Çalışma Kapsamında Kullanılan Nitel Yöntemler ve Veri Toplama

yöntemi içerik analizi ve kelime çağrışım testidir.

Çalışmada kullanılacak ilk nitel yöntem göstergebilimsel analizdir. Göstergebilimsel araştırmalar diğer nitel araştırmalardan farklılık göstermektedir. Göstergebilim yaklaşımında bir iç aktarım söz konusudur. Her sembol ya da işaret ya da şema kendi içinde bir iç akımla, bir düzenle sıralanarak tek bir kavram ya da anlama doğru zihinsel bir olgu yaratır ve bütünü ifade ederler. Semiyotik yaklaşım sembol, simge, işaret harf, kelime, metin ve dinsel öğelerin değerlendirilmesine dönük nitel bir analiz yöntemidir (Yazıcıoğlu ve Erdoğan, 2014: 163).

Çalışmada kullanılacak bir diğer nitel yöntem ise içerik analizidir. İçerik analizi toplanan verilerin kategorize edilerek belli bir mantık çerçevesinde kavramsallaştırılması, kavramsallaştırılan verilerin sayısallaştırılarak çözümlenmesi (Yıldırım ve Şimşek, 2013: 259; Arıkan, 2007: 114) sürecidir. Bu bağlamda filmlere ilişkin kodlar oluşturarak bu kodlar SPSS programı aracılığı ile sayısallaştırılmıştır. Bu unsurların aritmetik ortalamaları ve frekans analizleri yapılmıştır. Çalışmada göstergebilimsel analizleri desteklemesi açısından bu yöntem seçilmiştir.

Çalışma kapsamında kullanılan bir diğer nitel yöntem görüşme yöntemidir. Çalışmanın görüşme soruları, doküman analizleri doğrultusunda oluşmuştur. Aynı zamanda görüşme soruları hazırlanırken alanında uzman kişilerin görüşlerinden de yararlanılmıştır. Görüşme tekniği derinlemesine bilgi almayı sağlamaktadır. Arıkan (2007: 112) görüşme tekniğinin olumlu yönlerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Her konuda istenildiği kadar ayrıntıya gidilebilir. • Araştırmacıya geniş bir inisiyatif tanınmıştır.

• Anlaşılmayan sorular konusunda ek açıklamalar yapılabilir.

• Karşılıklı olarak konuşulduğu için mülakata katılmama oranı oldukça düşüktür. • Diğer anket yöntemlerine göre daha doğru veriler elde edilir.

Çalışma kapsamında kullanılan bir diğer nitel yöntem kelime çağrışım testidir. Kelime çağrışım testinde katılımcılara kelime ya da cümle söylenerek akla gelen ilk kelimeler sıralanmaya çalışmaktadır (Nakip, 2013: 127). Buna ek olarak katılımcıların duygusal

68

tepkisi ölçülmüş olur. Katılımcılar tarafından seçilen ve sıralanan kelimeler, tepkilerini ve görüşlerini yansıtır (Gezge, 2015: 74). Bu tez kapsamında kelime çağrışım testi ile katılımcıların filmleri izlenmeden önce Türk turizmi hakkında var olan imajları tespit edilmeye çalışılmıştır.

3.4.1.1. Göstergebilimsel Analiz

Çalışma kapsamında Watchover of Turkey ve Turquoise Timepalse-A Week In A Turkey filmleri seçilmiştir. Bu filmlerin tercih edilmesinin nedeni sosyal medya araçlarından biri olan youtube üzerinden en çok izlenen filmler olmasıdır. Watchover of Turkey youtube üzerinden yaklaşık olarak 1,9 milyon kişi tarafından izlenirken, dünya genelinde tüm sosyal medya mecralarında 70 milyondan fazla izleyiciye ulaşmıştır. Turquoise Timepalse-A Week In A Turkey ise youtube üzerinden yaklaşık olarak 4,6 milyon kişi tarafından izlenmiştir.

Çalışmaya konu olan her iki film de timelapse tekniği ile çekilmiştir. Timelapse tekniği görüntülerin tek tek birleştirilerek hareketli görüntülere dönüştürülmesidir. Watchover of Turkey filminde 259 kare çözümlenirken, Turquoise Timepalse-A Week In A Turkey filminde ise 189 kare çözümlenmiştir. Her iki filmde de tüm kareler çalışma kapsamında değerlendirilmiştir. Objektifliğin sağlanabilmesi açısından herhangi bir kare çıkarılmamıştır.

Şekil 13: Barthes’ın Göstergebilimsel Çözümlemesi

Kaynak: Parsa, S. ve Parsa, A. F. (2012), Göstergebilim Çözümlemeleri, Ege Üniversitesi Basımevi, İzmir, s: 57.

69

Çalışmanın temeli Peirce, Saussure, Barthes ve Gremias’ın kuramları ve modelleri oluşturmaktadır. Çözümleme yapabilmesi için kültürel farklılıkları da ortaya koyan Barthes’ın modeli kullanılmıştır. Bu modelle görsellerin, gösteren gösterilen ilişkisi, düzanlam ve yananlam boyutlarıyla incelenmesine olanak tanıyacağı düşünülmektedir. Zıtlıkları ortaya koymak ve Barthes modelini desteklemek amacıyla da dizisel çözümleme yapılmıştır. Bu çözümlemeye ilişkin bilgilerse aşağıda yer almaktadır:

Şekil 14: Dizimsel ve Dizisel Çözümleme

Kaynak: Araştırmacı tarafından şekillendirilmiştir.

Bir metin içinde göstergeler, ya diziler ya da dizimler oluşturarak örgütlenir. Bu bağlamda, ortaya çıkan karşıtlıklar/zıtlıklar ideolojik olmakta ve yananlamsal örgütlenmeyi ortaya koymaktadır. Daha derin boyutta bir anlam ayrıştırmasına geçildiğinde, metnin içindeki karşıtlıklar belirlenmektedir. Böylece reklamın derinlikli ve soyut yapısı ortaya çıkmakta; kültürel değerleri ve ideolojik çerçevesi dizisel çözümleme aracılığıyla yapılan anlam ayrıştırmasında daha belirgin hale gelmektedir (Parsa, 2007: 7).

3.4.1.2. İçerik Analizi

Filmler üzerinde yapılan incelemeler sonucunda göstergeler nicelleştirilmiş, kendi içerisinde anlam ifade edecek şekilde gruplara ayrılmıştır. Bu gruplar destinasyonlar, kutsal unsurlar, milli unsurlar, kültürel unsurlar, mutfak kültürü, insan unsuru, hayvanlar, yazılı unsurlar, sanatsal unsurlar olarak sınıflandırılmıştır. Film boyunca yer alan bu unsurlar kare kare incelenmiş olup SPSS programı aracılığı ile frekans analizi yapılarak ortalamaları alınmıştır.

70 3.4.1.3. Görüşme Formu

Görüşme yapılacak olan katılımcıların seçiminde; ülkemizi en çok ziyaret eden milliyetler Almanlar, Ruslar ve İngilizler olduğu için, bu gruplar çalışmaya dahil edilmiştir. Ülkemizde bu milliyetteki turistlerin en sık ziyaret ettiği şehirler seçilmiştir. Alman ve Rus katılımcılarla Antalya’da, İngiliz katılımcılarla Muğla Fethiye’de görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler esnasında üç Türk rehberden yardım alınmıştır. Tüm görüşmeler Almanca, Rusça ve İngilizce bilen rehberlerin yardımıyla yapılmış olup, yüz yüze gerçekleştirilmiştir. Her turist grubuyla kendi anadilinde görüşme yapılmıştır. Görüşmeler öncesinde rehberler aracılığıyla transfer esnasında çalışma, çalışmanın amacı ve önemi, çalışmanın yapılma nedenleri katılımcılara anlatılmıştır. Aralarından çalışmaya katılmayı kabul eden gönüllü katılımcılardan randevu alarak görüşülmüştür. Her milletten eşit sayıda dağılım olmasına dikkat edilerek toplamda 45 kişi çalışma kapsamına dahil edilmiştir. Alman turistlerle yapılan görüşmeler ortalama olarak 17 dakika sürmüştür. Görüşmeler 3–13 Temmuz 2017 tarihlerinde yapılmıştır. Rus turistlerle yapılan görüşmeler ortalama olarak 17 dakika sürmüştür. Görüşmeler 17–27 Temmuz 2017 tarihleri arasında yapılmıştır. İngiliz turistlerle yapılan görüşmeler ortalama olarak 15 dakika sürmüştür. Görüşmeler 14–22 Ağustos 2017 tarihleri arasında yapılmıştır. Tüm görüşmeler ses kaydına alınmıştır. Aynı zamanda görüşme formları da saklanmıştır.

Görüşme formu yapılandırılmış sorulardan oluşmuştur. Filmlere ilişkin tutumlar saptanmaya çalışılmıştır. Görüşme sorularını yöneltmeden önce katılımcılara yaş, cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu, gelir ve Türkiye’yi ziyaret etme sıklıklarına ilişkin sorular yöneltilmiştir. Görüşme soruları ise çalışmanın amacına uygun olarak aşağıdaki gibi şekillendirilmiştir:

• Hangi tanıtım filmini daha ilgi çekici buldunuz? • Hangi tanıtım filmi sizce daha objektiftir?

• Tanıtım filmlerinden hangisi size daha sıcak geldi?

• Tanıtım filmlerinden hangisi daha profesyonelce çekilmiştir? • Tanıtım filmlerinin hangisinin müziği ilginizi çekti?

• Tanıtım filmlerinden hangisi sizde tekrar ziyaret isteği uyandırdı? • Tanıtım filmlerinin vermek istediği mesajlar ne olabilir?

71