Çalışma Bölgesinin Jeolojik Özellikler

Gökçeada’da en eski tortul kayaçların Eosen yaşlı birimler olduğu bilinmektedir. Alt birimlerde şeyl, kumtaşı-şeyl, kireçtaşı ve şeylden oluşan istif, Erken-Orta, Orta ve Geç Eosen olarak tarihlendirilmiştir. Bu birimlerin üzerine kumtaşı-şeyl, kumtaşı, ince kömür bantlı çakıltaşı-kumtaşı katmanları gelir ve bunlar da Erken-Orta, Orta ve Geç Oligosen yaşlı olarak belirlenmiştir. Bunun üzerinde ise Erken-Orta Miyosen yaşlı olduğu düşünülen, alttaki birimleri keserek yüzeye ulaşmış olan andezit, lav, tüf ve aglomeraların oluşturduğu volkanik kayaçlar gelir. Bunlar ada genelinde oldukça geniş bir alanı kaplamaktadır. Bunu da geç Miyosen yaşlı

169 _{Ertuğ Öner, (2000): “Yeni Bademli Höyük Çevresinde Jeoarkeolojik Araştırmalar (Gökçeada-}

çamurtaşı ve kumtaşı katmanları uyumsuz olarak izlemektedir. En üstte ise Kuvaterner yaşlı genç çökeller yer alır.170

Özden ve meslektaşları, Gökçeada’da yüzeylenen jeolojik birimlerin özelliklerini, adanın güney kısmında, batıda Uğurlu Köyü ve Saklı Liman, Kuzeyde Şahinkaya Köyü, güneyde adanın sahil çizgisi, doğuda ise Kapıkaya arasında kalan alanda yaptıkları, 1/25.000 ölçekli jeolojik harita alımı çalışması ile ortaya çıkarmışlardır. Adanın bu kısmında, yaşlı temel birimler olan şist ve fillitler dışında tüm birimlerin yüzlek verdiği anlaşılmıştır.171

Kesgin ve Varol, Gökçeada’da Tersiyer yaşlı birimlerinin gözlenmediğini açıklamışlardır. Erken Eosen’den başlayan istifin, tabanda Gonos fayı ile sınırlanmakla birlikte, tavanda Geç Oligosene kadar kalın bir çökel istifinin yer aldığını belirtmişlerdir.172 _{Yapılan bir başka çalışmada, temel birimler adanın kuzey}

kısmında gözlenmiştir. Fillit ve şist türü metamorfik kayaçlardan oluşan bu birimlerin, Biga Yarımadası’nın temelini oluşturan jeolojik birimlerle benzerlik gösterdiğine işaret edilmiştir.173

Gökçeada'da, üstlere doğru regresif özellikte olan ve ağırlıklı olarak kumtaşı litolojisinden oluşan Karaağaç Formasyonu Erken Eosen’e atfedilmektedir.174 _Bu

birim, Tersiyer istifinin başlangıcını oluşturmaktadır ve derin denizelden deltayike kadar bir fasiyese sahiptir.175 Adanın batı-kuzeybatısında Gizli Liman ve Mutlu Dere

170 _{Engin Meriç, Ertuğ Öner, Niyazi Avşar, Atike Nazik, Sevinç Kapan-Yeşilyurt, Yeter Göksu, Şule}

Kaya-Keleş, Baki Yokeş, Erol Kam, Osman Candan, Feyza Dinçer, (2014): “Gökçeada

Kuzeydoğusundaki Saklı Koy’da Paleontolojik Verilere Dayalı Yeni Bir Bulgu: Büyük Dere Koyu”,

TPJD Bülteni, Cilt: 26, Sayı: 1, s.70.

171 _{Süha Özden, Özkan Ateş, Fırat Şengün, İ. Onur Tunç, Oya Türkdönmez, Deniz Şanlıyüksel,}

Mustafa Avcıoğlu, Can Ertekin, (2008): “Gökçeada’nın Jeolojik Özellikleri,” O. Demircan, S. Yılmaz, T. Takaoğlu, C. Akbulak (eds), Gökçeada Değerleri Sempozyumu, Çanakkale Onsekiz Mart

Üniversitesi Yayınları No: 78, Çanakkale, s.48-49

172 _{Yaşar Kesgin, Baki Varol, (2003), “Gökçeada ve Bozcaada'nın Tersiyer Jeolojisi”, Maden Tetkik}

Arama Dergisi, Sayı: 126, Ankara, s. 51.

173 _{Özden vd., 2008: s.49.} 174 _{Kesgin, Varol, 2003: s. 49.} 175 _{Özden vd. 2008: s.49.}

arasında çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı, marn ardalanması ile riyolitik bileşimdeki volkanik kayaçların yüzeylendiği görülmektedir.176

Erken-Orta Eosen yaşlı Fıçıtepe Formasyonu, Karaağaç Formasyonun üzerine gelmektedir. Bu formasyon, Dikenli Dere vadisinin doğuya açılan uç kısmında, Soğucak Formasyonu altında ve sınırlı bir alanda yüzlek vermektedir. Karaağaç Formasyonu’nun delta önü kumtaşları üzerine yer yer geçişli olarak geldiği gözlenmiştir. Kaba taneli kumtaşı ve bu birimlerle ardalanmalı olarak çamurtaşı, silttaşı, kömür tabakaları ve şeyllerden oluşmaktadır.177

Soğucak Formasyonu, Uğurlu Köyü çevresinde yüzeylenmektedir.178 _Bol

nummulit fosilli kireçtaşları, daha az oranda kumlu ve çakıllı kireçtaşları ile yüzlekler vermektedir. Sığ denizel bir ortamda meydana gelen çökelimi yansıttığı ifade edilmiştir.179

Geç Eosen yaşlı Ceylan Formasyonu ise Soğucak Formasyonu üzerine gelmektedir.180 Gökçeada’nın iç kesimlerinde kuzeydoğu-güneybatı uzanımlı olarak yüzeylenir. Şirinköy, Dereköy, Şahinkaya, Tepeköy, Bademli köyü, Kuzu Limanı ve Gökçeada ilçe merkezi arasında gözlenmektedir. Kiltaşı, kumtaşı, şeyl ardalanmasından oluşmaktadır.181

Oligosen yaşlı Mezardere Formasyonu, Ceylan Formasyonu üzerine gelmekte ve Gökçeada’da geniş yüzlekler vermektedir.182 _{Genel olarak kumtaşı ve şeyl}

ardalanımlı olmakla birlikte, baskın olan litoloji kumtaşıdır. Kumtaşı; sarımsı gri, sert karbonat çimentolu, ince-orta katmanlı ve laminalıdır. Şeyl ise mavimsi ve yeşilimsi gri, yüzeyde ufalanır topraksı, karbonatlı, ince laminalı, ince kumtaşı ara

176 _{Ramazan Sarı, Ahmet Türkecan, Mustafa Dönmez, Şahset Küçükefe, Ümit Aydın, Öner Özmen,}

(2015), “Gökçeada’nın (Çanakkale) Jeolojisi”, Maden Tetkik ve Arama Dergisi, Sayı: 150, s.

177_{.Özden vd., 2008: s.49.} 178 _{Kesgin, Varol, 2003: s.54.} 179 _{Sarı vd., 2015: s.7.} 180 _{Özden vd. 2008: s.50.} 181 _{Sarı vd. 2015: s.8.} 182 _{Özden vd. 2008: s.51.}

katkılı olarak belirtilmiştir. Altta Ceylan ve üstte Osmancık Formasyonları ile uyumludur.183

Osmancık Formasyonu Orta Oligosen yaşlıdır. Formasyonu oluşturan birimler kumtaşı, çakıltaşı ve yer yer şeyllerden oluşmaktadır. Adanın kuzeydoğu kısmında Kuzu Limanı’ndaki ideal kesitinde kumtaşı-şeyl ardalanması şeklinde izlenmiştir. Birimin kumtaşlarının dış yüzey rengi sarı, iç yüzey rengi gri-beyazımsı, orta kaba taneli içerisinde kuvars parçaları, feldispat içeren ve bazı kesimlerde çakıltaşlarına yanal geçişler sunan dayanımı yüksek bir kumtaşından oluşmaktadır. Osmancık Formasyonun hemen üstüne ise, Geç Oligosen yaşlı Armutburnu Formasyonu gelmektedir. Delice Sırtı ve çevresinde ki küçük bir alanda yüzlek verdiği gözlenmiştir. Litolojisi kumtaşı ve çakıltaşıdır.184

Kirazlı Formasyonu ise Aydıncık çevresinde yüzlek vermektedir. Birimin litolojisini kumtaşları oluşturmaktadır. Kumtaşları; açık sarı-sarımsı gri, gevşek tutturulmuş, dağılgan, inceorta taneli, çok iyi boylanmalı, kimi zaman çapraz katmanlı ve gözenekliliğin iyi geliştiği belirtilmiştir.185

Gökçeada volkanik kayaçlar bakımından da oldukça zengindir ve geniş alanda izlenmektedir. Adadaki bu volkanitler oluşturdukları yapı şekilleri, ürünleri, bileşimleri ve yaşları bakımından farklılıklar göstermektedirler. Gökçeada’da, Kuzeydoğu-güneybatı yönünde dizilmiş dom-kriptodom şeklinde yerleşmiş andezit ve diyorit porfir türündeki volkanik kayaçlar belirlenmiştir. Orta Eosen’de başladığı düşünülen sokuluma bağlı olarak sığ derinliklerde yerleşmiş oldukları belirtilmiştir.186 183 _{Kesgin, Varol, 2003: s.57.} 184 _{Özden vd. 2008: s.51.} 185 _{Kesgin, Varol, 2003: s.58.} 186 _{Sarı vd., 20015: s.}