3. ÇİN VE TÜRKİYE’NİN TURİZM GELİRLERİ
3.7. Çin ve Türkiye Arasında Mevcut Turizm Gelirleri ve Potansiyel
Öncelikle uluslararası işbirliği girişiminin her ülke için avantajları vardır.
Yaşamın her kesiminden gelen olumlu ve yapıcı cevaplar, parlak bir gelecek getireceği malumdur. Ayrıca Türkiye ve Çin’in ihtiyaç ve avantajları birbirini tamamlıyor.
Birbirine olan iş birliği şu şekilde beş yönlü olmalı; ancak her iki tarafın da gerçeklerini görmezden gelmemelidir. Bilgi asimetrisinin anlaşılması bazen yanlış anlamlara yol açabilir. Türkiye’nin jeopolitik yönetiminin ekonomik ilişkileri daha karmaşık hale getirmesi, Çin’in “bir kuşak ve bir yol” projesinde Türkiye ile iş birliğinde birçok riskle karşı karşıya kalabilir. Yapılan açıklamalarda Türkiye ile Çin arasında temel bir çıkar çatışması bulunmuyor. İki ülke arasında İpek Yolu’nun yeniden hayat geçirilmesi ile iki ülke arasındaki mevcut riskler çözülebilir.
Çin ve Türkiye arasındaki riskler daha düşük bir seviyede olursa ülkeler arasındaki iş birliğini karşılıklı olarak teşvik etmek mümkün. Türkiye üç kıtayı birbirine bağlayan önemli bir bölge olup “Bir Kuşak ve Bir Yol” boyunca diğer ülkelerle karşılaştırıldığında, öne çıkan coğrafi konumu ile önemli bir yere sahiptir.
Ayrıca, Türkiye sadece Orta Doğu ülkesi değil, aynı zamanda Orta Asya ile yakın ilişkileri olan bir ülkedir. Aynı zamanda Avrupa Birliği ülkeleri için bir standarttır;
ancak yüksek dereceli bir sektörleşme derecesine sahiptir. Uzun zamandır Batı
104 Çin Turizm Ticaret Hizmet Tez Sitesi, 中 国 旅 游 服 务 贸 易 论 文 //www.etonhttpet.org.tr/uploads/cin.pdf, 2017.
tarafından şu andaki İslam ülkelerine bir örnek olarak kabul edilmiştir. Bu durumlar,
“Bir Kuşak ve Bir Yol” girişimi Çin ve Türkiye arasındaki kültürel iş birliğinin gelişmesine yardımcı oluyor.
Bunun yanı sıra, turizm film ve televizyona ek olarak eğitim gibi dikkati çeken yeni bir işbirliği alanıdır. Şu anda her iki ülkenin hükümetleri, “Çin-Türkiye İnteraktif Kültür Merkezi”ni aktif olarak desteklemektedir. Anlaşmada Çin-Türk menşeli karşılıklı tanıma diploması belgelendirme anlaşması ve Çin-Türkiye arasında 2014'ten 2017'ye kadar olan kültürel alışverişler için işbirliği planı bulunmaktadır. Bu anlaşmalar kültürel alanda ikili iş birliğini kuvvetle desteklemektedir.105
Türkiye ve Çin Halk arasındaki kültürel farklılıklar ve benzerlikleri değerlendirmek için Çinli turistlerin profillerini belirlemek lazımdır. Zira Çinli turistlerin Türkiye geldikten sonradaki beklentilerini ihtiyaç ve isteklerini karşılayabilmek için kültürel farklılık turizm sektöründe çok önemlidir. Mesela Türkiye’ye ilk defa gelen bir turistin tekrar Türkiye’yi tercih edebilmesini sağlamak için sözkonusu turistlerin beklentilerini karşılayabilmek gerekir. Örnek vermek gerekirse yemekler, Türk mutfağının Çin mutfağından çok farklı olması, dini açıdan farklılıklar olması gibi bazı farklı ritüeller gösterilebilir.106 Eğer Türkiye, reklam ve tanıtım faaliyetlerinin yanı sıra turizm potansiyeliyle ilgili havacılık alanında atılacak ortak adımların atılmasıyla iki ülke arasında lojistik altyapı ve ulaştırma modları işbirliği artması sonucunda ticari ilişkilerde ve ekonomik alanlarda da büyük katkılar sağlanmış olacaktır.
Türkiye ile Çin Arasındaki Havacılık Ulaştırma Sözleşmesi 14 Eylül 1972 tarihinde imzalanmış olup 11 Aralık 1986 tarihinde 25 Mart 1997 19 Ağustos 1998 ve 24 Mart 2009 tarihli Mutabakat Zabıtları ile güncellenmiştir. O zamanlarda sefer yapılacak yerler Türkiye’de İstanbul, Çin’de Pekin, Shenzhen ve Şanghay olarak belirlenmişti.107 2010 yılından sonra Türkiye ile Çin arasındaki ilişkiler ilerledikçe havacılıkta büyük ilerleme kaydedilmiştir. Bu durum Türkiye ve Çin arasındaki Turizm potansiyelinin ileri derece taşındığının da göstergesidir.
105 Yong Wang, Umut Ergunsü ve Luo Yang, “Çin ve Türkiye’nin Çalkantılı Stratejisi Altındaki “Bir Kuşak Bir Yol" Girişimi”, 06.2015. https://pairault.fr/med/doc_ımportes/oborturquie.pdf
106 Nuerbiya Tuohutı, İstanbulu Ziyaret Eden Çinli Turist Beklentilerinin İncelenmesi, Dış Ticaret Enstitüü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Mayıs 2017, s.6.
107 IGEME, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Editör: DijitalPort.com), http://dijitalport.com/turkiye-ve-cin-arasindaki-isbirligi-imkanlari.
Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü’nün yaptığı çalışmalarda 2020 tarihinde Çin’in 100 milyon turiste ev sahipliği yaparak dünyanın en büyük turist kapasitesine sahip ülke içinde dördüncü sırada olacağını öngörmüştür. Bu açıdan, yurt dışına çıkan Çinli turist sayısının 1 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Geçtiğimiz yıldaki bir açıklamada Paris’e en çok döviz getirerek harcama yapan turist grubunun Çinliler olduğu da gösterilmektedir. Bugüne kadar Paris’e en çok Japonların seyahat ederek elinde tuttukları rekorun da böylece Çin’e geçtiği ifade edilmişti. Böylelikle Çin günümüzde dünyada en fazla yabancı turist kabul eden ülkeler sırasında üçüncü sırdaki yerini almaktadır. Fransa 77 milyon turist ile lider olarak listede yerini korurken, İkinci sırada 60 milyon turist ile ABD, 56 milyon turiste ev sahipliği yapan Çin, İspanya’nın 52 milyonluk tursit sayısı olan İspanya’yı da geçmiş durumdadır.
Böyle bakıldığında Çin artık küresel turizm lideri olarak yerini sağlamlaştırmaktadır.108
108 Rıza Kadılar, “Çin-Türk Turizm Potansiyeli Üzerine”, www.rizakadilar.net, 25.06.2012.
SONUÇ VE ÖNERİLER
Türkiye, 2011 yılında turist sayısındaki artışla dünya sıralamasında İngiltere’yi geçerek altıncı sıraya yükselmiş ve diğer ülke vatandaşlarını kendine çekmeyi başarmıştır. İstatistik Kurumu’nun Türkiye turizmiyle ilgili araştırmalarında turizme yönelik revize rakamlarında Türkiye'nin turizm gelirinden elde ettiği gelir sırılanması, Dünya sıralamalarında onuncu sırada yer alarak önemli bir turizm ülkesi olduğunu göstermektedir. Türkiye, önemli bir gelir kapısı olarak turizmden yararlanmaktadır.
Türkiye'nin geçmişteki turizm konusundaki eksiklerini yavaş yavaş gidermesi, turizmin önemli bir sektör olduğunun anlaşılması ve sektörde profesyonelleşmeyle gelen güçlü rekabet sayesinde bu başarıya ulaşılmıştır. Ayrıca Türkiye, turizm işletmeciliğinin bütün dünyada uygulanan kurallarını uygulamaya çalışarak rekabet gücünü artırmıştır. Ve artırmaya da devam etmektedir.
Türkiye ekonomisinin turizm sektöründeki önemli hamlesi dünyanın gözünü bu ülkeye çevrilmiştir. Bu ülkelerden birisi de Çin Halk Cumhuriyeti’dir. Büyük bir dış turist potansiyeline sahip olan Çin, karşılıklı olarak Türkiye ile önemli bir turist değişimi ile bu karşılığı yakalayabilir. Son yıllarda iki ülke arasında turizm anlaşmaları da bu amacı taşımaktadır.
Çin ile Türkiye'nin ticari ilişkileri birkaç bin yıla dayansa bile aralarındaki ticari ilişkilerin karşılılık temelinde pek de parlak olmadığı söylenebilir. Şöyle ki Türkiye'nin Çin ile olan ticari ilişkilerinin ağırlığını ithalat oluşturmaktadır.
Türkiye'nin Çin'e olan ihracatı ise yıllar geçtikçe artış göstermiş olsa da bu Türkiye'nin yeterli üretim ve ihracat kapasitesinin değerlendirilememesiyle de ilgilidir.
Türkiye'nin Çin'e göre altyapısındaki tamamlanması gereken eksiklikleri daha çok olup hızlıca tamamlanmalıdır. Mesela, havayolu taşımacılığının yetersiz kalması, Çin'e karşı istikrarlı tanıtım politikasının izlenemiyor olması, Çin halkının Türkiye'yi ve turizm alanlarını ve kültürünü tanımıyor olmaları önemli altyapı eksikliklerindendir. Türkiye'nin Uzakdoğu’dan gelecek turist hedefinin düşük olması, Uzakdoğu’dan gelen turistlerin Türkiye coğrafyasını bilmemesi, yiyecekler ve insan ilişkileri konusunda tanımamaktan kaynaklanan önyargıların olabileceği ve bunların düzeltilmesinin tanıtımla mümkün olabileceği ifade edilebilir. Türkiye ile Çin arasındaki siyasi ilişkilerin iyi olmasının da Türkiye ve Çin arasındaki turizm, ticaret
ve seyahat konusunda büyük etkisi olacaktır. Bunun da her iki ülkede yaşayan halk için faydalı sonuçları olacağı düşünülebilir.
Tablo 6’de ekonomik açıdan Dünya sahnesinde ikinci bir güç olarak, Türkiye ile Çin’in işbirliği yapmaları her iki ülke içinde faydalıdır. Açıkçası, Türkiye kendi çıkarları için her açıdan fırsat arıyor ve geliştiriyor. Çin, Türkiye’nin politik öneminin Avrupa ve Asya arasında ki bir köprü olarak öneminin farkında olmalıdır. Çin'in gücü büyüdükçe, Çin er ya da geç Türkiye ile ilişkilerini geliştirecek ve derinleştirecek.
Türkiye ile Çin arasındaki politik ilişkilerin gelişmesinin iki ülke arasındaki turistik faaliyetlerde pozitif katkı sağlayacaği düşünülmektedir.
Özellikle de Çin ve Türkiye arasında, birçok açıdan kazan-kazan ilişkileri vardır. Bu bakımdan Türkiye ile Çin siyasi-ekonomik ve turizm ile ilgili ilişkilerini geliştirmelidir.
Çin ve Türkiye arasındaki iş birliğini karşılıklı olarak artması halinde her iki ülke açısından çeşitli avantajları olacaktır. Her iki ülke de ihmal edilemeyecek kadar büyük ve önemli ülkelerdir. Türkiye üç kıtayı birbirine bağlayan stratejik bir ülke olarak “Bir Kuşak ve Bir Yol” projesinde Çin için de önemli bir yerdedir. Avrupa Birliğine üyelik yolunda olan Türkiye’nin diğer İslam ülkeleri, Balkanlar, Orta Doğu, Kafkasya ve Orta Asya ile yakın ilişkileri çok güçlüdür. Turizmin karşılıklı geliştirilmesi her iki ülke için de önemli bir fırsattır.
KAYNAKÇA
ABULA Ayinuer, Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti Arasında Turizm ve Turistik Ticaret Potansiyellerinin Değerlendirilmesi, Dış Ticaret Enstitüsü Working Papers Series, WPS NO/201/2018-10. Ulusal Turizm İşletmeciliği İleriye Yönelik Endüstri Araştırma Enstitüsü.
ARSLAN, Kahraman, Türkiye'de Kongre Turizmini Geliştirme İmkanları, Türkiye Ticaret Odası Yayınları, 2008, İstanbul.
AKÇA, Y ve ŞAHAN, G. TURAL, A. “Türkiye’nin Kalkınma Planlarında Turizm Politika Değerlendirmesi”. (26.11.2017)
ATLI Altay ve ÜNAY Sadık. “Türkiye ve Çin’den Tarihi Antlaşma”, Milliyet, 8 Ekim 2010.
ATLI. Altay ve ÜNAY, Sadık, “Küreselleşme Sürecinde Türkiye-Çin Ekonomik İlişkileri”, Ankara: Seta Yayınları, 2014, s. 8.
AZAD Mikail. “Bir Kuşak Bir Yol Projesi” Krize Çare mi?”, Marksist Tutum Dergisi, 27 Eylül 2017
BARDAKÇI. Murat, “Aslında Türkiye Cumhuriyeti Kurulmadan Önce, Türkiye Osmanlı Türkiyesi veya İmparatorluğu Adını Almıştır”, HaberTurk, 19.01.2015.
Birleşmiş Milletler Turizm Organizasyonu'nun resmi web sitesi:
http://unwto.org/facts/eng/barometer. htm，2011-09-17.
Coretta Phillips ve David Brown, “Entry Into The Criminal Justice System: A Survey of Police Arrests And Their Outcomes”, 1998, s. 59
CHEN Xuelian. “Reform ve Açılış, Giden Turist Sayısını 500 Kat Artmaya Yöneltti”.人民网 (people. cn) 改革开放推动出境旅游人次涨了 500倍, 14 Kasım 2018.
Çin Halk Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği. “Çin'in 2015 Yeni Büyüme Motoru:
Hizmet Sektörü”, 02.02.2016 Anayasa Haberleri.
http://www.chinaembassy.org.tr.
Çin Halk Cumhuriyeti Ülke Raporu “Meyve Sebze Mamulleri Sektörü Açısından”, Uludağ İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği Arge Çalışması, Ekim-2017, s. 3.
Çin Halk Cumhuriyeti Ülke Raporu. İzmir Ticaret Odası. 2016.
http://izto.org.tr/demo_betanix/uploads/cms/yonetim.ieu.edu.tr/5606_147 8503929.pdf
“Çin’in 2018 yılında Turizm Endüstrisinde Statüko ve Kalkınma Eğiliminin Analizi”. 2018 年 中 国 旅 游 行 业 现 状 及 发 展 趋 势 分 析 . http://www.chyxx.com/industry/201807/660722.html, 20.07.2018.
Çin'in Hizmet Ticareti, 中国服务贸易状况, .: 商务部综合司 2016-05-10
“Çin Turizm Geliştirme Raporu 2016” Genel Değerlendirme. Beijing YingDa investment management co., LTD www.yingkefinance.com.
Çin-Türkiye Ekonomik ve Ticari İşbirliğine Kısa Tanıtım. Ticari Bölüm ve Asya Bölümü Dergisi,中国土耳其经贸合作简况, 商务部亚洲司, 27.09.2017.
yzs.mofcom.gov.cn/article/t/.../20170902651456.shtml
ÇTAE (Çin Tüccarlar Araştırma Enstitüsü). “Çin Ve Türkiye Arasındaki İkili Ticarete Genel Bakış: Ticaret Hacmi”, % 5.1 Azaldı, 26.35 Milyar Dolar Oldu”. 2017 年中国与土耳其双边贸易概况：贸易额为 263.5 亿
美 元 下 降 5.1 %, （ 附 全 文 ） 27.12.2018,
master.10jqka.com.cn/20180227/c603140940.shtml
DEİK (Dış Ekonomik İlişkiler Kurumu), Türk-Çin İş Konseyi Çin Ülke Bülteni Ölçek, , China Country Report 2015. https://www.deik.org.tr/uploads/cin-ulke-bulteni-2014.pdf, Ocak 2014
DEMİR, Ş. Ş. “Beş Yıllık Kalkınma Planlarından Türkiye Turizm Stratejisi 2023’e: Turizmde tanıtma Çalışmalarına Yönelik İçerik Analizi”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, (2014). Cilt: 5, Sayı: 15, ss:
(101-119)
Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Kalkınma planı (Sekizinci Beş Yıl) 2001-2005.
IGEME, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Editör: DijitalPort.com), http://dijitalport.com/turkiye-ve-cin-arasindaki-isbirligi-imkanlari. / Dış Ticaret Müsteşarlığı, turkiye-ve-cin-arasindaki-isbirligi-imkanlari/
IGEME.Editör: DijitalPort.com.
DİNÇER, M. Z., ve CETİN, G. “Kalkınma Planlarında Turizm”. In D. Küçükaltan, H.Çeken ve Ş.Mercan (Eds) “Değişik perspektifleriyle Turizm politikası ve planlaması” (pp.171).Ankara Detay 2015).
DİNÇER, M. Z., ve ÇETİN, G., “Kalkınma Planlarında Turizm”. In D. Küçükaltan, H.Çeken ve Ş. Mercan (Eds.), “Değişik Perspektifleriyle Turizm Politikası Ve Planlaması”, Detay Yayınları, Ankara 2015, ss.171.
DPT (Devlet Planlama Teşkilatı). Turizm Özel İhtisas Komisyonu Raporları,
“Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı”, Ankara: DPT. (2001).
“Enflasyon Ciddi, Ali Baba ve Amazon Bu Yeni Pazara Sırtlarını Döndüler”.
36kr. Dergi, 通货膨胀严重 阿里和亚马逊却义无反顾投资这个新市场,
亿 邦 动 力 网 .20, 08, 2018.
https://news.baidu.com/share/detail/9173780557650986533 .
ERSUN, Nur, ARSLAN, Kahraman. “Alternatif Turizm Çeşidi Olarak Kapadokya Bölgesinde Kongre Turizmini Geliştirme Olanakları, Erciyes Üniversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakültesi Dergisi, Sayı: 34, Temmuz-Aralık 2009.
ERSUN, Nur, ARSLAN Kahraman, "Turizmde Destinasyon Seçimini Etkileyen Temel Unsurlar ve Pazarlama Stratejileri", Marmara Üniversitesi, İ.İ.B.F. Dergisi, YIL 2011, CİLT XXXI, SAYI II.
ERGUNSÜ. Umut.” İpek Yolu'nun Yeniden Canlandırılması ve Türkiye-Çin Halk Cumhuriyeti İşbirliğine Etkileri”. Wanda Gruop, Grup Profile, https //www.wanda-group.com/corporate, (erişim:24.03.2017)
ERSUNGUR. Mustafa ve BAYRAMOĞLU, Turgut, PABUÇÇU, Hakan.
“Türkiye’nin Almanya, Rusya ve Çin İle Ticari İlişkileri: Girdi-Çıktı Analizi İle Bir Uygulama”. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, cilt 16, s.1, 2017, s: 256.
FREİERMUTH Evelyne. Travel & Tourism Economic Impact 2017, China, Policy
& Research Manager.
GUO Song Hong. “Measuring the Economic Impact of Tourism in China”. Forum of International Development Studies, 2002
GÜLBAHAR, Onur. 1990’lardan Günümüze Türkiye’de Kitle Turizminin Gelişimi Ve Alternatif Yönelimler, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi Y: 2009, C:14, S:1 s:151-177.
HE Yingchun ve Xiong Xù. “ÇHC Her Sene Kuşak ve Yol Ülkelerine 2,500 Öğrenci Göndecek”, 贺迎春, 熊旭中国每年将面向“一带一路”国家公 派 留 学 生 2500 人 )”, People’s Daily ( 人 民 网 ), 11 Ağustos 2016, http://edu.people.com.cn/n1/2016/0811/c1006-28629344.html , (Erişim:
01.04.2017)
IŞIK Cem ve SERÇEOĞLU Neslihan “İnovasyonel Turizm: Çin Örneği”, Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (2015) Yıl: 5, Cilt: 5, Sayı:9, s: 3-8.
IŞİK Cem ve SERÇEOĞLU Neslihan, ”Innovational Tourism: The Case of China”
Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (Bahar 2015), Yıl:
5/ Cilt: 5/ Sayı:9/
İNCEOĞLU, M. “Tutum, Algı, İletişi”, Ankara: Elips Yayınları, 2004, s.92-93 KADILAR Rıza. “Çin-Türk Turizm Potansiyeli Üzerine”, www.rizakadilar.net,
25.06.2012.
KAN, N. Kuleyin, B. “Kalkınma Planları Çerçevesinde Türkiye’nin Deniz Turizmi Stratejilerinin Tarihsel Gelişimi”, Denizcilik Fakültesi Dergisi.29.03.2017
KARACA Ragıp Kutay. “Türkiye ve Çin Arasındaki Bilişsel Analizler”, Arap Dünyası Çalışmaları, 2014, (2): 101.土耳其与中国间的认知分析[J].阿拉 伯世界研究, 2014,（2）:101.
KARAGÖZ Kadir, “Türkiye’nin Turizm Potansiyeli: Çekim Modeli Yaklaşımı, Anatolia”
Turizm Araştırmaları Dergisi, Cilt 19, Sayı 2, Güz: 149-156, 2008 s.149
KARAKA Kuta, “Türkiye ve Çin Arasındaki Bilişsel Analizler”, Arap Dünyası Çalışmaları,土耳其·库塔·卡拉卡. 土耳其与中国间的认知分析[J].阿拉 伯世界研究, 2014, (2): 101.
KERVANKIRAN İsmail ve ÇUHADAR Murat. “Domestic Tourism Development in Turkey and Analysis by Spatial Statistical Methods”, Turizm Akademik Dergisi.S. 2. (2017).
KIRCA Mustafa ve TOPAL Mehmet Ali. “Türkiye de Turizm Talebinin Vergi Gelirleri Üzerindeki Etkisinin Analizi”. Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi Kırca ve Topal, 2017: 03 (02), ss: 96-100.
KIZILKAYA Oktay, Emrah SOFUOĞLU ve KARAÇOR Zeynep, “Türkiye’de Turizm Gelirleri-Ekonomik Büyüme İlişkisi”: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı”, Yönetı̇m ve Ekonomı̇, Yıl: 2016 Cilt:23, Sayı:1, s. 204.
KONUKÇU, M. Pakmak, N., Dokuzuncu Kalkınma Planı Ormancılık Özel İhtisas Komisyonu. T.C. Başbakanlık. Devlet Planlama Teşkilatı Yayın No:
DPT:2712, 2007.
KORZAY M.， “Turkish Tourism Development”，in A. V. Seaton，et. al，
Tourism: The State of the Art，London: John Wiley & Sons，1994，pp.
85-99.
LİU Lifeng. “Giden Seyahat Yolcularının Davranış Analizi ve Turizmle Başa Çıkma Stratejileri”, Tüketici Endüstrisinin Yeni Medyası. 刘立丰, 出境 游旅客行为分析及旅游业应对策略, www.tripvivid.com/articles/8830, 29.12.2016
LU Yuqing. “Turizm Sektörünün 2017 Yılında Gelişme Durumunun Analizi Yurt İçi Turizm Gelirleri Büyümeye Devam Ediyor”. 年旅游行业发展现状 分析 国内旅游收入持续增长. (2018-03-05).
MARTİN Ozan Örmeci. “Jacques’ın Perspektifinden Çin Halk Cumhuriyeti”
Uluslarası Politika Akademisi, S. 20, 09.10.2018.
MİNG Shao. “Çin'in Turizm Sektörü Gelişim Durumu Gelecekteki Turizm Sektörü Gelişim Trendleri Analizi”. Ulusal Turizm İşletmeciliği İleriye Yönelik Endüstri Araştırma Enstitüsü Dergisi, 28.08.2018
Ministry of Commerce of the People’s Republic of China Comprehensive. 中国服务 贸易状况,
http://zhs.mofcom.gov.cn/article/Nocategory/201605/20160501314855.sh tml
PENG Yu, “Çin turizm Endüstrisinin Mevcut Gelişiminin Analizi”. 中国旅游业 行业发展现状分析, www.chinabgao.com, 20.10.2014
PENG Yu. “2017 Yıl Çin’in Yurt İçi Turizmde Gelişim Durum Analizinin Turizm Endüstrisindeki Ülke Ekonomi İçinde ki Büyüme Noktası”, Aday Sanayi Araştırma Enstitüsü 彭琨懿, 2017 年国内旅游业发展现状与趋势 分 析 旅 游 产 业 逐 渐 成 为 国 民 经 济 新 的 增 长 点 . 前 瞻 产 业 研 院 . 12.06.2018. https://www.qianzhan.com/analyst/profile/7000.html
Phillips CORETTA and BROWN David. “China Tourism Facts ve Figures”, Travelchinaguide. https://www.travelchinaguide.com/, 2017.
Phillips CORETTA and BROWN David. “Entry Into The Criminal Justice System:
A Survey of Police Arrests And Their Outcomes”. 1998. S. 59
Qİ Zhiming, WEİ Wang. “Çin'in Turizmi, Daha Dengeli Ve Daha Gelişmiş". Halk Gazetesi. 齐志明, 王 珂. 中国旅游，向更平衡更充分发展, 人民日报, 22.12.2017
SARAY. Mehmet Ozan ve GÖKDEMİR. Levent. “Çin Ekonomisinin Büyüme Aşamaları”, (1978-2005). Journal of Yaşar University, s.663
SUN Jie ve FEİFEİ Ping. “Çin'de 2017 Turizm Endüstrisini Öngören 11 Tahmin”.
预 测 2017 中 国 旅 游 业 行 业 发 展 现 状 分 析 ,
https://www.iyiou.com/p/36200, 16.12.2016.
ŞANLIOĞLU Ömer ve ÖZCAN Enes Ömer. “Türkiye’de Uygulanan Turizm Teşvik Politikaları ve Sonuçları Üzerine Bir Değerlendirme”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tezi.(2016) s.100
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (1963). Birinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan1.pdf (erişim tarihi 30.04.2016)
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (1968). İkinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1968-1972), Ankara. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan2.pdf (erişim tarihi 30.04.2016)
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (1979). Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı (1979-1983), Yayın No: 1664, Ankara. erişim tarihi 01.05.2016. http://ekutup.dpt.gov.tr/plan4.pdf.
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (1984). Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1985–1989), Yayın No: 1974, Ankara.
http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/plan5.pdf (erişim tarihi 01.05.2016)
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı (1995). Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996–2000), Ankara. erişim tarihi 01.05.2016.
http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/vii/plan7.pdf
T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, onuncu beş yıllık kalkınma planı 2014-2018.
T.C. Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı, ÇHC Bilgi notu. Başbakan.
Ahmet Davutoğlu. Türkiye Cumhuriyeti Hükümeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Hükûmeti Arasında Demiryolları Alanında İşbirliğine İlişkin Anlaşmanın Onaylanmasının Uygun Bulunduğuna Dair Kanun Tasarısı (1/700) ve Dışişleri Komisyonu Raporu, sıra, s, 510. TBMM, http://www.tbmm.gov.tr/develop/owa/sirasayi_sd.sorgu_baslangic
TAN Yu Xu. “2017 Yıl Çin Turizmin 10 Büyük Politikası”, 唐茗熙, 回顾：2017 中国旅游业 10 大政策, 31.12.2017. https://www.iyiou.com/p/63474.html
TANG Jiankun. “Türkiye Büyükelçisi: Türkiye Ve Çin'in Stratejik Ortaklığını Yeni Bir Boyuta Taşıyoruz”, 土耳其驻华大使：期待土中战略合作伙 伴关系迈向新高度 . 新华网, 02.08.2018
Tanıtma Çalışmalarına Yönelik İçerik Analizi”, Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, (2014). Cilt: 5,
TAO Tao. “Çin-Türkiye İlişkileri ve Çin'in Yükselişi Üzerine Türkiye'nin Görüşleri”. Arap Dünyası Çalışmaları, 2010, (4): 59 昝涛. 中土关系及土 耳其对中国崛起的看法[J]. 阿拉伯世界研究，2010, （4):59
TELFER David J., SHARPLEY Richard “Tourism and Development in the Developing World” Farver 1984; Cukier ve Wall 1994
TEMİZ Kadir. “Türkiye ve Çin Arasındaki İlişkilerin Gelişimi”. Uzak Doğu-Pasifik Çalışmaları, 2006-08-22
TOGAN İsenbike. “Türk-Çin İlişkilerinde Ticaretin Rolü”, Türkiye’de Çin’i Düşünmek: Ekonomik, Siyasi ve Kültürel İlişkilere Yeni Yaklaşımlar, dergisi: S. Esenbel, İ. Togan ve, A. Atlı, (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 2013), s.12.
TOPRAK Ahmet. “Çin Halk Cumhuriyeti Ülke Raporu”, İzmir Ticaret Odası.
Eylül 2016.
TUNCEL Cem Okan , “Çin-Türkiye Ticaretinin Gelişimi ve Yerli Para İle Dış Ticaretin Olanaklar”. CRL TÜRK Dergisi, 04.01.2017.
TUOHUTI Nuerbiya, İstanbulu Ziyaret Eden Çinlı̇ Turı̇st Beklentı̇lerı̇nin İncelenmesı̇, Dış Tı̇caret Enstı̇tüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, Mayıs 2017.
Türkiye’de Dünya Bankası Ülke Görünümü, Eylül
2017.pubdocs.worldbank.org/en/153081508170672837/Snapshot-October-2017-TR.pdf
Türkiye-Çin Formu. TASAM, 22 Mayıs 2017, İstanbul. http://www.tasam.org UNWTO 2014.www2.unwto.org/annualreport2014
WANG Genmin. “Çin'de Çalışma Çok Uzak Olsa da, Aynı Zamanda Aranıyor””. World Expo, 2015, (1).王根民.学问虽远在中国，亦当求之[J].世界博览, 2015,
（1)
WANG Yong. Umut Ergunsu ve Luo Yang. “Çin ve Türkiye’nin Çalkantılı Stratejisi Altındaki “Bir Kuşak Bir Yol" Girişimi”. 06.2015.
Https://Pairault.Fr/Med/Doc_Importes/Oborturquie.Pdf
WANG Zhaotong , “2017 Bahar Şenliği'nde İllerin Turizm Gelir Sıralaması Serbest Bırakıldı Ve Eyaletin Geliri 10 Milyarı Aştı”. Halk Ağı, 2017 春 节 各 省 份 旅 游 收 入 排 行 榜 出 炉 15 省 收 入 超 百 亿 . http://www.xinhuanet.com/city/2017-02/05/c_129467043.htm
WEİ Min. “Lira Krizi Ve Türkiye’nin Ekonomik Eğilimi”, 里拉危机”与土耳其经 济走势,新华网. (çevrimçi) 28.08.2018. www.xinhuanet.com/globe/2018-08/28c_137422501.htm
WU Huilin. “Çin Ekonomisinin Yükselişi ve Çöküşü”, 大纪元首页, Akademi Dergisi,吴惠林：中国经济的崛起与崩坏（一）,
www.epochtimes.com, 05..09.2018.
ZANG Tao. “Çin’in Diplomatik Haritasındaki Türkiye”, 澎湃 Haber Raporu. 昝 涛 : 中 国 外 交 版 图 中 的 土 耳 其 ”, 12, 04, 2012.
https://www.guancha.cn/ZuoTao/2012_04_09_68587.shtml.
ZENG Mei. “Çin'in Turizm Hizmet Ticaretinde Rekabet Edebilirliğinin ve Etkileyen Faktörlerin Analizi”, 中 国 旅 游 服 务 贸 易 竞 争 力 及 其 影 响 因 素 分 析 //
http://cdmd.cnki.com.cn/Article/CDMD-10270-1017182773.htm, 2017.
ZHAO JingYuan “Türkiye Tarihi” Zhonghua Kitap Şirketi, 1938: 5.赵镜元. 土耳其
史 . 中 华 书 局 , 1938:5. 2016.
https://core.ac.uk/download/pdf/84990498.pdf