Bu bölümde bu araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda ulaşılan sonuçlar ve araştırma sonuçlarına bağlı önerilere yer verilmiştir.
Sonuçlar
Araştırma sonucunda elde edilen bulgular doğrultusunda aşağıda belirtilen temel sonuçlara ulaşılmıştır:
1. Araştırma kapsamında geliştirilen 5 alt boyut (şükran, umut, mizah, estetik ve mükemmelliğin takdiri, maneviyat) ve 20 maddeden oluşan Aşkınlık Ölçeği’nin 18-40 yaş arası örneklemde geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu bulunmuştur.
2. Aşkınlık Ölçeği puanlarının, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının önemli bir yordayıcısı olduğu bulunmuştur.
3. Aşkınlık Ölçeği puanlarının İyi Oluş Ölçeği puanlarını yordamasında KTG Ölçeği puanlarının kısmi aracılık gösterdiği bulunmuştur.
132
4. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği toplam puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği toplam puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda şükran ve umut alt boyutlarının anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
5. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği’nin olumlu duygular alt boyut puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği’nin olumlu duygular alt boyut puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda şükran, umut ve maneviyat alt boyutlarının anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
6. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği’nin bağlanma alt boyut puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği’nin bağlanma alt boyut puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda şükran, umut ve takdir alt boyutlarının anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
7. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği’nin olumlu ilişkiler alt boyut puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği’nin olumlu ilişkiler alt boyut puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda yalnızca şükran alt boyutunun anlamlı yordayıcı olduğu görülmüştür.
8. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği’nin anlam alt boyut puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği’nin anlam alt boyut puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda şükran ve umut alt boyutlarının anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
133
9. Aşkınlık Ölçeği alt boyut puanlarının İyi Oluş Ölçeği’nin başarı alt boyut puanını anlamlı şekilde yordadığı bulunmuştur. Aşkınlık Ölçeği’nin hangi alt boyutlarının İyi Oluş Ölçeği’nin başarı alt boyut puanının anlamlı yordayıcısı olduğunu belirlemek için yapılan analiz sonucunda şükran ve umut alt boyutlarının anlamlı yordayıcılar olduğu görülmüştür.
10. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının cinsiyete göre farklılaşmadığı bulunmuştur.
11. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının yaşa göre farklılaştığı, genç yetişkinlik dönemindeki (26-40 yaş) bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının yetişkinliğe geçiş dönemindekilerden (18-25 yaş) anlamlı olarak daha yüksek olduğu görülmüştür.
12. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin KTG Ölçeği puanlarının maruz kalınan risk faktörüne göre farklılaşmadığı, Aşkınlık Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının ise maruz kalınan risk faktörüne göre anlamlı olarak farklılaştığı bulunmuştur. Buna göre, anne veya baba kaybı yaşayan bireylerin hem Aşkınlık Ölçeği hem de İyi Oluş Ölçeği puanlarının ebeveynleri boşanan bireylere göre daha yüksek olduğu bulunmuştur.
13. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının risk faktörüne maruz kalınan yaşa göre farklılaşmadığı bulunmuştur.
14. Anne kaybı yaşamış bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği puanlarının annelerini kaybettikleri yaşa göre farklılaşmadığı bulunmuştur.
15. Baba kaybı yaşamış bireylerin Aşkınlık Ölçeği ve Kendini Toparlama Gücü Ölçeği puanlarının babalarını kaybettikleri yaşa göre farklılaşmadığı, ancak İyi Oluş
134
Ölçeği puanlarının farklılaştığı bulunmuştur. Buna göre 3-6 yaş arası baba kaybı yaşayan bireylerin İyi Oluş Ölçeği puanlarının, 7-11 yaş arası baba kaybı yaşayan bireylerin İyi Oluş Ölçeği puanlarından anlamlı olarak yüksek olduğu bulunmuştur. 16. Ebeveynleri boşanmış bireylerin Aşkınlık Ölçeği, KTG Ölçeği ve İyi Oluş Ölçeği
puanlarının ebeveynlerinin boşandıkları yaşa göre farklılaşmadığı bulunmuştur. 17. Risk grubunda olan ve olmayan bireylerin Aşkınlık Ölçeği puanlarının anlamlı
düzeyde farklılaşmadığı, fakat risk grubunda olmayan bireylerin İyi Oluş Ölçeği puanlarının risk grubundaki bireylere göre anlamlı olarak daha yüksek olduğu bulunmuştur.
Öneriler
Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara dayalı olarak sunulan öneriler aşağıda verilmiştir:
1. Bu araştırma kapsamında geliştirilen Aşkınlık Ölçeği’nin 18-40 yaş arası örneklem için geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu bulunmuştur. Bu ölçeğin farklı yaş grubundaki örneklemlere uyarlanmasının pozitif psikoloji ve karakter güçlerine ilişkin çalışmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
2. Bu araştırma kapsamında karakter güçleri sınıflamasında bir erdem olarak yer alan aşkınlık erdemine ilişkin bir ölçek geliştirme çalışması yapılmıştır. Pozitif psikoloji bağlamında bireylerin yeterlik ve güçlü yanlarını ortaya koymak ve geliştirmek adına diğer karakter erdemleri ya da güçlerine ilişkin ölçme aracı geliştirme çalışmalarının yapılması önemli görülmektedir.
3. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerde aşkınlık ve kendini toparlama gücünün iyi oluş üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Bundan sonraki araştırmalarda da ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin olumsuz psikolojik özellikleri ya da
135
psikopatolojilerine odaklanmak yerine, olumlu özelliklerine odaklanarak iyi oluşlarının geliştirilmesi yönünde çalışmalar yapılmasının faydalı olacağı düşünülmektedir.
4. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin iyi oluşları üzerinde özellikle şükran ve umut karakter güçlerinin etkili olduğu görülmektedir. Bu nedenle yaş farkı gözetmeksizin ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylere yönelik geliştirilecek şükran ve umut temelli psiko-eğitim programlarının bu bireyler üzerinde olumlu etkiler yapabileceği beklenmektedir.
5. Araştırma kapsamında ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerin cinsiyet, yaş, risk faktörüne maruz kalınan yaşa göre aşkınlık, kendini toparlama gücü ve iyi oluş değişkenlerinin farklılaşıp farklılaşmadığı incelenmiştir. Alanyazında bu karşılaştırmalara yönelik çok az sayıda çalışma bulunmaktadır. Bu nedenle, bu tip karşılaştırmaların incelendiği araştırmaların yapılmasının ebeveyn yoksunluğu risk faktörüne ilişkin yapıların daha iyi anlaşılmasına katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
6. Gerek alanyazında, gerekse bu araştırmada risk faktörleri arasında yapılan karşılaştırmalarda ebeveynlerin boşanmasının, ebeveyn kaybından daha olumsuz etkilere sahip olduğu göze çarpmaktadır. Bu etkinin nedenlerinin daha iyi anlaşılabilmesi için ebeveyn boşanması ve ebeveyn kaybı yaşayan bireyler üzerinde yapılan çalışmaların arttırılması gerekli görülmektedir.
7. Son yıllarda boşanan çift sayısında yaşanan artış, ebeveynleri boşanmış çocuk sayısının da artmasına yol açmaktadır. Buradan hareketle okul psikolojik danışmanlarının yaptıkları çalışmalarda bu risk faktörüne maruz kalan öğrencilerde şükran, umut, mizah, takdir, maneviyat gibi olumlu özelliklerini geliştirebilecek etkinliklere yer vermesinin risk faktörünün etkisini azaltacağı ve bu öğrencilerin iyi oluşlarına katkı sağlayacağı öngörülmektedir.
136
8. Ebeveyn yoksunluğu yaşayan bireylerde aşkınlık ve kendini toparlama gücünün iyi oluş üzerinde etkili olduğu bulunmuştur. Bu kavramların yalnızca ebeveyn yoksunluğu değil, farklı risk grupları üzerinde de çalışılmasının önemli bulgular ortaya çıkarabileceği düşünülmektedir.
9. Geçmiş araştırma bulguları risk faktörleri arasında yapılan karşılaştırmalarda ebeveynlerin boşanmasının, ebeveyn kaybından daha olumsuz etkilere sahip olduğunu göstermektedir. Bu nedenle gerek okul psikolojik danışmanlarının, gerekse aile evlilik danışmanlığı alanında çalışan psikolojik danışmanların ebeveynlerle yaptıkları görüşmelerde bu bilgiyi göz önünde bulundurmaları ve paylaşmalarının gerekli olduğu düşünülmektedir.
137
KAYNAKLAR
Akın, A. & Yalnız, A. (2015). Yakın İlişkilerde Minnettarlığı İfade Etme Ölçeği (YİMİEÖ) Türkçe Formu: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of
International Social Research, 8(37), 539-544.
Akman, Y.& Korkut, F. (1993). Umut ölçeği üzerine bir çalışma. Hacettepe Üniversitesi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 193-202.
Alev Arık, İ. (1991). Öğrenme psikolojisine giriş. İstanbul Üniversitesi.
Amato, P. R.& Anthony, C. J. (2014). Estimating the effects of parental divorce and death with fixed effects models. Journal of Marriage and Family, 76(2), 370-386.
Amato, P. R. & Keith, B. (1991a). Parental divorce and adult well-being: A meta- analysis. Journal of Marriage and the Family,53(1), 43-58.
Amato, P. R. & Keith, B. (1991b). Parental divorce and the well-being of children: A meta-analysis. Psychological Bulletin, 110(1), 26-46.
Amato, P. R.& Ochiltree, G. (1987). Child and adolescent competence in intact, one- parent, and step-families: An Australian study. Journal of Divorce, 10(3-4), 75-96. Amato, P. R.& Ochiltree, G. (1987). Interviewing children about their families: A note on
138
Amato, P. R. (1987). Family processes in one-parent, stepparent, and intact families: The child's point of view. Journal of Marriage and the Family, 49(2), 327-337.
Amato, P. R. (1993). Children's adjustment to divorce: Theories, hypotheses, and empirical support. Journal of Marriage and the Family,55(1), 23-38.
Amato, P. R. (2014). The consequences of divorce for adults and children: An update. Društvena İstraživanja: Časopis Za Opća Društvena Pitanja, 23(1), 5-24. Anastasi, A. (1982). Psychological testing.(6.b.). Macmillan: New York.
Appleton, J. J., Christenson, S. L., & Furlong, M. J. (2008). Student engagement with school: Critical conceptual and methodological issues of the construct. Psychology
in the Schools, 45(5), 369-386.
Arnau, R. C., Rosen, D. H., Finch, J. F., Rhudy, J. L.& Fortunato, V. J. (2007). Longitudinal effects of hope on depression and anxiety: A latent variable analysis. Journal of Personality, 75(1), 43-64.
Arnett, J. J. (2006). Emerging adulthood: Understanding the new way of coming of age. J. J. Arnett & J. L. Tanner (Eds.), Emerging adults in America: Coming of age in the
21st century içinde (ss. 3-19). Washington, DC, US: American Psychological
Association.
Atkinson, J. W. (1957). Motivational determinants of risk-taking behavior. Psychological
Review, 64(1), 359– 372.
Attepe, A. G. S. (2010). Anne baba kaybının çocuklar üzerindeki etkileri. Sosyal Politika
Çalışmaları Dergisi, 6(23), 23-28.
Bacanlı, H., İlhan, T.& Güngör, H. C. (2012). İlişkisel Mizah Envanterinin Türkçeye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve
139
Bannink, F. (2017). 201 Pozitif psikoloji uygulaması (E. Kökkılıç, Çev.). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi.
Baron, R. M.& Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182. Baumeister, R. F. & Leary, M. R. (1995). The need to belong: Desire for interpersonal
attachments as a fundamental human motivation. Psychological Bulletin, 117(1), 497-529.
Baumrind, D. (1998). Reflections on character and competence. Competence and
Character Through Life, 1-28.
Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve psikolojide ölçme: Klasik test teorisi ve uygulaması. Ankara: Pegem Akademi.
Beck, A. T., Rush, A. J.& Shaw, B. F. (1979). Cognitive therapy of depression. New York: Guilford.
Beck, A. T., Steer, R. A., Beck, J. S.& Newman, C. F. (1993). Hopelessness, depression, suicidal ideation, and clinical diagnosis of depression. Suicide and Life‐Threatening Behavior, 23(2), 139-145.
Beck, A. T., Ward, C. H., Mendelson, M., Mock, J., & Erbaugh, J. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of General Psychiatry, 4(6), 561-571.
Bedel, G. (2009). The validity and reliability study of the Turkish version of the Spirituality
Scale (Unpublished Doctoral Dissertation). İstanbul Bilgi University, Graduate
School of Sciences, İstanbul.
Bonanno, G. A.& Keltner, D. (1997). Facial expressions of emotion and the course of conjugal bereavement. Journal of Abnormal Psychology, 106(1), 126-137.
140
Bono, G., Emmons, R. A., & Mccullough, M. E. (2004). Gratitude in practice and the practice of gratitude. Positive Psychology in Practice, 464-481.
Bowlby, J. (1973). Attachment and loss: Separation (2.b.). New York: Basic.
Brady, C. P., Bray, J. H.& Zeeb, L. (1986). Behavior problems of clinic children: Relation to parental marital status, age and sex of child. American Journal of
Orthopsychiatry, 56(3), 399-412.
Breier, A., Kelsoe, J. R., Kirwin, P. D., Beller, S. A., Wolkowitz, O. M.& Pickar, D. (1988). Early parental loss and development of adult psychopathology. Archives of
General Psychiatry, 45(11), 987-993.
Brennan, E. J. (2017). Towards resilience and wellbeing in nurses. British Journal Of
Nursing, 26(1), 43-47.
Brooks, R.& Goldstein, S. (2001). Raising resilient children: Fostering strength, hope, and
optimism in your child. Lincolnwood: Contemporary.
Buckner, J. C., Mezzacappa, E., & Beardslee, W. R. (2003). Characteristics of resilient youths living in poverty: The role of self-regulatory processes. Development and
Psychopathology, 15(1), 139-162.
Butler, J. & Kern, M. L. (2016). The PERMA-Profiler: A brief multidimensional measure of flourishing. International Journal of Wellbeing, 6(3), 1-48.
Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı (10.b.). Ankara: Pegem Akademi.
Campbell-Sills, L., Forde, D. R., & Stein, M. B. (2009). Demographic and childhood environmental predictors of resilience in a community sample. Journal Of
141
Cantor, N. & Sanderson, C. (1999) Life task participation and wellbeing: the importance in taking part in daily life. D. Kahneman, E. Diener & N. Schwarz (Ed.) Wellbeing:
The Foundations of Hedonic Psychologyiçinde (ss. 230–243), New York: Russell
Sage.
Carver, C. S. & Scheier, M. F. (1990) Origins and functions of positive and negative affect – a control process view. Psychological Review,97(1), 19–35.
Cemaloğlu, N., Recepoğlu, E., Şahin, F., Daşcı, E.& Köktürk, O. (2012). Mizah Davranışları Ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Türk
Eğitim BilimleriDergisi, 10(4), 694-716.
Chan, D. W. (2013). Subjective well-being of Hong Kong Chinese teachers: The contribution of gratitude, forgiveness, and the orientations to happiness. Teaching
and Teacher Education, 32(1), 22-30.
Chochinov, H. M. (2006). Dying, dignity, and new horizons in palliative end‐of‐life, A
Cancer Journal For Clinicians, 56(2), 84-103.
Ciarrochi, J., Heaven, P. C., & Davies, F. (2007). The impact of hope, self-esteem, and attributional style on adolescents’ school grades and emotional well-being: A longitudinal study. Journal of Research in Personality, 41(6), 1161-1178.
Cimete, G. (2002). Yaşam sonu bakım: Ölümcül hastalarda bütüncü yaklaşım. Ankara: Nobel Tıp.
Cohen, R. J.& Swerdlik, M. (2009). Psychological assessment: An introduction to tests
and measurements. Boston: McGraw-Hill Higher Education.
Cohen, S. (2004). Social relationships and health. American Psychologist, 59(8), 676-684. Cohn, M. A., Fredrickson, B. L., Brown, S. L., Mikels, J. A.& Conway, A. M. (2009).
Happiness unpacked: Positive emotions increase life satisfaction by building resilience. Emotion, 9(3), 361-368.
142
Cohn, M. & Fredrickson, B. (2009) Broaden-and-build theory of positive emotions. S. Lopez (Ed.) The encyclopedia of positive psychology içinde (ss. 105–110). Chichester: Blackwell.
Çokluk, O., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli
SPSS ve LISREL uygulamaları. Ankara: Pegem.
Cole, P. M., Hall, S. E., & Hajal, N. J. (2008). Emotion dysregulation as a risk factor for psychopathology. Child And Adolescent Psychopathology, 2(1), 341-373.
Compton, W. C., & Hoffman, E. (2012). Positive psychology: The science of happiness
and flourishing.(2.b.). Belmont, CA: Wadsworth.
Comrey, A. L.& Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. (2.b.) New York: Lawrence Earlbaum.
Connor, K. M., & Zhang, W. (2006). Resilience: Determinants, measurement, and treatment responsiveness. CNS Spectrums, 11(12), 5-12.
Connor, K. M., Davidson, J. R., & Lee, L. C. (2003). Spirituality, resilience, and anger in survivors of violent trauma: A community survey. Journal of Traumatic
Stress, 16(5), 487-494.
Costa Jr, P. T., & McRae, R. R. (1992). Revised NEO Personality Inventory (NEO-PI-R)
and NEO Five-Factor Inventory (NEO-FFI) professional manual. Florida:
Psychological Assessment Resources.
Costello, A. B., & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical
Assessment, Research & Evaluation, 10(7), 1-9.
Coward, D. D. (1991, July). Self-transcendence and emotional well-being in women with advanced breast cancer. Oncology Nursing Forum Bildirileri, 18(5), 857-863.
143
Coward, D. D. (1996). Self-transcendence and correlates in a healthy population. Nursing
Research, 45(2), 116-121.
Craik, K. H., Lampert, M. D., & Nelson, A. J. (1996). Sense of humor and styles of everyday humorous conduct. Humor: International Journal of Humor Research.9(3-4), 273-302.
Crook, T.& Raskin, A. (1975). Association of childhood parental loss with attempted suicide and depression. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 43(2), 277. Csikszentmihalyi, M. (1990). Flow: The psychology of optimal performance. New York:
HarperCollins.
Csikszentmihalyi, M. (1997). Creativity: Flow and the psychology of discovery and
invention. New York: HarperCollins.
Csikszentmihalyi, M. (2002). Flow: The classic work on how to achieve happiness. New York: Random House.
Csikszentmihalyi, M. (2009). The promise of positive psychology. Psihologijske
Teme, 18(2), 203-211.
Cummings, E. M., & Davies, P. (1994). Children and marital conflict: The impact of
family dispute and resolution. Washigton: Guilford.
Çivitci, N., Çivitci, A., & Fiyakalı, C. (2009). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış olan ergenlerde yalnızlık ve yaşam doyumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri, 9(2), 493-525.
Çüm, S. & Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Journal of
144
Datu, J. A. D., & Mateo, N. J. (2015). Gratitude and life satisfaction among Filipino adolescents: The mediating role of meaning in life. International Journal for the
Advancement of Counselling, 37(2), 198-206.
Davidson, R. J. (2001) Toward a biology of personality and emotion. Unity of Knowledge:
the Convergence of Natural and Human Science, 935(1), 191–207.
Davydov, D. M., Stewart, R., Ritchie, K., & Chaudieu, I. (2010). Resilience and mental health. Clinical Psychology Review, 30(5), 479-495.
Dawson, D. A. (1991). Family structure and children's health and well-being: Data from the 1988 National Health Interview Survey on Child Health. Journal of Marriage
and the Family, 53(3), 573-584.
Dayıoğlu, B. (2008). Üniversite giriş sınavına hazırlanan adaylarda psikolojik sağlamlık:
Öğrenilmiş güçlülük, algılanan sosyal destek ve cinsiyet rolü. (Yayınlanmamış
yüksek lisans tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankarahttps://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
De Koning, E., & Weiss, R. L. (2002). The relational humor inventory: Functions of humor in close relationships. American Journal of Family Therapy, 30(1), 1-18. DeBerard, M. S., Spielmans, G., & Julka, D. (2004). Predictors of academic achievement
and retention among college freshmen: A longitudinal study. College Student
Journal, 38(1), 66-80.
Delaney, C. (2003). The spirituality scale: Development, refinement and psychometric testing of an instrument to assess the human spiritual dimension. Journal of Holistic
Nursing, 23(2), 168-171.
Delgado, C. (2005). A discussion of the concept of spirituality. Nursing Science
145
Demirci, İ. (2017). Huzurlu ve mutlu yaşamın değerler ve karakter güçleri bağlamında
karma bir araştırmayla incelenmesi (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Marmara
Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, https://tez.yok.gov.tr/UlusalTez Merkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
Demirci, İ., Ekşi, H., Dinçer, D. & Kardaş, S. (2017). Beş boyutlu iyi oluş modeli: PERMA ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. The Journal of Happines
& Well-Being, 5(1), 60-77.
DeVellis, R. F. (2016). Scale development: Theory and applications (26.b.). Washigton: Sage.
Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575.
Diener, E., & Oishi, S. (2000). Money and happiness: Income and subjective well-being across nations. E. Diener & E. M. Suh (Ed.) Culture and subjective well-being içinde (ss.185-218). London: MIT.
Diener, E., & Seligman, M. E. (2002). Very happy people. Psychological Science, 13(1), 81-84.
Diener, E., Emmons, R. A., Larsen, R. J. & Griffin, S. (1985) The Satisfaction with Life Scale. Journal of Personality Assessment,49(1), 71–5.
Diener, E., Sapyta, J. J., & Suh, E. (1998). Subjective well-being is essential to well-being.
Psychological Inquiry,9(1), 33–37.
Diener, E., Suh, E. M., Lucas, R. E. & Smith, H. L. (1999). Subjective well-being: Three decades of progress. Psychological Bulletin, 125(2), 276-302.
146
Diessner, R., Solom, R. D., Frost, N. K., Parsons, L., & Davidson, J. (2008). Engagement with beauty: Appreciating natural, artistic, and moral beauty. The Journal of
Psychology, 142(3), 303-332.
Dryfoos, J. G. (1990). Adolescents at risk: Prevalence and prevention. New York: Oxford University.
Dunavold, P. (1997). Happiness, hope, and optimism. https://intranet.newriver.edu/images/ stories/library/Stennett_Psychology_Articles/Happiness_Hope__Optimism.pdf sayfasından erişilmiştir.
Duran, N. O.& Tan, Ş. (2013). Minnettarlık ve yaşam amaçları yazma çalışmalarının öznel iyi oluşa etkisi. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(40), 154-166. Dursun, A. (2015). Anne babası boşanmış ergenlerin öznel iyi oluşunu artırma
programının etkinliğinin incelenmesi (Master's thesis), Eskişehir Osmangazi
Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/ tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
Ekman, P. (2003) Emotions revealed: Recognizing faces and feelings to ımprove
communication and emotional life. New York: Henry Holt.
Ellermann, C. R.& Reed, P. G. (2001). Self-transcendence and depression in middle-age adults. Western Journal of Nursing Research, 23(7), 698-713.
Ellison, C. W. (1983). Spiritual well-being: Conceptualization and measurement. Journal
of Psychology and Theology, 11(4), 330-338.
Emery, R. E. & Forehand, R. (1996). Parental divorce and children's well-being: A focus on resilience. R.J. Haggerty, L.R. Sherrod, N. Garmezy & M.Rutter (Ed.). Stress,
risk and resilience in children and adolescents: Processes, mechanisms, and interventions içinde (ss. 64-99). New York: Cambridge University.
147
Emhan, A. & Çayır, C. (2010). Girişimcilerin stres ile başedebilmesinde tinsel değerlerin etkisi. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 24(2), 101-120.
Eminagaoglu, N. (2006). Güç kosullarda yasayan sokak çocuklarinda dayaniklilik (saglamlik). (Yayinlanmamis Doktora Tezi), Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İzmir.https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
Emmons, R. A.& Crumpler, C. A. (2000). Gratitude as a human strength: Appraising the evidence. Journal of Social and Clinical Psychology, 19(1), 56-69.
Emmons, R. A.& McCullough, M. E. (2003). Counting blessings versus burdens: An experimental investigation of gratitude and subjective well-being in daily life. Journal of Personality and Social Psychology, 84(2), 377.
Emmons, R. A.& Shelton, C. M. (2002). Gratitude and the science of positive psychology. Handbook of Positive Psychology, 18(1), 459-471.
Emmons, R. A. (2004). Gratitude. C. Peterson & M.E.P. Seligman (Ed.). Character
strengths and virtues: A handbook and classification içinde (ss.553-568). New
York: Oxford University.
Erkuş, A. (2011). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin.
Eryılmaz, A. (2014). Üniversite öğrencileri için geliştirilen Öznel İyi Oluşu Artırma