KDK’ nın Özel Hukuk Tüzel Kişileri Üzerinde İnceleme ve Araştırma Yetkisi

hukuk tüzel kişileri girmemektedir. Ancak, Kurum, ilgili yönetmeliğinin 4 üncü maddesinde de belirtildiği üzere; kamunun ortak, sürekli ve kamusal bir ihtiyacını karşılayan, idarî düzenleme, denetim ve gözetim altında kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerinin, her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına ilişkin şikâyetleri incelemek, araştırmak ve önerilerde bulmakla da görevlendirilmiştir.

Konunun daha iyi anlaşılabilmesi bakımından öncelikle kamu hizmetinin ne olduğu, özel hukuk tüzel kişisinin ne anlama geldiği, idari düzenleme, denetleme ve gözetim yetkisine sahip kurumların hangileri olduğu üzerinde durulacak daha sonra KDK’ nın bunlar üzerinde denetleme yetkisi irdelenecektir.

Bu kapsamda öncelikle kamu hizmeti kavramına bakmakta fayda görülmektedir. Kamu hizmeti kavramının, doktrinde tartışmalara neden olmakla beraber, genel kabul gören tanımı şu şekildedir:

Devlet veya diğer kamu tüzel kişileri tarafından ya da bunların gözetim ve denetimleri altında özel girişim tarafından yürütülen genel ve kolektif gereksinimleri karşılamak ve tatmin etmek, kamu yararını sağlamak için kamuya sunulmuş devamlı ve muntazam faaliyetler şeklinde tanımlanmıştır.325 _{Bu tanımdan yola çıkarak;}

KDK yönetmeliğinin ilgili maddesinde de tam da bu şartları taşıyan özel hukuk tüzel kişilerinin inceleme ve araştırmaya tabi olduğu görülmektedir.326

Özel hukuk tüzel kişileri kaynağını özel hukuktan alan, özel hukuk kanunları ile düzenlenen tüzel kişiler olup, kamu otoritesini kullanma yetkisine sahip değillerdir.327

Kamu tüzel kişilerinin kurulmaları ancak bir kanun veya kanunun açıkça verdiği yetkiye dayanan idari bir kararla gerçekleşmektedir. Kamu tüzel kişilerinin kuruluş ve kaldırılışları yanında görev ve yetkileri, işleyişleri, faaliyette bulunacakları idari alanla ilgili

324_{KDK, 2014: 56.}

325 _{Çal, 2009: 10.http://www.idare.gen.tr/cal-kh-dusunceler.pdf(14/05/2015)}

326 _{MADDE 4 – b) Kamunun ortak, sürekli ve kamusal bir ihtiyacını karşılayan ve idarî düzenleme, denetim ve} gözetim altında kamu hizmeti yürüten özel hukuk tüzel kişilerinin,her türlü eylem ve işlemleri ile tutum ve davranışlarına ilişkin şikâyetleri inceler, araştırır ve önerilerde bulunur.

327_{Erten, 1971: 328.http://auhf.ankara.edu.tr/dergiler/auhfd-arsiv/AUHF-1971-28-01-04/AUHF-1971-28-01-04-} Erten.pdf (erişim tarihi: 14.05.2015)

tüm konular hep yasal düzenlemelere gereksinim duyar. Özel hukuk alanında tüzel kişiliğin doğabilmesi için, hukuk düzeninin buna elverişli olması, iradenin kişilik kurma amacına yönelmesi ve bu muamelenin yasal geçerlik koşullarına uygun olarak yapılması yeterlidir.328

Özel hukuk tüzel kişilerinin faaliyetleri özel hukuk alanına girmektedir.

Düzenleyici ve denetleyici kamu kurumları, bağımsız idari otoriteler olarak da adlandırılmaktadır. Bağımsız idari otoriteler; sermaye piyasası, rekabet, radyo ve televizyon yayıncılığı, bankacılık gibi kamusal yaşamın hassas alanlarında düzenleme ve denetleme görevini yerine getiren ve devlet tüzel kişiliği adına icrai karar alma yetkisine sahip bağımsız nitelikte kuruluşlar olarak tanımlanmaktadır.329

Düzenleyici ve denetleyici kurumların ülkemizdeki gelişim süreci, ağırlıklı olarak Dünya Bankası ve IMF ile yapılan görüşmeler sonucunda hız kazanmıştır. Ekonomide verimliliği, iyi yönetim anlayışını ve dolayısıyla büyüme hızını düzeltecek yapısal reformlar çerçevesinde benimsenen yeni kamu yönetimi anlayışında bağımsız düzenleyici kurumlar öne çıkmıştır.330

Bağımsız idari otoriteler olarak adlandırılan kuruluşların temel işlevi, toplumsal ve ekonomik yaşantının temel hak ve özgürlükler ile yakından ilişkili alanlarında kamusal ve özel kesim etkinliklerini, bir takım kurallar koyarak düzenlemek, konulan kurallara uyulup uyulmadığını izlemek, denetlemek ve bu kurallara uyulmaması halinde de ya doğrudan yaptırım uygulamak ya da kuruluş kanunlarında öngörülen yaptırımların uygulanması için adli mercileri harekete geçirmektir.331

Türkiye’ de düzenleyici ve denetleyici rol üstlenen kurumlar:332

 Sermaye Piyasası Kurulu (SPK)

 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK)  Rekabet Kurumu (RK)

 Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)  Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK)

 Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK)

 Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu (TAPDK)  Kamu İhale Kurumu (KİK)

 Telekomünikasyon Kurumu (TK)  Şeker Kurumu (ŞK)

328_{Ağar, 2006: 283 http://www.idare.gen.tr/agar-kamukurumlari.htm#_ftnref18 (erişim tarihi: 14.05.2015)} 329 _{Gözler, 2005: 185.}

330_{http://www.tccb.gov.tr/ddk/ddk45.pdf (erişim tarihi: 14.05.2015)} 331 _{Günday, 2011: 573.}

Dolayısıyla KDK, yukarıda sayılan bağımsız idari otoritelerin denetim ve gözetiminde faaliyet yürüten kamu veya özel hukuk tüzel kişilerinin tamamını inceleme ve araştırma alanına dahil edebilir. Kısaca, bir özel hukuk tüzel kişisinin KDK denetimine tabi olması için; kamunun ortak, sürekli ve kamusal bir ihtiyacını karşılaması ve bağımsız idari otoritelerin denetim ve gözetiminde faaliyet göstermesi yeterlidir.

Nitekim Kamu Denetçiliği Kurumunun kararları incelendiğinde, bankalara ilişkin inceleme ve araştırma yaptığı görülmektedir. Bu kapsamda; 14/01/2014 tarihinde Halk Bankası A.Ş.’ye, Bankadan alınan kredi sebebiyle şikayetçiden alınan dosya masrafının iadesine ilişkin tavsiye kararı verildiği görülmektedir.333

Yine, 20/02/2014 tarihli kararında, Türkiye Vakıflar Bankası T.A.O. hakkında yapılan şikayeti dikkate almış ve inceleme alanına dahil etmiştir. Kurum; şikayetçinin, Vakıflar Bankasından kredi kullanan Ş.Y' ye kefil olduğu ve adı geçen kişinin borcu ödememesi nedeniyle kendisinin borcu ödemek zorunda kaldığı bu nedenle mağdur olmasına ilişkin talebini334 _{her ne kadar yerinde görmeyip ret kararı vermiş olsa da, ayrıca kefil ile alacaklı}

arasında her ne kadar özel hukuktan doğan bir borç ilişkisi de olsa, yukarıda belirtilen gerekçelerle, şikayet konusunu inceleme alanına dahil ettiği görülmektedir.