Antidepresan ilaçların emosyonel yan etkileri bağlamında apati/duygusal küntleşme literatürde yeni bir kavramdır. Literatür incelendiğinde antidepresan ilaçlara bağlı apati/duygusal küntleşme ile ilgili az sayıda olgu bildirimi bulunmaktadır. Price ve ark. antidepresan ilaç kullanan ve emosyonel yan etki bildiren kişiler ile çalışarak emosyonel yan etkiler kapsamında alt başlıkları belirlemiş (Jonathan Price V. C., 2009) ve ardından Oxford Antidepresan İlaçların Emosyonel Yan Etkileri Değerlendirme Anketini geliştirmişlerdir (Jonathan Price V. C., 2012). Literatürde bu anketi kullanarak antidepresan ilaçlar ile oluşan emosyonel yan etkilerin yaş, eğitim düzeyi, cinsiyet gibi
94
sosyodemografik özellikler ile ; depresyon süresi, epizod sayısı gibi hastalık özellikleri ile; sürdürülen tedavi seçeneği ve tedavi süresi gibi tedavi etkisi ile; ailede nörolojik ve psikiyatrik hastalık öyküsü varlığı ile ilişkisini araştıran ilk çalışmadır. Bu bağlamda antidepresan ilaçlara bağlı apati/duygusal küntleşme ile olumlu/olumsuz uyaranlara emosyonel yanıt arasındaki ilişkiyi inceleyen ilk çalışmadır.
Bu çalışma kapsamında Oxford Antidepresan İlaçların Emosyonel Yan Etkileri Değerlendirme Anketinin Türkçe uyarlamasının geçerlilik ve güvenirlilik çalışması yapılmış ve yazım aşamasındadır.
7. Çalışmanın kısıtlılıkları
Çalışmamız majör depresif bozukluk tanısı ile antidepresan kullanan ve remisyonda olan katılımcılardan oluşmuş ve antidepresan kullanımı ile oluşan duygusal küntleşmenin olumlu ve olumsuz uyaranlar ile ilişkisi incelenmiştir. Örneklem grubu Oxford Antidepresan İlaçların Emosyonel Yan Etkileri Değerlendirme Anketi ile duygusal küntleşme bildiren ve bildirmeyen olarak iki gruba ayrılmış emosyon uyarım deneyi ile elde edilen emosyon yanıtları karşılaştırılmıştır, ancak her iki grup arasında istatistiksel anlamlılığa ulaşan fark bulunamamıştır. Klinik gözlemlerimize göre antidepresan ilaçlara bağlı emosyonel yan etkiler bazı hastalar tarafından bildirilmesine rağmen çalışmamız bu farklılığı ortaya koyamamıştır. Bunun nedeni bu iki grup arasında klinik olarak fark olmasına rağmen örneklem sayısının yetersiz olması nedeni ile ortaya çıkan tip 2 hata ile açıklanabilir. Antidepresan tedavi ile ortaya çıkan duygusal küntleşme/apatinin sıklıkla geç başlayan bir yan etki olduğu ve yüksek dozlar ile ilişkili olduğu düşünülmektedir. Çalışmamızda hafif ve orta dereceli depresyonların ağırlıklı olması nedeni ile antidepresan dozunun üst sınırlara çıkılmasına gerek duyulmamasına yol açmıştır. Hasta grubunun genel poliklinik başvuruları esas alınarak oluşturulması, bu bağlamda çoğunluğunu depresyon nedeni ile başvuran ve izlemde remisyona giren olguların oluşturması nedeni ile daha kısa süre ile antidepresan kullananan kişilerin ağırlıklı olması da kısıtlılıklar arasında düşünülebilir. Çalışmamızda kontrol grubunun olmaması da bir diğer kısıtlılıktır.
95
Klinik gözlemler antidepresan ilaçlara bağlı oluşan emosyonel yan etkilerin depresyon ile ilişkili kalıntı belirtilerden ayırmakta güçlük çekildiğini göstermektedir. Bu anlamda major depresif bozukluk tanısı ile antidepresan tedavi başlanacak olguların tedavi öncesi ve sonrasında psikometrik testler ve emosyon uyarım deneyi gibi araçlar yardımı ile izleyip karşılaştıran prospektif çalışmalar çok daha değerli olacaktır. Esasında çalışmamızın hipotezleri doğrultusunda tasarlanacak olan en güçlü çalışma yöntemi sağlıklı bireylere antidepresan ilaç verilmesi ve sonrasında emosyonel yan etkilerin ölçek ve emosyon uyarım deneyi ile izlenmesi şeklinde planlanan kohort araştırmasıdır.
96
VARSAYIMLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ
1. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumsuz uyaranlara üzüntü yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır.
2. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumsuz uyaranlara tiksinti yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır
3. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumsuz uyaranlara öfke yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır.
4. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumsuz uyaranlara korku yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır.
5. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumlu uyaranlara mutluluk yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır.
6. Major depresif bozukluğu olup antidepresan tedavisi ile remisyona girmiş olan hastalarda apati/duygusal küntleşmesi olanların apati/duygusal küntleşme olmayanlara göre olumlu/olumsuz uyaranlara şaşırma yanıtının daha az şiddette olmadığı saptanmıştır. 7. Antidepresan ilaç tedavisi ile remisyona girmiş hastalarda, SSGİ grubu antidepresan
alanlarda, diğer gruptan antidepresan ilaç alanlara göre daha fazla apati/duygusal küntleşme yoktur.
8. Antidepresan ilaca bağlı apati/duygusal küntleşmenin komorbid ruhsal hastalıklar ile ilişkisi yoktur.
9. Antidepresan ilaca bağlı apati/duygusal küntleşme ile ailede nörolojik hastalık varlığı arasında ilişki vardır, ancak antidepresan ilaca bağlı apati/duygusal küntleşme ile ailede psikiyatrik hastalık öyküsü arasında anlamlı ilişki yoktur.
97
SONUÇ VE ÖNERİLER
Seçici serotonin gerialım inhibitörleri (SSGİ) son 20 yılda hızla birinci kuşak antidepresanların (trisiklik ve MAOİ’ler) yerini alarak depresif bozuklukların ve anksiyete bozukluklarının tedavisinde en çok kullanılan antidepresan ilaç sınıfı olmuşlardır. Bulantı, cinsel işlev bozukluğu gibi fiziksel yan etkilerinin olmasının yanı sıra son yıllarda emosyonel yan etkilerinin de olduğu bildirilmektedir. Duygusal küntleşme/apati sendromu olarak bilinen emosyonel yan etkiler emosyonel yanıtlarda kısıtlılık, duyarsızlaşma olarak tanımlanabilir. Antidepresan tedavi ile ortaya çıkan emosyonel yan etkileri sıklıkla depresyonun kalıntı belirtilerinden ayırmak güçtür. Price ve ark. antidepresan ilaç kullanan ve emosyonel yan etki bildiren kişiler ile çalışarak emosyonel yan etkiler kapsamında alt başlıkları belirlemiş (Jonathan Price V. C., 2009) ve ardından Oxford Antidepresan İlaçların Emosyonel Yan Etkileri Değerlendirme Anketini geliştirmişlerdir (Jonathan Price V. C., 2012). Çalışmamız kapsamında bu ölçeğin Türkçe uyarlaması kullanılmış olup geçerlilik ve güvenirlilik çalışması yapılmış ve yazım aşamasındadır. Çalışmamızda duygusal küntleşme tanımlayan ve tanımlamayan olgular bu ölçek esas alınarak belirlenmiştir.
Çalışmamız majör depresif bozukluk tanısı ile antidepresan kullanan ve remisyonda olan kişilerde emosyonel yan etki tanımlayan ve tanımlamayanlar arasında yaş, eğitim düzeyi, cinsiyet gibi sosyodemografik özellikleri; depresyon süresi, epizod sayısı gibi hastalık özelliklerini; sürdürülen tedavi seçeneği ve tedavi süresi gibi tedavi etkisini; ailede nörolojik ve psikiyatrik hastalık varlığı ile ailesel yüklülüğü karşılaştırmayı hedeflemiştir. Bu amaçlar doğrultusunda ailede nörolojik hastalık varlığı ile duygusal küntleşme arasında anlamlı ilişki saptanmıştır. Literatür incelendiğinde; antidepresanların emosyonel yan etkilerinin gelişiminde rol oynayan faktörleri araştıran bir çalışma bulunmamaktadır ve bu anlamda yeni çalışmalara ihtiyaç vardır.
Çalışmamız majör depresif bozukluk tanısı ile antidepresan kullanan ve remisyonda olan kişilerde duygusal küntleşme tanımlayan ve tanımlamayanlar arasında olumlu ve olumsuz uyaranlar ile oluşan emosyon yanıtının farklı olduğunu ve duygusal küntleşme tanımlayan grupta emosyon yanıtlarının daha düşük şiddette olduğunu göstermeyi amaçlamıştır. Ancak çalışmamızda belirlenen iki grup arasında olumlu ve olumsuz uyaran etkisi ile
98
oluşan emosyon yanıtları farklılık göstermemiştir ve bu klinik gözlemin istatistiksel olarak gösterilememesi örneklem sayısının yetersiz oluşuna bağlanmıştır. Bu anlamda daha geniş örneklemli çalışmalara ihtiyaç vardır. Çalışmamız geliştirilmesi gereken yanları olan ve daha büyük örneklemlerde tekrarlanması gereken öncü bir çalışmadır.
Klinisyenlerin antidepresanların sık rastlanan yan etkilerinin yanı sıra emosyonel yan etkileri de sorgulamaları tedavi uyumunun artırılması açısından önemlidir. Bu çalışma; bu alandaki klinik farkındalığa dikkat çekmesi açısından da önemlidir.
Antidepresanların emosyonel yan etkilerinin sıklığının ve şiddetinin tanımlanması, risk faktörlerinin belirlenmesi için prospektif çalışmalara ihtiyaç vardır.
99
KAYNAKLAR
Akdemir A, Ö. S. (1996). Hamilton depresyon derecelendirme ölçeği (HDDÖ)’nin geçerliliği, güvenilirliği ve klinikte kullanımı. Psikiyatri Psikoloji Psikofarmakoloji Dergisi , 4(4):251-9. Alonso J, A. M. (2004). Prevalence of mental disorders in Europe: results from the European Study of the Epidemiology of Mental Disorders (ESEMeD) project. . Acta Psychiatr Scand , 109 (Suppl. 420): 21–27.
Andersson S, K. J. (1999). Apathy and depressed mood in acquired brain damage: relationship to lesion localization and psychophysiological reactivity. . Psychol Med , 29:447–56.
Barnhart, W. M. (2004). Selective serotonin reuptake inhibitor induced apathy syndrome: A clinical review. Journal of Psychiatric Practice, , 10 (3), 196–199.
Beck, A. W. (1961). An inventory for measuring depression. Archives of general psychiatry, 561-571.
Bolling MY, K. R. (2004). Reasons for quitting serotonin reuptake inhibitor therapy: paradoxical psychological side effects and patient satisfaction. Psychother Psychosom. , 73:380–385.
Boone KB, M. B. (2003). Relationship between positive and negative symptoms and neuropsychological scores in frontotemporal dementia and Alzheimer’s disease. J Int Neuropsychol Soc, 9:698—709.
Calvo, M. G. (2009). Reaction time normative data for the IAPS as a function of display time, gender, and picture content. Behav Res Methods , 41(1): 184-91.
Canli, T. H. (2004). Brain activation to emotional words in depressed vs healthy subjects. Neuroreport , 15(17): 2585-8.
Castellon SA, H. C. (1998). Apathy, depression, and cognitive performance in HIV-1 infection. J Neuropsychiatry Clin Neurosci , 10:320–9.
100
Catherine J. Harmer, D. S. ( 2003). Toward a Neuropsychological Theory of Antidepressant Drug Action: Increase in Positive Emotional Bias After Potentiation of Norepinephrine Activity. Am J Psychiatry, 160:990–992.
Catherine J. Harmer, G. M. ( 2009). Why do antidepressants take so long to work? A cognitive neuropsychological model of antidepressant drug action . BJP, 195:102-108. Cavada C, C. T.-R.-S. (2000). The anatomical connections of the macaque monkey orbitofrontal cortex. A review. . Cereb Cortex , 10:220--242.
Chau D T, R. R. (2004). The neural circuitry of reward and its relevance to psychiatric disorders. . Curr Psych Report , 6: 391–399.
CJ Harmer, Z. B. (2003). Acute SSGİ Administration Affects the Processing of Social Cues in Healthy Volunteers. Neuropsychopharmacology, 28.
Clark L A, W. D. (1991). Tripartate model of anxiety and depression: psychometric evidence and taxonomic implications. J Abnorm Psychol , 100: 316–336.
Clarke DE, v. R. (2008). Apathy in dementia: clinical and sociodemographic correlates. J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 337–47.
David Nutt, K. D. (2007 ). The other face of depression, reduced positive affect: the role of catecholamines in causation. J Psychopharmacol , 21: 461 .
Davidson J R, M. P. (2002). Achieving remission with venlafaxine and fluoxetine in major depression: its relationship to anxiety symptoms. Depress Anxiety , 16: 4–13.
Davidson RJ, I. W. (2003). The neural substrates of affective processing in depressed patients treated with venlafaxine. . Am J Psychiatry , 160: 64–75.
Diana E. Clarkea, J. Y. (2011). Are the available apathy measures reliable and valid? A review of the psychometric evidence. Journal of Psychosomatic Research , 73–97.
Diaz-Olavarrieta C, C. J. (1999). Neuropsychiatric manifestations of multiple sclerosis. J Neuropsychiatry Clin Neurosci , 11:51–7.
101
Drevets. (2001). Neuroimaging and neuropathological studies of depression: implications for the cognitive-emotional features. Curr Opin Neurobiol, 11: 240–249.
Dunn, B. D. (2004). Categorical and dimensional reports of experienced affect to emotion- inducing pictures in depression. J Abnorm Psychol , 113(4): 654-60.
Elliott R, N. J. (2003). Differential response patterns in the striatum and orbitofrontal cortex to financial reward in humans: a parametric functional magnetic resonance imaging study. . J Neurosci , 23:303--307.
Eslinger PJ, D. A. (1985). Severe disturbance of higher cognition after bilateral frontal lobe ablation: patient EVR. Neurology , 35:1731--1741.
Fava M, G. L. (2006). A cross-sectional study of the prevalence of cognitive and physical symptoms during longterm antidepressant treatment. . JClin Psychiatry. , 67:1754–1759. Figved N, K. G. (2005). Neuropsychiatric symptoms in patients with multiple sclerosis. . Acta Psychiatr Scand , 112:463–8.
Finset A, A. S. ( 2000). Coping strategies in patients with acquired brain injury: relationships between coping, apathy, depression and lesion location. . Brain Inj, 14:887– 905.
Fu CH, W. S. (2004). Attenuation of the neural response to sad faces in major depression by antidepressant treatment: a prospective, event-related functional magnetic resonance imaging study. Arch Gen Psychiat.
Fu CH, W. S. (2007). Neural responses to happy facial expressions in major depression following antidepressant treatment. . Am J Psychiatry, 164: 599–607.
Garland EJ, B. E. (2001). Amotivational syndrome associated with selective serotonin reuptake inhibitors in children and adolescents. . J Child Adolesc Psychopharmacol , 11:181–6.
Glodzik-Sobanska L, S. A. (2005). Reduced prefrontal N-acetylaspartate in stroke patients with apathy. . J Neurol Sci , 238:19–24.
102
Goeleven, E. R. (2006). Deficient inhibition of emotional information in depression. J Affect Disord , 93(1-3): 149-57.
Gülseren Ş, A. Ç. (2001). Apati değerlendirme ölçeği Türkçe formunun geçerlilik ve güvenilirlik çalışmas. . Nöropsikiyatri arşivi , 38 (3): 142-150.
Harmer CJ, M. C. (2006). Antidepressant drug treatment modifies the neural processing of nonconscious threat cues. . Biol Psychiatry .
Harmer CJ, S. N. (2004). Increased positive versus negative affective perception and memory in healthy volunteers following selective serotonin and norepinephrine reuptake inhibition. . Am J Psychiatry , 161: 1256–63.
Harmer, C. O.-C. (2009b. ). Effect of acute antidepressant administration on negative affective bias in depressed patients. . Am. J. Psychiatry , 166, 1178–1184.
Hisli, N. (1989). Beck Depresyon Envanterinin üniversite öğrencileri için geçerliliği, güvenirliği. Psikoloji Dergisi, 7-3-13.
Hoehn-Saric R, H. G. (1991). A fluoxetine induced frontal lobe syndrome in an obsessive- compulsive patient. J Clin Psychiatry , 52:131–3.
Hoehn-Saric R, L. J. (1990). Apathy and indifference in patients on fluvoxamine and fluoxetine. . J Clin Psychopharmacol , 10:343–5.
Huster, R. J. (2009). A spectralanalytic approach to emotional responses evoked through picture presentation. Int J Psychophysiol , 72(2): 212-6.
Jonathan Price, V. C. (2009). Emotional side-effects of selective serotonin reuptake inhibitors: qualitative study . BJP, 195:211-217.
Jonathan Price, V. C. (2012). The Oxford Questionnaire on the Emotional Side-effects of Antidepressants (OQuESA): Development, validity, reliability and sensitivity to change. . Journal of Affective Disorders, 140-66–74.
Kirsch-Darrow L, F. H. (2006). Dissociating apathy and depression in Parkinson disease. Neurology, 33–8.
103
Lang, P. J. (2008). International affective pictures system (IAPS): Affective ratings of pictures and instruction manual. Technical report A-8.
Lavretsky H, L. I. (1999). Clinical and neuroradiologic features associated with chronicity in late-life depression. Am J Geriatr Psychiatry, 7:309–16.
Lee SI, K. N. (2005). Antidepressant apathy syndrome. Perspect Psychiatr Care.
Leung, K. K. (2009). Selective attention biases of people with depression: positive and negative priming of depression-related information. Psychiatry Res , 165(3): 241-51.
Levy, M. C. (1998). Apathy is not depression. Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, 10 , 314 –319.
Libkuman, T. M. (2007). Multidimensional normative ratings for the International Affective Picture System. Behav Res Methods , 39(2): 326-34.
Lingjaerde O, A. U. (1987). A new comprehensive rating scale for psychotrophic drugs and a cross sectional study of side effects in neuroleptic treatment patients. . Acta Psyciatr Scand, 3341:81-94.
M. Browning, C. R. (2007). A single dose of citalopram increases fear recognition in healthy subjects . J Psychopharmacol .
MA., H. (1960). A rating scale for depression. J Neurol Neurosurg Psychiatry, 23:56-62. MacHale S M, L. S. (2000). Cerebral perfusion in chronic fatigue syndrome and depression. Br J Psychiatry , 176: 550–556.
Marin. (1991). Apathy: a neuropsychiatric syndrome. J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 3:243–54.
Marin RS, B. R. (1991). Reliability and validity of the Apathy Evaluation Scale. . Psychiatry Res , 38:143–62.
Marin RS, F. S. (1993). The sources of convergence between measures of apathy and depression. . J Affect Disord, 28:117–24.
104
Marin, R. (1990). Differential diagnosis and classification of Apathy . American Journal of Psychiatry, 147 , 22–30.
Moretti R, T. P. (2006). Behavioral alterations and vascular dementia. . Neurologist , 12:43–7.
Norbury R, M. C. (2007). Short-term antidepressant treatment and facial processing: functional magnetic resonance imaging study. . Br J Psychiatry .
Öngur D, P. J. (2000). The organization of network within the orbital and medial prefrontal cortex of, rats, monkeys, and humans. . Cereb Cortex, 10:206--219.
Opbroek A, D. P. ( 2002). Emotional blunting associated with SSGİ-induced sexual dysfunction. Do SSGİs inhibit emotional responses? Int J Neuropsychopharmacol., 5:147– 151.
Ormel J, V. M. (1999). Onset of disability in depressed and non-depressed primary care patients. . Psychol Med , 29: 847–853.
Price J, G. G. (2009). Emotional blunting or reduced reactivity following remission of majör depression. Medicographia. , 31:152–156.
Randy A. Sansone, L. A. (2010). SSGİ induced indifference. Psychiatry (Edgemont) , 7(10):14–18.
Reinblatt SP, R. M. (2006). Selective serotonin reuptake inhibitör induced apathy: a pediatric case series. J Child Adolesc Psychopharmacol. , 16:227–233.
Reinblatt SP, R. M. (2006). Selective serotonin reuptake inhibitor induced apathy: a pediatric case series. J Child Adolesc Psychopharmacol., 16:227–233.
Ribeiro, R. L.-S. (2007). IAPS includes photographs that elicit low-arousal physiological responses in healthy volunteers. Physiol Behav, 91(5): 671-5.
Richard Levy, B. D. (2006). Apathy and the Functional Anatomy of the Prefrontal Cortex- Basal Ganglia Circuits. Cerebral Cortex, 16:916--928.
105
Robert P, O. C. (2009). Proposed diagnostic criteria for apathy in Alzheimer's disease and other neuropsychiatric disorders. Eur Psychiatry , 24:98–104.
Roman GC, E. T. (2002). Subcortical ischaemic vascular dementia. . Lancet Neurol , 1:426– 36.
Rosen HJ, G.-T. M. (2002a). Patterns of brain atrophy in frontotemporal dementia and semantic dementia. Neurology , 58:198—208.
Rosen HJ, H. K. (2002b). Utility of clinical criteria in differentiating frontotemporal lobar degeneration (FTLD) from AD. . Neurology , 58:1608-1615.
Rottenberg, J. J. (2005). Emotion context insensitivity in major depressive disorder. J Abnorm Psychol ., 114(4): 627-39.
Rozenkrants, B. a. (2008). Affective ERP processing in a visual oddball task: arousal, valence, and gender. Clin Neurophysiol , 119(10): 2260-5.
Rozzini L, C. B. (2008). Mild parkinsonian signs and psycho-behavioral symptoms in subjects with mild cognitive impairment. Int Psychogeriatr , 20: 86–95.
Rubinsztein JS, R. D. (1998). Apathy and hypersomnia are common features of myotonic dystrophy. . J Neurol Neurosurg Psychiatry , 64:510–5.
Shelton R C, T. A. (2001). Can recovery from depression be achieved? Psych Serv , 52: 1469–1478.
Shinya Ishii, N. W. (2009). Apathy: A Common Psychiatric Syndrome in the Elderly . American Medical Directors Association.
Sorias O. Güleç C, K. E. (1998). Psikiyatrik derecelendirme ölçekleri. Psikiyatri Temel Kitabı. 1. Cilt. (s. 81-93.). içinde Ankara.
Srikanth S, N. A. (2005). Neuropsychiatric symptoms in dementia-frequency, relationship to dementia severity and comparison in Alzheimer's disease, vascular dementia and frontotemporal dementia. J Neurol Sci, 43–8.
106
Starkstein SE, B. M. (1989). Psychic akinesia following bilateral pallidal lesions. Int J Psychiatry Med , 19:155--164.
Starkstein SE, F. J. (1993). Apathy following cerebrovascular lesions. . Stroke , 24:1625-- 1630.
Starkstein SE, J. R. (2006). A prospective longitudinal study of apathy in Alzheimer's disease. . J Neurol Neurosurg Psychiatry , 77:8–11.
Starkstein SE, P. G. (2001). Syndromic validity of apathy in Alzheimer's disease. Am J Psychiatry, 158: 872–7.
Stuss D, v. R. ( 2000). Neuropsychology of emotion. . Oxford University Press.
Stuss DT, V. R. (2000). Differentiation of states and causes of apathy. In: The Neuropsychology of emotion (Borod JC,ed.), pp. . Oxford: Oxford University Press., 340-- 363.
Tranter, R. B. (2009). The effect of serotonergic and noradrenergic antidepressants on face emotion processing in depressed patients. . J. Affect. Disord. , 118, 87–93.
van Reekum R, S. D. (2005;17). Apathy: why care? . J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 7-19. Watson D, C. L. (1984). Cross cultural convergence in structure of mood: a Japanese replication and a comparison with US findings. . J Personal Soc Psychobiol , 47: 127–144. Watson D, C. L. (1988). Positive and negative affectivity and their relation to anxiety and depressive disorders. . J Abnormal Psychol, 97: 346–353.
Watson D, C. L. (1995a). Testing a tripartite model: II. Exploring the symptom structure of anxiety and depression in student, adult and patient samples. J Abnorm Psychol , 104: 15– 25.
Watson D, T. A. (1985). Toward a consensual structure of mood. . Psychol Bull , 98: 219– 235.
Ek 1: Aydınlatılmış Onam Formu Araştırmanın Adı : Antidepresan tedavi ile ortaya çıkan apati/duygusal küntleşmenin olumlu ve olumsuz uyaranlar ile ilişkisi ÇALIŞMANIN AMACI NEDİR?
Çalışmamızın amacı, antidepresan tedavi ile iyileşen majör depresif bozukluk tanılı hastalarda duyguların ifade edilmesinde donukluk olup olmadığının incelenmesidir. Bu sayede antidepresan ilaçların duygusal yan etkileri araştırılacaktır.
KATILMA KOŞULLARI NEDİR?
Bu çalışmaya dahil edilebilmeniz için 18‐65 yaşları arasında olmanız gerekir. Çalışmaya dahil edilecek hastalarda aranan koşul, majör depresif bozukluk tanısı ile antidepresan ilaç kullanıyor olmak ve iyileşmiş olmaktır.
NASIL BİR UYGULAMA YAPILACAKTIR?
Bu çalışmaya katılımınız iki aşamadan oluşmaktadır. Önce doktorunuz ile yaklaşık 1 saat süren bir görüşme yapılacaktır. Bu görüşmede size ruhsal durumunuza dair birtakım sorular sorulacak ve ruhsal durumunuz ile ilgili bazı ölçek formlarını doldurmanız istenecektir. Daha sonrasında ise yaklaşık 1 saat sürecek olan psikolojik bir deneme uygulanacaktır. Bu basamakta size bilgisayar ekranından birtakım fotoğraflar izletilecek ve bunların sizde uyandırdığı duygular sorulacak ve puanlamanız istenecektir. Bu fotoğraflar herhangi bir nesne fotoğrafı, doğa, manzara, çocuk vb. temalar içerir. Fotoğrafların bazıları üzüntü uyandıracak şekilde şiddet, korku, öfke içerikli olabilir. Bu çalışmada duygu uyandırmak için kullanılan fotoğraflar tüm dünyada bu tip çalışmalarda yaygın olarak kullanılan fotoğraflardır. Katıldığınız psikolojik denemeden sonra tekrar doktorunuzla kısa bir görüşme yaptıktan sonra katılımınız tamamlanacaktır.
Bu çalışma esnasında size herhangi bir bedensel girişim (muayene, kan alma, ilaç verme vb.) kesinlikle uygulanmayacaktır.
SORUMLULUKLARIM NEDİR?
Araştırma ile ilgili olarak araştırma değerlendirme görüşmesine gelmek ve araştırma deneyine katılmak sizin sorumluluklarınızdır . Bu koşullara uymadığınız durumlarda araştırıcı sizi uygulama dışı bırakabilme yetkisine sahiptir
KATILIMIM NE KADAR SÜRECEKTİR?
Bu araştırmada yer almanız için öngörülen süre yaklaşık 2‐3 saattir. Bu araştırma için sadece 1 defa görüşmeye gelmeniz yeterlidir.
Ek 1: Aydınlatılmış Onam Formu
Araştırmanın Adı : Antidepresan tedavi ile ortaya çıkan apati/duygusal küntleşmenin olumlu ve olumsuz uyaranlar ile ilişkisi
ÇALIŞMAYA KATILMA İLE BEKLENEN OLASI RİSKLER NEDİR?
Bu araştırma ile ilgili beklenen herhangi bir risk bulunmamaktadır.
HANGİ KOŞULLARDA ARAŞTIRMA DIŞI BIRAKILABİLİRİM?
Teşhis koymaya ve değerlendirmeye yönelik yapılan görüşmeden sonra doktorunuz bu araştırma için uygun kriterlere sahip olmadığınızı belirlerse sizi çalışmaya almayabilir.
ARAŞTIRMA SÜRESİNCE ÇIKABİLECEK SORUNLAR İÇİN KİMİ ARAMALIYIM?
Araştırma ile ilintili herhangi bir beklenmedik durumda, araştırma hakkında ek bilgiler almak için ya da çalışma ile ilgili herhangi bir sorun, istenmeyen etki ya da diğer rahatsızlıklarınız için 0-232-