ÇalıĢmada Kullanılan Oranlar

Oran (Rasyo) Yöntemi ile analiz, finansal analiz teknikleri içerisinde daha objektif sonuçlar veren analiz tekniklerinden birisidir. Rasyolar da kendi içerisinde 5 gruba ayrılmaktadır. Her grupta birden çok oran mevcuttur. Bu rasyolar hepsi mutlaka

56 önemlidir ancak tüm rasyoların analizi mümkün olmayacağı için rasyoların yer aldığı gruptaki bazı önemli görülen rasyolar ele alınmıĢtır. ÇalıĢmada firmaların finansal performanslarının belirlenmesi ve değerlendirilmesi için bazı finansal oranlar kullanılacaktır. Oranlar seçilirken, literatürdeki çalıĢmalarda sıklıkla kullanılan oranlar olmasına özen gösterilmiĢtir. Literatür taraması yapıldığında;

Ertuğrul ve KarakaĢoğlu (2009) çalıĢmalarında, Türkiye‟de çimento sektöründe faaliyet gösteren bazı firmaların Topsis yöntemine göre performanslarını belirlerken cari rasyo, asit test rasyosu, nakit oranı, kaldıraç oranı, net kâr marjı, özsermaye karlılığı, satıĢ artıĢ oranı gibi önem arz eden rasyoları kullanmıĢlardır. Ege, Topaloğlu ve Özyamanoğlu (2013) çalıĢmasında, BIST Kurumsal endeksinde yer alan 18 firmanın 2009-2011 yıllarına ait finansal performanslarını topsis yöntemiyle belirlerken Stok devir hızı, yatırım karlılığı, aktif karlılığı, özsermaye karlılığı, net kâr marjı gibi rasyoları kullanmıĢlardır. Ege ve Bayrakdaroğlu (2009) çalıĢmalarında BIST 30 endeksinde yer alan pay senetlerinin getiri performanslarını lojistik regresyon yöntemiyle belirleyerek, firmaların BIST‟te baĢarı durumunu belirlemiĢlerdir. Bu amaçla çalıĢmada tezde yer alan oranlarla örtüĢen likidite oranları, faaliyet oranları, karlılık oranları, finansal yapı oranları ve borsa performans oranlarından önem arz eden rasyolar seçilmiĢtir. Kaya ve Gülhan (2010) çalıĢmasında BIST‟te Metal EĢya ve Makine endeksinden yer alan 25 firmanın finansal performanslarını Veri Zarflama Analizi ve Topsis yöntemi ile analiz etmiĢlerdir. ÇalıĢmada Cari rasyo, Asit test, Finansal kaldıraç, Alacakların devir hızı, Stok devir hızı, Maddi duran varlıkların devir hızı, Aktif devir hızı, SatıĢların kârlılığı, Varlıkların kârlılığı, Özsermayenin kârlılığı rasyolarını kullanmıĢlardır. Kula ve Özdemir (2007) çalıĢmalarında, BIST‟e kote edilmiĢ çimento firmalarının etkinliklerini veri zarflama analizi ile belirlerken Cari Oran, Finansal Kaldıraç Oranı, Öz Kaynak / Toplam Aktif, KVYK / Toplam Pasif, Maddi Duran Varlıklar / Öz Kaynak, Öz Kaynak Kârlılığı, Aktif Kârlılığı ve SatıĢların Kârlılığı rasyolarını kullanmıĢlardır. Ömürbek ve Mercan (2014) çalıĢmalarında imalat alt sektörlerinde yer alan firmaların cari oran, nakit oranı, kaldıraç oranı, stok devir hızı, öz kaynak devir hızı, özsermaye karlılığı, faaliyet karı / net satıĢlar, net kar / net satıĢlar ve satılan malın maliyeti / net satıĢlar rasyoları kullanılarak topsis yöntemiyle finansal performansları değerlendirilmiĢtir. Uygurtürk ve Korkmaz (2012) çalıĢmalarında, BIST Ana Metal Endeksinde faaliyet gösteren 13 firmanın Topsis çok kriterli karar verme

57 tekniği ile finansal performanslarını belirlemiĢtir. ÇalıĢmada performansların belirlenmesinde kullanılan rasyolar Ģunlardır; cari rasyo, asit test oranı, stok devir hızı, kaldıraç oranı, net kâr marjı, özsermaye karlılığı, aktif devir hızıdır. ÇalıĢmanın yöntem ve konu olarak bu teze çok yakın olması ve aynı zamanda kullanılan rasyoların benzer olduğu görülmektedir. Ömürbek ve Kınay (2013) çalıĢmalarında ise, BIST‟te faaliyet gösteren bir havayolu firması ile Frankfurt Menkul Kıymet Borsasında faaliyet gösteren bir havayolu firmasının finansal performanslarını topsis ile değerlendirmiĢlerdir.

Değerlendirmede cari rasyo, asit test rasyosu, nakit oranı, kaldıraç oranı, net karlılık oranı, özsermaye karlılık oranı, faaliyet kar marjı gibi rasyoları kullanmıĢlardır. Akbulut ve Rençber (2015) çalıĢmalarında, 2010-2012 yıllarına ait BIST‟te iĢlem gören 32 imalat iĢletmesinin finansal performanslarını topsis yöntemiyle karĢılaĢtırmıĢtır.

ÇalıĢmada cari rasyo, asit test rasyosu, nakit oranı, alacak devir hızı, stok devir hızı, aktif devir hızı, aktif karlılığı, özsermaye karlılığı, net kar marjı ve brüt kar marjı rasyoları kullanılmıĢtır. Metin, Yaman ve Korkmaz (2017) çalıĢmalarında BIST‟te faaliyet göstere enerji firmalarının 2010-2015 dönemine ait topsis yöntemiyle finansal performanslarını belirlerken cari oran, asit test oranı, aktif devir hızı, alacak devir hızı, kaldıraç oranı, borç / özsermaye oranı, kısa vadeli borç / toplam borç oranı, aktif karlılığı ve özsermaye karlılığı rasyolarını kullanmıĢlardır. Son olarak da Tayyar, Akcanlı, Genç ve Erem (2014) çalıĢmalarında, BĠST‟e kayıtlı biliĢim ve teknoloji alanında faaliyet gösteren iĢletmelerin Analitik HiyerarĢi Prosesi (AHP) ve Gri ĠliĢkisel Analiz (GĠA) yöntemleriyle finansal performanslarını değerlendirmiĢlerdir. ĠĢletmelerin 2005-2011 yıllarına ait finansal tablolarından rasyoları oluĢturularak analiz yapılmıĢtır.

Bu çalıĢmada kullanılan rasyolar; cari oran, asit test oranı, nakit oranı, borç oranı ya da kaldıraç oranı, toplam borçlar/özsermaye oranı, kısa vadeli borçların aktifi karĢılama oranı, alacak devir hızı, özsermaye devir hızı, net çalıĢma sermayesi devir hızı, net kar marjı, aktif karlılık oranı ve özsermaye karlılığıdır.

Literatür çalıĢmaları incelediğinde finansal performans değerlendirmesinde (gerek topsis yöntemi gerekse diğer yöntemlerle) kullanılan rasyolarla, bu çalıĢmada kullanılan rasyolar büyük çoğunluğu benzerlik göstermektedir. Bu da çalıĢmada kullanılan rasyoların doğru seçildiğini göstermektedir. Ayrıca rasyoların seçiminde alanında uzman olan akademik personelin görüĢleri de dikkate alınmıĢtır.

58 ÇalıĢmada kullanılacak finansal oran, hangi gruba ait olduğu (Likidite Oranları, devir hızları vs. gibi) ve kullanılan bu finansal oran için çalıĢmada kullanılacak kodlar aĢağıda Tablo 4.2‟deki gibidir:

Tablo 4.2 Finansal Performans Kriterleri Ġçin Kullanılacak Oranlar