Çiftlik turizmine ilişkin ülkeye, bölgeye, yasal düzenlemelere ve yazarlara bağlı olarak farklı tanımlamalar yapılmakla birlikte çiftlik turizmi, çiftliğe dayalı turizm, agriturizm, tarım turizmi ve kırsal turizm sıklıkla birbirleri yerine kullanılabilmektedir (Slavic ve Schmitz, 2013: 268).
Akdeniz ülkelerinde ‘agriturizm’ kavramı yaygın olarak kullanılırken, Anglosakson uygulamalarda sıklıkla çiftlik turizmi kavramı kullanılmaktadır (Slavic ve Schmitz, 2013: 268).
Çiftlik turizmi; kırsal turizmin alt dalı olup kırsal alanda bulunan kaynakların kullanımına dayanmaktadır (Mastronardi vd., 2015: 1). Çiftlik turizmi konaklamanın, yiyeceğin ve içeceğin satın alınabildiği, çiftlik ziyaretçi merkezlerinin, galeri ve müzelerin, çiftlik ürünlerinin satışının yapıldığı mağazaların bulunduğu, rehberli yürüyüşlerin, çiftlik ve eğitim gezilerinin yapılabildiği, meyve toplama, ata binme ve balık tutma gibi etkinliklerin yapılabildiği bir turizm türüdür (Uğurlu, 2014:71). Schilling vd. (2008:8)’e göre çiftlik turizmi balık tutma, avlanma, meyve ve sebze toplama gibi birçok etkinlikleri içermektedir. Çiftlik turizmi ya da agriturizm turizm literatüründe ve sosyoloji literatüründe farklı şekillerde tanımlanmıştır. Turizm literatüründe çiftlik turizmi; insanları çiftliğe çekme süreci (Evans ve Ilbery, 1992) iken, sosyoloji literatüründe ise çiftliğin gelirlerini arttırmak için geliştirilmiş bir girişim türüdür (Che vd., 2005).
Agriturizm, agroturizm ya da tarım turizmi ise çiftlik sahibine ek kazanç sağlayan (hasat edilen ürünlerin satışı, sezon dışında nakit akışı gibi) ziyaretçilere eğitim ve
eğlence deneyimi sunan, faaliyetteki çiftliğin iş bağlamındaki girişimidir (Uğurlu, 2014:71). Tew ve Barbieri (2012: 215)’e göre bir çiftliğin rekreasyon ve eğlence amaçlı ziyaretçilerin kullanımına sunulması agriturizm olarak ifade edilmektedir. Agro-turizm faaliyetleri incelendiğinde genellikle kırsal alanlarda çiftlik sahiplerinin kendi imkânlarıyla hizmet verdiği görülmektedir. Topçu (2007:27)’e göre tarım ve turizm etkinliklerini birleştiren bir kavram olarak gelişen agriturizm, kırsal turizmin kendine ait iç dinamikleri olan bir alt türü olarak ifade edilmektedir. Ayrıca, agri turizm sürdürülebilir kırsal kalkınmanın sağlanmasında önemli iki bileşen olan sürdürülebilir turizm ve sürdürülebilir tarım kavramlarının bileşiminden oluşur.
Agriturizm farklı çalışmalarda farklı boyutlarda ele alınmıştır. Topçu (2007:44)’e göre agri turizm sosyal, ekonomik ve çevresel boyutlarda değerlendirilmiştir. McGehee ve Kim (2004:162)’e göre agri turizm genel anlamda ticari turizm öğesi ile faaliyetteki çiftlik çevresini birleştiren kırsal girişimlerdir. Civelek vd. (2014:15)’e göre agro-turizm tarımsal kaynakların (çekiciliklerin) sürdürülebilirlik ilkesiyle turistik amaçlarla kullanılmasını ifade etmektedir. Shafeei (2012:5)’e göre agro turizm, tarımla turizmi birleştiren, yerel halka gelir ve iş yaratırken, çevrenin ve doğanın korunmasına yardımcı olan ve ayrıca halk kültürünü değerlendiren bir turizm biçimi olarak tanımlanmaktadır ve yaptığı çalışmada yine tarım turizmi ile eşanlamlı olarak kullanılmıştır. Amerika’nın farklı eyaletlerinde ve İtalya’da online yapılan tanıtımlarda agriturizm kavramının yaygın marka adı olarak kullanıldığı ileri sürülmüştür ve agriturizm hem çiftçiler hem de yerel halk tarafından en uygun ifade olarak ‘tarım ve turizmin karışımı’ şeklinde belirtilmiştir (Barbieri vd., 2016: 1103).
Shafeei (2012:6) agro-turizmde yapılabilir faaliyetleri şu şekilde sıralamıştır: - Doğa turları - Çiftlik turları - Meyve toplamak - Çiçek toplamak - Kuş gözlemciliği - Ateş şenlikleri - Şarap şenlikleri
- Yemek yapım gösterileri/ dersleri
- Çiftlik antika-teşhir ve satış çiftlik gösterileri: yün eğirme, yorgancılık, çelenk yapımı, dondurma, tereyağı çalkalama, konserve..
- Çiftlik müzesi - Demircilik - Balıkçılık - Festivaller - Yürüyüş, bisiklet - At binmek
- Eski çiftlik araçlarını görüntülemek - Evcil hayvanat bahçesi
- Piknikler
- Kabak oyma/ dekorasyon - Hikâye anlatma
- Vagon sürmek şeklindedir.
Çiftlik turizminin tanımı ile ilgili literatürde yaygın 3 tartışma bulunmaktadır(Slavic ve Schmitz, 2013: 267). Bunlar;
- Ürün faaliyette olan bir çiftliğe mi dayalı?
- Turist ve tarımsal faaliyet arasındaki ilişkinin doğası nasıldır? - Turizm deneyiminin otantiklik derecesi nedir?
Bu sorular bağlamında Philip vd., (2010: 756) çiftlik turizmini şu şekilde sınıflandırmıştır;
- Tarımla artık uğraşmayan çiftlikteki turizm (eski bir çiftlik evinde konaklama),
- Faaliyette olan çiftlikte pasif temasın olduğu çiftlik turizmi (faaliyette olan çiftlikte bulunan çiftlik evinde konaklama),
- Faaliyette olan çiftlikte dolaylı yoldan temasın olduğu çiftlik turizmi (çiftlik ürünlerinin turist yemeklerinde kullanılması),
- Faaliyette olan çiftlikte doğrudan temasın olduğu ancak sadece gösterimin yapıldığı çiftlik turizmi (çiftçilik ile ilgili faaliyetlerin gösterilmesi),
- Faaliyette olan çiftlikte, doğrudan temasın olduğu otantik çiftlik turizmi (çiftlik işlerine doğrudan katılma, yapma) şeklindedir.
Bu sınıflandırmaya Ciervo (2013), ‘Otantik tarım etkinliğini deneyimlemede ana amaç nedir?’ sorusunu sorarak yeni bir grup eklemiştir. Bu sorunun yanıtı ‘öğrenme/bilgi’ ise bu faaliyette olan çiftlikte yapılan, direkt temasın olduğu ‘açık çiftlik turizmi’dir. Eğer bu sorunun cevabı ‘katılım’ ise, direk temasın olduğu faaliyette olan çiftlikte yapılan ‘otantik çiftlik turizmi’dir. Burada çiftlik işlerinin yapılmasında katılım söz konusudur. İlkinde ise, kırsal etkinlikleri öğrenmeye katılım söz konusudur.
Son yıllarda çiftliklerde yapılan rekreasyonel faaliyetlere olan talep gittikçe artmaktadır ve sağladığı faydalardan ötürü gittikçe de büyüyeceği ifade edilmektedir. Ancak çiftliklerde yapılan rekreasyonel faaliyetleri ifade eden ortak bir terimde uzlaşmanın henüz sağlanamadığı görülmektedir. Yapılan bu faaliyetin ifade edilmesi anlamında çok farklı kavramlar kullanılmaktadır. Bu kavramların içeriğinde de çiftlikte yapılan farklı etkinlikler belirtilmekle birlikte yine bu aşamada tam olarak hangi etkinliklerin çiftlik içerisinde yapılan rekreatif faaliyetler kapsamına girdiğine dair bir uzlaşmanın sağlanamadığı görülmektedir. Barbieri vd. (2016) çiftçiler, yerel halk ve ziyaretçiler açısından çiftlikte yapılan rekreatif faaliyeti betimleyen kavramların ortaya çıkarılması, agriturizm kavramının bu tür bir etkinlik için marka ismi olarak uygunluğu ve çiftçiler ve yerel halk açısında tercih edilen kavramların neler olduğu üzerine bir çalışma yapmıştır. Amerika’da yapılan bu çalışmada agriturizm kavramının marka isim olarak daha öne çıktığı ortaya konulmuştur.
Bu çalışmada agroturizm, agriturizm ve tarım turizmi, çiftlik turizmi ile eşanlamlı olarak kullanılmıştır. Bu çalışmada sıklıkla çiftlik turizmi kavramı kullanılacak olup bu kelime, faaliyette olan bir çiftliğin ziyaretçilere açılması (misafir, gönüllü, yarı gönüllü, stajyer) ile gerçekleşen bir turizm türüdür.