Özel Tiyatrolar

1990’lara gelindiğinde daha önceden kurulmuş olan özel tiyatroların birçoğunun hala ayakta kalma savaşı verdikleri görülmektedir. Kent Oyuncuları, Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu, Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu, Gönül Ülkü- Gazanfer Özcan Tiyatrosu, Hadi Çaman Yeditepe Oyuncuları, İstanbul Sanat Tiyatrosu, Tiyatro İstanbul, Stüdyo Tiyatrosu, Aksanat Prodüksiyon Tiyatrosu, Sadri Alışık Sahnesi, Müjdat Gezen Sanat Merkezi (2002’den sonra Tiyatrosu), Dostlar Tiyatrosu, Dormen Tiyatrosu, Ortaoyuncular, Bizim Tiyatro, Tevfik Gelenbe Tiyatrosu, Salih Kalyon Tiyatrosu, Ali Atik Tiyatrosu, Gülriz Sururi-Engin Cezzar

77

71

Tiyatrosu, Tiyatro Ayna. Bu toplulukların hepsi olmasa da çoğu çalışmanın ele aldığı on yıllık süreç boyunca perde açmaya devam etmiştir.

Bu dönemde politik tiyatro yapmaya devam eden tiyatroların belli başlıları Ankara Ekin Tiyatrosu, Ankara Sanat Tiyatrosu, Halk Oyuncuları, Sanatevi Tiyatrosu, Ankara Birlik Sahnesi olarak sayılabilir.

80’lerin sonlarında, 90’ların başında bir tiyatro alternatifi olarak ortaya çıkan topluluklar da vardır: İstanbul Büyükşehir Tiyatroları Tiyatro Araştırmaları Laboratuarı, Bilsak Tiyatro Atölyesi, Kumpanya Sahnesi, Studio Oyuncuları, Tiyatrokare Ortak Üretim Laboratuarı, Tiyatro Grup, Tiyatrofil, Oyuncular Tiyatro Grubu, Yeşil Üzümler Dans Tiyatrosu, İçimizden Gelen Oyunlar Tiyatrosu (IGOT), Tiyatro Ti, Güzellikler Evi Oyuncuları, Çisenti Sanat Topluluğu, Theatrama, Çağdaş Repertuvar Tiyatrosu, Grup Kafka.

Ayrıca popüler tiyatro yapan Yasemin Yalçın Tiyatrosu, Levent Kırca Oya Başar Tiyatrosu, Enis Fosforoğlu Tiyatrosu, Nejat Uygur Tiyatrosu, Ahmet Uğurlu’nun Karşı Tiyatrosu, BKM Oyuncuları, Abdullah Şahin Tiyatrosu, Özgür Tiyatro, Yeni Tiyatro Birlik Sanat gibi tiyatrolar da bu süreçte varlık göstermiştir. Gönül Ülkü Gazanfer Özcan Tiyatrosu 32 yıllık varlıklarından sonra, 1994 Eylül’ünde perdelerini kapamıştır. 1992’de Nisa Serezli’nin ölümünden sonra Tiyatro Canikom olarak devam eden Nisa Serezli-Tolga Aşkıner Tiyatrosu, 1995’te Tolga Aşkıner’in ölümüyle son bulmuştur. Aziz Nesin’in Başarılarımı Karıma Borçluyum oyunuyla başladıkları bu on yılda iki tiyatrocunun da ölümü yazıktır ki; bu tiyatronun da tarihe karışmasını getirmiştir. Yine bu süreçte 1990 yılında kurulan Yasemin Yalçın Tiyatrosu; Muzaffer Abayhan’ın Başa Bela Baştakiler oyunuyla perde açmış ancak daha sonra Yasemin Yalçın’ın geçirdiği bir rahatsızlıktan ötürü uzun süre ara vermiştir. Nejat Uygur ise süreç içinde yerini genç Uygurlar’a bırakmıştır. 1991 yılında daha önce kapanan Karaca Tiyatrosu yeniden açılmıştır. Cihat Tamer-Ercan Yazgan Tiyatrosu; Gani Müjde’nin yazdığı Burası T.Örkiye (1990) ile sahneye çıkmışlar, ardından ekonomik koşullarla tiyatrolarını kapamak televizyona geçmek durumunda kalmışlardır. Enis Fosforoğlu Tiyatrosu Kanlı Nigar 90 uyarlamasıyla, Levent Kırca Hodri Meydan Tiyatrosu ortak bir çalışma olan Hangi Yüzle adlı müzikalle sahneye çıkmıştır. Uzun yıllar televizyonla iç içe götürdüğü popüler tiyatro anlayışıyla Kırca; ele alınan sürece, popülerlik ve aslında

72

suya sabuna dokunmadan taşlama yapma illüzyonu ile damgasını vuran topluluklardan biri olmuştur.

Yine bu sürece daha uzun soluklu özel tiyatro toplulukları ve repertuarlarına aldıkları “yerli oyunlar açısından” bakacak olursak; ortaya çıkan tabloda Türk oyun yazarlarının yerini saptamak daha kolay olacaktır.

Dostlar Tiyatrosu: 1969 yılında kurulan Dostlar Tiyatrosu ilerici-toplumcu sanat doğrultusunda benimsediği ilkelerle, sürekli bir araştırma, deneme ve yaratma eylemi içinde seyircilerine otuz beş yılda elli yapım sunmuştur. Bunun yanı sıra, zaman zaman düzenlediği tiyatro kursları, koro çalışmaları, oluşturduğu amatör işçi tiyatrosu grubu, çağdaş halk dansları grubu gibi yan kuruluşlarla bir kültür ve eğitim merkezi niteliğini kazanmıştır. Uyarlamalar dizisi içinde topluluk 1990-2000 yılları arasında Birtakım Azizlikler, Nâzım Hikmet'ten uyarlanan Sevdalı Bulut, İnsanlarım, ve Can Yücel'den uyarlanan Can gibi oyunları sahnelemiştir. Ayrıca Bilgesu Erenus'tan Ortak ve İkili Oyun, Macit Koper'den Sabotaj Oyunu, Yavuzer Çetinkaya'dan Gün Dönerken gibi oyunlara yer vermiştir. Kuruluşundan bu yana seyirciyi düşünmeye yöneltici, tartışmacı bir tiyatro ortamı yaratma adına, sahnelemede ve oyunculukta "göstermeci" biçimi benimseyen topluluk, Brecht'in yapıtlarına da özellikle önem vermiş ve pek çok Brecht oyununu sahnelemiştir.78

Dormen Tiyatrosu: 1957'de Papaz Kaçtı komedisi ile Haldun Dormen tarafından kurulan Dormen Tiyatrosu'nun ilk yeri Feriköy'deydi. İlk kadrosunda Erol Günaydın, Nisa Serezli, Metin Serezli, Erol Keskin gibi isimler yer almıştı. 1972'ye kadar çok başarılı bir çizgi izleyen topluluk, Türkiye’de sahnelenen ilk müzikal olarak bilinen Sokak Kızı İrma’yı gösterime sundu. 50 yıllık geçmişinde 120'den fazla oyun sergiledi. Televizyonun yaygınlaşmasıyla başlayan zorlu ekonomik koşullar nedeniyle kapanan tiyatro 1984'te perdelerini yine açtı. Uzun süre çalışmalarını sürdüren Dormen Tiyatrosu 2001 yılına gelindiğinde ekonomik krizin kendini iyice hissettirmeye başlamasıyla sonun başlangıcına girdi. Bulvar tiyatrosunun iyi örneklerini veren topluluk repertuvarında çok fazla yerli oyun yer almamıştır.

Kent Oyuncuları: Yıldız ve Müşfik Kenter Devlet Tiyatroları'ndaki görevlerinden ayrılıp İstanbul'a gelmişler ve Muhsin Ertuğrul'la birlikte onun

78

73

yönetimindeki Küçük Sahne'de oynamaya başlamışlardır. 1951'de açılan Küçük Sahne, kurucularından Vedat Nedim Tör'ün sonradan kullandığı bir deyimle, verimli

bir fidelik olmuştu. Oradan yetişenler daha sonra pek çok tiyatronun başına geçtiler.

Yıldız ve Müşfik Kenter, Şükran Güngör ve Kamran Yüce o yıllarda biraraya geldiler ve ayrılmaz bir dörtlü olarak uzun yıllar birlikte tiyatro yaptılar. Anadolu’yu karış karış dolaşarak turne yaptılar. Yeni binalarını açarken çıkarılan "Kent Oyuncuları" dergisinin ilk sayısında Yıldız Kenter şunları yazıyordu: "Tiyatromuz

açılıncaya kadar satılan koltuk sayısı 278'i buldu. İstanbul dışına taşarak Ankara, İzmir, hatta Söke'den karşılığında tanıdığımız haklardan çoğu zaman faydalanamayacaklarını bile bile kampanyamıza katılanlar oldu. Tüccardan emekliye, öğretmenine, bankasından köy okulları yardımlaşma derneklerine, havalandırmacısından ışıklandırmacısına, halıcısından marangozuna kadar binamızla uzaktan yakından ilgili çeşitli müesseseler ve kişiler davamıza ortak çıktılar." Seyircilerse bu salonu doldurmak için birbirleriyle yarıştı. Kent Oyuncuları

burada, başladıkları yıllarda nasıl cesur oyunlar seçiyorlarsa gene öyle davrandılar. Kolaycılığa düşmeyen, "seyirciye inelim", "seyirci ancak bunu anlar", "hayat zaten ağır, seyirci tiyatroda gülmek istiyor" demeden, "biz bir özel tiyatroyuz, büyük prodüksiyonları ödenekli kurumlar yapsın" diye düşünmeden, Shakespeare'ler, Çehov'lar oynadılar. O yıllarda yeni bir yazar olan Hidayet Sayın'ın Pembe Kadın’ını yıllarca kapalı gişe oynadılar. Bu başarıyı sinemaya taşıyıp, seyircinin belleğine kazınan, o ünlü filmin yapılmasını sağladılar. Kent Oyuncuları'nın yılların üzerine çıkan gençliğiyle hala tiyatromuzun en önemli kuruluşlarından biri olmayı sürdürdüğü görülür.79 1990-2000 arasında Memet Baydur’un Maskeli Süvari, Muzaffer İzgü’nün Lütfen Kızımla Evlenir Misiniz, bir Murathan Mungan kolajı olan Bir Garip Orhan Veli, Turgut Özakman’ın Fehim Paşa Konağı, Adalet Aağaoğlu’nun Çok Uzak Fazla Yakın, Necati Cumalı’nın Nalınlar, Nazım Hikmet’in Kuvay-i Milliye, Refik Erduran’ın Ramiz ile Jülide ve Eşek Dağın Sevdalısı gibi yerli oyunlarına yer verdiler.

Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu: Gülriz Sururi ve Engin Cezzar tarafından kurulan topluluk; doksanlı yıllarda Bilgesu Erenus’un Halide, Gülriz

79

74

Sururi’nin tiyaro sahibi bir kadını anlattığı oyunu Tiyatrocu ve Söyleyeceklerim Var oyunlarını oynamıştır.

Ortaoyuncular: Ferhan Şensoy tarafından 1980 yılında kuruldu. 1990'da Küçük Sahne'ye taşınan Ortaoyuncular, 1989'da Şensoy'un tarihi SES tiyatrosunu onartmasından sonra SES-1885 tiyatrosuna taşındı. 1990-2000 yılları arasında; Şu An Mutfaktayım, Çok Tuhaf Soruşturma, Felek Bir Gün Salakken, Aşkımızın Gemisi Fındık Kabuğu, Kahraman Bakkal Süpermarkete Karşı isimli uyarlama, skeç ve Ferhan Şensoy tarafından kaleme alınmış oyunları sahnelediler: 80

Ali Poyrazoğlu Tiyatrosu: 1972 yılında kendi tiyatrosunu kuran Ali Poyrazoğlu 80’lerde Korhan Abay ile ortaklık yaptı. Korhan Abay ile yollarını ayıran Ali Poyrazoğlu 1990 sonrasında yola kendi başına devam etmiştir. Doksanlı yıllarda Atilla Atalay, Feride Çiçekoğlu, Ahmet Önel, Ali Poyrazoğlu, Levent Tülek, Yücel Ziko’nun yazdığı Ali Harikalar Diyarında (kuklaların başrol oynadığı, skeçlerden oluşan bir yapıt) ile sahneye çıkmışlardır.

Tiyatro Ayna: Dilek Türker tarafından 1990 yılında kuruldu. 1990-2000 yılları arasında Aziz Nesin'in Bir zamanlar Memleketin Birinde, Dinçer Sümer'in Beni Dünya Kadar Sev, Tuncer Cücenoğlu’nun Ziyaretçi, Nezihe Araz’ın Kuvayi Milliye Kadınları oyunlarını sergiledi.

Ankara Sanat Tiyatrosu: AST Asaf Çiyiltepe tarafından önce İstanbul’da Arena Tiyatrosu olarak, ardından 1963’te Godot’yu Beklerken oyunuyla Ankara Tiyatrosu olarak başlatılmıştır. Ardından Güner Sümer ile yoluna devam eden AST; muhalefet tiyatrosu olma özelliğini sürdürmüştür. Rutkay Aziz’in sanat yönetmenliğinde politik bir tiyatro olan AST; 1990-2000 yılları arasında; Yolcu, Salpa, Yer Demir Gök Bakır, Sakıncalı Piyade, 403. Kilometre, Bir Ceza Avukatının Anıları, İnadına Yaşamak, Kardeş Sofrası, Akrep, İnadına İnsan gibi yerli oyunları sahneledi. 81

Ekin Tiyatrosu: 13 Aralık 1989 yılında Faruk Güvenç tarafından kuruldu. Politik bir çizgisi olan topluluk yabancı oyunlara olduğu kadar yerli oyunlara da yer verdi. İlk yıl Netekim ve Alışamadım adlı güldürüleri sahneledi. 1990-2000 yılları arasında Aziz Nesin’in Yaşar Ne Yaşar Ne Yaşamaz, Orhan Asena’nın Sağırlar

80

www.ortaoyuncular.com, Erişim Tarihi: 01.01.2009. 81

75

Söğüşmesi, Savaş Yurttaş’ın Çirkin Kral, Haldun Taner’in Günün Adamı, Haluk Işık’ın Kül Rengi Sabahlar, Hasret ve Memleket Hikayeleri’ni yerli oyunlar olarak repertuarına aldı.

Yeditepe Hadi Çaman Oyuncuları: 1982 de kurulmuş olan topluluk 1990- 2000 arası yıllarda; Haluk Işık’ın Hoş Geldin Amerika, Tuncer Cücenoğlu’nun Matruşka, Nejat İşler’in Biz Zavallı Erkekler oyunlarını oynamıştır.

Studio Oyuncuları: 1988'de Şahika Tekand ve Esat Tekand tarafından oluşturulan Oyunculuk ve Sanat Stüdyosu'nun gösteri topluluğu olarak kuruldu. 1990 yılında profesyonel nitelik kazanan topluluk, gösterilerini yapılan stüdyo çalışmaları temelinde gerçekleştirmektedir. Gösteri sanatlarında, özellikle de oyunculuk sanatında 'çağdaş olan'ın araştırılması ve uygulanması ilkesi ile yola çıkan topluluk, genellikle Pinter ve Beckett’ten kısa oyunlar sahnelemiştir.82

İstanbul Büyükşehir Tiyatroları Tiyatro Araştırmaları Laboratuarı: TAL İstanbul Belediyesi Şehir Tiyatroları’na bağlı bir sanat birimi olarak 1988 yılında kuruldu. TAL’ın amacı; “Yazar, yönetmen, oyuncu, besteci, kostümcü, ışık uzmanı, seyirci gibi tiyatroyu var eden öğeler arasındaki yaratıcı ilişkiyi ve dengeyi, düşün, bilim ve diğer sanat dallarındaki çağdaş gelişmelerin ışığında araştırmak ve denemektir.” Bu doğrultuda ve Dinamik Tiyatro kapsamında Ontik Aktör çalışma yöntemiyle harekete eden TAL; yaz kampları yapmakta, çeşitli tiyatro alt disiplinleriyle bir arada çalışmaktadır.

Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu: Boğaziçi Gösteri Sanatları Topluluğu (BGST), gösteri sanatları alanında avangarde ve alternatif projelere zemin oluşturan, bu alanda eğitim ve araştırma faaliyetlerini özendiren bir yapılanmadır. Öğrenci kulüplerinde başlayan sanatsal faaliyetlerini mezuniyet sonrasında da sürdürmek isteyen Boğaziçi Üniversitesi mezunları tarafından 1995 yılında kurulmuştur ve temel çalışma ilkelerini benimseyen herkesin katılımına açıktır. Gösteri sanatlarının farklı alanlarında uzmanlaşan BGST birimleri, çalışmalarını farklı fiziksel hayat koşullarına sahip üyelerinin bir arada faaliyet gösterebileceği asgari çalışma ilkeleri çerçevesinde örgütlemekte, birimler ve üyeler arasında demokratik, katılımcı bir işleyiş oluşturulmasına özen gösterilmektedir. Konser, oyun, gösteri, atölye ve seminerlerin yanı sıra, yayıncılık faaliyeti de gösteri sanatları

82

76

alanındaki birikim ve tartışmaların kamusal alana taşınabilmesi açısından önemli bir yerde durmaktadır. BGST Yayınları kişi ve grupların çeşitli yayın projeleri için bu imkânı sağlamaktadır.1990-2000 arasında Sevim Burak’ın İşte Baş, İşte Gövde İşte Kanatlar, Palyaço Ruşen, Mut, Nazım Hikmet’in Yolcu, Melih Cevdet’in Müfettişler oyunlarına yer vermişlerdir.83

Oyun Atölyesi: Oyun Atölyesi Zuhal Olcay ve Haluk Bilginer tarafından Mart 1999 yılında kuruldu. Daha önce kurucularından oldukları Tiyatro Stüdyosu'nda tiyatro faaliyetlerini sürdüren Zuhal Olcay ve Haluk Bilginer Tiyatro Stüdyosu çatısı altında; yerli oyun olarak Çöplük oyununa yer vermişlerdir.84

Aksanat Prodüksiyon Tiyatrosu: 1995 yılında Cüneyt Türel, Tilbe Saran ve Işıl Kasapoğlu tarafından bir prodüksiyon tiyatrosu olarak kuruldu. Çevirilerini Zeynep Avcı’nın yaptığı, dekorlarını Duygu Sağıroğlu’nun yaptığı, oyunları Işıl Kasapoğlu’nun yönettiği tiyatroda repertuar oluşturulması aşamasındaki ilke; Türkiye’de sahnelenme imkanı bulmamış oyunlara yer vermekti. Bu doğrultuda yabancı yazarlara yer verildi.

Tiyatro Oyunevi: Tiyatro Oyunevi 1996 yılında İstanbul 'da kuruldu. Topluluğun üyeleri bu oluşumdan önce ilk kez Mahir Günşiray 'ın rejisiyle B. Brecht 'in Adam Adamdır oyununun sahnelenişi sırasında biraraya gelmişlerdi. Farklı disiplinlerden gelen grup üyeleri ile dünya yazarlarına repertuarlarında geniş bir yer verdiler. 1998-1999 tiyatro sezonu için planlanan "bir sirk çadırı ile Anadolu'yu dolaşmak" projesinin ilk ayağı olan etkinlik, Ankara'da çadırda Cumhuriyetin 75. yılı kutlama etkinlikleri kapsamında gerçekleştirildi. Bu proje için hazırlanan oyun, Cervantes'in La Mancha'lı Yaratıcı Asılzade Don Quijote romanından Mahir Günşiray ve Çetin Sarıkartal'ın uyarladığı Hikaye-i Don Kişot idi. Yerli oyunlardan çok çeviri ve uyarlamalara ağırlık verdiler.85

Müjdat Gezen Sanat Merkezi: 1991 yılında kurulan MSM; Müjdat Gezen’in kendi oyunu olan Komikler Ağlamaz ile perde açtı. Bu süreçte yine Müjdat Gezen’in İstanbul Müzikali, Hamlet Efendi ve Rıfa Ilgaz’ın Hababam Sınıfı gibi oyunlarını sahneler.

83

www.bgst.org, Erişim Tarihi: 01.01.2009. 84

www.oyunatolyesi.com, Erişim Tarihi: 01.01.2009. 85

77

Kumpanya: Kumpanya Kerem Kurdoğlu ve Naz Erayda tarafından Tiyatro Devran’ın devamı olarak 1991 yılında kuruldu, dil üretmek, farklı bir anlatım yolu geliştirmek, işte onlarda sıra dışı olan buydu. Kumpanya, Türkiye'deki yerleşik tiyatro anlayışına alternatif bir oluşumdu. Ülkemizdeki tiyatro yayınlarında "alternatif" ve "öteki"nin ne olduğu meselesini tartıştığı günlerde, Kumpanya'nın tescilli temsilciler arasında ilk sırada yer aldığı, türlerin iç içe geçtiği, denenmiş üslupların yenilerle buluştuğu ve kendisini İstanbul Sanat Merkezi'nde eski, taş, yüksek tavanlı bir apartman katında ifade eden bu ekip; Türkiye'de 'yerleşik' olana alternatifti. Varoluşları, resim deyince empresyonistleri, tiyatro deyince benzetmecileri anlayan bir ortama yeni bir 'okuma' pratiği, yeni bir alternatif önermeydi. Topluluk, kurulduktan bu yana gerçekleştirdiği projelerle, Türk tiyatrosunun merkezdeki tıkanmışlığına, kalıplaşmış, kemikleşmiş varoluşuna karşı cesur alternatifler getirdi. Kumpanya'nın alternatif kulvardaki önermeleri uluslararası sanatsal platformda, Türkiye'de olduğundan daha fazla ilgi gördü ve övgü aldı.86 Kumpanya'nın Fayton Soruşturması’ndan sonraki yeni projesi için Naz Erayda, 15 Temmuz 1993 tarihinde son mekân tasarımını gerçekleştirmeye başladı. Ancak alışılanın aksine, dramaturji veya reji tarafından kendisine sunulmuş hiç bir ön çalışma yoktu. Hatta ortada seçilmiş bir oyun veya saptanmış bir doğaçlama teması bile yoktu. Bu kez ortaya çıkacak olan oyunun başlangıç noktası Naz Erayda'nın mekân tasarımı olacaktı. Canlanan Mekan adındaki proje, tiyatroda alışılmış üretim aşamalarını ters yüz ederek yabancılaşmayı kırmayı, üretim sürecine dikkati çekerek, seyirciyle paylaşılan yeni bir içtenlik yakalamayı ve tiyatroda farklı öğeler arasındaki yaratıcılık ilişkilerini araştırmayı amaçlıyordu.

Naz Erayda Tarlabaşı'ndaki Kumpanya Sahnesi'ni tamamen yeni baştan düzenleyerek, çeşitli şekiller, renkler ve malzemeler aracılığıyla kendi dışında hiç bir grup elemanının bilmediği bir temanın görsel karşılığını oluşturdu. Mekân tasarımının gerçekleşmeye başladığı tarihten itibaren Naz Erayda dışında gruptan kimsenin mekâna girmesine izin yoktu. Kadro için her şey, tümüyle bitmiş mekânın onlar üzerinde yaratacağı etkiyle başladı. Ağustos sonunda tüm grup elemanları 1,5 aydır merak ettikleri mekâna törensi bir giriş yaptılar. O hacmin oyuncularda

86

www.kumpanya.org, Erişim Tarihi: 01.01.2009, Aslı Mertan, Habertürk Gazetesi, 2002.

78

uyandırdığı duyguların, düşüncelerin, oyunculara sunduğu olanakların araştırıldığı çalışmalar yapıldı. Ortaya çıkan malzeme belli bir aşamadan sonra Naz Erayda ve Kerem Kurdoğlu tarafından kurgulandı ve eylem akışı kesinleşmiş bir gösteri plânı oluşturuldu. Son aşama olarak, kesinleşmiş kurgunun sabitleme çalışmaları yapıldı ve bu çalışmalar sonucunda seyircinin karşısına çıkmaya hazır bir gösteri oluştu.87

Tiyatrokare: Nedim Saban tarafından 1992’de kurulan Tiyatrokare; 1990- 2000 yılları arasında yerli yazarların oyunlarına yer vermiştir. Tuncer Cücenoğlu’dan Neyzen, Gülsün Siren’den Profesör Enişte, Bekir Büyükarkın’dan Soytarı oyunlarını sahnelemiştir. 1991’de bir Ortak Üretim Laboratuarı çalışması yapmış, burada Murathan Mungan, Güngör Dilmen, Bilgesu Erenus, Necati Cumalı gibi oyun yazarları eğitim vermişler, ortak metinler üretilmiştir.

Tiyatro İstanbul: Gencay Gürün tarafından 1994-1995 tiyatro mevsiminde kurulmuştur. Gürün, "Tiyatro İstanbul"da 10 yıl içinde Türkiye'nin en usta ve en ünlü oyuncularının rol aldığı, Refik Erduran'dan Neil Simon'a, Arbuzov'dan Oscar Wilde'e uzanan seviyeli bir yelpaze içinde 20 eserin sahnelenmesine öncülük etmiştir. 1990- 2000 arasında, Erduran’dan Seher Vakti adlı yerli oyunu sahnelemiştir.

Tiyatro Grup: Derya Alabora, Ülkü Duru ile giderek birbirimize yabancılaştığımız, içimize kapandığımız bir dünyada yaratıcılığın yok olmaya başladığı bir toplumda ayakta durma savaşı verdiklerini söylerler. 1992 yılında kurulan grup medyaya karşı tiyatroyu öngörmüşlerdir.

Bu dönemde amatör tiyatroların da pek çok ilde tiyatro yaşantısını canlandırdığını göz önüne almak gerekir. Bursa’da 1996 yılında kurulan Tiyatro Ekspres, Çorum’da 1993 yılında kurulan DOGEM, Eskişehir’de 1997’de kurulan Özdüşüm Oyuncu Atölyesi, 1998’de Antakya Belediye Tiyatrosu’nda ortaya çıkan ve Halil Kırkayak adlı bir yerli yazarın Çakıltaşları, Gözün Kör Olsun Eros, Karakolda oyunlarını sahneleyen HASAD gibi amatör tiyatroları saymak gerekir. HASAD üyeleri daha sonra İzmir’de, Balçova Belediyesi Tiyatrosu kurulmasına da öncülük edeceklerdir.

Yine İzmir’de Ege Üniversitesi İktisat ve İdari Bilimler Fakültesi’nin 191 yılında İOTT olarak kurduğu topluluk; 1982’de Dokuz Eylül Üniversitesi’nin bünyesine geçerek İİBF İktisat Oyuncuları adı altından çalışmalarına devam etti.

87

79

1988 yılında Diyarbakır Belediyesi Şehir Tiyatrosu’ndan ayrılan Cuma Boynukara tarafından kurulan Diyarbakır Sanat Tiyatrosu o dönemde Ferhan Şensoy’un Şahları da Vururlar, Ömer Polat’ın Aladağlı Mıho, Orhan Kemal’in Bekçi Murtaza, Tuncer Cücenoğlu’nun Çıkmaz Sokak , Mehmet Türkkan’ın Bu Oyun Oynanmamalı oyunlarını sahneledi.

1998 yılından bu yana Kahramanmaraş’taki Sentez Tiyatro, Kahramanmaraş Amatör Tiyatro Topluluğu, Kirli Adi ve Çürük Tiyatro Topluluğu gibi değişik isimler altında oyunlar sahnelemiştir. Sahnelenen oyunların bir kısmı Kirli, Adi, Çürük Yazım Grubuna ait olmakla birlikte ülkemizin değerli oyun yazarlarının değişik oyunlarını da sahnelemiştir. Bugün KATEM olarak yoluna devam etmektedir.

Malatya Anadolu Sanat Tiyatrosu olarak 1989 tarihinde kurulan bir başka topluluk da Malatya ve çevresindeki illerde çalışmaya devam etmektedir.

1994 yılında kurulan M.Ü.T.T. ise 1990-2000 arasındaki süreçte Dinçer Sümer’in Maviydi Bisikletim, Ülker Köksal’ın Uzaklar, Memet Baydur’un Düdüklüde Kıymalı Bamya, Güngör Dilmen’in Bağdat Hatun oyunlarını sahnelemiştir.

1997’de kurulan Muğla Ataç Tiyatro epik tiyatro geleneğinden ödün vermeyen bir tiyatro anlayışıyla Brecht’in Adam Adamdır, Cesaret Ana ve Çocukları, Sezuan’ın İyi İnsanı, Kafkas Tebeşir Dairesi gibi oyunlarını sahnelemiştir. Amatör ruhla hareket eden bu tiyatrolar kent yaşamını tiyatro ile renklendirmişlerdir.

1982 yılından itibaren başlayan devletin özel tiyatrolara desteği; 90’lı yıllar