ikiye bölünecek ve bulunan sonuç ülkelerin bileşik risk skorunu verecektir. Bulunan risk skorlarının anlamı ülkeler için şöyledir: bir ülke 0-49.9 arasında değerlere sahipse çok yüksek riskli, 50-59.9 aralığında ise yüksek riskli, 60- 69.9 aralığında ise orta düzeyde riskli, 70-79,9 aralığında ise düşük riskli, 80 ve üzeri skorlara sahip ise çok düşük risklidir. Bu bölümde Moody’s ‘in 2010-2017 yıllarına ait ülke kredi notları ve ICRG yöntemine göre aynı tarih aralığında ülkelerin bileşik risk skorları değerlendirilecektir.

Tablo 3.40 Türkiye’nin Birleşik Risk Skorları ve Moody’s Kredi Notları

* CPFER 0-0,65 puanlık bir sapma olabilir.

Kaynak: Moody’s (2019). Ülke Kredi Notları [Online]. https://www.moodys.com/credit-ratings/ [Erişim Tarihi: 10 Mayıs 2019]. PRS- Group. (2018). Bileşene Göre Finansal Risk Skorları, [Online], https://dataverse.scholarsportal.info/dataset.xhtml?persistentId=hdl:10864/10120 [Erişim Tarihi: 08 Mayıs 2019].

Türkiye Moody’s CPFER * FR PR ER Bileşik Skor Farkı

2010 Ba2 (Pozitif) 63.34 34.3 57.37 35 0 2011 Ba2 (Pozitif) 62.86 32.67 57.04 36 -0,48 2012 Ba1 (Pozitif) 61.77 33.88 56.66 33 -1,09 2013 Baa3 (Durağan) 63.44 36.21 55.67 35 +1,67 2014 Baa3 (Negatif) 60 34.83 52.17 33 -3,44 2015 Baa3 (Negatif) 61.17 34.49 52.34 35.5 +1,17 2016 Ba1 (Durağan) 63.97 37.21 53.22 37.5 +2,8 2017 Ba1(Durağan) 62.43 35.26 52.59 37 -1,54

Tablo 3.40’ ta Moody’s, Türkiye’yi 2010 yılında Ba2 kredi notuyla pozitif izlemeye almış, ülkeyi yatırım yapılamaz ve spekülatif olarak değerlendirmiş ayrıca Türkiye’nin kredi notu bir kademe yükseltildiğinde yatırım yapılabilir seviyeye gelebilecektir. Ülkenin 2010 yılında bileşik risk skoru orta risk düzeyinde olmasına rağmen hala yüksek risk düzeyini rahat aşamadığı görülmektedir. Ayrıca aynı yılda Moody’s ülke notunu spekülatif görse de pozitif izlemeye almıştır. 2011-2012 yılında ülkenin bileşik risk skorunda iki dönem üst üste düşüş yaşanmıştır. Moody’s ’in ülkeyi pozitif izlemeye aldığı 2012 yılında ülkenin kredi notunu bir kademe düşürerek Ba1 olarak güncelleştirmiştir. 2013 yılında ülkenin bileşik risk skorunda yaşanan olumlu gelişmelere bakıldığında, Moody’s bu dönemde ülke kredi notunu iki kademe artırıp Baa3 kredi notuna yükseltmiş ve durağan olarak izlemeye almıştır. Bu durumda ülke uzun yıllardan sonra Moody’s tarafından yatırım yapılabilir seviyede kredi notuna sahip olmuştur. 2014 yılında ülkenin bileşik risk skorunda gerileme yaşanmış, Moody’s bu tarihte ülke kredi notunu sabit tutmuş ve ülkeyi durağan izlemden negatif izlemeye almıştır. 2015 yılında ülkenin bileşik risk skorunda yaşanan ufak olumlu gelişmeler Moody’s şirketinin kredi notunda bir değişikliğe gitmesini etkilememiş, şirketin kredi izlenimini de değiştirmemiştir. Ülkenin 2016 yılında bileşik risk skorunda yaşanan olumlu duruma rağmen, Moody’s ülkenin kredi notunu bir kademe düşürmüş ve durağan izlemeye almıştır. Bu durumda ülke tekrardan yatırım yapılamaz kredi notuna sahip olmuştur. 2017 yılında yaşanan bileşik risk skoru düşüşüne rağmen ülkenin kredi notunu ve izlenimini Moody’s derecelendirme kuruluşu değiştirmemiştir.

Genel olarak Türkiye, ICRG yöntemine göre hesaplanan bileşik risk skorlarında, incelen yıllar itibariyle 60-64 değerleri arasında gidip gelmiş, bu skorlarda çok büyük değişimler yaşamamıştır. Ülke ICRG yöntemine göre orta riskli bir ülke profili çizerken yüksek risk kategorisine girme ihtimalini sürekli korumuştur. Moody ise incelenen yıllar itibariyle ülkenin kredi notunu sürekli üç kademe içerisinde derecelendirmiştir. Moody’s ve PRS Group olan iki bağımsız şirketin yaptığı değerlendirmelerde kendilerine ait hesaplama yöntemlerinden kaynaklı ufak farklar dışında belirgin bir fark bulunmamaktadır.

Tablo 3.41 Brezilya’nın Birleşik Risk Skorları ve Moody’s Kredi Notları

Brezilya Moody’s CPFER* FR PR ER Bileşik Skor Farkı

* CPFER 0-0,65 puanlık bir sapma olabilir.

Tablo 3.41’de Moody’s Brezilya’yı 2010 yılında Baa3 kredi notuyla pozitif izlemeye almış, ülkeyi yatırım yapılabilir ve ortanın altı derece olarak değerlendirmiştir. Ülke aynı yılda ICRG yöntemine göre bileşik risk skoru olarak düşük riskli bir ülke değerine sahip olmuştur. 2011 yılında ülkenin bileşik risk skorunda hafif düşüş yaşansa da Moody’s ülkenin kredi notunu bir kademe yükseltmiştir. Ülke bileşik risk skorunda 2012 yılında yaşanan küçük bir puan kaybına karşılık Moody’s ülke kredi notunda bir değişikliğe gitmemiştir. 2013 yılında ise ülkenin bileşik skorunda yaşanan ufak düşüşler Moody’s’in ülkenin kredi notu izlemesini durağan olarak değiştirmiştir. 2014 yılında Brezilya’nın bileşik skorunda yaşanan sert düşüşle birlikte ICRG yöntemine göre orta düzeyde riskli bir ülke konumuna gelmiş ve Moody’s Brezilya’nın kredi notu değiştirmezken, derecelendirme şirketi ülkeyi negatif izlemeye almıştır. 2015’te ülkenin bileşik risk skorunda yeniden düşüş yaşanmış, Moody’s şirketi ülkenin kredi notunu bir kademe düşürmüş ve negatif izlemeye almıştır. 2016 yılında Moody’s ülkenin kredi notunu bir kademe daha düşürerek yatırım yapılamaz ve spekülatif seviye olarak değerlendirmiştir. Bu derecelendirmeyi Moody’s KDK 2017 yılında da sürdürmüştür.

Genel olarak, incelenen yıllarda Brezilya’nın bileşik riski artma eğiliminde olan bir ülkedir. ICRG yöntemine göre incelenen yıllar itibariyle ülke düşük riskli bir ülkeden orta riskli bir ülke konumuna gelmiştir. Moody’s ülkenin kredi notunu yıllar itibariyle yatırım yapılabilir seviyesinden yatırım yapılamaz seviyesine kadar çekmiştir. 2016- 2017 yılında ICRG yöntemine göre Brezilya orta derece riskli ülke durumunu sürdürmüştür. Bağımsız iki kuruluş olan Moody’s ve PRS Group’un Brezilya için

2011 Baa2(Pozitif) 72.34 41.13 67.54 36 -2,31 2012 Baa2 (Pozitif) 71.63 39.17 68.59 35.5 -0,71 2013 Baa2 (Durağan) 71.07 40.12 67.01 35 -0,56 2014 Baa2(Negatif) 67.67 39.38 64.45 31.5 -3,4 2015 Baa3(Negatif) 64.67 35.63 61.71 32 -3 2016 Ba2 (Negatif) 66.17 37.38 61.96 33 +1,5 2017 Ba2 (Negatif) 69.09 41.04 63.13 34 +2.92

yaptıkları değerlendirmelerin incelenen yıllar itibariyle olumsuz eğilimde olduğu söylenebilir.

Tablo 3.42 Rusya’nın Birleşik Risk Skorları ve Moody’s Kredi Notları

* CPFER 0-0,65 puanlık bir sapma olabilir.

Tablo 3.42’de Moody’s Rusya’nın 2010 yılına ait kredi notunu Baa1 kredi notuyla durağan izlemeye almış, ülkeyi yatırım yapılabilir ve ortanın altı olarak derecelendirmiştir. ICRG yöntemine göre 2010 yılında, ülkenin bileşik risk skoru, düşük riskli bir ülke olarak değerlendirilmiştir. Ülke 2014 yılına kadar bileşik risk skorunda ufak iniş ve çıkışlara sahip olsa da Moody’s tarafından herhangi bir kredi notu değişikliğine gitmemiştir. Rusya 2014 yılında bileşik risk skorunda yaşanan sert düşüşle birlikte Moody’s ’te ülkenin kredi notunu bir kademe düşürmüş ve negatif izlemeye almıştır. Rusya 2015 yılında bileşik risk skoru yönünden çok set bir düşüş yaşamış bununla birlikte aynı yılda Moody’s derecelendirme şirketi de ülke kredi notunu 2 kademe düşürmüş ve negatif izlemede bırakmıştır. 2016 yılında ülkenin bileşik risk skoru iyi bir toparlanma gösterse de Moody’s ülkenin kredi notunda bir değişikliğe gitmemiştir. 2017 yılında ise ülke bileşik risk skoru toparlanmayı sürdürmüş ve Moody’s bu yılda ülkenin kredi notunda değişikliğe gitmemiş fakat negatif izlemeyi, durağan izlemeye çevirmiştir.

Genel anlamda ülkenin son yıllarında bileşik risk skorunda bir toparlanma gözükse de bileşik risk skorunda ciddi bir sarsıntı yaşadığı söylenebilir. Moody’s

Rusya Moody’s CPFER* FR PR ER Bileşik Skor Farkı

2010 Baa1 (Durağan) 73.69 44.5 63.88 39 - 2011 Baa1(Durağan) 74.51 45.55 63.96 39.5 +0,82 2012 Baa1(Durağan) 72.82 45.13 59.5 41 -1,69 2013 Baa1(Durağan) 70.81 45.08 58.04 38.5 -2,01 2014 Baa2(Negatif) 67.78 41.8 56.26 37.5 -3,03 2015 Ba1(Negatif) 61.44 37.63 55.75 29.5 -6,34 2016 Ba1(Negatif) 66.61 41.72 56.5 35 +5,17 2017 Ba1 (Durağan) 70.67 44.21 57.13 40 +4,06

ülkenin yatırım yapılabilir seviyeden yatırım yapılamaz seviyeye çekmesi de iki şirketin ülkede yaşanan olumsuz eğilimin varlığını işaret etmektedir. Ayrıca Moody’s kredi notu yükseltmede ve kredi notu indirimlerindeki gibi pek aceleci davranmamaktadır.

Tablo 3.43 Hindistan’ın Birleşik Risk Skorları ve Moody’s Kredi Notları

* CPFER 0-0,65 puanlık bir sapma olabilir.

Tablo 3.43’te Moody’s Hindistan ‘ın 2010 yılında kredi notunu Baa3 kredi notuyla durağan olarak izlemeye almış, ülkeyi yatırım yapılabilir ve ortanın altı olarak derecelendirilmiştir. Ülke aynı yılda ICRG yöntemine göre bileşik risk skoru olarak düşük riskli bir ülke değerine sahip olmuştur. Ülkenin bileşik risk skorunda 2015 yılına kadar dalgalanmalar olsa da Moody’s kredi notu ve izlemede herhangi bir değişikliğe gitmemiştir. 2015’te politik risk skorunda olumlu bir artış yaşanmış, Moody’s’ derecelendirme kuruluşu da ülke kredi notunu durağandan, pozitif izlemeye almıştır. 2016 yılında ülkenin olumlu durumu devam etmiş lakin Moody’s kredi notunda herhangi bir değişikliğe gitmemiştir. 2017 yılında ise Moody’s ülkenin kredi notunu bir kademe artırmış ve kredi notunu durağan izlemeye almıştır. Aynı yılda ICRG yöntemine göre ülkenin bileşik risk durumu ise düşük riskli ülke konumundadır.

Genel olarak Moody’s ülkeyi 2015 yılına kadar yatırım yapılabilir ve durağan olarak izlemeye almış ve bu dönemde ülke bileşik risk skorunda inişler ve çıkışlar söz konusu olmakla birlikte sert kırılmalar söz konusu değildir. 2015 ve sonra yıllarda bileşik risk skorunda yaşanan yukarı doğru ivme, Moody’s derecelendirme kuruluşunun

Hindistan Moody’s CPFER* FR PR ER Bileşik Skor Farkı

2010 Baa3 (Durağan) 69.55 44.55 62.05 32.5 - 2011 Baa3 (Durağan) 68.21 43.58 58.33 34.5 -1,34 2012 Baa3 (Durağan) 65.48 40.84 57.62 32.5 -2,73 2013 Baa3 (Durağan) 65.94 41.04 58.83 32 +0,46 2014 Baa3 (Durağan) 67.84 42.21 60.46 33 +1,9 2015 Baa3 (Pozitif) 69.70 42.26 61.63 35.5 +1,86 2016 Baa3 (Pozitif) 71.44 43 62.88 37 +1,74 2017 Baa2 (Durağan) 70.92 44 60.84 37 -0,52

kredi notuna da yansıyarak ülke izlenimini pozitiften durağana çekmiş, 2017 yılında ise şirket ülkenin kredi notunu bir kademe artırmış ve izleme durumunu pozitiften durağan olarak güncelleştirmiştir.

Tablo 3.44 Çin’in Birleşik Risk Skorları ve Moody’s Kredi Notları

* CPFER 0-0,65 puanlık bir sapma olabilir.

Tablo 3.44’te Moody’s Çin’in 2010 yılına ait kredi notunu Aa3 kredi notuyla

pozitif izlemeye almış, ülkeyi yatırım yapılabilir ve yüksek kredi olarak

derecelendirmiştir. ICRG yöntemine göre 2010 yılında, ülkenin bileşik risk skoru, düşük riskli bir ülke olarak değerlendirilmiş ve bu durum incelenen yıllar itibariyle devam etmiştir. Moody’s 2013 yılına kadar ülkenin kredi notunda herhangi bir değişikliğe gitmemiş bununla birlikte bileşik risk skorunda düşüşler yaşanmış lakin incelenen tarih itibariyle Çin, düşük riskli ülke profilini sürdürmüştür. 2013 yılında ülkenin bileşik risk skorunda ciddi bir toparlanma gözükmemiş ve 2016 yılına kadar risk skorunda olumsuz bir trend yaşamıştır. Moody’s bu tarihlerde Çin’in kredi notun değiştirmemiş fakat ülkenin kredi notunu pozitif izlemeden durağan izlemeye almıştır. 2017 yılında ise Çin’in bileşik risk skorunda yaşanan olumlu gelişmeye rağmen Moody’s şirketi ülkenin kredi notunu bir kademe indirmiş ve ülkeyi yüksek kredi dereceli ülke kategorisinden, iyi dereceli ülke kategorisine alarak yerini güncellemiştir.

Genel olarak Çin’in incelenen yıllar itibariyle bileşik risk skorunda düşüş trendi hâkim olmuştur. Bununla birlikte Moody’s kredi derecelendirme kuruluşu ülkenin yatırım yapılabilir ve yüksek kredi dereceli ülke olarak ele aldığı ülkeyi daha sonra

ÇİN Moody’s CPFER* FR PR ER Bileşik Skor Farkı

2010 Aa3 (Pozitif) 77.23 48 64.46 42 - 2011 Aa3 (Pozitif) 74.19 47.96 60.92 39.5 -3,04 2012 Aa3 (Pozitif) 74.06 47.5 60.12 40.5 -0,13 2013 Aa3 (Durağan) 74.40 47.5 61.29 40 +0,34 2014 Aa3 (Durağan) 72.26 47.46 57.05 40 -2,14 2015 Aa3 (Durağan) 72.80 47.71 56.38 41.5 0,54 2016 Aa3 (Durağan) 71.48 46.46 55 41.5 -1,32 2017 A1 (Durağan) 73.33 47.16 58 41.5 +1,85

kredi notu izlemesini pozitiften durağana ve nihayetinde 2017 yılında ülkenin notunu bir kademe düşürmüş ve orta dereceli ülkeler kategorisine almıştır.

Tablo 3.45 Ülkelerin Kredi Notları- CPFER Puanı Yıllar Türkiye Kredi N./ CPFER Brezilya Kredi N./ CPFER Rusya Kredi N./ CPFER Hindistan Kredi N./ CPFER Çin Kredi N./ CPFER 2010 Ba2 (Pozitif) 63.34 Baa3 (Pozitif) 74.65 Baa1 (Durağan) 73.69 Baa3 (Durağan) 69.55 Aa3 (Pozitif) 77.23 2011 Ba2 (Pozitif) 62.86 Baa2 (Pozitif) 72.34 Baa1 (Durağan) 74.51 Baa3 (Durağan) 68.21 Aa3 (Pozitif) 74.19 2012 Ba1 (Pozitif) 61.77 Baa2 (Pozitif) 71.63 Baa1 (Durağan) 72.82 Baa3 (Durağan) 65.48 Aa3 (Pozitif) 74.06 2013 Baa3 (Durağan) 63.44 Baa2 (Durağan) 71.07 Baa1 (Durağan) 70.81 Baa3 (Durağan) 65.94 Aa3 (Durağan) 74.40 2014 Baa3 (Negatif) 60 Baa2 (Negatif) 67.67 Ba1 (Negatif) 67.78 Baa3 (Durağan) 67.84 Aa3 (Durağan) 72.26 2015 Baa3 (Negatif) 61.17 Baa3 (Negatif) 64.67 Ba1 (Negatif) 61.44 Baa3 (Pozitif) 69.70 Aa3 (Durağan) 72.80 2016 Ba1 (Durağan) 63.97 Ba2 (Negatif) 66.17 Ba1 (Negatif) 66.61 Baa3 (Pozitif) 71.44 Aa3 (Durağan) 71.48 2017 Ba1 (Durağan) 62.43 Ba2 (Negatif) 69.09 Ba1 (Durağan) 70.67 Baa2 (Durağan) 70.92 A1 (Durağan) 73.33

Kaynak: IMF, (2019). https://www.imf.org/external/ Moody’s (2019). Ülke Kredi Notları [Online]. https://www.moodys.com/credit-ratings/ , PRS-ICRG. (2018).https://epub.prsgroup.com/free- samples/; World Bank Data. (2019). https://data.worldbank.org/indicator/

Tablo 3.45’te BRIC ülkeleri ve Türkiye’nin Moody’s kredi notları ve bileşik risk skorları gösterilmiştir. ICRG risk skorları puanlamasında, Moody’s ülkenin kredi notunda nasıl değişikliğe gittiği ortaya konulacaktır. Türkiye; BRIC ülkelerine göre 2010-2017 yılları arasında bileşik risk skoru olarak daha dar skalada değerler almıştır. Türkiye’nin bileşik risk skorlarında istikrarlı olduğu dönemde, Moody’s ülkenin kredi notunu kademe kademe yukarı çekmiş dalgalanmaların aşağı yönlü olduğu yıllarda ise ilk yıl ülkeyi negatif izlemeye daha sonra ise kredi notu indirimine gitmiştir. Türkiye BRIC ülkelerine göre bileşik risk skorunda yıllar itibariyle her zaman düşük skorlara sahip olmuştur.

Brezilya’nın 2013 yılına kadar dengeli bileşik risk skorları, Moody’s ’in ülkeye verdiği kredi notlarına da yansımıştır. Ülkenin skorlarında yaşanan gerilemeyle birlikte Moody’s ülke kredi notunu düşürmeye başlamıştır. Brezilya’nın 2016-2017 yılındaki

bileşik risk skorları Türkiye’den daha iyi olmasına rağmen Moody’s Brezilya’nın notunu Türkiye’nin kredi notundan bir kademe aşağıda göstermiştir. Bu durum gösteriyor ki Moody’s ‘in kredi notu yükseltmesinde ülkenin istikrarlı gidişatına önem vermektedir.

Rusya’nın da 2010’da başlayan inceleme sürecinde kredi notlarında ve bileşik risk skoru ve kredi notlarında diğer ülkeler arasında tutarsızlık gözükmektedir. 2014 yılında ise Rusya’nın bileşik risk skorunda yaşanan düşüş Moody’s ‘in ülkenin kredi notunu Baa1’den Ba1’e bir seferde üç kademe düşürmüştür. 2015 yılında ülkenin risk skorundaki sert düşüşler devam etmiş fakat Moody’s ülke kredi notunu değiştirmemiştir. 2016 yılında risk skorunda toparlanma gerçekleşmiş fakat risk skorunun 2017 yılındaki yükselişiyle ülkenin kredi notu izlemesini negatiften, durağana güncelleşmiştir. Rusya 2017 yılında Türkiye’den bileşik risk skoru bakımından çok daha iyi skorlara sahip olmasına rağmen Türkiye ile aynı kredi notuna sahiptir.

Hindistan’ın politik risk skorları yıllar itibariyle dar bir skalada hareket etmiş, Moody’s ülkenin kredi notunu değiştirmemiştir. Ülkenin 2015 yılı ve sonrası bileşik risk skorunun hareketini yukarı yönde değiştirdikten sonra Moody’s ülke notunu durağan izlemeden pozitif izlemeye almıştır. 2017 yılında da ülkenin risk skorunun hareketi yukarı yönlü devam etmiş, Moody’s ülkenin kredi notunu bir kademe yükseltmiştir. Hindistan’ın bileşik risk skoru, Rusya ve Brezilya’nın bileşik risk skoruna yakın değerlere sahip olmasına rağmen Rusya’dan 2 kademe, Brezilya’dan ise 3 kademe daha iyi kredi notuna sahip olması tutarlılık göstermemekte fakat Türkiye ve Hindistan’ın bu ülkelere göre daha istikrarlı ve dengeli olması Moody’s ‘in kredi politikasında dengeli ve istikrara önem verdiğini de ortaya koymaktadır.

Çin’in politik risk skorunda 2010 yılından itibaren düşüşler yaşanmaya başlamış fakat sert kırılmaların yaşanmadığı görülmektedir. Ülke 2013 yılına kadar Moody’s tarafından herhangi bir kredi notu değişimine gitmezken, 2013’te kredi notunu izlemesini, pozitiften durağana çevirmiştir. 2017 yılına kadar ülkenin bileşik risk skorundaki gerileme yavaş bir şekilde devam etmiş, nihayetinde Moody’s 2017 yılında ülkenin kredi notunu bir kademe düşürmüştür.

SONUÇ VE ÖNERİLER

Kredi derecelendirme kuruluşları; ülkeleri ve şirketleri belirli ölçütlere göre analiz edip araştıran, ülke ve şirket risklerini ölçen ve çıkan sonuçları sembolleştirip yatırımcılara duyuran kuruluşlardır. Derecelendirme kuruluşları 1800’lü yıllarda ABD’de ortaya çıkmış ve ilk olarak yerele hizmet vermiştir. Ulaşım, dijitalleşme, finansal sistemdeki gelişmeler küreselleşmenin hızını artırarak kredi derecelendirme kuruluşlarını küresel çapta, dünya ekonomik sisteminde önemli hale getirmiştir. Bu kuruluşlar, ülke ve şirketlerin borçlanma maliyetlerini etkileyen, tanınırlığını artıran, ekonomik denge, finansal gelişme ve derinleşme sağlayan; yatırımcılar için belirsizliği ortadan kaldıran, görüş bildiren, yol gösteren ve uyarıcı işlevlere sahiptirler. Derecelendirme kuruluşları değerlendirmelerinin bir görüş niteliğinde olduğunu ifade etseler de aslında bu kuruluşların kredi notları yatırımcıların, yatırım kararı almasında son derece etkilidir. Bu durumlar ülkelerin ve şirketlerin, derecelendirilme talebinin artmasına neden olmuş ve onları KDK’na bağımlı hale getirmiştir. Kredi derecelendirme kuruluşların, derecelendirmede bulundukları menkul kıymetler, zamanla trilyon doları aşması bu kuruluşların önemini ortaya koymuştur.

Ülkelerin ve şirketlerin, dış kaynaklı borç bulabilme noktasında kritik öneme sahip olan kredi derecelendirme kuruluşlarının, kırılgan ekonomilere verdikleri kredi not kararları, ülkelerin ve şirketlerin büyük yıkıma uğramasına neden olabilmektedir. Enron, Worldcom, Parmalat gibi şirklerin iflaslarında; Meksika, Asya, Rusya, ABD Mortgage ülke krizlerinde, kredi kuruluşlarının en büyükleri olan Moody’s, Fitch Rating ve S&P kriz öncesi ülkeler ve şirketler hakkında olumsuz bir değerlendirmede bulunmamışlar, kendilerine atfedilen görev olan erken ikaz görevini yerine getirememişlerdir. Bu kuruluşların kriz ve iflaslardan sonraki sert ve gecikmeli kredi notu indirimleri ve tutumları daha önce yapılması gereken kredi notları indiriminin intikamı gibi olmuştur. Derecelendirme kuruluşlarının bu tutumu ülkelerin yaşadığı ekonomik krizlerin derinleşmesini etkilemiştir. Finansal krizin simgesi olan Lehman Brothers, iflas etmeden önce derecelendirme kuruluşlarının en yüksek kredi notu olan ‘AAA’ ile derecelendirmesi bu kuruluşlara olan güveni sarsmış ve objektifliği sorgulanmaya başlanmıştır.

Derecelendirme kuruluşları ülkeleri, şirketleri ve menkul kıymetleri değerlendirirken politik, ekonomik ve finansal risk yönünden inceler ve kredi notunu

ortaya çıkarır. Kredi kuruluşların güvenirliklerinin sorgulandığı günümüzde BRIC ülkeleri ve Türkiye bu faktörlere göre incelenmiştir.

Politik risk değerlendirmesinde; Türkiye, BRIC ülkelerine göre tüm yıllarda politik riskte sıralamanın sonunda yer almaktadır. Askeriyenin siyasete etkisi, komşu ülkelerde yaşanan iç savaşlar, askeriyenin siyasete etkisi gibi nedenler etkili olmaktadır. Ekonomik risk değerlendirilmesinde; Türkiye, kişi başına gelir açısından BRIC ülkelerine göre iyi bir noktadadır. Türkiye büyüme oranlarında Rusya ve Brezilya’yı geride bırakarak daha yüksek bir performans göstermiştir. Türkiye’nin Cari Açık/GSYİH oranı BRIC ülkelerine göre daha kötü oranlara sahip olup bu durum ülkenin riskini artıran önemli bir faktördür. Ülkeleri enflasyon oranları açısından karşılaştırıldığında ise Türkiye enflasyon açısından da ciddi riskler barındırmaktadır. Ekonomi ölçeğine göre incelenen yıllarda bütçe açığında BRIC ülkelerine göre Türkiye kötü performans göstermemekle birlikte sürekli bütçe açığı veren ve Bütçe Açığı/GSYİH oranı artan bir ülkedir. Beş ekonomik faktörün alt bileşenlerinin ortalamasına göre Türkiye, ekonomik risk skoru açısından BRIC ülkelerinden sadece Çin’e göre başarılı olamamış diğer BRIC ülkelerine göre bu faktörde belirgin bir fark yoktur. Yıllar itibariyle ülkenin daha iyi performansa sahip olduğu ve olmadığı dönemler bulunmaktadır. Finansal Risk değerlendirilmesinde; Türkiye, Dış borç servisi/GSYİH oranı, resmi rezervlerin ithalatı karşılama oranı, döviz kuru istikrarı ve cari hesabın ihracata oranı açısından diğer ülkelerin değerlerine göre sıralamalarda sonuncu olmuştur. Dış borç servisinin ihracata oranı 2013 yılına kadar kötü bir performansa sahipken sonraki yıllarda bu faktör iyi bir ivme yakalayarak BRIC ülke ortalamasına yaklaşmıştır. Finansal risk skorunda yılların tamamında Türkiye, BRIC ülkelerine göre iyi bir performans gösterememiş BRIC ülke ortalamasının çok altında kalmıştır.

Yapmış olduğumuz çalışmada kredi derecelendirme kuruluşlarının, ülke ve şirketlere kredi notları verilirken birincil ve ikincil kaynaktan veri toplayıp analiz edilmiştir. Ülke ve şirketlerde yaşanan kriz ve iflaslarda kredi derecelendirme

Belgede Kredi derecelendirme kuruluşlarının objektifliğini değerlendirme: Türkiye ve BRIC ülkelerinin kredi notları ve karşılaştırma analizi (sayfa 132-154)