Örgütsel Bağlılığı Etkileyen Faktörler

Örgütsel bağlılığı etkileyen faktörler, genel olarak kişisel, örgütsel ve örgüt dışı olmak üzere üç grupta incelenir (Türker, 2010: 51).

Kişisel Faktörler: Örgütsel bağlılığı etkileyen kişisel faktörler; yaş, eğitim

düzeyi, medeni durum, kişilik, cinsiyet ve değerlerdir.

Yaş: Genel olarak çalışanların yaşı ilerledikçe, alternatif iş olanaklarının

yitirilmesi endişesiyle örgüte zorunlu bir bağlılık duygusu ile bağlandıkları belirlenmiştir (Türker, 2010: 53). Yaş küçüldükçe örgüte olan güven ve bağlılık azalır. Çünkü örgüt içinde oluşan sosyal ortamda insani ilişkilerin gelişebilmesi, yaşları birbirine yakın çalışanlar arasında daha kolay olacak; yaş farkının fazla olması ise arzulanan sosyal ortamın oluşmasına olumsuz etki edecektir (Başyiğit, 2006: 44). Ayrıca kişinin bilgi ve tecrübesi arttıkça inisiyatif kullanma, sorumluluk alma ve bağımsız hareket etme gibi durumlarda daha rahat hareket etmekte ve davranmaktadır. Bu şekilde bir hareket ağı ise çalışanların örgütteki durağan ve monoton olan çalışma durumunu değiştirerek işi benimsemesini ve işletmeye olan bağlılığını artırmaktadır.

Eğitim Düzeyi: Eğitim düzeyi ve örgütsel bağlılık ilişkisi karmaşık bir yapıya

sahiptir. Birey ile örgütün beklentileri karşılama durumuna göre farklılık gösterir (Cingöz, 2006: 120). Bu bağlamda eğitim düzeyi yükseldikçe örgütsel bağlılığın arttığı ve azaldığı bulgularına sahip araştırmalar bulunmaktadır.

Medeni Hal: Örgütsel bağlılığı etkileyen kişisel özelliklerden bir diğeri medeni

haldir. Bekâr bir birey ile evli bir bireyin ihtiyaç ve maddi imkân noktaları aynı olmayacaktır ve evli bireyin finansal ihtiyacı, yükü elbette daha fazladır. Bu sebeple evli bir bireyin devamlılığı ile bekâr bireyin devamlılığı aynı değildir. Evli bireylerde bu faktör daha yüksek ve devamlılık daha fazladır (Erdoğmuş, 2006: 57).

Kişilik: Örgütsel bağlılığı etkileyen diğer bir kişisel özellik ise kişiliktir.

Araştırmalar çalışanın işletme ile arasındaki örgütsel bağlılık, çalışma verimi ve performansında kişiliğin çok önemli bir faktör olduğunu ortaya koymuştur.

Cinsiyet: Örgütsel bağlılığı etkileyen kişisel özelliklerden bir diğeri olan

cinsiyet ile örgüte bağlılık arasında tutarlı bir ilişki bulunmaktadır. Yapılan bir çok araştırmada kadınların örgütsel bağlılıklarının erkeklerin örgütsel bağlılıklarından daha fazla olduğu bulunmuştur. Kadınların erkeklere nazaran yetkilendirilme ve terfi durumlarında daha fazla çalışmaları onların kuruma karşı bağlılıklarını ve performanslarını artırabilmektedir.

Değerler: Bireyin özellikle iş hayatını etkileyen değerleri, örgütsel bağlılığı

etkilemektedir. Bireyin iş hayatına ilişkin değerleri onun çalışmaya ilişkin olumlu veya olumsuz yargıları, bireyin çalışma amaçları veya çalışmaya olan bakış açısı olarak düşünebilir. Çalışma değerleri yüksek olan çalışan, boşa vakit geçirmek yerine çok çalışmaya, yeteneksizliğe karşı beceri kazanmaya, savurganlığa karşı tutumlu olmaya, emek harcamadan elde ettiği kazanç yerine kendi emeği sonucu elde ettiği kazanca üstün değer verir ve çalışmaya karşı olumlu bir yaklaşım sergiler.

Ancak yukarıda izah edilen kişisel faktörlerin tek başlarına ele alınması yanlış sonuçların ortaya çıkmasına sebep olabilir. Yapılan araştırmalara göre bağlılık faktörünü etkileyen unsurlar bağlılık düzeyini belirlemede yetersiz olabilmektedirler. Bu sebeple kişisel faktörlerin örgütsel bağlılık düzeyleri araştırılırken çalışanın iş beklentilerinin de ele alınmasında fayda bulunmaktadır (Cingöz, 2006: 121).

Örgütsel Faktörler: Örgütsel bağlılığı etkileyen diğer bir faktör örgütsel

faktörlerdir. Bunları örgütsel adalet, ödüllendirme, maaş ve ücret düzeyleri, işin niteliği, aidiyet, takım ruhu gibi etkenler olarak açıklayabiliriz. Ayrıca ast-üst ilişkileri, ilerleme ve kariyer olanakları, bireyin ihtiyaçlarına önem verme ve denetim ilişkileri de örgütsel faktörler içerisinde değerlendirilebilir (Cingöz, 2006: 121). Örgütsel bağlılığı etkileyen en önemli faktör ücrettir. Kar amacı gütmeyen kuruluşlar hariç hemen hemen bütün işletmeler ücret karşılığında işlerini yaptırır (Gürkan, 2006: 36). İşin niteliği ve önemi örgütsel bağlılığı etkileyen bir diğer önemli faktördür. İşin önemi, örgütte veya dış çevrede, insanların yaşamları üzerindeki etkisi olarak ifade edilmektedir (Ekinci, 2006: 40). Örgütsel bağlılığı etkileyen faktörlerden bir diğeri de örgüt kültürüdür. Örgüt kültürü, örgütü diğer işletmelerden ayıran, farklılaştıran, kendine has değerlerini ortaya koyan değer ve sembollerdir. Örgüt kültürü, işlerin yapılış şekillerini ve örgütü etkileyen özelliklerin çalışanlarca paylaşılan algılarını içermektedir. Örgüt kültürü, örgüt üyelerinin düşünce ve davranışlarını şekillendiren inanç ve değerler (Dinçer, 1998: 347-348) olarak örgüt içi inançlara ve değerlere bağlılığı gerektirir (Başyiğit, 2006: 57). Örgütsel bağlılığı yüksek olan bir işletme, güçlü bir örgüt kültürüne sahiptir. Dolayısıyla örgüt kültürü, iş görenin hedefleri ve örgütün hedefleri arasında bir köprü işlevi görerek örgütsel bağlılığı etkilemektedir (Tiryaki, 2005: 132).

Bununla birlikte örgütün büyüklüğü, imajı, esnek çalışma saatleri, yönetim mekanizması, ücret yönetimi, kariyer imkânları gibi etkenler de örgütsel bağlılığı etkileyen faktörlerdir (Cingöz, 2006: 122). Örgütsel bağlılığı etkileyen bir değişken olarak örgütsel adalet ve çalışma arkadaşlarıyla olan ilişkiler unsurlarını da sıralayabiliriz (Tiryaki, 2005: 131).

Örgüt Dışı Faktörler: İşletmelerde örgütsel bağlılığı etkileyen bir diğer faktör

ise örgüt dışı faktörlerdir. Bunlar arasında farklı iş imkânları örgütsel bağlılığı etkileyen en önemli dış faktörlerdir. Alternatif iş olanakları olmaması çalışanın işletmeye bağlılığını artırır (Ekinci, 2006: 41).

Morrow ve Goetz‘e göre örgütsel bağlılığı etkileyen dışsal faktörler profesyonellik, yeni iş bulma olanağı, işsizlik oranı, ülkenin sosyo-ekonomik durumudur (Cengiz, 2001: 14).