Ölçüt bağımlı ölçü araçlarının hazırlanması: Ölçüt bağımlı ölçü aracı
hazırlanırken öncelikle ele alınan özbakım becerisinin analizi yapılır. Bir beceriyi, “daha küçük alt basamaklara ayırma” demek olan beceri basamağındaki alt basamaklar üç yolla belirlenir:
Birinci yol: Ele alınan becerinin bellekten analiz edilmesi ve basamakların sıralanmasıdır.
İkinci yol: Ele alınan becerinin bizzat yapılması ve basamakların sıralanmasıdır.
Üçüncü yol: Beceriyi iyi yapan bir kişinin gözlenmesi ve basamakların sıralanmasıdır.
Beceri analizi: Tersine ve ileri zincirleme yöntemine göre yapılır. İleri zincirleme yöntemine göre beceri analizi yapılırken becerinin alt basamakları, yapılış sırasına göre önce yapılan basamaktan, sonra yapılan basamağa doğru sıralanır. Tersine zincirleme yöntemiyle beceri analizi yapılırken ise becerinin basamakları, yapılış sırasına göre en önce yapılandan en son yapılana göre sıralanır.
Pekiştireç Belirleme Formu Çocuğun adı:
Çocuğunuzun en çok tercih ettiği yiyecekleri, nesneleri, etkinlikleri ve duymaktan hoşlandığı sözleri aşağıda form üzerinde işaretleyiniz.
EN ÇOK SEVDİĞİ YİYECEK İÇECEKLER Çok sever Biraz sever
Bisküvi
EN ÇOK SEVDİĞİ NESNELER Çok sever Biraz sever
Top
EN ÇOK SEVDİĞİ ETKİNLİKLER
Televizyon izleme
Tablo1.1: Pekiştireç belirleme formu
Aşağıda çorap giyme becerisinin tersine ve ileri zincirleme yöntemlerine göre beceri analizleri yer almaktadır.
Çorap Giyme Becerisinin Beceri Analizleri
İleri zincirleme yöntemi Tersine zincirleme yöntemi
Çorabı tutar.
Her iki eliyle çoraba uzanır.
Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmakları dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Ayak bileğine kadar giydirilmiş çorabı giyer.
Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır.
Her iki elini başparmak içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Çorabı yukarı çeker.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Çorabı ayak ucuna getirir.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Topuğuna kadar giydirilmiş çorabı giyer.
Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır.
Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Elleriyle çorabı iki yana açar.
Çorabı topuğuna geçirir.
Çorabı yukarı çeker.
Çorabı giyer.
Çorabı bileğine kadar çeker.
Elleriyle çorabı iki yana açar.
Çorabı topuğuna geçirir.
Ayak parmaklarına geçirilmiş çorabı giyer. Her iki eliyle çorabın koncuna uzanır. Her iki elini başparmak içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Çorabı ayak bileğine kadar çeker.
Ellerini iki yana doğru açarak çorabı çeker.
Çorabı topuğuna geçirir. Çorabı yukarı çeker, çorabı giyer. Her iki elleriyle çorabın koncuna uzanır. Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak çorabın koncundan tutar. Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar. Çorabı ayak
parmaklarına doğru geçirir. Çorabı ayak bileğine kadar çeker. Çorabı topuğuna geçirir. Çorabı yukarı çeker .
Tablo:1.2: Çorap giyme becerisinin beceri analizleri
Ölçüt bağımlı ölçü araçları bildirimler, ölçüt ve sorular bölümünden oluşur. Analizi yapılan becerinin basamakları, ölçü aracının bildirimler bölümünü oluşturur. Ölçüt belirlenir.
Ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümü çocuğun yapabildiklerini yapabilmede kullanılan yönteme göre iki farklı şekilde düzenlenir. Çocuğun yapabildiklerinin belirlenmesinde tek fırsat yöntemi benimsenecekse, ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümünde sadece beceriyle ilgili ana yönerge ( beceriye sahip olan kişiye verildiğinde becerinin yapılmasını sağlayan yönerge ) yer alır.
Çorap Giyme Becerisinin Ölçü Aracı (Tek fırsat yöntemiyle performans belirlemek için)
BİLDİRİMLER Ölçüt Bağımsız
Çorabı tutar.
Her iki eliyle çoraba uzanır.
Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Çorabı ayak ucuna geçirir.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Çorabı giyer.
Çorabı bileğine kadar çeker.
Elleriyle çorabı iki yana açar.
Çorabı topuğuna geçirir.
Çorabı yukarı çeker.
Tablo1.3:Çorap giyme becerisinin ölçü aracı
Çocuğun yapabildiklerinde çoklu fırsat yöntemi belirlenecekse, ölçüt bağımlı ölçü aracının sorular bölümünde bağımsız, sözel ipucu, model olma, fiziksel yardım sütunları bulunur.
Resim 1.2: Çorabı iki yana açar, çorabı topuğuna kadar geçirir.
Çorap Giyme Ölçü Aracı
(Çoklu fırsat yöntemiyle performans belirlemek için) Ana yönerge çorabı giy.
BİLDİRİMLER Bağımsız Sözel
ipucu
Fiziksel yardım
Çorabı tutar.
İki eliyle çoraba uzanır.
Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirir, çorabı toplar.
Çorabı ayak ucuna getirir.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Çorabı giyer.
Çorabı bileğine kadar çeker.
Elleriyle çorabı iki yana açar.
Çorabı topuğuna geçirir.
Çorabı yukarı çeker.
Tablo 1.4:Çorap giyme ölçü aracı
Öğrencinin yapabildiklerinin belirlenmesi: Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin yapabildiklerini belirlemenin amacı; öğrencinin, becerinin basamaklarını ne kadar bağımsız olarak gerçekleştirdiğini saptamaktır.Tek fırsat yöntemiyle öğrencinin yapabildikleri belirlenirken öncelikle öğrencinin beceriyi gerçekleştirmesi için ortam düzenlenir. Örneğin; çorap giyme becerisi için ortam, yerde öğrencinin oturacağı bir minder, minderin önünde öğrencinin giyeceği çorap, öğrencinin kullandığı eli tarafında tek fırsat yöntemiyle yapabildiklerini belirlemeye yönelik çorap giyme becerisi ölçü aracı ile bir kalem bulunur.
Öğretmen ve öğrenci ortamda yerlerini aldıktan sonra öğretmen; çorap giyme ile ilgili bir çalışma yapacaklarını, çalışma sırasında öğrencinin yaptıklarını kayıt çizelgesine işaretleyeceğini ve çalışma bitiminde öğrencinin yemekten, yapmaktan ya da oynamaktan hoşlandığı ve çalışmadan önce belirlediği şeyi ona vereceğini ya da yapacaklarını söyler.
Daha sonra öğretmen öğrenciye beceriyle ilgili ana yönergeyi verir. Öğrencinin bağımsız olarak ve doğru gerçekleştirdiği basamaklar ölçüt bağımlı ölçü aracında ilgili basamağın karşısına doğru olarak kaydedilir. Öğrenci bir basamağı hatalı yaptığı ya da yapamadığında durdurulur ve bu beceri basamağından başlayarak izleyen basamaklar kaydedilir. Öğrenci, öğretmen tarafından sözel ipucu verildiğinde de beceri basamağını gerçekleştiremiyorsa, ölçüt bağımlı ölçü aracında ilgili basamağın karşısına fiziksel yardım sütununa kaydedilir.
Fiziksel yardım olarak kaydedilen beceri basamağında öğrencinin yapması gereken davranış, izleyen beceri basamaklarının gerçekleştirilmesi sırasında da yer alan bir davranışsa, öğrencinin beceride yapabildiklerinin belirlenmesi işine son verilir.
Uzun dönemli amaç ve alt amaçların oluşturulması: Beceri öğretimindeher zaman amaç, öğrenciyi o beceriyi bağımsız olarak yapar hâle getirmektir. Bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde alt amaçların oluşturulması öğrencinin beceride yapabildiklerini belirleme yöntemine göre farklılık gösterir. Tek fırsat yöntemine göre öğrencinin beceride yapabildikleri belirlendikten sonra öncelikle uzun dönemli amaçlar oluşturulur. Öğrencinin yapabildikleri ile uzun dönemli amaç arasında iki farklı sıra izlenir. Ele alınan beceri, temel özbakım becerilerinden biri ise öğrenci becerinin basamaklarından yarısından çoğunu bağımsız olarak yapamadığı beceri basamaklarıyla ilgili ilk alt amaçların
“Öğrenci fiziksel yardımda bulunulduğunda yapar.” şeklinde konması uygun olur. Ele alınan özbakım becerisin kazanılma sırasına bakıldığında daha üst sıralarda yer alıyorsa ve öğrenci taklit etme becerisine sahipse öğrencinin bağımsız olarak yapamadığı beceri basamakları ilk alt amaçlarına “Öğrenci model olduğunda yapar.” şeklinde konması uygun olabilir.
Amaçların düzenlenmesi: Öğrencinin beceride yapabildiklerine dayalı olarak ouşturulacak alt amaçlar, farklı yaklaşımlara göre düzenlenerek farklı yaklaşımlar oluşturulabilmektedir.
İleri zincirleme yaklaşımlarına göre amaçlar düzenlenirken öncebecerinin bütününü bağımsız olarak gerçekleştirmeye yönelik olarak uzun dönemli amaçlar konur. Daha sonra bu uzun dönemli
gerçekleştirilmesine yönelik olarak önce temel beceriden sonra yapılan temel beceriye doğru kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Her bir kısa dönemli amaca ulaşacak şekilde alt amaçlar, önce yapılan beceri basamağından sonra yapılan beceri basamağına doğru ve her beceri basamağının en fazla yardım içeren ipucu ile yapılmasından en az ipucu ile yapılmasını gerektirecek şekilde sıraya konur.
Tersine zincirleme yaklaşımına göre amaçlar düzenlenirken yine önce, becerinin bütününün bağımsız olarak gerçekleştirilmesine yönelik olarak uzun dönemli amaçlar konur. Daha sonra bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde, her bir temel becerinin bağımsız olarak gerçekleştirilmesine yönelik olarak en son yapılan temel beceriden en önce yapılan temel beceriye doğru kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Her bir kısa dönemli amaca ulaşacak şekilde alt amaçlar, önce yapılan beceri basamağından sonra yapılan beceri basamağına doğru ve her bir becerinin basamağının en fazla yardım içeren ipucu ile yapılmasından en az ipucu ile yapılmasını gerektirecek şekilde sıraya konur.
Tüm beceri yaklaşımına göre amaçlar düzenlenirken de yine becerinin bütününün bağımsız olarak gerçekleştirilmesine yönelik olarak uzun dönemli amaçlar konur. Daha sonra bu uzun dönemli amaca ulaşacak şekilde becerinin en fazla ipucu ile gerçekleştirilmesinden en az ipucu ile gerçekleştirilmesine doğru ve becerinin bütününü içeren kısa dönemli amaçlar oluşturulur. Daha sonra bu kısa dönemli amaçları gerçekleştirecek şekilde her bir beceri basamağı için öğretim amaçları, önce yapılandan sonra yapılana doğru sıralanır.
Öğrencinin Çoklu Fırsat Yöntemiyle Yapabildikleri
Bildirimler Öğrencinin Çoklu Fırsat Yöntemiyle
Yapabildiklerinin Belirlenmesi
Her iki eliyle çorabı tutar.
Her iki eliyle çoraba uzanır.
Her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Çorabı ayak ucuna getirir.
Çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Çorabı giyer.
Çorabı bileğine kadar çeker.
Elleriyle çorabı iki yana açar.
Çorabı topuğuna geçirir.
Çorabı yukarı çeker.
Bağımsız
Sözel ipucu
Tablo:1.5 :Öğrencinin çoklu fırsat yöntemiyle yapabildikleri
İleri Zincirleme Yaklaşımına Göre Amaçların Düzenlenmesi
Uzun dönemli amaç : Öğrenci bağımsız olarak çorabı giyer.
Kısa dönemli amaçlar:
Örenci bağımsız olarak çorabı tutar.
Öğrenci bağımsız olarak çorabı ayak parmaklarına geçirir.
Öğrenci bağımsız olarak çorabı giyer.
Öğretim Basamakları
1. Öğretim Oturumu 2. Öğretim Oturumu 3. Öğretim Oturumu Öğrenci, beceri basamağını
bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.
Öğrenci, model olunduğunda parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı tutar.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde çorabı ayak bileğine kadar çeker.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde her iki elinin başparmağı içerde diğer elleriyle çorabı iki yana açar.
Öğrenci, model olunduğunda
2.Öğretim Oturumu 2. Öğretim Oturumu 2. Öğretim Oturumu Öğrenci, sözel ipucu
verildiğinde parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı ayak bileğine kadar geçirir.
Öğrenci, başparmaklar içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabı toplar.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı ayak ucuna geçirir.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde çorabı elleriyle iki yana doğru açar.
Öğrenci, sözel ipucu
3. Öğretim Oturumu 3. Öğretim Oturumu 3. Öğretim Oturumu
Öğrenci, bağımsız olarakparmaklarını birbirine doğru hareket ettirir, çorabı toplar.
Öğrenci, beceri basamağını bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.
Tablo 1.6 :Öğretim basamakları
Tüm beceri yaklaşımına göre amaçların düzenlenmesi:
Öğretim basamakları:
Resim 1.3:Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde çorabı bileğine kadar çeker.
Öğretim oturumu:
(Öğrenci, bu beceri basamağını bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.)
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Öğrenci, model olunduğunda parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde çorabı ayak ucuna geçirir.
Öğrenci, model olunduğunda çorabı parmaklarına geçirir.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde çorabı bileğine kadar çeker.
Öğrenci, model olunduğunda elleriyle çorabı iki yana açar.
Öğretim oturumu:
(Öğrenci, bu beceri basamağını bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.)
Öğrenci, her iki elinin başparmağı içerde diğer parmaklar dışarıda olacak şekilde çorabın koncundan tutar.
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı ayak ucuna geçirir.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı parmaklarına geçirir.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı bileğine kadar çeker .
Öğrenci, sözel ipucu verildiğinde elleriyle çorabı iki yana doğru açar.
1. Öğretim oturumu
(Öğrenci, bu beceri basamağını bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.)
Öğrenci, bağımsız olarak parmaklarını birbirine doğru hareket ettirerek çorabı toplar.
Öğrenci, bu beceri basamağını bağımsız olarak yaptığı için amaç konmaz.
Öğrenci, bağımsız olarak elleriyle çorabı iki yana doğru açar.
Öğrenci, bağımsız olarak çorabı topuğuna kadar geçirir.
Öğretim planlarının hazırlanması: Öğrencinin bir beceride yapabildiklerinin belirlenmesi uzun dönemli ve alt amaçların oluşturulması ve alt amaçların düzenlenmesinden sonra öğrencinin gerçekleştiremediği ilk alt amaçtan başlayarak öğretim planlarının hazırlanması gerekmektedir. Öğretim planında öğrencinin yapabilme düzeyi, öğretim amacı, öğretim amacının gerektirdiği araç gereçler, öğretim ortamı ve kullanılacak pekiştireçler yer almalıdır. Beceri öğretiminde kullanılan beceri işlem süreçleri sabit bekleme süreli ipucu, davranış öncesi ipucu, ipucunun sistematik olarak artırılması ve ipucunun sistematik olarak geri çekilmesi işlem süreçleridir.
İpucu: Belli bir uyaranın varlığında (ayırt edici uyaran) öğrenciye neyi nasıl yapacağının hatırlatılmasıdır. İpucu kullanımının iki önemli ilkesi vardır.
İlk olarak öğrenciye bir davranışı yapması için ipucu verilmeden önce davranışın yapılmasını sağlayacak uyaran ortamda bulunmalıdır.
İkinci olarak ipuçları mümkün olduğu kadar kısa sürede ortamdan çekilmelidir.
Fiziksel yardım: Öğrencinin belli bir uyaranın ( ayırt edici uyaran) varlığında bir beceri basamağını yapmasını sağlamak amacıyla öğretmenin öğrenciyle birlikte beceri basamağının tamamını yapması ve ne yapması gerektiğini söyleyene kadar değişen ve elle yapılan yardımdır.
Model olma: Bir kişinin yaptığı hareketi gözleyerek ve taklit ederek yapma ve öğrenmedir. Beceri öğretiminde model olmanın kullanılabilmesi için öğrencinin taklit etme becerilerine sahip olması gerekir.
Sözel ipucu: Öğretmenin öğrencinin yapmasını istediği davranışı sözel olarak ifade etmesidir.