4. ARAŞTIRMA BULGULARI VE TARTIŞMA
4.2. Öğretmenlerin Beslenme Alışkanlıkları
4.2.17. Öğretmenlerin fast food içeceklerini tercih durumları
Özçelik ve Sürücüoğlu (1998)’da yaptıkları bir çalışmada tüketicilerin hızlı hazır yemek restoranlarında en az tercih ettiği yiyecekler sırasıyla midye tava ve kokoreç, en çok tercih edilenin ise et döner olduğunu belirlemişlerdir.
Sürücüoğlu ve Çakıroğlu (2000) Ankara üniversitesinde lisans öğrenimi yapan öğrencilerin batı tarzı ve geleneksel hızlı hazır yiyecekleri tercih durumlarını saptamak için yaptıkları bir araştırmada; erkek ve kız öğrenci grubunda ilk sırada tercih edilen ürünün etli pide, ikinci sırada kız öğrencilerde patates kızartması erkek öğrencilerde ise et döner olduğu bulunmuştur.
Çizelge 4.42. (Devamı)
İçecek İçecek Erkek Kadın Toplam
1.Tercih 2 5 7
2.Tercih 3 5 8
3.Tercih 8 11 19 Toplam 13 21 34 Konserve meyve suları
Puan 20 36 56
1.Tercih 1 8 9
2.Tercih 5 8 13 3.Tercih 5 11 16 Toplam 11 27 38 Sade gazoz
Puan 18 51 69 1.Tercih 6 16 22 2.Tercih 5 16 21 3.Tercih 10 27 37 Toplam 21 59 80 Süt
Puan 38 107 145
1.Tercih 4 4 8
2.Tercih 2 11 13 3.Tercih 3 19 22 Toplam 9 34 43 Sütlü içecekler
Puan 19 53 72 1.Tercih 15 32 47 2.Tercih 13 42 55 3.Tercih 12 28 40 Toplam 40 102 142 Neskafe
Puan 83 208 291
1.Tercih 48 89 137 2.Tercih 39 64 103 3.Tercih 13 27 40 Toplam 100 180 280 Ayran
Puan 235 422 657
Çizelge 4.42. (Devamı)
İçecek İçecek Erkek Kadın Toplam
1.Tercih 1 3 4 2.Tercih 4 2 6 3.Tercih 6 9 15 Toplam 11 14 25 Turşu suları
Puan 17 24 41
1.Tercih 12 27 39 2.Tercih 19 59 78 3.Tercih 27 54 81
Toplam 58 140 198
Taze meyve suları
Puan 101 253 354
1.Tercih - 2 2 2.Tercih 4 7 11 3.Tercih 3 5 8 Toplam 7 14 21 Tropikal içecekler
Puan 11 25 26
Çizelge 4.42’de fast food içecekleri tercih durumları incelendiğinde;
öğretmenler tarafından en çok tercih edilen içeceğin ayran (657 puan) olduğu görülmektedir. Bunu sırasıyla kola (369 puan), taze meyve suyu (354 puan), neskafe (291 puan), soda (158 puan), süt (145 puan) izlemektedir.
Cinsiyet durumuna göre değerlendirildiğinde her iki cinste de en çok tercih edilen içecek ayran (Erkek 235 puan, Kadın 422 puan), ikinci olarak tercih edilen içeceğin kola (Erkek 131 puan, Kadın 238 puan) ve üçüncü tercih edilen ise taze meyve suyu olduğu (Erkek 101 puan, Kadın 253 puan) bulunmuştur.
Sürücüoğlu ve Çakıroğlu (2000)’nun 414 erkek ve 472 kız olmak üzere 886 öğrenci üzerinde yaptıkları bir çalışmada, öğrencilerin daha çok geleneksel restoranlara gittikleri ve en çok tercih ettikleri içeceklerin başında kola olmak üzere sırasıyla ayran, hazır meyve suyu, diyet kola ve renkli meşrubatlar olduğunu belirlemişlerdir.
Özçelik ve Sürücüoğlu (1998)’nun 187 erkek ve 213 kadın olmak üzere 400 kişi üzerinde yaptıkları bir çalışmada hızlı hazır yemek restoranlarında en çok tercih edilen içeceklerin sırasıyla, kola, ayran, taze sıkılmış meyve suyu, çay ve renkli meşrubat olduğunu belirlemişlerdir.
4.3. Öğretmenlerin Beslenme Bilgisi
Bu bölümde öğretmenlerin beslenme sorularına verdikleri cevaplar, beslenme bilgi düzeyleri ve öğretmenlerin bazı değişkenlere göre beslenme bilgi düzeyleri bu bölümde verilmiştir.
4.3.1. Öğretmenlerin beslenme sorularına verdikleri cevaplar
Araştırma kapsamına alınan öğretmenlerin beslenme hakkındaki bilgilerine göre dağılımları çizelge 4.43’te görülmektedir.
Çizelge 4.43. Öğretmenlerin beslenme hakkındaki bilgileri
Bilmeyen Doğru Bilen
Yanlış
bilen Toplam Beslenme bilgisi soruları C
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
İstatistik
E 64 50 37 28.91 27 21.09 128 100.00 Proteinin yapı taşı olan öğe
nedir ? K 98 38.74 114 45.06 41 16.2 253 100.00
x2: 9.270 SD: 2 P<0.01 E 46 35.94 27 21.09 55 42.97 128 100.00
Hangisi yaşam için gerekli
azotu bulunur? K 82 32.41 82 32.41 89 35.18 253 100.00
x2: 5.485 SD: 2 P>0.05 E 29 22.66 58 45.31 41 32.03 128 100.00
Hangisi saf karbonhidrattır?
K 39 15.42 128 50.59 86 33.99 253 100.00
x2: 3.081 SD: 2 P>0.05 E 26 20.31 87 67.97 15 11.72 128 100.00
Hangisi suda eriyen
vitamindir? K 36 14.23 181 71.54 36 14.23 253 100.00
x2: 2.482 SD: 2 P<0.05 E 14 10.94 83 64.84 31 24.22 128 100.00
A vitamini en çok hangisinde
vardır? K 19 7.51 194 76.68 40 15.81 253 100.00
x2: 6.016 SD: 2 P<0.05 E 4 3.13 114 89.06 10 7.81 128 100.00
Hangisi kalsiyum açısından
zengindir? K 6 2.37 239 94.47 8 3.16 253 100.00
x2: 4.343 SD: 2 P>0.05 E 21 16.41 37 28.9 70 54.69 128 100.00
En çok kalori veren hangisidir?
K 17 6.72 83 32.81 153 60.47 253 100.00
x2: 8.894 SD: 2 P<0.05
Çizelge 4.43. (Devamı)
Bilmeyen Doğru
Bilen Yanlış
bilen Toplam Beslenme bilgisi soruları C
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
İstatistik
E 18 14.06 41 32.03 69 53.91 128 100.00 Protein en çok hangi besinde
bulunur? K 24 9.49 93 36.76 136 53.75 253 100.00
x 2.155 SD: 2 P>0.05 E 14 10.94 86 67.19 28 21.87 128 100.00
Demir en çok hangi besinde
bulunur? K 19 7.51 193 76.28 41 16.21 253 100.00
x2:3.622 SD: 2 P>0.05 E 20 15.63 85 66.4 23 17.97 128 100.00
D vitamini en çok hangi
besinde bulunur? K 21 8.3 188 74.31 44 17.39 253 100.00
x2: 4.994 SD: 2 P>0.05 E 20 15.63 42 32.81 66 51.56 128 100.00
Posa en çok hangi besinde
bulunur? K 12 4.74 79 31.23 162 64.03 253 100.00
x2: 14.259 SD: 2 P<0.01 E 23 17.97 43 33.59 62 48.44 128 100.00
Hangisi Doymamış yağdır?
K 33 13.04 113 44.67 107 42.29 253 100.00
x2: 4.670 SD: 2 P>0.05 E 40 31.25 46 35.94 42 32.81 128 100.00
Günlük enerji ihtiyacı ne
kadardır? K 57 22.53 77 30.43 119 47.04 253 100.00
x2: 7.405 SD: 2 P<0.05 E 8 6.25 114 89.06 6 4.69 128 100.00
Kemik ve dişlerin gelişiminde
hangi mineral görev yapar? K 6 2.37 231 91.31 16 6.32 253 100.00
x2: 3.921 SD: 2 P>0.05 E 38 29.69 37 28.91 53 41.40 128 100.00
İnsan kanında oksijeni taşıyan
öğe hangisidir? K 65 25.69 73 28.85 115 45.46 253 100.00
x2: 0.818 SD: 2 P>0.05 E 5 3.91 118 92.18 5 3.91 128 100.00
İyot eksikliğinde hangi hastalık
görülür? K 10 3.95 231 91.31 12 4.74 253 100.00
x2: 0.141 SD: 2 P>0.05 E 17 13.28 60 46.88 51 39.84 128 100.00
Diş eti kanaması hangisinin
yetersizliğinde görülür? K 26 10.28 101 39.92 126 49.8 253 100.00
x2: 3.467 SD: 2 P>0.05 E 19 14.84 86 67.19 23 17.97 128 100.00
Hangisi hipertansiyonda
yasaklanır? K 24 9.49 198 78.26 31 12.25 253 100.00
x2: 5.519 SD: 2 P>0.05 E 28 21.88 85 66.4 15 11.72 128 100.00
Kan kolesterolü yüksek bir
kişiye hangisi önerilmez? K 37 14.62 182 71.94 34 13.44 253 100.00
x2: 3.186 SD: 2 P>0.05 E 35 27.34 76 59.38 17 13.28 128 100.00
Yetersizliğinde körlük
oluşturan vitamin hangisidir? K 43 17 177 69.96 33 13.04 253 100.00
x2: 5.883 SD: 2 P>0.05 E 14 10.94 98 76.56 16 12.5 128 100.00
Diş çürümesinde etkili yiyecek
hangisidir? K 15 5.93 210 83.00 28 11.07 253 100.00
x2: 3.389 SD: 2 P>0.05
Çizelge 4.43. (Devamı)
Bilmeyen Doğru Bilen
Yanlış
bilen Toplam Beslenme bilgisi soruları C
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
İstatistik
E 3 2.34 111 86.72 14 10.94 128 100.00 Kilo vermenin en iyi yolu
hangisidir? K 1 0.4 226 89.33 26 10.27 253 100.00
x2: 3.175 SD: 2 P>0.05 E 11 8.59 51 39.85 66 51.56 128 100.00
Yiyecek guruplarında en
besleyici olan hangisidir? K 12 4.74 130 51.38 111 43.88 253 100.0
x2: 5.552 SD: 2 P>0.05 E 60 46.88 45 35.16 23 17.96 128 100.0
İnsan kanında şeker ne kadar
olmalıdır? K 110 43.48 116 45.85 27 10.67 253 100.00
x2: 5.968 SD: 2 P<0.05 E 17 13.28 88 68.75 23 17.97 128 100.00
İnsan vücudunun alması
gereken yağ türü hangisidir? K 14 5.53 209 82.61 30 11.86 253 100.00
x2: 10.647 SD: 2 P<0.01
Çizelge 4.43’te öğretmenlerin beslenme konusunda bilgileri irdelendiğinde;
öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun bazı beslenme sorularına doğru cevap verdikleri görülecektir. Öğretmenlerin büyük çoğunlukla doğru cevap verdikleri sorular; Hangisi kalsiyum açısından zengindir? (Erkek %89.06, Kadın %94.47), kemik ve dişlerin gelişiminde hangi mineral görev yapar?
(Erkek %89.06, Kadın %91.31), İyot eksikliğinde hangi hastalık görülür?
(Erkek %92.18, Kadın %91.31), Kilo vermenin en iyi yolu hangisidir (Erkek %86.72, Kadın %89.33).
Öğretmenlerin en fazla oranda yanlış bildiği sorular; Azot, kalori, protein, posa, oksijen taşıyan öğe ile ilgili sorulardır. Erkek öğretmenlerin
%42.97’si, kadın öğretmenlerin %35.18’i yaşam için gerekli azotu; erkek öğretmenlerin %54.69’u kadın öğretmenlerin %60.47’si en çok kalori veren besini; erkek öğretmenlerin %53.91’i kadın öğretmenlerin %53.75’i proteinin en çok bulunduğu besini; erkek öğretmenlerin %51.56’sı, kadın öğretmenlerin %64.03’ü posayı en çok içeren besini; erkek öğretmenlerin
%41.40’ı kadın öğretmenlerin %45.46’sı insan kanında oksijen taşıyan öğeyi yanlış bilmişlerdir.
Çizelgeden görüleceği gibi öğretmenlerin diş çürümesinde etkili olan yiyeceği ve hipertansiyonda yasaklanması gereken besin konusunda yeterli bilgiye sahip oldukları anlaşılmaktadır. Erkek öğretmenlerin %76.56’sı, kadın öğretmenlerin %83’ü diş çürümesinde etkili olan besini; erkek öğretmenlerin %67.19’u, kadın öğretmenlerin %78.26’sı hipertansiyonda yasaklanması gereken besini doğru olarak bilmişlerdir.
Öğretmenlerin beslenme bilgileri ile cinsiyetleri arasında yapılan khi kare (x2) analizi sonuçlarına göre; erkek ve kadın öğretmenler arasında, proteinin yapı taşı olan öğeyi, posanın en çok bulunduğu besini, insan vücudunun alması gereken yağ türünü (P<0.01), A vitamini en çok bulunduran besini, en çok kalori veren besini, günlük enerji ihtiyacını, insan kanında bulunması gereken şeker miktarını bilme durumları (P<0.05) açısından farklılıklar istatistiksel olarak önemli bulunmuştur (Çizelge 4.43).
Hacıbeyoğlu (1976) öğretmenlerin beslenme bilgi düzeylerini saptamak amacıyla yaptığı araştırmasında, ilkokul öğretmenlerinin beslenme konusunda yeterli bilgiye sahip olmadığını; özellikle besin değeri yüksek yiyecek seçimi, yiyeceklerde bulunan vitamin ve minerallerle, çocuk beslenmesi konularında yetersiz olduklarını belirlemiştir. Ayrıca öğretmenlerin yiyeceklerin faydaları ve besin değerleri hakkında da yeterli bilgilerinin bulunmadığını saptamıştır.
Köksal ve Kırlı (1988) ilköğretim okullarında görevli öğretmenlerin beslenme düzeyini saptamak amacıyla yaptıkları çalışmada; öğretmenlerin
%38’inin kendi günlük enerji gereksinimlerini, %90’ının C vitamininden zengin yiyecek grubunu, %66’sının diş eti kanamasına yol açan vitamin yetersizliğinin seçiminde doğru yanıt verdiklerini ortaya koymuşlardır.
4.3.2. Öğretmenlerin beslenme bilgi düzeyleri
Öğretmenlerin beslenme bilgi düzeylerine göre dağılımları çizelge 4.44’te görülmektedir.
Çizelge 4.44. Öğretmenlerin beslenme bilgi düzeyleri
Erkek Kadın Toplam Bilgi düzeyleri
Sayı % Sayı % Sayı %
Yetersiz 10 7.81 4 1.58 14 3.67
Yeterli 95 74.22 177 69.96 272 71.39
İyi 23 17.97 72 28.46 95 24.94
Toplam 128 100.00 253 100.00 381 100.00 x2 : 12.949 SD: 2 P<0.01
Çizelge 4.44’te öğretmenlerin bilgi düzeylerine göre dağılımları genel olarak incelendiğinde öğretmenlerin %71.39’unun yeterli, %24.94’ünün iyi,
%3.67’sinin yetersiz düzeyde beslenme bilgisine sahip oldukları görülmektedir.
Çizelgeyi cinsiyete göre ele alırsak; erkek öğretmenlerin %74.22’si kadın öğretmenlerin %69.96’sı yeterli beslenme bilgisine sahiptir. İyi beslenme bilgisine sahip kadın öğretmenlerin (%28.46), erkek öğretmenlerden (%17.97) daha yüksek olduğu çizelgeden görülmektedir. Erkek öğretmenlerin ortalama beslenme bilgi puanı 40.69±0.926, kadın öğretmenlerin 45.58±0.645’tir. Cinsiyete göre öğretmenlerin beslenme bilgi puanları değişmektedir. Bu durum istatistik olarak da önemli bulunmuştur (P<0.01).
Hacıbeyoğlu (1976) öğretmenlerin beslenme bilgisini saptamak amacıyla yaptığı araştırmasında öğretmenlerin %12’sinin yetersiz, %57’sinin orta,
%29’unun iyi, %2’sinin ise yeterli beslenme bilgisine sahip olduğunu, kadın öğretmenlerin puanlarının erkek öğretmenlerin puanlarından daha fazla olduğunu saptamıştır.
Köksal ve Kırlı (1988) ilkokul öğretmenlerinin beslenme bilgisini saptamak amacıyla yaptıkları araştırmada öğretmenlerin beslenme konusunda bilgilerinin yeterli olmadığını belirlemişlerdir.
Sürücüoğlu (1986) çalışan evli kadınlar üzerinde yaptığı araştırmasında kadınların %46.51’inin iyi ve çok iyi, % 43.26’sının yeterli, %10.23’ünün yetersiz düzeyde beslenme bilgisine sahip olduklarını bulmuştur.
Taşdemir (1990) öğretmen, ebeler ve öğrenciler üzerinde yaptığı araştırmada toplam 30 soruda %50’nin üzerinde doğru bilinen soru sayısını öğretmenlerde 22, ebelerde 24 öğrencilerde ise bu sayının toplam 25 soruda 1 olduğunu saptamıştır. Bu çalışmada beslenme bilgisi ile ilgili temel sorulara verilen doğru yanıtlarda dikkati çekenin öğretmenlerle ebelerin beslenme bilgi düzeylerinin çok farklı olmadığını, önemli eksikleri olduğunu belirtmiştir.
4.3.3. Öğretmenlerin bazı değişkenlere göre beslenme bilgi düzeyleri Araştırma kapsamına alınan öğretmenlerin beslenme bilgi düzeyleri açıklayıcı değişkenlere göre dağılımları çizelge 4.45’te olduğu gibidir.
Çizelge 4.45. Öğretmenlerin bazı değişkenlere göre beslenme bilgi düzeyleri
Yetersiz Yeterli İyi Genel Toplam Açıklayıcı değişken
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % İstatistik Vücut ağırlığı
Zayıf - - 8 72.73 3 27.27 11 100.00 Normal 11 4.17 187 70.83 66 25.00 264 100.00 Hafif şişman 2 2.27 63 71.59 23 26.14 88 100.00 Şişman 1 5.55 14 77.78 3 16.67 18 100.00 Toplam 14 3.67 272 71.39 95 24.94 381 100.00
x2 : 1.909 SD. 6 P>0.05
Yaş grupları (yıl) 21-29 yaş 2 4.55 35 79.55 7 15.90 44 100.00 30 -39 yaş 6 3.62 106 63.86 54 32.53 166 100.00 40 -49 yaş 5 3.10 124 77.02 32 19.88 161 100.00 50 ve üzeri 1 10.00 7 70.00 2 20.00 10 100.00 Toplam 14 3.67 272 71.39 95 24.94 381 100.00
x2 :10.799 SD: 6 P>0.05
Meslek süreleri
1- 5 4 6.45 46 74.19 12 19.36 62 100.00 6 –10 2 2.44 57 69.51 23 28.05 82 100.00 11- 15 1 1.52 42 63.64 23 34.84 66 100.00 16 -20 1 1.59 49 77.78 13 20.63 63 100.00 21 ve üzeri 6 5.56 78 72.22 24 22.22 108 100.00 Toplam 14 3.68 272 71.39 95 24.93 381 100.00
x2 : 9.782 SD: 8 P>0.05
Medeni durum
Evli 10 2.99 235 70.36 89 26.65 334 100.00 Bekar 4 8.51 37 78.72 6 12.77 47 100.00 Toplam 14 3.67 272 71.39 95 24.93 381 100.00
x2 : 7.000 SD:2 P<0.05
Çizelge 4.45’ten açıklayıcı değişkenlere göre beslenme bilgi düzeyleri incelendiğinde; en yüksek oranda yetersiz ve yeterli beslenme bilgisine sahip olan grup şişman öğretmenlerde bulunmuştur (%5.55; %77.78). İyi beslenme bilgi düzeyi en yüksek grup vücut ağırlığı zayıf (%27.27) olanlardır.
Yaş grupları dikkate alındığında; beslenme bilgi düzeyi en yetersiz olan
%10.00 oranıyla 50 yaş ve üzeri grup olup en yüksek yeterli beslenme bilgi düzeyine sahip olan %79.55 oranıyla 21-29 yaş grubu; en yüksek iyi
beslenme bilgi düzeyine sahip olan %32.53 oranıyla 30-39 yaş grubundaki öğretmenlerdir.
Meslek sürelerine göre çizelge 4.45’e bakıldığında; en yüksek yeterli beslenme bilgi düzeyi 16-20 yıl arasında çalışan öğretmenlerde görülmektedir (%77.78), bunu sırasıyla 1-5 yıl çalışan (%74.19), 21 yıl ve üzeri çalışan (%72.22) 6-10 yıl çalışan (%69.51) ve 11-15 yıl çalışan öğretmenler (%63.64) izlemektedir. En yüksek oranda iyi beslenme bilgisine sahip öğretmenler 11-15 yıl çalışan gruptadır (%34.84).
Evli öğretmenlerin %70.36’sının yeterli, %26.65’inin iyi, %2.99’unun yetersiz; bekar öğretmenlerin %78.72’sinin yeterli, %12.77’sinin iyi,
%8.51’inin yetersiz beslenme bilgi düzeyine sahip oldukları belirlenmiştir.
Her iki öğretmen grubu arasında vücut ağırlığı, yaş grupları ve meslek süreleri ile beslenme bilgi puanları arasındaki fark önemsiz (P>0.05);
medeni durum ile beslenme bilgi puanları arasındaki fark istatistiksel açıdan önemli (P<0.05) bulunmuştur.
Hacıbeyoğlu (1976) öğretmenler üzerinde yaptığı araştırmasında;
öğretmenler arasında en yüksek doğru cevabı mesleki tecrübesi 21-30 yıl arasında bulunanların verdiğini saptamıştır. Mesleki tecrübe arttıkça bu konularda bilgi düzeyinin de arttığını belirtmiştir.
Taşdemir (1990) öğretmen ve ebelerin beslenme bilgi ve tutumlarını saptamak amacıyla yaptığı araştırmasında hizmet yılı 11-20 yıl olan öğretmenlerin beslenme tutumunun en iyi olduğunu, hizmet yılı 10 yılın altında ve 21 yıldan fazla olanlarda bu olumlu tutumlarının azaldığını saptamıştır.