Yeni Çağ Mobilya Sanatı (M.S.1774-1789)

Barok ve Rokoko mobilya sanatının gösterişli yapısına karşı, 18.yy.’ın sonlarına doğru bir tepki doğdu. Bunun nedeni, yalnız saray çevrelerinde uygulama alanı bulan, aşırılığa kaçan bir süslemecilik ve yüksek maliyetin olmasıydı. Alt gelir düzeylerinin mobilya ihtiyacını karşılamak üzere, daha yalın ve düşük maliyetli bir mobilya stilinin gelişmesi zorunlu oldu. Yeni çağ mobilya sanatının yeni stilleri oluşmaya başladı (Ertürk, 1995).

XVI. Louıs Mobilya Sanatı: XVI.Louis mobilya stilinin karakteristik özelliği konik, silindir ve oyuklu ayaklardır. Mobilya ayakları genellikle aşağı doğru daralan silindir biçiminde hazırlanmış, boy yönünde oluklar açılmıştır. Ayaküstleri kare kesitli olarak biter. Hafif ve yalın dönüşler, ince ölçüler ve uyumlu süslemeler kullanılmıştır. Oturma elemanlarının arkası dolu, elips veya kupa şeklinde olup üzerlerinde bir taç bulunmaktadır. Döşeme kumaşı olarak, çiçekli ve manzaralı ipekli kumaşlar kullanılmıştır. Duvarlar şekil 5.60’da görülen düz çerçeveli lambrilerle ve ipekli kumaşlarla kapitone olarak kaplanmıştır. Lambriler arasında nişler bırakılarak içine Çin vazoları ve heykeller yerleştirilmiştir. Şekil 5.61’den 5.64’e dönemin koltukları, şekil 5.65’de çalışma konsolu ve şekil 5.66-5.67 ve 5.68’de çalışma birimleri görülmektedir.

Şekil 5.61. ve 5.62. XVI. Louıs Dönemi Koltuklar(Burckhardt, ?)

Şekil 5.63. ve 5.64. XVI. Louıs Dönemi Köşe Koltukları (Burckhardt, ?)

Şekil 5.66. XVI. Louıs Dönemi Çalışma Birimi (Burckhardt, ?)

Şekil 5.67. XVI. Louıs Dönemi Çalışma Birimi (Burckhardt, ?)

Directorıa Mobilya Sanatı: Directoire mobilyanın başlıca özellikleri kare görüntülerin ağır basması, sandalye ve koltuk arkalıklarının çok yalın ve az eğmeçli yapılması kolçak uçlarının kare biçiminde bitmesi süsleme motiflerinin az fakat zarif olmasıdır (Dinçel, Işık, 1979). Şekil 5.69 ve 5.70’de sandalye ve sehpa örnekleri görülmektedir.

Şekil 5.69. Directorıa Dönemi Sandalye (Hidayetoğlu, 2006)

Queen Anne Mobilya Sanatı: Dört büyükler dönemine bir ön hazırlıktır. Bu dönemde sandalye ayakları XV.Louis stili eğmeçli ayakların benzeridir fakat oymasızdır. Dekope biçimlendirmeler çok sadedir yalnız ayak eğmecine uygun bir form verilmiştir. Ayna çerçeveleri ve dolap üstlerinde simetrik kıvrımlı, topaç benzeri tepelikler vardır (Ertürk, 1995). Sandalyelerdeki sadelik, çalışma masalarında da görülmektedir. Bu dönemde de açılır-kapanır yazı masaları mevcuttur. Şekil 5.71 ve 5.72’de çalışma birimleri görülmektedir.

Şekil 5.71. Queen Anne Dönemi Çalışma Birimi (Hidayetoğlu, 2006)

Georgıan (4 Büyükler Dönemi) Mobilya Sanatı: Georgian mobilya sanatı sadeliği, zerafeti ve sürekli üretime yatkınlığı ile günümüzde de uygulanan belli başlı dört mobilya stilini ortaya koymuştur. Döneme toplu olarak Georgian dönemi denilse de, stiller ustalarının adıyla anılmaktadır. Maun ağacının çok kullanılmasından dolayı ‘’Maun Dönemi’’de denilmektedir. Aynı zamanda bu dönem İngiltere’de çok başarılı geçtiği için ’’Altın Dönem’’i olarak da adlandırılmaktadır.

Chippendale Dönemi: Queen Anne stilinin bir uzantısı olarak düşünülebilir. İlk dönemlerde tam bir üslup bütünlüğü göstermemekle birlikte sandalye arkalık şekilleri bu döneme özgü bir biçim almıştır. Stilin ilk dönemlerinde Gotik ve Çin üslubunun etkileri görülür. Mobilyalarda düz kare ve kabriyel ayaklar egemendir. Ayakların yere değen kısımları pençe-top biçimindedir. Özellikle kare kesitli ayaklara sahip olan sandalyeler günümüzde de yaygın olarak kullanılmaktadır. Şekil 5.73’de çalışma masası görülmektedir.

Şekil 5.74’de görülen kitaplıkların taç kısımları üçgen bir hat içinde kalan kuğu boynu şekillerle süslenmiştir. Üst kısımların kapakları genellikle çerçeve konstrüksiyon yapılmış ve baklava dilimi, kare gibi geometrik formlarla şekillendirilmiştir. Alt kısımların derinlikleri fazla tasarlanarak görünüş zenginliği arttırılmıştır. Ayaklar genelde baza ya da kütük şeklinde yapılmıştır. Şekil 5.75’de görülen küçük tip çalışma masaları da bu dönemde çoğalmıştır (Hidayetoğlu, 2006).

Şekil 5.74. ve 5.75. Chippendale Dönemi Kitaplık ve Masa (Hidayetoğlu, 2006)

Hepplewhite Dönemi: Estetik özellikleri ön planda tutulan klasik mobilya bu dönemde, hem estetik hem de işlevsellik yönünden aynı önemdedir. Hepplewhite stili, Chippendale stilinden daha hafif, Sheraton stilinden daha karmaşıktır. Mobilyaların ana hatları kavislidir. Mobilyalar da marketri, boyama ve yaldızla boyama işlemlerine yer verilmiştir. Ölçülerdeki oranlar bir uyum içerisindedir ve kullanılan konstrüksiyon daha dayanıklıdır. Sandalye ayakları genellikle yukardan aşağı doğru incelen kare kesitli ya da koni şeklindedir. Sade narin yaprak oyma yapılanları da vardır. Aynı özellikler dönemin şekil 5.76’dan şekil 5.78’e kadar görülen çalışma masalarında, sandalyelerinde ve kitaplıklarında da bulunmaktadır (Hidayetoğlu, 2006).

Şekil 5.76. ve 5.77. Hepplewhite Dönemi Kitaplık ve Sandalye (Hidayetoğlu, 2006)

Adam Dönemi: Klasik detaylara önem verilmiştir. Ölçülerdeki incelik kadar, motiflerde de ince nakışlar kullanılmıştır. Mobilyalar hafif ve zariftir. Kabriyel ayak uygulamasına rastlanmaz. Bunun yerine aşağıya doğru incelen kare kesitli ve tornalı konik ayaklar uygulanmıştır. Dikey çizgiler ve rölyef oymalar egemendir. Kakma süslemelerde lale, gül motiflerinin yanı sıra akantüs yaprağı, madalyonlar, yelpazeler, vazolar, koç başı, mısır koçanı ve mitolojik anlamlı süslemeler önemli yer tutar. Ayrıca bronz, pirinç gibi madeni gereçlerde kullanılmıştır. Özellikle çam ağacı boyanarak kullanılmıştır.

Kitaplıklar genellikle iki kısımdan meydana gelir. Vitrin kısmının kapakları camlıdır. Genellikle pirinç ve ahşaptan hazırlanan kafes gibi geometrik süslemeler

vardır. Ayaklar aşağıya doğru incelen kare kesitli veya baza şeklindedir. Şekil 5.79’da görülen çalışma masası ayakları aşağıya doğru incelen kare kesitli veya

koniktir. Kayıtlarla birleştiği kısımlarda rozet oymalar vardır. Yere değen kısımları genellik hafif topuz şeklindedir. Kare ayaklarda oyma süslemeler, silindirik konik ayaklarda yivler vardır. Açılır kapanır zarif masalarda yapılmıştır. Sandalye ve koltuklarda aşağıya doğru incelen kare kesitli veya silindirik konik ayaklar görülür. Ayaklar hafif dışa çıkıntılı ve topuz şeklindedir (Hidayetoğlu, 2006).

Sheraton Dönemi: Mobilyaların zarif ince bir görünümü vardır. Diğer stillere göre, ölçüler oldukça incelmiştir. Mobilyalarda genellikle saten, abanoz ve maun ağaçları kullanılmıştır. Mobilya ayakları genellikle kare kesitli ve tornalıdır. Basit küçük oymalar aplike olarak uygulanmıştır. Sandalyelerde dayanımı zorlayacak kadar ince kesitler görülür. Sandalye arkalıkları genelde köşeli ve dekope oymalar yapılmıştır. Ön ayaklar çoğunlukla kare kesitlidir. Arka ayaklar ise dışa doğru eğimlidir. Kitaplık ve vitrinlerin kapakları genellikle çerçeve konstrüksiyonla yapılmış ve geometrik şekillerle süslenmiştir. Taç kısmı düz, eğmeçli veya kuğu boynu şeklinde yapılmıştır. Mobilyalarda ince işlenmiş marketri uygulamaları görülür. Farklı çeşitte çalışma masaları görülmektedir (Hidayetoğlu, 2006). Şekil 5.80’den 5.85’e kadar dönemin büro donatıları görülmektedir.

Şekil 5.80. ve 5.81. Sheraton Dönemi Çalışma Masaları (Hidayetoğlu, 2006)

Şekil 5.84. ve 5.85. Sheraton Dönemi Kitaplıklar (Hidayetoğlu, 2006)

Empire (Ampir) Sanatı Mobilya Sanatı: Ağır, kübik ve masif mobilyalar görülür. Fransa’da I. Napolyon döneminde uygulanan bir stildir. Empire stili; antik Mısır, Yunan ve Roma sanatlarından etkilenmiş ve çağının anlayışına göre bu sanatları yeniden yorumlamıştır. Napolyon Fransa’ya ele geçirdiği ülkelerden sanat eserleri getirmiştir. Bu eserlerde kullanılan süsleme elemanları (sfenksler, palmiyeler, kartal kanatları, aslan pençeleri, mitolojik ejderler, yaprak ve çiçek sarmalları) stili etkilemiştir. Sandalye ve koltuk ayakları genellikle tornalı ve kare kesitlidir.

Ayakların yere değen kısımları topuz ya da aslan pençesi şeklindedir. Şekil 5.86 ve 5.87’de görülen kolçak destekleri çoğunlukla sfenks, kuğu başı veya

kartal şeklindedir (Dinçel, Işık, 1979).

Dolmabahçe Sarayı’nın mobilya ve iç süslemelerinde bu stil görülmektedir. Şekil 5.88’de dönemin çalışma masası görülmektedir.

Şekil 5.86. ve 5.87. Empire (Ampir) Dönemi Koltuklar (Hidayetoğlu, 2006)

Şekil 5.88. Empire (Ampir) Dönemi Çalışma Masası (Hidayetoğlu, 2006)

Louis Philippe Stili Mobilya Sanatı: Fransa kralı Louis Philippe döneminde başlayan akım ‘’yeni gotik’’ olarak da adlandırılır. Almanya’da ‘’Beidermeier’’ adıyla anılan bu stil, genellikle ev mobilyaları düzeyinde kalmıştır (Ertürk, 1995). Sandalye ve koltuklarda keman biçimli arkalıklar, eğmeçli ayak ve kolçaklar görülür. Çalışma masaların da yuvarlak hatlı, açılır-kapanır sistemler kullanılmıştır. Mobilya sanatında bu stil, bir üslup bütünlüğü gösterememiştir (Hidayetoğlu, 2006). Şekil 5.89 ve 5.90’da dönemin çalışma masası görülmektedir.

Şekil 5.89. ve 5.90. Louis Philippe Dönemi Çalışma Masası (Hidayetoğlu, 2006)