Üçüncü Seçimlik Hareket: Sahte Resmi Belgeyi Kullanan Yetkili Kamu

Yetkili kamu görevlisi tarafından işlenen resmi belgede sahtecilik suçunun” Üçüncü seçimlik hareketi ise, sahte resmi belgeyi kullanmaktır. Kullanılan sahte belgenin kişinin kendisi veya başkası tarafından düzenlenmiş olmasının bir önemi yoktur.”²¹²

765 sayılı yasanın346. Maddesi sahte bir varakayı bilerek kullanma suçunu düzenler.

352. maddede ise suçun nitelikli hali olarak bu suçu bir memurun memuriyetini icra halinde 346. maddede yazılı suçu işlemesi hali yaptırım altına alınmış ise de aynı kanunun 79.

maddesi hükümleri gereğince işlediği bir fiil ile kanunun muhtelif ahkamını ihlal eden kimsenin o ahkamda en şedit cezayı Madde metni

“ Madde 346 - (Değişik madde: 11/06/1936 - 3038/1 md.)

211 Tezcan , Erdem, a.g.e., sh. 290

212 Madde Gerekçesi, www.cc-bb.adalet-maddegerekçeleri , 10.01.2009

Bir kimse sahtekarlık cürmünde ortaklığı olmaksızın sahte bir varakayı bilerek kullanır veya onunla menfaat temin ederse mezkur varaka resmi evraktan ise, 342 ve hususi evraktan ise, 345 inci maddelere göre ceza görür.” der .

346. maddede düzenlenen sadece sahte bir varakayı bilerek kullanma suçudur. Eğer suça konu belge resmi ise 342. madde, özel belge ise fail 345. madde gereğince cezalandırılacaktır.342. maddede öngörülen hapis cezası iki seneden sekiz seneye kadar hapis cezası idi. Oysa 204. maddede suçun konusu sadece resmi belgedir.204. Maddenin ikinci fıkrası bakımından ise ayrıca failin yetkili kamu görevlisi olması gerekmektedir ki 346.

maddede böyle bir ayrım yapılmamıştır.

Üçüncü seçimlik hal kamu görevlisinin sahte olduğunu bildiği resmi belgeyi kullanması halini düzenler.

765 sayılı yasanın 346. maddesinde ayrı olarak düzenlenen sahte varakayı (belgeyi) kullananın suçunun oluşması için ortaklığı, iştiraki olmaksızın sahte bir resmi belgeyi bilerek kullanması gerekir. 204. maddenin gerekçesinde "kamu görevlisinin gerçeğe aykırı olarak bir olayı kendi huzurunda gerçekleşmiş gibi, bir beyanı kendi huzurunda yapılmış gibi göstererek belge düzenlemesi hâlinde, bu fıkra hükmünde tanımlanan suç oluşur."²¹³ Bu hal 765 sayılı yasada 340. maddede özel olarak düzenlemeye tabi tutulmuştur.340. madde yetkili ve görevli memurun belgenin özünde sahtecilik yapması hali olup gerçeğe aykırı bir olayı huzurda gerçekleşmiş gibi gösterme fiilini de kapsar. Bu fiil kamu görevlisinin huzurunda meydana gelen olaylardan başka bizzat yaptığı eylemleri de kapsar.²¹⁴Đfadelerin tamamen veya kısmen değiştirilmesinden hukuki bir sonuç doğması başka bir deyişle hukuki anlamın değişmesi gerekir. Değişmiyorsa suç oluşmayacaktır.²¹⁵

Kullanılan belgenin bir kısmının veya tamamının sahte olmasının bir önemi yoktur.

Kısmen dahi olsa sahte olduğunu bilerek kullanmakla suç tamamlanmış olacaktır. Yetkili kamu görevlisinin sahte olduğunu bildiği resmi belgeyi kullanması öze içeriğe ilişkin yani fikri sahtecilik halidir.

213 Madde Gerekçesi, www.cc-bb.adalet-maddegerekçeleri , 10.01.2009

214 Erman,Özek,a.g.e., sh. 416

215 Malkoç , Sahtecilik Suçları Ve Mala Karşı Suçlar, sh. 28

Maddi sahtecilik; yazıda fiziksel değişikliktir yani suçtan önce hukuken varlık kazanmış bir belge vardır. Yapılan sahteciliğin maddi izler bırakırken hukuken kanıt oluşturan bir hususta yapılması gerekir.²¹⁶

Fikri sahtecilik; öze, içeriğe ilişkin olup içeriğe ilişkin bu sahtecilik tipinde kısmen veya tamamen bir belgenin sahte olarak yapılmasıyla oluşur.²¹⁷

Bu suçun faili fıkradaki diğer failler gibi suça konu resmi belgeyi düzenlemeye yetkili kamu görevlisidir. Fail kamu görevlisi olması ancak suça konu belgeyi görevinin gereği dışında yetkisiz olarak düzenlediği bir belge olması durumunda ceza 1. fıkraya göre tayin edilecektir.²¹⁸

Kamu görevlisinin düzenlenmesi konusunda yetkili ve görevli olduğu resmi belgenin kullanılması suçun konusunu oluşturur. Kullanılan sahte resmi belge ile kamu görevlisinin görevi arasında bir irtibat, nedensellik bağı bulunmalıdır.

Suça konu kullanılan evraktaki sahteciliğin ilk bakışta anlaşılamaması gerekir. Madde gerekçesinde “Sahtelikten söz edebilmek için, düzenlenen belgenin gerçek bir belge olduğu konusunda kişiyi yanıltıcı nitelikte olması gerekir. Başka bir deyişle, sahteliğin beş duyuyla anlaşılabilir olmaması gerekir. Özel bir incelemeye tâbi tutulmadıkça gerçek olmadığı anlaşılamayan belge, sahte belge olarak kabul edilmesi gerekir.”²¹⁹ denmektedir. Buna göre sahte olduğu anlaşılabilen aldatıcı olmayan bir sahte resmi belgeyi kullanan kamu görevlisinin bu madde gereğince cezalandırılması söz konusu olmayacaktır.

Yetkili kamu görevlisinin sahte resmi belgeyi kullanma suçunda suç ne zaman tamamlanmış olacaktır? Diğer iki seçimlik hareket gibi yani tamamen veya kısmen sahte bir resmi belge düzenlenmesi suçunda düzenlemeyle, resmi belgenin değiştirilmesi suçunda değiştirilmesiyle suç oluştuğu gibi tamamen veya kısmen sahte olduğunu bildiği resmi belgeyi kullanan kamu görevlisinin suçu da kullanma fiili ile tamamlanmış olacaktır. Bu suça teşebbüs mümkün değildir. Kullanmakla suç ani olarak tamamlanmış olacaktır.²²⁰ diyen yazarlar olduğu gibi kanun ayrıca bir neticenin ortaya çıkmasını aramadığına göre neticesiz bir suçtur."Netice, hukukça nazara alınmış ise anlam kazanır. Neticenin hukukça tanınması

216 Gündüz, Gültaş, a.g.e., sh.15

217 Gündüz, Gültaş, a.g.e., sh.15

218 Meran, a.g.e., sh. 411

219 Madde Gerekçesi, www.ceza-bb.adalet-maddegerekçeleri , 10.01.2009

220 Erem, a. g. e., sh. 55

gerekir. Neticesiz suç ancak neticenin kanuni tipte öngörülmemesi şeklinde anlaşılabilir."²²¹ Kullanmak ayrı bir suç olduğu için içtimayı kabul etmek gerekir. Buradaki failin kullanması ile kanun başka bir hükmü ihlal etmeyen kullanmayı kastetmiştir. Genellikle resmi belgede sahtecilik suçları başka bir suçun işlenmesinde araç olarak kullanılırlar. Örneğin Dolandırıcılık, güveni kötüye kullanma gibi. Bu durumda fail hem resmi belgede sahtecilikten hem diğer suçtan cezalandırılacaktır.²²²

Suçun ağırlaştırılmış hali olarak aynı maddenin üçüncü fıkrasında öngörülen resmi belgenin kanun hükmü gereği sahteliği sabit oluncaya kadar geçerli olan belgelerden olması halidir. Bu halde tayin edilen cezanın yarı oranında artırılması gerekecektir.

Suçun failinin aynı kurumla ilgili olarak birden çok sahte resmi belgeyi makul zaman aralıklarıyla kullanması durumunda zincirleme suç söz konusu olacaktır. Bu durumda suçun ve suçun işlenişinin özelliklerine göre hakim cezayı en az dörtte bir en çok dörtte üç oranında arttıracaktır.²²³

Kullanmanın devamlı olması da mümkün olup bu halde suç mütemadi suç haline gelmeyeceğinden zamanaşımı ilk kullanma tarihinden başlayacaktır.²²⁴

Yetkili kamu görevlisinin belgede sahtecilik suçunda azmettirme, yardım etme veya iştirak mümkündür ancak bağlılık kuralı unutulmamalıdır.

Bağlılık kuralı nedir? TCK’nun 40. maddesinde yazılıdır. Bağlılık kuralı, suç ortaklarından bazılarında faillik için aranan şartların bulunmaması hâlinde, bu kişilerin işlenen suçtan sorumlu olmasını sağlayan özel bir düzenlemedir.

Ceza kanunumuzda bazı suçlarda ancak özel faillik vasfına sahip kişiler fail olabilirler.

Bunlara özgü suç diyebiliriz.²²⁵ Bağlılık kuralı özel faillik niteliğini taşımayan veya suçun işlenişinde hâkimiyet kuramayan ve bu nedenle sorumlu tutulamayan suç ortağı failin bağlılık kuralı sayesinde, gerçekleşen suçtan azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulabilmesini sağlayan özel bir ceza kuramıdır. “Bağlılık kuralının gereği olarak, diğer suç ortaklarının azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulabilmesi için, failin işlediği

221 Erem, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, Cilt I, Genel Hükümler, sh.285

222 Erem, Ceza Hukuku Hususi Hükümler, Cilt II, sh. 57

223 Malkoç, a.g.e., sh. 53

224 Meran, a.g.e., sh. 421

225 Özgenç, Yeni TCK’nun Hazırlanmasında Esas Alınan Suç Teorisi, www.ceza-bb.adalet.gov.tr, 10.10.2009

fiilin kasten işlenmesi ve hukuka aykırı olması gerekir ve yeterlidir. Failin bu fiil nedeniyle ayrıca kusurlu olmasına gerek yoktur. Yine, cezayı hafifleten veya ortadan kaldıran kişisel nedenler, ancak ilgili suç ortağı açısından hukukî sonuç doğururlar.”²²⁶

Resmi belgede sahtecilik suçuna iştirak eden kamu görevlisi birlikte suç işleme kararı ile suçu işlemiş olmalı ve ayrıca belge üzerinde diğer sanıkla birlikte ortak hakimiyet kurmuş olmalıdır. Madde gerekçesinde bu durum “resmî belgede sahtecilik suçunun işlenişine iştirak eden kamu görevlisi kişilerin, bu suçun nitelikli şekli açısından müşterek fail olarak sorumlu tutulabilmeleri için, birlikte suç işleme kararının yanı sıra, ayrıca belgede sahtecilik fiili üzerinde ortak hâkimiyet kurmaları gerekir. “ ²²⁷şeklinde ifade edilmiştir.

Örneğin 204. maddenin 2. fıkrası ancak yetkili kamu görevlisi tarafından işlenebilecek bir suçtur,yani yetkili kamu görevlisine özgü bir suç, yetkili olmayan ama kamu görevlisi olan iştirak eden bakımından özgü suç söz konusu olmayacağından kendi kusurlu fiiline göre aynı fıkraya göre cezalandırılması 40. maddede yazılı bağlılık kuralına göre mümkün olabilir.

Özel faillik niteliğini taşımayan bir kişinin, özgü suça iştirak etmesi durumunda, sorumluluğu ancak azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu olur. “Azmettiren veya yardım eden olarak sorumluluk için, suçun tamamlanmış veya en azından teşebbüs aşamasına varmış olması gerekir. Bu sonuç, bağlılık kuralının niceliksel etkisinden çıkarılmaktadır.”²²⁸

Eski ceza kanunumuzda fiile bağlı veya kişiye bağlı ağırlatıcı sebepler vardı. Örneğin belgenin özel veya resmi belge olmasına göre yaptırımın değiştiği 347. madde gibi, madde gerekçesinde bu anlayışın 19. yüzyıl ceza hukuku düşüncesinin ürünü olduğundan bahisle tasarıda olmasına rağmen metinden çıkarıldığı belirtilmektedir.