* İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı. YENİDEN DÜZENLEME ÇALIŞMALARI. Bedri NAZLIOGLU* İÇİŞLERİ BAKANLIGI

(1)

İÇİŞLERİ BAKANLIGI

YENİDEN DÜZENLEME ÇALIŞMALARI

Bedri NAZLIOGLU*

İçişleri Bakanlıgı, ilk kuruluşundan itibaren daima, devletin en önemli

kuruluşlarından biri olmuştur. Bu önem, o'nun hizmet alanının genişliginden,

hizmetlerin kişilerle, toplumla ve devletle iç içe oluşundan ve teşkilatının, kaynaklarının

ve personelinin büyükıügünden kaynaklanmaktadır. Bakanlıgın dogrudan ya da dolaylı

olarak yürüttügü hizmetlere ve bu hizmetleri yürüten teşkilata kabaca bakıldıgında

tablonun azameti hemen görülür.

1. Yurdun iç güvenliginin ve asayişinin saglanması, kamu düzeninin ve genel

ahlakın korunması hizmeti ve bunları yapmakla görevli Jandarma Genel Komutanltgı,

Emniyet Genel Müdürlügü, Sahil Güvenlik Komutanhgı kuruluşları. Bu kuruluşların

yüzbinleri aşan personeli, araçları, binaları, kaynakları, yetkileri, etkileri.

2. ıı, belde ve köy halkının mahalli nitelikli müşterek hizmetlerini yapmakla ve ihtiyaçlarını karşılamakla görevli ıı Özel İdareleri, Belediyeler, Köyler. Bunların teşkilatı, personeli, kaynakları.

3. Yurt sathında sivil savunma hizmetlerini yürütmek ve koordinasyonu saglamakla görevli Sivil Savunma Genel Müdürlügü'nün merkez ve taşra teşkilatı.

Bunların personeli, kaynakları, araç ve gerçIeri.

4. Nüfus hizmetlerini düzenlemek, yürütmek, takip etmek, denetlemek ve degerlendirmek, vatandaşltgın kazanılmasını, kaybedilmesini ve göçmen işlerini

yürütmekle görevli Nüfus ve Vatandaşhk İşleri Genel Müdürlügü'nün merkez ve taşra teşkilatı, personeli, binaları.

5. ıı sistemİnin geregi olarak taşradaki Valilik-Kaymakamlık-Bucak Müdürlüklerinin görevleri, statüleri, personeli ve kaynagı.

Kişi, toplum ve devlet hayatı için böylesine önemli görevler yapan ve kaynak kullanan ıçişleri Bakanhgı'nın hizmetinden, vatandaşın memnun olmadıgı biçimde yaygın bir kanaat vardır: Bakanlık doyurucu, etkin, ekonomik ve hızlı hizmet üretememekte,

agır, yavaş ve pahalı çalışmaktadır. Bu husus sadece bir kanaat olmaktan öteye çeşitli araştınnalarla kanıtlanmış ve dogrulanmıştır.

*

İçişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı.

Çağdaş Yerel Yönetimler, eilt 1, Sayı 5, Eylül 1992, s. 11-16

(2)

Hizmetler önemli, kaynaklar zengin, teşkilat yeterli ve personel ehil oldu~u halde niçin böyle olumsuz bir sonuç ortaya çıkmıştır? Bu sorunun tek cevabı, sistemin,

yapının ve dolayısıyla bunları düzenleyen mevzuatın durumu olmak gerekir. Gerçekten

İçişleri Bakanlı~ı'yla, ba~lı ve ilgili kuruluşlarına ilişkin mevzuat, de~işik nedenlerle

artık bu kuruluşların doyurucu hizmetler üretmesini engellemektedir.

İçişleri Bakanlı~ı'nda 3 ay kadar önce başlatılan ve halen devam eden çalışmaların temel gerekçesini bu görüş oluşturmuş ve Bakanlıkla do~rudan veya dolaylı biçimde ilgili bulunan tüm mevzuatın yeniden gözden geçirilmesine başlanılmış, bu amaçla çalışma grupları kurulmuştur.

Birden fazla bakanlık görevlisinin katıldı~ı gruplarca yürütülen bu çalışmanın konuları özetle şöyledir:

A. Merkezi Yönetime ılişkin Çalışma Grupları

1. ıı ıdaresi Kanunu ile ilgili araştırma yapıp öneriler getirecek olan grup, 5 Merkez Valisinden oluşmaktadır. Grup, çalışmalanm tamamlamış ve raporu ile

hazırladı~ı kanun tasla~ını Bakanlı~a sunmuştur.

2. Ola~anüstü Hal rejimi ve uygulaması konusunu araştıran ve 4 Merkez Valisinden oluşan grup da çalışmalanm sonuçlandırmış ve önerilerini Bakanlı~a vermiştir.

3. Demokrasiye ba~lı ve hukuka saygılı Devlet düzenine uygun yeni bir jandarma teşkilat ve görev kanunu tasla~ı hazırlamak için görevlendirilen ve 6 Merkez Valisinden oluşan grup da çalışmalarını tamamlamış ve hazırladı~ı tasla~ı Bakanlı~a vermiştir.

4. Polisin konumunu, görevlerini ve yetkilerini yeniden belirlemek amacıyla oluşturulan ve 5 Merkez Valisinden meydana gelen grubun çalışmaları sürmektedir.

5. Sivil savunma hizmet ve kuruluşlarında iyileştirmeler yapılmasını sa~layacak araştırma için oluşturulan ve 3 Merkez Valisinden ibaret olan grup çalışmalannı tamamlamıştır.

6. a. Kimlik Bildirme Kanunu'nda, b. Nüfus Kanunu'nda,

c. Vatandaşlık Kanunu'nda,

d. Güvenlik Soruşturması Yönetmeli~i ve Uygulaması Konusunda, e. Geçici Köy Koruyuculu~u Sistemi Konusunda,

Merkez Valileri, MüfettişIeri ve Emniyet Müdürlerinden oluşturulan gruplar

çalışmalarına devam etmektedirler.

(3)

İÇİŞLERİ BAKANLIGI YENİDENDÜZENLEME 13 B. Temel Hak ve Özgürlükler Çalışma Grupları

1. Demek kurma hakkı,

2. Toplantı ve gösteri yürüyüşü hal}kı,

3. Seyahat özgürlü~ü ve pasaport konularında, vatandaşların bu hak ve özgürlüklerden yararlanmasını rahatlatacak yeni düzenleme taslakları hazırlamakla görevli, Mülkiye MüfettişIerinden oluşturulan gruplar, çalışmalarını sürdürmektedirler.

C. Bakanlık İç Yönetimine İlişkin Çalışma Gurupları

1. Merkezde görevlendirilen valilerin çalışmalarını düzenleme, 2. Bakanlık imza yetkileri yönergesL

3. İçişleri Bakanlı~ı'nın merkezinde ve taşrada protokol.

4. İçişleri Bakanlı~ılnın merkez ve taşra teşkilatında işlemlerin sadeleştirilmesi, bürokrasinin azaltılması ve hizmet akışına hız kazandınlması,

konularını araştırarak öneriler getirmekle görevlendirilen ve Merkez Valilerinden

oluşan grupların çalışmaları devam etmektedir.

D. Anayasa ve İçişleri Bakanlı~ı Çalışma Grubu

Yürürlükteki 1982 Anayasası'nın İçişleri Bakanlı~ı ile ba~lı ve ilgili kuruluşlarına ilişkin hükümlerinin evrensel demokrasi anlayışı açısından incelenmesi için 3 Merkez Valisinden oluşturulan grup çalışmalarını sürdürmektedir.

E. Yerel Yönetim Çalışma Grupları

1. Belediye Grubu

Belediye grubunun görevalanı şu şekilde çizilmiştir:

"Mahalli İdare birimleri içinde en dinami~i olan belediyelerimizin, önde gelen sorununun, bunları düzenleyen 1580 sayılı Belediye Kanunu'nun günün ihtiyaç ve

şartlarına uymamasından kaynaklandı~ı bilinmektedir. Bu kanunda zaman içinde

de~işiklikler yapılmışsa da, bunlar yeterli olamamıştır. Belediyelerimizin hizmet

yapmalannı engellemeyip aksine kolaylaştıran, onları, kaynak, görev, yetki ve imkan

bakımından güçlendiren, hukuka saygılı, demokrasiye ba~h ve...f>azar ekonomisinin gerekleri ile uyumlu kılan, merkezi idare ve di~er mahalli idare birimleriyle ilişkilerinde işbirli~ini ve ça~daşlı~ı esas alan yeni bir Belediye ve Büyükşehir Belediyesi Kanununa ihtiyaç vardır."

Merkez Valileri Rafet ÜÇELLl, Mustafa DEMİR ve Akif TIti'dan oluşan grup,

çalışmalarını sonuçlandırmış ve hazırladı~ı yeni "Belediye Kanunu" tasla~ını Bakanh~a vermiştir.

(4)

2.

II

Özel ıdaresi Grubu

Grubun görevalanı şu şekilde çizilmiştir:

"Osmanlı döneminden kaldıgı için kurumları, niteligi ve dili bakımından

ihtiyaçlara cevap veremeyen

II

ÖZel İdaresi Kanunu'nda zaman içinde bir takım degişmeler

ve iyileştirmeler yapılmıştır. Ancak bunlar belli bir temel görüşten kaynaklanmadıgından

bütünlük saglanamamış, zamanla

tl

Özel ıdarelerinin hizmet zaafı artmış ve varlık nedenleri tartışılır hale gelmiştir. Tabii ki bunda

II

Özel ıdarelerine yeterli kaynak verilmemesi ve kendi teşkilatlarını kurmalarına imkan tanınmaması önemli etkendir.

Oysa ki, özellikle zamanımızda,

II

Özel ıdareleri hizmet üstlenme yönünden gittikçe artan bir öneme ve paya sahip olmak durumundadır. ıı halkının mahalli ve müşterek bütün ihtiyaçlarını karşılamak ve hizmetlerini görmek ıı Özel ıdarelerinin asli görevi olmalı, bunun için de bu idareler, yeterli kaynaga kavuşturulmalı, gerektiginde kaynak yaratabilmeli, hizmet ve ihtiyaçlara uygun teşkilat kurabilmeli, personel istihdam edebilmeli, halkın katılımını saglamalı ve özetle güçlü olmalıdırlar. Bütün bu hususları gerçekleştirecek yeni bir tı Özel Idaresine ve bunu saglayacak yeni bir

11

Özel ıdare Kanununa ihtiyaç vardır."

Merkez Valisi Ahmet BAŞSOY ile Cengiz BULUT'dan oluşan grup çalışmalarını

sürdürmektedir.

3. Köy Grubu

Köy grubundan istenilen görev şu olmuştur. "Köylerimizin genellikle alt yapı

hizmetlerinin henüz tamamlanamadıgı ve köyde yaşayan vatandaşlarımızın mahalli

ihtiyaçlarının yeterince karşılanamadıgı bilinmektedir. Bu sonuç, büyük ölçüde 1924 tarihli Köy Kanunu'nun kurdugu yapıdan kaynaklanmaktadır.

Mevcut tabloyu degiştirmeye yardımcı olacak yeni bir köy idaresine acilen ihtiyaç

vardır. Yeni idare, köyün ve köylünün temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek güce, kaynaga, imkana ve yetkiye sahip bulunmalı, demokrasinin okulu niteliginde olmalı, idari yapımız

içindeki uyumlu yerini almalı ve diger mahalli idare birimleriyle işbölümü ve işbirligi

içinde çalışmalıdır.

Bütün bu hususların gerçekleşmesini saglayacak ve demokrasi içinde kalkman bir Türkiye'nin oluşumuna katkı yapacak, günümüzün ve yakın gelecegin ihtiyaç ve

şartlarına uygun yeni bir köy idaresini yaratacak Köy Kanunu hazırlanması

gerekmektedir.^if

Merkez Valileri Şevki PAZARCı ile ılyas AKSOY'dan oluşan grup, çalışmalarını sonuçlandırmış ve hazırladıgı "Köy Kanunu" taslagını Bakanlıga sunmuştur.

(5)

İÇİŞLERİ BAKANLIGI YENİDENDÜZENLEME 15 4. Belediye Gelirleri Grubu

Grubun görevi aşagıdaki biçimde belirlenmiştir:

"Belediyeleri ve büyükşehir belediyelerini, görevleri ile orantılı gelir kaynaklarına kavuşturmak, gerektiginde yeni gelir kaynakları yaratma yetkisi ile donatmak ve halk

katılımını saglamak, bu idarelerimizin en önemli sorunudur. Mevcut Belediye Gelirleri Kanunu ve sistemi, bu sorunu çözememektedir. Belde halkının tüm ihtiyaçlarını karşılayacak ve hizmetlerini yürütecek güç ve nitelikteki belediye idaresi için zorunlu olan yeni bir Belediye Gelirleri Kanununa acilen ihtiyaç vardır."

Merkez Valileri Orhan PİRLER, Şükrü ER ve Erol ÇAKIRldan oluşan grup

çalışmalarını tamamlamış ve hazırlamış oldugu "Belediye Gelirleri Kanunu" taslagını' Bakanııga vermiştir.

5. Büyükşehir Belediyesi Grubu

Kaynak, görev, yetki ve imkan bakımından güçlü, hukuka saygılı, demokrasiye

bagıı ve pazar ekonomisinin gerekleri ile uyumlu, merkezi idare ve diger mahalli idare birimleriyle ilişkilerinde işbirligi ve çagdaşlıgı esas alan yeni bir büyükşehir belediyesi sistemi kurulmasını saglayacak taslagı hazırlamakla görevlendirilen ve Merkez Valileri Erol TUNCEL, Erdogan CEBECİ ve Erhan TANJUldan oluşan grup, çalışmalarına devam etmektedir.

6. İstanbul'un Yönetimi Grubu

İstanbul tılinin yerel ve genel idare açısından sorunlarının dökümünün yapılmasına ve bu sorunları çözecek yeni düzenlemelere ve yapılanmaya gidilmesine ilişkin araştırma

yapmakla görevlendirilen ve Merkez Vali1eri Ahmet ELBEYL!. Muhittin KESKİN, Yılmaz TÜRKTEKİN, Ayhan DEMİRCAN ve Hanefi DEMİRKOLIdan oluşan grup,

hazırladıgı raporu Bakanhga sunmuştur.

Yukarıda adları ve araştırmacıları belirtilen, özetle görevlerinin amaç ve kapsamı

da açıklanan toplam 26 grubun tümünün çalışmaları Eylül 1992 de bitmiş olacak ve

hazırlanan raporlar, taslaklar Bakanlıga sunulacaktır. Bu rapor ve taslaklar önce Bakanlık

içinde degerlendirilip bütünleştirmeye tabi tutulacak. daha sonra kamuoyuna açılacak,

prosedür işletilerek yaşama girmeleri için çaba harcanacaktır.

Amaç, yazımızın başında da açıklandıgı üzere İçişleri Bakanhgı ile baglı ve ilgili

kuruluşlarının yapılarını ve hizmetlerini iyileştirmek ve çagdaşlaştırmaktır. Amacın gerçekleşmesi, her şeyden önce, yeniden düzenleme çalışmalarının kamuoyunun önünde sürdürülerek en az sakıncalı ürünlerin yaratılmasına baglıdır.

Bu yazı, benimsenen açıklık sürecinin ilk halkasıdır ve benzerleri sürecektir. Bek

(6)

lenen ve umulan, Içişleri Bakanhgı'nda başlatılan yeniden düzenleme çalışmalarıyla ilgili olarak kamuoyunda tartışma açılması, çalışmaların özüne, biçimine ve yöntemine ilişkin

degerli görüşlerin, tenkillerin ve temennilerin "Çagdaş Yerel Yönetimler'· dergisinde bolca dile getirilmesidir.