3.2.1.10. Kuru Ağırlık (%): Her parselde 4. ve 6. salkımlardan alınan meyvelerde yaş ağırlıkları belirlendikten sonra bu meyveler 80 0
C sıcaklığa sahip inkübatörde ağırlıkları sabitleninceye kadar kurutulmuş ve tekrar tartılmıştır. Kuru ağırlık miktarı, yaş ağırlık miktarına oranlanarak kuru madde miktarı belirlenmiştir.
BULGULAR VE TARIġMA 4.1. Ortalama Meyve Sayısı
Denemede uygulamalara göre pazarlanabilir ortalama meyve sayısı 21,06 adet/ bitki ile 31,76 adet/bitki arasında değişmiştir. Beyaz gölgeleme uygulamasında gölgeleme arttıkça pazarlanabilir ortalama meyve sayısı artmıştır. En yüksek pazarlanabilir meyve sayısı beyaz % 55 gölgeleme uygulamasından elde edilmiştir. Yeşil gölgelemede ise gölgeleme oranı arttıkça pazarlanabilir meyve sayısı azalış göstermiştir. Kontrole göre mukayese edildiğinde beyaz renkli gölgeleme materyallerinin tamamında pazarlanabilir ortalama meyve sayısı daha yüksek gerçekleşmiş, yeşil gölgeleme uygulamasında ise %15 ve % 35 gölge uygulaması daha yüksek sonuç vermiştir. Gölge uygulamaları arasındaki fark 0,05 düzeyinde istatiksel olarak önemli bulunmuştur. Gölge uygulamalarına bağlı olarak ortalama meyve sayısı değerleri Tablo 4.1 ’de verilmiştir.
Çalışmada beyaz gölge tülü kullanımı hem yeşil gölge tülüne göre, hem de kontrole göre meyve sayısında artış sağlamıştır. Beyaz % 35-55 gölge oranları en yüksek meyve sayısını vermiştir. Domateste gölge tüllerinin kullanılmasının meyve sayısını arttırdığı değişik araştırıcılar tarafından da ifade edilmektedir. El-Gizawy ve ark., 1993 ile Naraghi ve Lotfi, 2010, gölgelemenin domateste meyve sayısını arttırdığını ve maksimum meyve sayısının %35 gölgelemede elde edildiğini belirtmektedirler. Benzer şekilde Adam ve ark., 2002, gölgelemenin domateste meyve sayısını arttırdığını ortaya koymuşlardır. Gölgelemenin domateste meyve sayısı üzerine etkisi ile ilgili çalışmada elde edilen sonuçlar literatürle benzerlik göstermektedir. Ayrıca sıcak dönemde gerek örtü altında ve gerekse açık alanda
gölgelemenin domateste meyve sayısı üzerine olumsuz etkisi ile ilgili herhangi bir literatüre de rastlanmamıştır.
Tokat’ta özellikle Ağustos ayında yüksek hava sıcaklıkları bu dönemde oluşan çiçeklerde döllenmeyi olumsuz yönde etkilemekte ve meyve tutumunda sorunlar yaşanmaktadır. Gölge tülü kullanımı bu dönemde sözü edilen olumsuzluğu ortadan kaldırıcı bir etki göstermiştir. Meyve sayısının gölgeleme yapılan parsellerde daha yüksek olması kanaatimizce bu durumdan kaynaklanmaktadır.
Tablo 4.1 Ortalama Meyve Sayıları ( Adet/Bitki )
Gölge Rengi Gölgeleme Oranı (%) Meyve Sayısı (Adet/bitki)
BEYAZ 15 29,39 ab 35 31,51 a 55 31,76 a YEġĠL 15 29,99 a 35 26,33 ab 55 21,06 b Kontrol 0 28,14 ab
İstatistiksel önem düzeyi *
*: Uygulamalar arasındaki farklılıkların 0,05 düzeyinde önemli olduğunu ifade eder.
4.2. Meyve Ağırlığı
Denemede uygulamalara göre ortalama meyve ağırlığı 158,37 gr/meyve ile 131,22 gr/meyve arasında değişmiştir. Yeşil gölgeleme uygulamasında ortalama meyve ağırlığı en yüksek %15 gölgelemeden elde edilirken, beyaz gölge uygulamasında ortalama meyve ağırlığı en yüksek %35 gölgeleme uygulamasından elde edilmiştir. Kontrole göre mukayese edildiğinde beyaz renkli gölgeleme materyallerinin tamamında ortalama meyve ağırlığı daha yüksek gerçekleşmiş, yeşil gölgeleme uygulamasında ise %15 ve % 35 gölge uygulaması daha yüksek sonuç vermiştir. Gölge uygulamaları arasındaki fark 0,05 düzeyinde istatiksel olarak
önemli bulunmuştur. Gölge uygulamalarına bağlı olarak ortalama meyve ağırlığı değerleri Tablo.4.2’ de verilmiştir.
Denemede gölge uygulaması meyve ağırlığı üzerine olumlu etki yapmakla beraber gölge şiddeti arttıkça meyve ağırlığının azaldığı görülmektedir. Domates yetiştiriciliğinde gölgelemenin meyve ağırlığını arttırdığı ancak artan gölge şiddetine bağlı olarak meyve ağırlığının azaldığı değişik araştırıcılar tarafından da ifade edilmektedir (El- Gizawy ve ark., 2003). Araştırıcıların buldukları bu sonuçlar denemde elde edilen bulgularla bir paralellik göstermektedir. Bununla beraber Wada ve ark., 2006, topraksız tarımda domates yetiştiriciliğinde gölgelemenin meyve ağırlığının önemli bir etkisinin olmadığını bununla beraber gölgeleme şiddeti arttıkça meyve ağırlığının azaldığını belirtmektedirler. Wada ve arkadaşlarının bu sonuçları deneme sonuçları ile kısmen de olsa uyuşmamaktadır. Bu durumun çalışmanın yürütüldüğü koşulların yetiştiriciliğin yapıldığı dönemin farklılığından kaynaklandığı kanaatindeyiz. Genel bir yargı olarakta ışık şiddetinin ışık şiddetinin çok yüksek olmadığı zamanlarda yapılacak gölgelemeler bitkinin yeterli ışık almasını engelleyeceğinden kantitatif özellilerde düşüşler görülebilir.
Tablo 4.2 Ortalama Meyve Ağırlıkları (gram /meyve) Gölge Rengi Gölgeleme Oranı (%) Meyve Ağ.
BEYAZ 15 154,47 a 35 155,79 a 55 148,48 ab YEġĠL 15 158,37 a 35 145,69 ab 55 131,22 b Kontrol 0 142,16 ab
İstatistiksel önem düzeyi *
*: Uygulamalar arasındaki farklılıkların 0,05 düzeyinde önemli olduğunu ifade eder. 4.3. Pazarlanabilir Verim
Denemede pazarlanabilir toplam verim 7,74 ton/da ile 13,92 ton/da arasında değişmiştir. Beyaz gölge uygulamasında en yüksek verim %35 gölgelemeden elde edilirken, yeşil gölge uygulamasında en yüksek verim %15 gölge uygulamasından elde edilmiştir. Kontrole göre mukayese edildiğinde beyaz renkli gölgeleme materyallerinin tamamında pazarlanabilir verim daha yüksek gerçekleşmiş, yeşil gölgelemede ise %15’ lik gölge uygulaması daha yüksek sonuç vermiştir. Gölge uygulamaları arasındaki fark 0,05 düzeyinde istatiksel olarak önemli bulunmuştur. Gölge uygulamalarına bağlı olarak pazarlanabilir verim değerleri Tablo.4.3’ de verilmiştir.
Domateste gölge uygulamasının pazarlanabilir verimde önemli artışlar sağlandığını ortaya koyan çalışmaların yanı sıra gölgelemenin etkisinin olmadığını veya olumsuz etkisinin olduğunu savunan araştırmalarda mevcuttur. Burada gölgelemenin hangi mevsimde yapıldığı, gölgeleme yapılan dönemde radyasyon düzeyi ve gölgeleme materyalinin renk gölge oranı önem kazanmaktadır. Nitekim bizim çalışmamızda beyaz renkli gölge uygulaması daha iyi sonuç verirken yeşil renkli gölgelemede %15 gölgelemede daha etkili olmuştur Kittas ve ark., (2009), gölgelemenin domateste % 50’ ye varan oranlarda artış sağladığı; Lorenzo ve ark., (2003), gölgelemenin %10’ luk bir artış sağladığı; Abdel-Mawgoud, 1996, ise %30 gölgelemede pazarlanabilir verim artarken % 40 gölgelemede pazarlanabilir verimin azaldığını; El-Gizawy ve ark., 1993, ise gölgelemenin pazarlanabilir verimi arttırdığını ve en iyi sonucun %35 gölgelemeden elde edildiğini belirtmektedirler. Bu sonuçlar bizim çalışmamızda elde edilen sonuçları desteklemektedir. Bununla beraber Callojen-Ferre ve ark., 2009; Wada ve ark., 2006 gölgelemenin verimde azalmaya yol açtığını yada etkisinin olmadığını belirtmektedirler. Deneme sonuçları ile uyuşmayan bu bulgular kanaatimizce araştırma koşullarının farklılığından kaynaklanmaktadır.
Tablo 4.3 Pazarlanabilir Toplam Verim (ton/da)
Gölge Rengi Gölgeleme Oranı (%) Toplam verim
BEYAZ 15 12,76 a 35 13,92 a 55 13,19 a YEġĠL 15 13,31 a 35 10,83 ab 55 7,74 b
Kontrol 0 11,21 ab
İstatistiksel önem düzeyi *
*: Uygulamalar arasındaki farklılıkların 0,05 düzeyinde önemli olduğunu ifade eder. 4.4. Iskarta Verim
Denemede ıskarta verim uygulamalara bağlı olarak farklılıklar göstermiş, ancak bu farklılıklar istatiksel olarak önemli çıkmamıştır. En yüksek ıskarta verim %12,35 ile gölgelemenin yapılamadığı kontrol parsellerinden elde edilirken en düşük ıskarta verim %7,48 ile %15 yeşil renkli gölgelemeden elde edilmiştir. Gölge oranları arttıkça ıskarta verim artış göstermiştir. Gölgeleme ıskarta verimin düşmesinde etkili olmuştur. Gölgeleme uygulamalarına bağlı olarak ıskarta verim (%) Tablo.4.4’ deverilmiştir.
Denemede gölgeleme uygulaması yapılan parsellere göre gölgeleme yapılmayan parsellerde ıskarta meyve verimi daha yüksek çıkmıştır. Domateste gölgelemenin ıskarta meyve verimi üzerine etkisini araştıran çalışmalara rastlanamamıştır. Kontrol parselinde en yüksek ıskarta meyve veriminin elde edilmesinin yanı sıra, gölgeleme oranı arttıkça ıskarta verim artmıştır. Bu durum bitkilerin güneş ışığından yeterli yaralanamamasından ve meyvenin yeterli beslenememesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Kontrol parselinde de ıskarta verimin yüksek çıkmasının nedeni meyvelerin direk güneş ışınlarına maruz kalarak güneş yanıklığı, çatlama gibi fizyolojik bozuklukların görülmesidir.
Tablo 4.4. Iskarta Verim (%)
Gölge Rengi Gölgeleme Oranı (%) Iskarta verim (%) BEYAZ 15 8,61 35 10,07 55 9,71 YEġĠL 15 7,48 35 9,64 55 10,78 Kontrol 0 12,35
İstatistiksel önem düzeyi ö.d.
ö.d. : Uygulamalar arasındaki farklılıkların önemli olmadığını ifade eder. 4.5. Kuru Ağırlık
Denemede uygulamalara göre meyve kuru ağırlığı % 5,09 ile % 6,07 arasında değişmiştir. Beyaz gölgelemede meyve kuru ağırlığı %35’e kadar artarken, %55 gölgelemede meyve kuru ağırlığı azalış göstermiştir. Yeşil gölgelemede ise gölgeleme oranı arttıkça kuru ağırlık azalış göstermiştir. En yüksek meyve kuru ağırlığı gölgelemenin yapılmadığı kontrol uygulamasından elde edilmiştir. Gölgeleme uygulamaları arasındaki farklılıklar istatiksel olarak önemli bulunmamıştır. Gölgeleme uygulamalarına bağlı olarak meyve kuru ağırlıkları (%) Tablo.4.5’ teverilmiştir.
Domateste gölge uygulamasının meyvede kuru ağırlık üzerine etkisi ile ilgili literatür bilgisi bulunmamaktadır. Ancak gölgelemenin domates yapraklarının kuru madde miktarına etkisini inceleyen El-Gizawy ve ark., 2003, gölgelemenin yaprakta kuru madde miktarını azalttığını belirtmektedirler. Gölgelemenin meyvede veya yaprakta kuru madde veya kuru ağırlıkta kontrole göre azalışa neden olması fotosentez aktivitesinin ışık miktarına bağlı olarak azalmış olacağı ve bunun da assimilat birikimini azalttığı düşünülmektedir.
Tablo 4.5. Kuru Ağırlık (%)
Gölge Rengi Gölgeleme Oranı (%) Kuru Ağırlık (%)
BEYAZ 15 5,45 35 5,66 55 5,19 YEġĠL 15 5,99 35 5,75 55 5,09 Kontrol 0 6,07
İstatistiksel önem düzeyi ö.d.