Özel Efekt Nedir?

Bir filmdeki özel efekt, ekonomik olarak imkansız olan ya da gerçek nesnelerin kullanımının çok tehlikeli olduğu bir durumda, gerçekçiliğin bir yanılsamasını yaratmak amacı ile kullanılan herhangi bir teknik ya da cihazdır.

“Filmler gerçekte karışık değildir; bugüne kadar görmüş olduğumuz her özel efekt üç temel sinema ilkesinin birinden ya da bir kaçından türetilmiştir:

1 Numaralı İlke: Film sürekli olarak çekilmek zorunda değildir; her kare tek tek fotoğraflanabilir, sonra da sürekli bir hareketin bir parçasıymış gibi gösterilebilir. Bu film animasyonu sanatının tamamını mümkün kılan ‘sinematik sentez’ prensibidir. Filmi her seferinde tek kare olarak göstermek “stop-motion” çekim olarak adlandırılır.

2 Numaralı İlke: Maketler, minyatürler, resimler, çizimler maskeler ve makyaj, gerçeğinden ayırt edilemeyecek şekilde çekilebilir ve dublörler yerlerine geçtikleri oyunculardan ayırt edilemeyecek şekilde görüntülenebilir – en azından uzun çekimlerde. Bu, film yanılsaması prensibidir.

3 Numaralı İlke: Görüntüler sanki beraber çekilmişler gibi birlikte hareket edecek şekilde birleştirilebilir. Bu da birleşik çekim prensibidir.”45

Özel efekt, her biri yaratıcı güce sahip olsa da yapılanları anlamlandırmak açısından kısıtlı bir kavramdır.

“Özel efekt çalışmaları üç temele dayanır: 1) Filmin sürekli olarak (peş peşe) çekilmesi gerekmez, her bir çekim ayrı ayrı gerçekleştirilebilir. 2) Çizimler, resimler ve maketler gerçekmiş gibi görüntülenebilir. 3) Görüntüler birleştirilebilir.”46

45_{“Moving pictures are not complicated, really; every special effect you’ve ever seen derives} from one or more of only three basic cinematic principles:

Principle number 1. Film need not be shot continuously; each frame can be photographed individually, then projected as if it were part of a continuous movement. That’s the principle of cinematic synthesis, which makes possible the whole art of film animation. Exposing film one frame at a time is often called stop-motion photography.

Principle number 2. Models, miniatures, painting, drawing, masks, and makeup can be photographed in such a way that they will pass for reality, and stunt artists can be photographed so that they will pass for the actors for whom they are doubling – at least in long shots. This is the principle of film illusion.

Principle number 3. Images can be combined to move together as if they were photographed together. This is the principle of composite photography.” CULHANE, John, Special Effects In The Movies, First Edition, New York, Hilltown Press, 1981, s:6.

46 _{MONACO, James, Bir Film Nasıl Okunur?, Çeviren: Ertan Yılmaz, 1.Baskı, İstanbul,} Oğlak Yayıncılık, 2002, s:133.

1900’lü yılların ortalarından itibaren bilgisayar destekli sinema teknolojisi, canlandırmayı ve efektleri daha esnek hale getirmiştir. Artık bilgisayar daha önce elle gerçekleştirilen birçok işlemi tek başına ve aynı anda gerçekleştirebilme kapasitesine sahip olmuştur. Bu yönden de sinema günümüzde yaratıcılığın ve gelişimin en önemli göstergesi konumundadır. Efektler sadece yeni fikirleri yansıtmanın dışında kaydedilmiş görüntünün biçimiyle birlikte, gölgelendirmesini, rengini, derinliğini, aydınlatmasını değiştirme olanağı sağlar.

“Bu terim film prodüksiyonundaki sıradışı teknik yollarla elde edilen geniş bir görsel yelpazeyi kapsar. Özel efektler genellikle istenilen sonucun normal yollarla elde edilmesinin fazla pahalı, fazla tehlikeli ya da en basitinden imkânsız olduğu durumlarda kullanılır. Genel tanım orijinal film çekiminin yapılmasından hem öncesinde, hem de sonrasında yaratılan türde efektleri kapsar. Çekim yapılırken kamera önünde yaratılan ilk efekt türü genellikle mekanik efektler olarak bilinir ve sette mekanik olarak yaratılan çeşitli olay türlerine isnat etmektedir. Bu grup yağmur, kar ve sis gibi doğal olayların yaratılması ve her tür ve büyüklükteki yangın ve patlamaların prodüksiyonu ve maketlerin, robotların ve gerçek boyuttaki modellerin, özenle hazırlanmış makyaj efektlerin kullanımını kapsamaktadır.”47

Dijital teknoloji ile birlikte gerçekleştirilebilecek çekimlerin yerine bile görsel efektler kullanılabiliyor. Filmlerde birden çok görüntü aynı karede yansıtılabilir, optik özellikler kullanılarak derinlikler kazandırılabilir. Sadece filmlerin öyküleri değil bütçeleri de filmin yapımında önemlidir. Gelişen

47_{“The term refers to a broad range of imagery achieved by unusual technical means of film} production. Special effects are generally employed when the desired result is too expensive, dangerous, or simply impossible to achieve by normal means. The general definition includes both types of effects created before and after the creation of the original film footage. The first type of effects which are created in front of the camera when it is shooting are generally called mechanical effects and refer to various kinds of phenomena that are created mechanically on the set. This group would include the creation of natural phenomena such as rain, snow, and fog and the production of fire and explosions of any sort or size, the use of miniatures, robots, and life-size models, elaborate make-up effects.” GÜNEY, Tolga, “Cinematic Realism And Digital Special Effects In Hollywood Cinema”, (Bilkent University The Institute Of Fine Arts, Mayıs, 1996), s:4.

teknoloji birbirinden bağımsız çekim platformlarını tek bir sette izleyiciye yansıtmaya, aynı anda birçok mevsimi aktarmaya olanak tanımaktadır.

“ Görüntü hileleri, ya da özellikle Hollywood sinemasının kullandığı deyişle ‘visual effects’ (görsel efektler), optik (görme ile ilgili ama, daha çok kameraman ‘objektif’i ile, ‘mercekler’i ile ve kameramanın ‘yetenekleri’ ile, ayrıca film labaratuvarının sağladığı olanaklarla ilişkili), sayısal (dijital), mekanik, kimyasal, vb. uygulamalarla eldelenir ve genel olarak ‘special effects’ / özel efektler diye alınır. ”48

Sinemada anlatılanlar karşısında izleyici mesajın ne kadar aldatıcı olduğu konusunda veya anlamlandırma konusunda giderek körleşme tehdidi ile karşı karşıyadır. Son yıllarda seyirciye sunulan filmlerde gerçeklerden uzaklaşılarak, var olmayan gerçek-üstü mekânlar ve yaratıklar yansıtılmaya başlanmıştır. Giderek hâkim olan teknolojik bağımlılık, bireyleri doğallıktan uzaklaştırmakta ve bireyleri gerçek ile hayal arasında çelişkiye sürüklemektedir.