Çalışanların örgütsel bağlılığına etkiyen çok sayıda faktör bulunmaktadır. Bu faktörler günümüze kadar çok defa çalışılmıştır. Bu araştırmalardan en çok kullanılanı örgütsel bağlılığı etkileyen faktörleri dört başlıkta toplayan yapılan çalışmadır. Bu çalışmayı Mowday ve arkadaşları yapmıştır. Bu faktörler şöyle sıralanabilir (Mowday vd.,1982; akt: Bülbül, 2007:24):
Kişisel Özellikler
İş Özellikleri
İş Deneyimi ve Çalışma Ortamına İlişkin Özellikler
Yapısal Özelliklerdir.
1.5.1. Kişisel Özellikler
Kişisel özelliklerin örgütsel bağlılık üzerindeki etkileri üzerinde bir çok çalışma yapılmıştır. Yapılan araştırmalarda kişisel özellik olarak; yaş, cinsiyet, eğitim seviyesi, medeni hal, örgütte çalışma süresi, pozisyonda bulunma süresi, algılanan yeterlilik ve ücret ele alınmıştır (Çırpan, 1999: 59; akt: Gürkan, 2006:34).
Yaş: Bir çok çalışmaya göre yaş faktörünün örgütsel bağlılık üzerinde etkisi
olduğu belirlenmiştir. Araştırmalara göre, çalışanın yaşı ilerledikçe işten ayrılma olasılığı düşmekte ve örgütsel bağlılık seviyesi artmaktadır. Bir başka deyişle, çalışanın yaşı arttıkça, işletmeden edineceği kazançlar artacak, mevcut pozisyonundan daha iyi pozisyonlarda çalışabilecek ve bu sebeplerden işletmeye bağlılığı da artacaktır.
Cinsiyet: Cinsiyet faktörü ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişki net olarak belirlenememiştir. Bir kısım araştırma sonucuna göre, erkek çalışanların kadın çalışanlara kıyasla daha iyi pozisyonlarda yer almasından dolayı örgütsel bağlılıklarının yüksek olduğunu ileri sürse de, bir çok araştırma da, kadınların ailelerinde üstlendikleri rolü ön planda tuttuğundan dolayı, kariyer alanındaki rollerini arka plana attıklarını ve bu sebepten dolayı, örgütsel bağlılıklarının daha az olduğunu belirtmiştir.
Eğitim: Eğitim faktörüyle örgütsel bağlılık arasındaki ilişki negatif yönlüdür.
Buna göre, eğitim düzeyi yüksek çalışanlar daha yüksek beklentilere sahip olduğundan, işletmede bunların karşılanmaması durumunda alternatif iş imkanlarını araştırmaktadır. Aynı şekilde, eğitim düzeyi yüksek çalışanların mevcut işlerine alternatif iş imkanları daha çok olduğundan, mevcut işletmelerine karşı duydukları bağlılık daha az olmaktadır.
Medeni Hal: Yapılan araştırmalara göre, medeni hal faktörüyle örgütsel bağlılık arasında olumlu bir ilişki olduğu belirtilmiştir. Buna göre, evli çalışanlar bekarlara kıyasla daha fazla finansal yükümlülük üstlendiğinden, örgütsel bağlılıkları daha yüksektir.
Örgütte Çalışma Süresi: Yapılan araştırmalara göre, örgütte çalışma süresi
faktörüyle örgütsel bağlılık arasında olumlu bir ilişki bulunmaktadır. Bir başka deyişle, çalışanın örgütte çalışma süresi arttıkça, örgüte karşı duyduğu bağlılık seviyesi de artacaktır. Tıpkı yaş faktöründe olduğu gibi, çalışanın örgütte geçirdiği süre arttıkça, örgütten elde edeceği faydalar da artacak, potansiyel
terfi fırsatları elde edebilecek ve bu sebepten dolayı, örgüte duyduğu bağlılık da artacaktır.
Algılanan Yeterlilik: Algılanan yeterlilik faktörü ile örgütsel bağlılık kavramı
arasında olumlu bir ilişki olduğu düşünülmektedir. Buna göre, çalışanların işletmeden aldıkları geribildirimlerde başarılı olarak algılandıkları ölçüde ve gelişim imkanları sayısınca, örgütsel bağlılık seviyeleri artmaktadır.
Ücret: Yapılan araştırmalara göre, ücret faktörüyle örgütsel bağlılık kavramı
arasında olumlu bir ilişki olabileceği belirlenmiştir. Bir başka ifadeyle, çalışanların aldıkları ücret arttıkça, kendilerini işletme tarafından daha değerli bir yatırım olarak addederler ve bağlılık seviyelerini arttırırlar.
1.5.2. İş Özellikleri
İş özellikleri konusunda üç alt başlıktan söz edilmektedir. Bunlar; işin içeriği, beceri çeşitliliği ve özerklik.
İşin İçeriği: İşin içeriği, iş özellikleri modeli öğelerinin ortalaması olarak
hesaplanmaktadır. İşin içeriği ne kadar zengin olursa örgüte bağlılık düzeyi de artmaktadır (Çırpan, 1999:63; akt: Gürkan, 2006:37). Bir başka deyişle, çalışanın çalıştığı işte karşılaştığı güçlükler ne kadar artarsa, çalışan için kendini geliştirme fırsatları o kadar fazla olacaktır. Bu sebepten ötürü, çalışanın bağlılığı artacaktır.
Beceri Çeşitliliği: Yapılan araştırmalara göre, beceri çeşitliliği ve örgütsel
bağlılık arasında orta düzeyde bir ilişki söz konusudur.
Özerklik: Özerklik ve örgüte bağlılık arasında zayıf bir ilişki bulunmuştur
(Çırpan, 1999:63; akt: Gürkan, 2006:37).
1.5.3. İş Deneyimi ve Çalışma Ortamına İlişkin Özellikler
Yapılan araştırmalara göre, örgütsel bağlılığa etki eden faktörlerden birisi örgütte geçirilen süredir. Daha önceden de belirtildiği gibi, çalışanın bir örgütte toplam çalışma süresi arttıkça, o örgüte karşı bağlılığı da bu yönde artacaktır. Fakat, çalışan eğer toplam çalışma süresi içerisinde uzun yıllar aynı pozisyonda bulunmuş ise, bu kez bu çalışanın örgütsel bağlılığı aynı pozisyonda çalıştığı süreyle negatif ilişkili olacaktır. Bir başka deyişle, çalışan kendini geliştirme fırsatı bulmadan, aynı sorumluluğu uzun yıllar tekrar ettiğinde, örgüte karşı bağlılığı da o denli azalacaktır.
Bir başka etkiyen faktör, iş tatmini olup, örgütsel bağlılık üzerinde önemli etkiye sahiptir. Çalışan çalıştığı işletmede iş tatminine sahipse, bağlılık derecesi de artacaktır. Diğer faktörler arasında, yönetici ile ilişkiler, örgüt içinde bilgi paylaşımı yer almaktadır. Her iki faktörün de artması, çalışanın örgütsel bağlılık seviyesi arttırmaktadır.
Özetle, iş deneyiminde önem taşıyan işgörenin kendisidir. Ancak, çalışma ortamına ilişkin faktörler büyük ölçüde yöneticiden kaynaklanmaktadır. İşgörenlere tatmin ve bağlılık duygusu kazandıracak anlamlı ve yeni olanaklar sağlayan bir iş, adil ücret, iyi bir çalışma ortamı, öğrenme ve gelişme fırsatı ve saygı gibi faktörler, büyük ölçüde yöneticinin denetimindedir (Doğan ve Kılıç, 2007:52).
1.5.4. Yapısal Özellikler
Örgütsel bağlılığa etkiyen yapısal özellikler arasında örgütün kurumsallaşma derecesi, örgütün toplumdaki imajı, esnek çalışma saatleri, kariyer imkanları, sendikalaşma derecesi ve ücret politikaları yer almaktadır.