Çocukların kent planlaması ve kentsel korumaya katılımlarını içeren

Çocukların kent planlaması ve kentsel korumaya katılımına ilişkin yürütülen çalışmalara bakıldığında 1970’li yıllardan günümüze kadar UNESCO, UNICEF, AB ve çeşitli sivil toplum kurumlarının desteğiyle bir çok projenin gerçekleştirildiği görülmektedir. Çizelge 2.5’de bu projelere yer verilmiştir.

Çizelge 2.5: Çocukların kent planlaması ve kentsel korumaya katılımlarını içeren uluslararası çalışmalar

Çocukların planlama ve korumaya katılımlarını içeren uluslararası çalışmalar UNESCO 1970 Çocukların Çevre Algısı

AB 1994 Çocuklara ve Kültüre İlişkin Konsey UNESCO ve UNICEF 1996 Çocuk Dostu Şehirler

UNESCO 1996 Şehirlerde Büyümek

UNESCO 1997 Çocukları Kent Planlamasına Katmak İçin Katılımcı Projeler

UNESCO 2000 İnsan Yerleşimlerinde Çocuk Katılımı UIA 2002 21.Dünya Mimarlık Kongresi

UNESCO 2005 Çocuk Katılımında İnternetin Kullanımı

Bu çalışmaların en önemlisi gelecekteki projelere ışık tutan bir program olması nedeniyle önem kazanan “Children’s Perception of the Environment”dır (Çocukların Çevre Algısı Projesi). Proje bir şehir plancısı olan Kevin Lynch tarafından 1970- 1975 yılları arasında UNESCO desteğiyle Arjantin, Avustralya, Meksika ve Polonya’daki toplam dokuz yerleşmede yürütülmüştür. Programın amacı; çocukların kendi etraflarındaki fiziksel çevre tarafından nasıl etkilendiklerini ortaya çıkarmak ve katılımcı planlamaya çocukları ve gençleri dahil etmektir. Amaca giden yolda kullanılan yöntem ise; çocuklarla sohbet ederek bilgi toplamak, onlara çevrelerine ilişkin haritalar çizdirmek, onlarla yürüyüşe çıkmak gibi aktif olarak çocukların programa dahil edilmelerini sağlamaktır. Bu yönüyle katılımcı yaklaşıma ilk örneklerden olan proje UNESCO’nun o dönem farklı konulara önem vermesi nedeniyle bitirilmiş, 1975 yılından sonra projede bir ilerleme kaydedilememiş, sadece 1992 yılında proje raporlarından oluşan “Growing up in Cities” (Şehirlerde Büyümek) başlıklı bir kitap basılmıştır (Lynch, 1977).

17 Haziran 1994 tarihinde gerçekleştirilen “Council Conclusions of 17 June 1994 Cöncerning Childeren and Culture” (Çocuklara ve Kültüre İlişkin Konsey) sonucunda ise AB üyesi ülkeler; kültürün, anaokuldan üniversiteye bütün Avrupa ülkelerinin eğitim sisteminde çeşitli şekillerde, farklı seçeneklerle mevcut olduğunu, çocukların kültürle çok erken yaşta karşılaşmalarının merak, doğaçlama ve yaratıcılık gibi çocukluğun tipik özelliklerinin filizlenmesini sağladığını, kültürle bu tür karşılaşmanın çocukların sanatsal ve kültürel farkındalığını geliştirmesinin yanı sıra kişiliklerinin de uyumlu bir sekilde gelişmesine katkıda bulunacağını belirterek, çocukların günlük yaşantılarında okulun oynadığı rol dikkate alındığında kültürle ilişkilerinin büyük ölçüde eğitim sistemi çerçevesinde gerçekleşeceğini bildirmiş ve Avrupa’nın ortak kültürel mirasının daha belirgin bir şekilde ortaya çıkarılması ve gelecek nesillere aktarılması amacıyla AB içinde çocuklar ve kültürel mirasın korunması konulu müzakerelerin gerçekleştirilmesi ve deneyimlerin paylaşılmasını istemiştir (Öz ve Güner, 2007).

1994 tarihli Çocuklara ve Kültüre İlişkin Konsey’in bir sonucu olarak 1996 yılında Çocukların Çevre Algısı Projesi’nin finansman sorunu çözülmüş ve proje “Growing up in Cities” (Şehirlerde Büyümek) adı altında Çevre Psikoloğu Louise Chawla tarafından Yerel Gündem 21 ve Habitat II ışığında tekrar gündeme getirilmiştir. Başlangıçta ülke sayısı 4 iken, Hindistan, Norveç, İngiltere ve ABD’nin eklenmesiyle 8’e yükselmiş, yapılan çalışmalar sonucunda 1997 yılında Norveç’te “Çocukları Kent Planlamasına Katmak İçin Katılımcı Projeler” başlıklı bir atölye çalışması da düzenlenmiş ve “Kentlileşen Bir Dünyada Büyümek” ve “Çocuklar ve Gençlerle Daha Güzel Kentler Yaratmak” adlı kitaplar basılmıştır. 2000 yılına kadar birçok ülkeden yeni yerleşimlerin katılımı ile büyüyen bu projenin etkileri; 2000 yılında UNESCO tarafından “İnsan Yerleşimlerinde Çocuk Katılımı” konulu bir sempozyumun düzenlenmesine de vesile olmuştur (Chawla, 2001).

Yine 1996 yılında Türkiye’de Birleşmiş Milletler’in İnsan Yerleşimleri Konulu İkinci Konferansı’nı takiben şehirleri hepimiz için ama öncelikle çocuklar için uygun hale getirmeyi hedefleyen “Child Friendly Cities” (Çocuk Dostu Şehirler) programı faaliyete geçirilmiştir (UNICEF, 1996). Çocukların aktif katılımlarını destekleyen, çocuk katılımının desteklenmesi ve çocuklar için yeterli kaynak yaratılması konusunda yerel yönetimleri teşvik eden, çocukların ihtiyaçlarına cevap verecek şehirler yaratmayı hedefleyen, çocukların haklarını koruyan ve destekleyen yasaların

sağlanmasını öngören, tüm bu hedefleri gerçekleştirirken de çocukların isteklerine kulak veren bu programın yöntem ve tekniklerinin standartlaştırılması için İtalya’da 2000 yılında “Uluslararası Çocuk Dostu Şehirler Merkezi” de kurulmuştur.

2002 yılına gelindiğinde ise; Avrupa ülkelerinde çocukların mimariye ve kentsel korumaya katılımı konusunda gerçekleştirilen çalışmaların temelini; Berlin’de gerçekleştirilen 21. Dünya Mimarlık Kongresi kapsamında, yapılı çevrenin gelecekteki belirleyicileri olan ve çocukların eğitilmesi amacıyla Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) tarafından hazırlanan “Yapılı Çevre Eğitim Rehberi”nin oluşturduğu görülmektedir. Söz konusu rehber; çocukların yapılı çevrenin üretim süreçlerinde alacakları kararların ve verecekleri tepkilerin temelinde, eğitimleri boyunca edindikleri bilgi, beceri ve yeteneklerinin olduğunu bu nedenle de, kültürel birikimin, sosyal uyumun ve sürdürülebilirliğin çocuklara kazandırılması gerektiğini vurgulamaktadır. Avrupa ülkelerinde konuya ilişkin gerçekleştirilen çalışmaların bir çoğu bu rehberi esas almaktadır. (Url-7).

2005 yılından itibaren ise özellikle Güneydoğu Avrupa ülkelerini kapsayan, çocuklara interaktif yollarla ulaşmayı hedefleyen ve değişik ülkelerin kültürlerini çocuklara oyun yoluyla öğretmeye çalışan bir eğitim modelini esas alan yeni bir proje UNESCO desteğiyle oluşturulmaya başlanmıştır.

Uluslararası düzeyden yerel düzeye inen ve çocukların kendilerini ilgilendiren her türlü konuya katılımlarını öngören bu çalışmalar; sadece çocukları ilgilendiriyor gibi görünse bile, aslında başta hükümetler olmak üzere, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve yerel halk gibi toplumun her kesimini içine alan organizasyon konumundadır. Bu organizasyonlar sayesinde çocukların ve gençlerin katılımı “sözde katılım” olmaktan çıkıp yerel, bölgesel ve ulusal düzeyden uluslararası düzeye kadar gelişme göstermiş ve toplumları etkileyecek politikaların üretilmesinde rol oynamıştır.

2.2.3 Türkiye’de çocuk katılımının gelişimi ve çocukların kentsel korumaya