T.C.
DĠCLE ÜNĠVERSĠTESĠ
FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ MÜDÜRLÜĞÜ
Brevicoryne brassicae ( L). (HEMIPTERA: APHIDIDAE)’NĠN DÖRT
FARKLI BROKOLĠ ÇEġĠDĠ ÜZERĠNDE GELĠġĠMĠ
Tuba YALÇIN DERNEK
YÜKSEK LĠSANS TEZĠ
BĠTKĠ KORUMA ANABĠLĠM DALI
DĠYARBAKIR Temmuz 2019
I
TEġEKKÜR
Tez konumumun belirlenmesinde, gerekli araştırmanın yürütülmesi ve tamamlanmasına kadar her konuda desteğini gördüğüm değerli danışman hocam Sayın Prof.Dr. Selime ÖLMEZ BAYHAN hocama, elde ettiğim verilerin analizlerinde bana yardımcı olan Sayın Prof. Dr. Erol BAYHAN’a, tez çalışmamda ve laboratuvar çalışmamda bana desteğini esirgemeyen Barış Çağlar GEDİKLİ ve Emine YILDIZ arkadaşlarıma teşekkürlerimi sunarım.
Tezimin başlangıcından tamamlanmasına kadar olan aşamada, sabrından ve her türlü desteklerinden dolayı sevgili eşime ve her koşulda yanımda olan aileme sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
1.GĠRĠġ_______________________________________________________________ II ĠÇĠNDEKĠLER Sayfa TEġEKKÜR ... I ĠÇĠNDEKĠLER... II ÖZET... IV ABSTRACT... V ÇĠZELGE LĠSTESĠ ... VI ġEKĠL LĠSTESĠ... VII KISALTMA VE SĠMGELER ... VIII
1. GĠRĠġ... 1
2 KAYNAK ÖZETLERĠ ... 3
3. MATERYAL VE METOT ... 17
3.1. Üretim Çalışmaları ... 17
3.1.1. Konukçu Bitki Üretimi ... 17
3.1.2. Brevicoryne brassicae Üretimi ... 17
3.2. Brevicoryne Brassicae’nin Farklı Brokoli Çeşitlerindeki Ergin ve Ergin Öncesi Dönemlerinin Gelişme Süresi ... 18
3.2.1. Verilerin Değerlendirilmesi ... 19
4. ARAġTIRMA BULGULARI………... 21
4.1. Brevicoryne Brassicae’nin Farklı Brokoli Çeşitlerinde Ergin Öncesi Dönemlerinin Gelişme Süresi ... 21
4.2. Brevicoryne Brassicae’nin Farklı Brokoli Çeşitlerinde Ergin Yaşam Süresi. 23 4.2.1. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae'nin Üreme Öncesi Dönemine Etkisi ... 24
4.2.2. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassisae’nin Üreme Dönemine Etkisi ... 24
4.2.3. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae’nin Üreme Sonrası Dönemine Etkisi ... 25
III
4.2.4. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae’nin Yaşam Süresine
Etkisi ... 25
4.2.5. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae’nin Net Üreme Oranı (R0)’na Etkisi ... 25
4.2.6. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae’nin Kalıtsal Üreme Yeteneği (rm)’ne Etkisi ... 26
4.2.7. Farklı Brokoli Çeşitlerinin Brevicoryne Brassicae’nin Ortalama Döl Süresi (To)’ne Etkisi ... 26
5. SONUÇ VE ÖNERĠLER ... 29
6. KAYNAKLAR ... 31
1.GĠRĠġ_______________________________________________________________
IV
ÖZET
Brevicoryne brassicae (L). (HEMIPTERA: APHIDIDAE)’NİN DÖRT FARKLI BROKOLİ ÇEŞİDİ ÜZERİNDE GELİŞİMİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Tuba YALÇIN DERNEK
DİCLE ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
BİTKİ KORUMA BÖLÜMÜ ANABİLİM DALI
2019
Bu çalışmada, Brevicoryne brassicae (L). (Hemiptera: Aphididae)’nin Monrello, Parthenon, Monaco ve Stryker brokoli çeşitleri üzerinde Brevicoryne brassicae’nin gelişme sürelerine, üreme öncesi dönemi, üreme dönemi, üreme sonrası dönemi, canlı kalma oranlarına ve yaşam süreleriyle bir dişinin doğurduğu ortalama yavru sayılarına, çeşitlerin etkilerini ortaya konulmuştur.
Lahana unlu yaprakbitinin, Dicle Üniversitesi Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Entomoloji laboratuvar koşullarında (20 ± 1 °C sıcaklık, % 65 ± 5 orantılı nem ve 16:8 saat uzun gün aydınlatmalı) ergin öncesi toplam gelişme süresini en uzun 5.10 günde Monrello çeşidi üzerinde, en kısa ise 4.38 gün ile Stryker çeşidi üzerinde tamamlamıştır. Brevicoryne brassicae’nin net üreme gücü (Ro), en yüksek Monrello çeşidinde 8.68, en az ise 4.82 gün ile Stryker olarak tespit edilmiştir. Brokoli çeşitlerinde kalıtsal üreme yeteneği (rm) değeri en
yüksek Monaco çeşidinde 0.278556 gün olarak bulunmuştur.
Bu çalışmada, Monrello brokoli çeşidi Brevicoryne brassicae’ye karşı diğer çeşitlerden daha hassas bulunmuştur.
Anahtar Kelimeler: Brevicoryne brassicae, Brokoli çeşitleri, Biyolojik Parametreler, Yaşam çizelgesi.
V
ABSTRACT
DEVELOPMENT OF CABBAGE APHID, Brevıcoryne brassıcae (L). (HEMIPTERA: APHIDIDAE) ON FOUR DIFFERENT BROCCOLI VARIETIES
MASTER THESIS
Tuba YALÇIN DERNEK
DEPARTMENT OF PLANT PROTECTION INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF DICLE
2019
In this study, some biological parameters of Brevicoryne brassicae (Hemiptera: Aphididae) on Monrello, Parthenon, Monaco and Stryker broccoli cultivars were evaulated. For this purpose, the effects of the varieties to the nymphal development time, survival rate, preoviposition, oviposition, survival rate and postoviposition period, longevity and reproduction of Brevicoryne brassicae have been revealed.
The total developmental time of Brevicoryne brassicae was the highest (5.10 d) on Monrello, while it was the lowest (4.38 d) on Stryker under University of Dicle Agriculture Faculty Plant Protection entomology laboratory conditions (20 ± 1 °C, 65 ± 5 % Relativily humidity, 16:8 L:D). Net reproductive rate (Ro) was the highest (8.68 off spring/aphid/generation) on Monrello. The intrinsic rate of increase (rm) was the highest on
Stryker with 4.82 day-1 and the lowest on Monaco with 0.278556 day-1.
In this study, Monrellobroccoli variety against to Brevicoryne brassicae was found to be more sensitive than others.
1.GĠRĠġ_______________________________________________________________
VI
ÇĠZELGE LĠSTESĠ
Çizelge No Sayfa
Çizelge 4.1. Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitlerinde gelişme süresi ve
ergin ömrü (gün) 22
Çizelge 4.2. Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitleri üzerindeki bazı biyolojik
VII
ġEKĠL LĠSTESĠ
ġekil No Sayfa No
Şekil 3.1. Laboratuvar koşullarında Brevicoryne brassicae’nin bazı biyolojik
parametrelerinin belirlenmesine yönelik çalışmalar 18 Şekil 4.1. Farklı brokoli çeşitlerinde beslenen Brevicoryne brassicae’nin yaşa
1.GĠRĠġ_______________________________________________________________
VIII
KISALTMA VE SĠMGELER
cm : Santimetre
e : Doğal logaritma tabanını
GST : Glutathion-S-transferaz
lx : X yaştaki bireylerin 1’e göre canlılık oranı
mx : Günlük dişi başına bırakılan dişi yavru sayısı
ºC : Santigrat Derece
rm : Kalıtsal üreme yeteneğini ifade etmektedir.
Tuba YALÇIN DERNEK
1
1. GĠRĠġ
Dünya nüfusunun hızla artmasıyla birlikte insan beslenmesi için gerekli kültür bitkilerinin üretiminde de büyük artışlar olmuştur. Türkiye'de 2017 yılı itibarıyla toplam 30.684.974 tonunu sebzeler oluşturmaktadır (Anonim 2018). Sebzecilik üretiminde ülkemizde üretimi ve tüketimi hızla yükselen brokoli insan sağlığı üzerindeki olumlu etkileri olan kaliteli bir sebze türüdür. Dış görünüşüyle karnabahara benzeyen brokolinin üretimi ile ilgili istatiksel bilgilere 2004 yılından önce rastlanılmamıştır. Ancak son yıllarda brokoli üretiminde değerli görülebilecek artışlar meydana gelmeye başlamıştır. Ülkemizde brokoli üretimi daha çok Akdeniz ve Ege Bölgesi’nde yapılmaktadır.
Üretim artışının birim alanda daha fazla olması için yetiştirilen kültür bitkilerine ekonomik zarar veren zararlı böceklerin seviyelerini belirleyen entomolojik çalışmalar yapılmıştır. Bu entomolojik çalışmalar sonucunda zararlılar takımlara ayrıştırılarak ait olduğu takımın özelliğine göre zarar şekilleri tespit edilmiştir. Ekili tarım arazilerinde kültür bitkilerine zarar veren böcekler içinde sebzelerde ekonomik olarak zarar veren Hemiptera takımından Brevicoryne brassicae (Lahana unlu yaprakbiti) önemli bir zararlıdır. Lahana unlu yaprakbiti, Compositae ve Solanaceae familyalarına ait bitki türlerinde görülse de daha çok Brassicaceae familyasına bağlı bitkilerde zararlı olurlar (Atwal, 1976; Lodos, 1982).
Lahana unlu yaprakbiti lahana grubu bitkilerinde önemli bir zararlı olup beslendiği bitkilerde bitki yapraklarının özsuyunu emerek yaprakların kıvrılmasını salgıladıkları balımsı madde ile fumajine neden olurlar ve buda sebzelerin gelişimini olumsuz etkileyerek ürünün pazar kalitesini düşürür. Ayrıca bu zararlı, 16 adet bitki virüs hastalıklarının taşınmasında vektör olarak bilinmektedir (Chan ve ark., 1991).
Üreticilerin zararlı organizmalarla mücadele etmek için kullandıkları bitki koruma ürünleri uygulama talimatlarına uygun yapılmayan dozda ilaç uygulanması ve aynı etken maddenin uzun süre kullanılması sonucu zararlılarda direnç sağlamaktadır. Özellikle insektisit uygulamalarında bu risk daha yüksektir. İnsektisitler böcekle teması halinde etkili olan bazı enzimler vardır. Hidrolaz ve P450 glutathion-S-transferaz (GST) gibi bu enzimler, insektisit içeriğindeki kimyasalların toksisitesinin yok edilmesine yardımcı olurlar (Tsagkarakou ve ark., 2009). Beslenme, gelişme ve Büyümeyi P450
1.GİRİŞ
2
enzimi böceklerde etkilerken insektisit içeriklerine karşı da direnç geliştirir (Pottelberge ve ark, 2008).
Bu çalışmada 20 ± 1 C sıcaklık, %60 ± 5 orantılı nem ve 16 : 8 (A:K) şartları altında dört farklı brokoli çeşidi (Monaco, Stryker, Monrello ve Parthenon) üstünde beslenen Brevicoryne brassicae’nin bazı biyolojik özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Tuba YALÇIN DERNEK
3
2. ÖNCEKĠ ÇALIġMALAR
Hinz ve Daebeler (1981), Almanya’da serada 9 kışlık kolza ve 2 ilkbaharlık kolza çeşitleri arasında B. brassicae’nin gelişmesindeki farklılığı belirlemek amacıyla yaptıkları bir çalışmada, B. brassicae’nin gelişme ve çoğalması üzerine bu çeşitler arasında bir farkın oluşmadığını ve sonbaharın başlarında bitki başına en az 100 yaprakbiti bulunuyorsa %20-30 ürün kaybı oluşturduğunu belirtmişlerdir.
Sedivy (1981), Çekoslavakya’da kışlık kolzada zarar oluşturan B.brassicae’nin en çok bitkinin sapında ve gövdesi üzerinde popülasyon oluşturduğunu ve zararlının yoğun bulaşık olduğu bitkilerde daha az tohum bağladığını tespit etmiş ve 1000 dane ağırlığının gram olarak azaldığını bildirmiştir.
Akey ve Butler (1987), yaptıkları bir çalışmada Aphis gossypii’nin pamuk bitkisinde farklı sıcaklıklarda (2.5ºC aralıklı, 10-32.5 ºC), doğurganlık ve gelişme parametrelerini araştırmış ve bu çalışmanın sonucunda gelişme süresinin 10, 12.5, 15, 17.5, 20, 22.5, 25, 27.5, 30.0 ve 32.5 ºC sıcaklıklarda sırasıyla 24.6, 21.1, 13.8, 10.8, 8.1, 6.9, 5.7, 5, 5.4 ve 5.9 gün olduğunu belirtmiştir. 12.5 ºC hariç (bu sıcaklıkta veri belirtilmemiş) aynı sıcaklıklarda sırasıyla 0.39, 0.75, 1.83, 2.85, 2.61, 2.71 ve 1.05 nimf bulunduğunu ve optimum gelişme süresinin 27.5 ºC’de 5 gün olduğunu, optimum doğurganlığın ise 25 ºC’de birey başına günlük ortalama 2.85 nimf olarak bulunduğunu tespit ettiklerini bildirmişlerdir.
Altieri ve Schmidt (1987), Kaliforniya'da brokoli tarlalarında B. brassicae'nin bir çeşit ve 4 karışık brokoli çeşidi üzerinde popülasyon yoğunluklarını araştırmışlardır. Tek dikilen çeşit ve karışık dikim yapılan alanlardaki çok küçük farklılıklar göze çarpmıştır. İlkbaharda dikilen brokoli bitkisi üzerinde yaprakbiti popülasyonu sonbaharda dikilen brokoli çeşitleri üzerindeki yaprakbiti popülasyonundan daha fazla olduğunu saptamışlardır.
Attia ve El-Hamaky (1987), tarafından yürütülen bir çalışmada, Pamuk yaprakbitinin sıcaklık ve nem ilişkisini saptamak amacıyla belirli sıcaklık ve nem (19.9 °C sıcaklık ve % 61.86 orantılı nem) koşullarında mısırda 24.15 gün yaşadığını belirtmişlerdir.
Liu ve Perng (1987), pamuk bitkisinde Aphis gossypii’nin sabit sıcaklıklarda (16, 21, 25, 28.5 ve 30°C) popülasyon dinamiğini araştırmışlardır. A. gossypii’nin
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
4
canlılık süresinin en uzun 70 gün ile 26 °C’de belirlenirken en kısa 30 °C’de 29 gün ile gerçekleştiğini saptamışlardır. Bununla beraber 30 °C’de A. gossypii’nin kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 0.541gün-1 olarak, 27 °C’ de ise bu değerin 1.718 gün-1
olduğunubelirtmişlerdir.
Raut ve Bhattacharya (1987), Hindistan’da hint asması üzerinde yaşayan Aphis gossypii’nin 14.5ºC- 24.3 ºC sıcaklık ve %59-94 orantılı nemde ömrünü 5.6-6.2 günde tamamladığını belirtmişlerdir.
Jamwal ve ark. (1988), Hindistan’da yaptıkları bir çalışmada biber üzerinde yaşayan Aphis gossypii’nin ergin ömrünün laboratuvar şartlarında 15-20 °C’de 34.01±8.72 gün, 20-25 °C’de 27.90 ± 10.86 gün, 25-30 °C’da 18.52 ± 5.22 gün, 30-35 °C’da 8.02±1.80 gün, 35-40 °C’de ise 8.27±2.27 gün sürdüğünü belirtmişlerdir.
Kandoria ve Jamwal (1988), Hindistan’da sera şartlarında A. gossypii’nin nimf gelişme zamanının bamya, patlıcan ve biber bitkileri üzerinde sırasıyla 8.4, 8.3 ve 8.2 gün sürdüğünü, nimf dönemi sonunda hayatta kalma oranlarının biberde %92, patlıcanda %95 ve bamyada %96 olduğunu, ergin yaşam süresinin bamya, patlıcan ve biberde sırasıyla 10.95, 11.66 ve 11.48 gün, üreme zamanının ise sırasıyla 19.22, 19.35 ve 19.94 gün olduğunu tespit etmişlerdir.
Tezcan (1991), 1988-1991 yılları arasında A. gossypii’nin İzmir ve Manisa illerinde pamuk bitkisindeki biyolojisiyle bu türün popülasyon dalgalanmaları ve bu dalgalanmaları etkileyen faktörleri incelemiştir. A. gossypii’nin biyolojisini hem doğada hem de iklim odası şartlarında izlemiş olup, zararlının gelişme dönemi sürelerini 16:8 aydınlanma, %60 ± 5 orantılı nem ve 18 ± 1 °C, 24 ± 1 °C ve 30 ± 1 °C sıcaklık şartlarında çalışmıştır. Zararlının Bornova koşullarında pamuk bitkisinde 26 döl verebileceğini gelişme eşiğinin 7.53 °C, sıcaklık sabitesinin 102.92 gün derece olduğunu belirtmiş ve A. gossypii’nin Bornova’da 1989 yılında doğa şartlarında pamuk bitkisi üzerinde 21 döl verdiğini ve kışı ergin kanatsız dişi formunda çobançantası, yabani ebegümeci, ayva ve hasattan sonra tarlada kalıp yeniden sürgün veren pamuk bitkilerinde geçirdiğini belirtmiştir.
Aldyhim ve Khalil (1993), yaptıkları bir çalışmada pamuk yaprakbitinin kabak bitkisindeki popülasyon gelişimine etki eden farklı sıcaklıkların (10, 15, 20, 25, 30, 35 °C) nimflerin canlı kalma oranlarının 15, 20, 25 ve 30 °C için %100, 10 ve 35 ºC’de ise
Tuba YALÇIN DERNEK
5
sırasıyla % 80 ve % 0 olduğunu saptamışlardır. A.gossypii’nin optimum gelişme ve üreme sıcaklığı 25 ºC olmuştur. 25 ºC’ de net üreme gücünün (Ro) 79.7 nimf, kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 0.496, kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 18 saatlik gün
uzunluğunda 0.53 olup 12 saatlik gün uzunluğunda 0.43 ve 6 saatlik gün uzunluğunda ise 0.49 olduğu belirlenmiştir.
Van Steenis ve El-Khawass (1995), farklı sıcaklıklarda ve farklı iki hıyar çeşidinde A. gossypii’nin yaşam tablosunun belirlendiği çalışmada, Sporu çeşidinde gelişme süresinin 20°C’de 4.8 gün, 30 °C’ de ise 3.2 gün olduğunu göstermiştir. Toplam sıcaklıklarda nimf ölümü yaklaşık %20 olmuş ve istatistiksel olarak sıcaklıklar arasında fark bulunmamıştır. Aramon çeşidinde ise sıcaklıklar arası nimf ölümünde fark bulunmayıp, gelişme periyodu tüm sıcaklıklarda %20 oranında daha uzun bulunmuştur. Kalıtsal üreme yeteneğinin ise Aramon çeşidinde Sporu çeşidine göre %15 oranında daha az olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda Aramon çeşidinde alt ve üst yapraklardaki A. gossypii nimf ölümü ve gelişme periyoduna bakılmış, alt, orta ve üst yapraklarda üreme gücü sırasıyla 45.9, 70.5 ve 70.1 nimf/dişi olarak saptanmıştır.
Hurej ve Preiss (1997), Pawlowice (Meksika) da iki yaprakbiti türü olan (B. brassicae ve Myzus persicae) Sinapis alba üzerinde beslendiğini saptamışlardır. Sinapis alba üzerinde beslenen B. brassicae’nin popülasyon gelişmesini belirlemek amacıyla birbirini takip eden 50 bitki üzerindeki yaprakbitlerinin sayımını yaparak B. brassicae’nin S. alba üzerinde geniş şekilde koloni oluşturduğunu tespit etmişlerdir.
Kersting ve ark. (1999), tarafından yapılan bir çalışmada A. gossypii’nin farklı sabit koşullarda doğurganlık, canlılık ve gelişme süresi gibi parametrelerini araştırmışlardır. Araştırmanın neticesinde toplam nimf gelişme süresinin 4.5 - 12 gün olduğunu, 15 ve 30 °C sıcaklıklar arasında sıcaklık derecesinin artmasıyla birlikte gelişme süresinin azaldığını, A. gossypii’nin gelişimini 35 °C’de ise tamamlayamadığını ve toplam ölüm oranının 35 °C dışındaki diğer sıcaklıklarda %0 ve %17 oranları arasında olduğunu, ömür uzunluğunun 12.6 ile 39.7 gün olduğunu, günlük ortalama üremenin 1.8 ile 3.1 adet nimf olarak tespit edildiğini, kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 30
°C’de en yüksek 0.413 gün-1 değeriyle en yüksek, 15 °C’de ise 0.177 gün-1 değeriyle en
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
6
süresinin (To) en yüksek (24.5 gün), 30 °C’de ise 10.4 gün olarak en düşük
hesapladıklarını belirtmişlerdir.
Satar ve ark. (1999), A. gossypii’nin iklim odasında pamuk bitkisi (Çukurova-1518) üzerinde kültüre alarak pamuk bitkisinden ebegümecine ve bamyaya yapılan konukçu değişimlerinin yaprakbiti performansına etkisini 25 °C sıcaklık, %60 ± 5 nem ve 16 saat aydınlatmalı (5000 lüx) koşullarında araştırmışlardır. Pamuk bitkisi üzerinde yetiştirilmiş bireylerin birbirini takip eden üç döl boyunca bamyadaki performansları araştırılmış ve bamyadaki gelişme süresinin 6 gün ile en uzun bırakılan yavru sayısı bakımından 4.5 nimf/afit ile en az iken, bu değerler ebegümecinde 5.6 gün ve 62.8 nimf/afit, pamukta ise 5.5 gün ve 37.9 nimf/afit olarak belirlenmiştir. Birey başına en fazla yavru sayısının 9. günde 6.8 nimf/afit olarak ebegümecinde, en az ise yine 9. günde 1.2 nimf/afit ile bamyada gerçekleştiğini, pamukta ise yaprakbitinin birey başına en çok yavru sayısının 10. günde 3.4 nimf/afit olarak saptandığını, ortalama döl süresinin (To) her üç konukçuda da birbirine yakın sürede olduğunu, zararlının tüm yaşamı boyunca birey başına bırakılan ortalama yavru sayısının (Ro ); bamyada 4.2 afit/afit, ebegümecinde ise 65.7 afit/afit olarak büyük bir değişim gösterdiğini, en düşük kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) 0.129 afit/afit/gün ile bamyada görüldüğünü, bu değerin
ebegümeci ve pamukta sırasıyla 0.397 ve0.338 afit/afit/gün olduğunu bulmuşlardır. Morgan ve ark. (2001), Bezelye yaprakbiti, Acyrthosiphon pisum Harris’un, Scout ve Sancho bezelye çeşitlerinin üzerinde yaşam döngüsü ve parametrelerini, beş farklı sıcaklıkta çalışmalarını yapmışlardır. Ergin öncesi dönem periyodu 11°C de en uzun (16,5 gün), 26,7°C en kısa (8,5 gün) olmakla birlikte her iki bezelye çeşidinde de ergin öncesi dönem ölümü 19,6°C sıcaklığın üzerinde en yüksek noktaya varmıştır. Popülasyon gelişimi Sancho çeşidi üzerinde diğerine göre tüm sıcaklıklarda daha fazla olmuştur.
Godoy ve Cividanes (2002), Lipaphis erysimi (Homoptera: Aphididae)‟nin lahana (Brassica oleracea var. acephala) bitkisi üzerinde laboratuvar koşullarında (orantılı nemin %70 ± 10 ve sıcaklığın 10, 15, 20, 25, 30 °C olduğu 14 saat fotoperiyot) ve arazi koşullarında yaşa bağlı yaşam çizelgelerine bakılmıştır. Bu çalışma sonucunda laboratuvar şartlarında ortalama döl süresinin (To) en uzun 15 °C‟de (23.86 gün) ve en kısa 30 °C’de (7.18 gün), net üreme oranının (Ro) ise en düşük 15 °C‟de (4.3) ve en
Tuba YALÇIN DERNEK
7
fazla 25 °C’de (38.29), 15, 20, 25 ve 30 °C sıcaklıklarda kalıtsal üreme yeteneği (rm) ve
sınırlı artış oranlarının (λ) sırasıyla 0.06/1.06, 0.24/1.27, 0.28/1.33, 0.23/1.25 olduğunu, L. erysimi’nin arazi şartlarında ise net üreme oranının (Ro) kış aylarında daha yüksek çıkarken (53.5) yaz aylarında daha düşük olduğunu (40.99), ortalama döl süresinin (To) kış aylarında 13.85 gün olurken yaz aylarında 7.57 gün bulunduğunu, kalıtsal üreme yeteneği (rm) ve sınırlı artış oranının (λ) ise kış ve yaz aylarında sırasıyla 0.29/1.34 ve 0.4/1.63 bulunduğunu, L. erysimi’nin yaşam tabloları parametreleri için en uygun sıcaklığın laboratuvar koşullarında 25 °C olduğunu ve arazi ortamında elde edilen verilerin bu bulguyu kuvvetlendirdiğini saptamışlardır.
Hafiz (2002), sera şartlarında, %70 orantılı nemin ve 25 °C sıcaklık kullanıldığı şartlarda yedi farklı hıyar çeşidi üzerinde pamuk yaprakbitinin bazı biyolojik parametrelerini incelemiş ve bu çalışma sonucunda A. gossypii’nin ergin öncesi ortalama gelişme süresinin 5.2 gün ile en kısa ‘‘Tamra 761’’ hıyar çeşidinde, ortalama doğurganlığının 59.3 nimf/dişi ile en yüksek ‘‘Rawa- F1- RS’’ hıyar çeşidinde olduğunu
saptamıştır.
Perng (2002), pamuk yaprakbitinin farklı dört çeşit yabancı otta (Spermacoce latifolia, Bidens pilosa, Ageratum houstonianum, Solanum nigrum), 25°C sıcaklık ve 12:12 saat (a:k) şartlarda yaşam parametrelerini oluşturmuş ve her konukçu bitkinin yaprakbitinin yaşam çizelgesi üzerinde ayrı bir etkisinin olduğunu, pamuk yaprakbitinin S. nigrum üzerinde daha erken bir gelişimi olduğunu ve yaşa bağlı doğurganlığın kısa sürede yüksek seviyelere ulaştığını, buna karşılık S. latifolia üzerinde yetiştirilen pamuk yaprakbitlerinin uzun bir gelişme süresi ve düşük bir yaşa bağlı doğurganlığı olurken, pamuk yaprakbitinin B. pilosa ve A. houstonianum üzerinde beslendiğinde büyüme ve yaşa bağlı doğurganlıkları diğer iki bitkiye göre ara oranları gösterdiğini ve S. nigrum üzerinde yetiştirilen yaprakbiti popülasyonlarının kalıtsal üreme yeteneğinin (rm= 0.527)
S. latifolia’ya göre (rm= 0.194) önemli ölçüde yüksek olduğunu saptamıştır.
Auad ve Moraes (2003), Uroleucon ambrosiae’nin marul bitkisinde (Lactuca sativa) 14 saat ışıklandırmalı ve üç sabit sıcaklıkta (25,20 ve15 °C) sera şartlarında yaşam tabloları ve biyolojik özellikleri araştırılmış, çalışma sonuçlarına göre ergin öncesi gelişme oranının en yüksek 15 °C’de 16.03 gün, en düşük ise 25 °C’de 7.33 gün bulunurken sera ortamında 10.47 gün olduğunu, ömür uzunluğunun ise 15 °C’den 25
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
8
°C’ye doğru sürekli bir azalmanın olduğu sonucuna ulaşılırken (21.6, 15.5 ve 13.5 gün), en düşük ömür uzunluğunun sera ortamında (12.1 gün) olduğunu, dişi başına ortalama nimf sayısının; 15, 20 ve 25 °C sıcaklıklarda sera ortamında sırasıyla 52.47, 83.3, 29.27 ve 37.07 adet nimf bulunduğunu ve bu zararlı için en uygun koşulların 20 °C olduğunu bildirmişlerdir.
Sapkota (2004), tarafından laboratuvar koşullarında pamukta yapılan bir çalışmada altı sabit sıcaklığın (10, 15, 20, 25, 30 ve 35 °C) pamuk yaprakbitinin yaşam çizelgesi parametrelerine olan etkisini araştırmış ve bu çalışmada A. gossypii’nin gelişme, yavru sayısı ve ergin ömrü için en uygun sıcaklığının 25 °C olduğunu, yaşam faaliyetlerinin 30 °C’den sonra düştüğünü ve en hızlı ölümlerin 35 °C’de olduğunu bildirmiştir.
Du ve ark. (2004), yaptıkları bir çalışmada farklı gossypol oranına sahip üç pamuk çeşidinde (Düşük seviyede gossypola sahip ZMZ13 pamuk çeşidi, orta seviyede gossypola sahip HZ401 pamuk çeşidi ve yüksek seviyede gossypola sahip M9101 pamuk çeşidi) gossypol oranının pamuk yaprakbitinin yaşam çizelgesi parametrelerine olan etkisini araştırmış ve bu çalışmada M9101 pamuk çeşidinde beslenen A. gossypii’nin ZMS13 ve HZ40 pamuk çeşitlerinde beslenenlerle kıyaslandığında ergin ömür uzunluğunun daha kısa olduğunu belirlemişlerdir. Bununla beraber, M9101 çeşidi ile beslenen A. gossypii bireylerinde diğer çeşitlerle beslenenlere oranla serbest yağ asidi oranının daha yüksek seviyede olduğunu bildirmişlerdir.
Satar ve ark. (2005), Lahana unlu yaprakbiti, Brevicoryne brassicae L. (Homoptera, Aphididae)’nin gelişme süresi, üreme kapasitesi ,yaşam oranı ve dört sabit ve iki değişken (15, 20, 25, 30, 25/30 ve 30/35 ºC) sıcaklıklarda araştırmışlardır. Brevicoryne brassicae' nin beyaz lahana bitkisi üzerindeki popülasyon gelişmesi için en ideal sıcaklık aralığı 20 ile 25/30ºC olarak belirtmişlerdir. Dişi başına ortalama net üreme gücü 25ºC sıcaklıkta 47.1 afit/afit iken 30ºC’ de 1.5 afit/afit hesaplanmıştır. Popülasyonun ortalama döl süresi 30ºC sıcaklıkta 11.3 gün ile 15 ºC sıcaklıkta 22.6 gün arasında bulmuşlardır. En yüksek kalıtsal üreme yeteneği 25ºC (rm = 0.317
afid/afid/gün)’de, en düşük ise 30ºC (rm = 0.037 afid/afid/gün)’de olduğunu
Tuba YALÇIN DERNEK
9
La Rossa ve ark. (2005), B. brassicae’nin laboratuvar koşullarında dört farklı lahana çeşitleri üzerinde yaşam çizelgelerini incelemişlerdir. Araştırma sonucunda Lzlco lahana çeşidinde (0.11 ve 1.12), dört Brassica türünde lahana yaprakbitinin en yüksek içsel ve sonlu artış oranının olduğunu bildirmişlerdir.
Fathipour ve ark. (2005), Lahana unlu yaprakbitinin gelişme süresi, yaşam oranı ve üreme kapasitesini üç sabit (20, 25 ve 30ºC) sıcaklıklarda araştırmışlardır. Bununla birlikte, konukçu bitkinin lahana yaprakbitinin biyolojik parametreleri üzerindeki
etkisini de araştırmışlardır. Bunun sonucunda Brevicoryne brassicae'
nin ömrünün Grees'teki Kornet lahana çeşidi Savoy lahana çeşidinden daha kısa olduğunu ve Green Cornet çeşidinde lahana yaprakbitinin (R0) değerinin 15.92 dişi /
dişi / dolduğunu belirtmişlerdir. Beyaz lahanada ise 20, 25 ve 30 ° C sıcaklık değerlerinde böceklerin iç nüfus artış hızını oranını rm olarak sırasıyla 0.187, 0.226, ve
0.042 sayılarına eşit olduğu bildirilmiştir.
Liu ve ark. (2005), yaptıkları bir çalışmada A. gossypii’nin yaşam çizelgesi parametrelerine bazı transgenik pamuk çeşitlerinin etkisini kontrollü (24 ºC sıcaklık, % 70 nispi nem ve 14:10 L:D aydınlatmalı) şartlarda araştırmışlar. Ele alınan bu çalışmada söz konusu bireylerin aynı koşullarda üç dölüne ait veriler dikkatle değerlendirmişlerdir. Pamuk yaprakbitine ait 1. 2. ve 3. döllerdeki doğurganlık ve kalıtsal üreme yeteneği (rm) sırasıyla Bt+CpTıcotton çeşidinde beslenen birinci döldeki zararlılar için 5.08 ile 0.25, Bt cotton pamuk çeşidinde ise 17.36 ile 0.326, kontrol olarak kullanılan pamuk çeşidinde ise bu değerler 13.446 ile 0.39, ikinci dölde bu değerler Bt+CpTıcotton pamuk çeşidinde 12.9 ve 0.29, Bt cotton pamuk çeşidinde 36.24 ile 0.39, kontrolde kullanılan pamuk çeşidinde ise 34.69; 0.34, üçüncü döl için ise Bt+CpTıcotton pamuk çeşidinde 32.76 ilee 0.39, Bt cotton pamuk çeşidinde 54.24 ile 0.33 ve kontrol olarak kullanılan pamuk çeşidinde ise 38.69 ile 0.41 olarak belirtmişlerdir.
Ulusoy ve Ölmez Bayhan (2006), Laboratuvar koşullarında lahana unlu yaprakbitinin lahana, karnabahar, brokoli, yabani hardal, ve turp bitkileri üzerinde biyolojik açıdan incelemeler yapmışlardır. Yapılan çalışmanın sonucunda zararlı 1. nimf dönemini en uzun lahana üzerinde tamamlamıştır. Lahana unlu yaprakbiti 2. nimf döneminde ise en kısa 2.0 gün ve 3. nimf döneminde 2.1. gün ile karnabaharda tamamlamıştır. Brevicoryne brassicae’ nin ergin öncesi toplam gelişme süresi
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
10
incelendiğinde en uzun gelişme süresi 10.4 gün ile lahana üzerinde gerçekleşmiştir. Ergin yaşam sürelerine bakıldığında ise en uzun 21.8 gün ile karnabaharda tamamladığını bildirmişlerdir.
Ölmez Bayhan ve ark. (2006), yaptıkları laboratuvar koşullarındaki bir çalışmada (25 °C sıcaklık, % 65nem ve 16:8 (a:k) ışıklanma periyodu) pamuk bitkisi üzerinde A. gossypii’nin bazı biyolojik parametrelerini incelemiş ve pamuk yaprakbitinin net üreme gücünün (Ro ), kalıtsal üreme yeteneğinin (rm) ve ortalama döl
süresinin (To ) sırasıyla 0.348, 43.7 ve 14.3 olduğunu belirtmişlerdir.
Kocadal ve Ulusoy (2006), 2004-2005 yılları arasında K.K.T.C. da Aphidoidea türleri arasında konukçuları, parazitoit ve predatörlerini belirlemek amacıyla yapılan çalışma sonucunda Aphidoidea üstfamilyasına bağlı Aphidinae, Chaitophorinae, Pemphiginae, Lachninae, Callaphidinae, Pterocommatinae olmak üzere 6 alt familyaya bağlı 25 cins ve bu cinslere bağlı aralarında Brevicoryne brassicae (L.) de olan 41 yaprakbiti türü tespit edilmekle beraber herbir türün teşhisi de cins düzeyinde yapılmıştır. Bu yaprakbiti türlerinin birkaçı; Acyrthosiphon pisum (Harris), Aphis brotericola (Mier Durante), A.craccivora, Brevicoryne brassicae (L.), Cinara pini (L.), Dysaphis plantaginea (Passer.), D. foeniculus (Theo.), Hyadaphis foeniculi (Passer.), Hyalopterus pruni (Geoffroy), Melanaphis donacis (Passer.), Myzocallis coryli (Goe.), ile ilgili yayınlanmış herhangi bir kayıt bulunamadığından K.K.T.C. için ilk kayıt olabileceği düşünülmektedir. Bu çalışmada yaprakbitlerinin avcıları olarak Coccinellidae familyasından 8, Syrphidae, Chrysopidae ve Forficulidae'den 1'er tür belirlenmiştir. Anthocoridae'den ise 1 tür cins düzeyinde teşhis edilmiştir.
Razmjou ve ark. (2006), yaprakbitinin yaşam parametrelerini beş farklı pamuk çeşidi (Sealand, Siokra, Varamin, Bakhtegan ve Sahel) üzerinde 27.5 °C sıcaklık ve %65 nem ile 14:10 fotoperiyot şartları altında inceledikleri bir çalışmada, nimf dönemleri açısından en kısa gelişim süresinin 5.5 gün ile Siokra çeşidinde iken, en uzun gelişimin ise Sealand üzerinde olduğunu, kalıtsal üreme yeteneği (rm) değerinin ise en
yüksek olarak Sahel çeşidi üzerinde gerçekleştiğini, en yüksek doğurganlığın Varamin çeşidi üzerinde oluştuğunu, en düşük doğurganlığın ise Sealand üzerinde görüldüğünü belirlemişlerdir.
Tuba YALÇIN DERNEK
11
Zamani ve ark. (2006), salatalık bitkisinde A. gossypii’nin gelişiminin, hayatta kalma ve üremesinin, altı sabit sıcaklıkta (10, 15, 20, 25, 30 ve 35 °C) incelendiği bir çalışmada, yaprakbitlerinin nimflerin gelişme süresinin 10 °C'de 2.7 günden, 30 °C'de 3.81 güne kadar değişiklik gösterdiğini, 35 °C'de popülasyonun hayatta kalma oranının oldukça azaldığını, nimflerde canlı kalma oranının 10-30 °C aralığında, %55.97’den %93.14’e kadar farklılık gösterdiğini, zararlının ortalama ergin ömrünün 30 °C'de 8.56 gün, 25 °C'de ise 17 gün olduğunu hesaplamışlardır.
Koşgan ve Ulusoy (2009), yaptıkları bir çalışmada patlıcanda pamuk yaprakbitine karşı bir bitki gelişim düzenleyicisi Supertonik’in üç farklı dozu (75, 50,25, ml/100 l su) etkilerini incelemişlerdir. Çalışmada 25 ml’nin uygulanan bireylerde, etkinin kontrole benzer olduğunu, 75 ve 50 ml dozlarda da zararlının ergin yaşam süresinde ise önemli ölçüde kısalmaya, ergin öncesi dönemlerinin yaşam süresinde bir uzamaya neden olduğunu belirtmişlerdir. Çalışılan dozlarda A.gossypii bireylerinde ölüm oranının kontrole göre %50’nin üzerinde artış gösterdiğini vurgulamışlardır.
Sezgin (2009), Diyarbakır ilinde doğa koşullarında farklı pamuk varyeteleri üzerinde beslenen pamuk yaprakbiti popülasyonunun yaşam çizelgelerinin belirlenmesi üzerine yaptığı bir çalışmada, 5 farklı pamuk çeşidinde günlük kontroller yaparak Primera çeşidinde kalıtsal üreme yeteneğini (rm) 0.162 nimf/afit/gün; üreme gücünü (Ro) 20.657 nimf/afit/döl; ortalama döl sayısını (To)18.702 gün; ortalama gelişme
süresini (DT) 4.281 gün, Giza 75 çeşidinde kalıtsal üreme yeteneğini (rm) 0.142 nimf/afit/gün; üreme gücünü (Ro) 13.318 nimf/afit/döl; ortalama döl sayısını (To)
18.281 gün; ortalama gelişme süresini (DT) 4.894 gün, Nazilli 84S çeşidinde kalıtsal üreme yeteneğini (rm) 0.194 nimf/afit/gün; üreme gücünü (Ro) 30.899 nimf/afit/döl;
ortalama döl sayısını (To) 17.662 gün; ortalama gelişme süresini (DT) 3.568 gün, Flash çeşidinde kalıtsal üreme yeteneğini (rm) 0.179 nimf/afit/gün; üreme gücünü (Ro) 24.897
nimf/afit/döl; ortalama döl süresini (To) 17.920 gün; ortalama gelişme süresini (DT) 3.864 gün ve Stoneville 468 çeşidinde ise kalıtsal üreme yeteneğini (rm ) 0.157
nimf/afit/gün; üreme gücünü (Ro) 20.989 nimf/afit/döl; ortalama döl sayısını (To)
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
12
Rahman ve ark. (2009), tarafından A. gossypii’nin bazı biyolojik parametrelerini ortaya çıkarmak amacıyla yapılan bir araştırmada, kalıtsal üreme yeteneği (rm) değeri
0.322 ile en yüksek F1 dölünde, en düşük ise beşinci dölde 0.303 değeri tespit etmişlerdir. Bunun yanında nispi nemin zararlının kalıtsal üreme yeteneği değerlerine etki ettiğini belirtmişlerdir.
Satar ve ark. (2010), yaptıkları bir çalışmada A. gossypii’nin patlıcan ve bamya bitkileri üzerinde bazı biyolojik parametrelerinin belirlenmesi amacıyla yapılan bir çalışmada, afitlerin patlıcanda net üreme gücünü, kalıtsal üreme yeteneği (Ro), üreme
gücü (rm) ve kısa çiftleşme zamanını (DT) saptamışlardır.
Takalloozodeh (2010), yaptığı bir çalışmada iki farklı konukçu ve 3 farklı sıcaklığın pamuk yaprakbitinin popülasyon gelişimine etkileri üzerine yaptığı bir çalışmada, 16 °C, 23 °C ve 30 °C sıcaklıklar, %55 nem ve 14:10 fotoperiyotda A. gossypii’nin popülasyon gelişimini araştırmıştır. Üreme oranı (Ro) ve brüt üreme gücü
(GRR) değerlerinin 16 ºC için hıyar ve pamukda sırasıyla 61.201; 69.19 ve 43,86; 42.86; 23 ºC için 61.201; 69.19 ve 46.09, 46.71, 30 ºC için 29.69,33.30 ve 44.181; 46.02 olarak hesaplamış olup sabit parametreler ise 2 konukçu için farklı sıcaklıklarda ayrı ayrı belirlenerek hıyarda 16, 23, 30 °C için sırasıyla (rm) ve (To) değerlerini 0.24;15.03
ve 0.34;11.85 ve 0.38;8.75 olarak hesaplamıştır. Pamukta ise sırasıyla 0.18; 18.26 ve 0.31;12.03 ve 0.35;10.76 olarak hesaplamış olup sonuç olarak da zararlının farklı sıcaklıklardan ve konukçu dayanıklılığından önemli derecede etkilendiğini saptamıştır.
Veisi ve ark. (2012), Rus buğday yaprakbiti Diuraphis noxia (Hemiptera: Aphididae)’nın altı farklı buğday çeşidinde (Yavarus, Pishgam, Aadl, Omid, Drab 2 ve Sepehan) nemin %70 ± 5, sıcaklığın 25 ºC ve 16:8 saat (a:k) ışıklandırmalı sera koşulları altında denemeleri yapılmış, çeşitlere karşı dayanıklılık ve hassaslığı yaprakbitinin nimf gelişme süresine, ergin doğurganlığına, günlük üremesine, toplam ömür uzunluğuna ve yetişkin ömür uzunluğuna göre yapılmış ve en uzun nimf gelişme süresi ‘‘Omid’’ üzerinde bulunurken en kısa gelişme süresi ‘‘Yavarus’’ üzerinde olduğunu, en düşük ve en yüksek toplam doğurganlığın sırasıyla ‘‘Omid’’ ve ‘‘Yavarus’’ üzerinde olduğunu, en düşük ve en yüksek birey başına günlük ortalama nimf sayıları sırasıyla ‘‘Omid’’ ve ‘‘Yavarus’’ üzerinde bulunduğunu ve rus buğday
Tuba YALÇIN DERNEK
13
yaprakbitinin ‘‘Yavarus’’ çeşidine göre ‘‘Omid’’ çeşidinde daha dayanıklı olduğunu bildirmişlerdir.
Bayram (2013), yaptığı bir çalışmada, sıcaklığın 25 ± 1 °C, orantılı nemin %65 ± 5 ve 16:8 saat uzun gün aydınlatmalı şartlarda, dört farklı karpuz çeşidi (Tide F1,
Crimson Sweet, Crimson, Sürme ve Galactica) üzerinde, pamuk yaprakbitinin ergin öncesi toplam gelişme süresinin en uzun 4.7 günde Crimson Sweet karpuz çeşidi üzerinde, en kısa ise 4.3 gün ile Sürme karpuz çeşidinde tamamlandığını, kalıtsal üreme yeteneği (rm) değerinin en yüksek Crimson Tide F1 karpuz çeşidinde 0.371 olarak
bulunduğunu bildirmiştir.
Correa ve ark. (2013), tarafından 25 °C’de laboratuvar koşullarında yapılan çalışmada pamuk çeşitleri üzerinde BRS Rubi pamuk çeşidinde A. gossypii’nin ergin öncesi dönem toplam süresinin 5.29 gün, BRS Safira pamuk çeşidinde 5.53 gün, BRS Verde pamuk çeşidinde ise 5.23 gün olarak hesaplamışlardır. A. gossypii’ye ait en kısa ergin ömrü BRS Rubi pamuk çeşidinde 21.12 ± 0.69 gün iken en uzun ise BRS Safira pamuk çeşidinde 23.88 ± 0.69 gün olarak hesaplandığını belirtmişlerdir.
Mota ve ark. (2013), tarafından yapılan bir çalışmada, laboratuvar şartlarında (25 ºC sıcaklık, %70 nispi nem ve 12 saat aydınlatma) belirlenen iki pamuk çeşidinde (NuOpal ve DeltaOpal) pamuk yaprakbitinin 30, 60, 90 ve 120 günlük olarak ekilmiş iki pamuk çeşidi üzerinde beslendiklerinde yaşam çizelgesi parametrelerine olan etkisi araştırılmış olup, söz konusu ekim tarihlerine göre A. gossypii beslenmeye başladığında ergin öncesi toplam gelişme süresi sırasıyla NuOpal çeşidinde 4.9, 4.7, 4.5 ve 4.6, DeltaOpal çeşidinde ise 4.8, 4.8, 4.6 ve 4.7 gün; NuOpal ve Delta Opal pamuk çeşitlerinde üreme dönemi, yavru sayısı ve dişi ömrü sırasıyla 13.08; 45.95; 18.66, 11.81; 42.77; 15.16, 10.42; 33.77; 14.16, 10.27; 29.39 ile 13.03 ve 12.8; 39.84; 15.4, 10.69; 35.73; 13.83, 10.16; 33.45; 12.33; 9.85; 32.28 ile 16.00 olarak hesaplamışlardır.
Patil ve Patel (2013), yaptıkları bir çalışmada pamuk yaprakbitinin Plantago ovata bitkisindeki biyolojisi ile ilgili çalışmalarında, A.gossypii’nin 1. nimf döneminde oval şeklinde, yeşilimsi kahveden sarımsı kahveye renk değiştirdiğini, 2. 3. ve 4. dönemlerde zümrüt yeşili iken ergin dönemde ise koyu yeşile döndüğünü vurgulamışlardır. Nimf dönemlerin ortalama geçiş süreleri sırasıyla 2.04 ± 0.16 gün, 1.68±0.16 gün, 2.00 ± 0.17 gün ve 1.64 ± 0.13 gün olarak hesaplanmış olup toplam
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
14
nimf dönemini ise ortalama 8.64 ± 0.20 günde tamamladığını belirtmişlerdir. Erginde en uzun yaşam süresinin ortalama 16.36 ± 0.54 gün olduğu; üreme öncesi, üreme dönemi ve üreme sonrası dönemlerini de sırasıyla 0.68±0.48 gün, 15.50 ± 0.56 gün ve 1.40 ± 0.12 günde tamamladığı incelenmiştir. Toplam hayat döngüsünü ortalama 23.76±0.65 günde tamamladığını, dişi başına ortalama 46.50 ± 0.65 nimf verdiğini ve bir günde bir dişinin ortalama 6.5 ± 0.52 nimf verdiğini belirlemişlerdir.
Singh ve Singh (2015), bamya, hıyar, patlıcan ve biberde A. gossypii’nin yaşam çizelgesi parametrelerini ortaya çıkardıkları bir araştırmada, ergin öncesi gelişme süresini en uzun patlıcanda 8.2, en kısa 7.0 gün bamyada tamamladığı, maximum ve minimum doğurganlık süresi biber ve patlıcanda sırasıyla 10.6 ile 9.9 gün olduğu, Net
üreme gücü (Ro) bamyada 36.57±2.23 nimf/aphid patlıcanda 33.83±2.26
nimf/afit,biberde ise 30.63±1.85 nimf/afit olarak bildirmişlerdir.
Yazıcı ve Akça (2016), A. gossypii’nin laboratuvarda farklı patlıcan çeşitleri üzerine yaptıkları bir çalışmada, afidin gelişmesini ‘Aydın Siyahı’nda ortalama 5.04 günde, ‘Aykara’ çeşidinde ise 5.02 günde tamamladığı saptanmıştır. Aydın siyahı çeşidinde bireylerin %98’si ergin döneme ulaşırken, Aykara çeşidinde %88’si ergin olduğunu belirtmişlerdir. A. gossypii’nin üreme dönemini Aykara çeşidinde ise 14.31 günde, Aydın Siyahı çeşidinde 13.06 gün, toplam dişi ömür süresini ise Aykara çeşidinde 25.57 gün, Aydın Siyahı’nda 26.42 gün olarak, tamamladığı görülmüş olup, Ortalama yavru sayısının ise Aykara çeşidinde ise 50.05 adet nimf, Aydın Siyahı çeşidinde 54.62 adet nimf olarak bildirlmiştir. Kalıtsal üreme yeteneği (rm), Aykara
çeşidinde 0.372 afit/afit/gün, Aydın Siyahı çeşidinde 0.392 afit/afit/gün olarak bulunmuştur.
Bayram ve Bayhan (2016), kontrollü koşullarda iklim dolaplarında Sürme, Crimson Sweet, Galactica ve Crimson Tide F1 çeşitleri üzerinde A. gossypii’nin biyolojik parametrelerine yönelik bir çalışmada karpuz çeşitlerinin yaprakbitinin biyolojik parametrelerine önemli etkisi olduğunu, Galactica çeşidinde en yüksek doğurganlık 58.97 nimf/ergin, Crimson Tide F1 çeşidinde ise en yüksek net üreme oranının (R0) 22.40 nimf tespit etmiştir.
Bernard ve ark. (2018) Farklı sıcaklıkların B. brassicae'nin biyolojik parametreler üzerindeki etkisi incelemiş incelemiş olup, sıcaklığın B. brassicae'nin
Tuba YALÇIN DERNEK
15
biyolojisi üzerindeki etkisini olduğunu bildirmişlerdir. Deneme 10 °C, 15 °C, 20 °C, 25 °C, 30° C ve 35 °C'ye ayarlanmış inkübatörlerde yürütülmüştür.
2. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Tuba YALÇIN DERNEK
17
3. MATERYAL VE METOT
Lahana yaprakbitinin üretilmesi ve bu yaprakbitinin bazı biyolojik parametrelerinin belirlenmesi ile ilgili denemeler, sıcaklığın 20 ± 1 °C, nemin %65 ± 5 ve 16:8 saat (A:K) şartlarının değişitirilmediği iklim dolabında bitki koruma laboratuvarında yapılmıştır. B. brassicae’nin çeşitlerle ilişkisini ortaya koymak için Monaco, Stryker, Monrello ve Parthenon brokoli çeşitleri büyütme kabinlerinde yetiştirilmiştir.
3.1. Üretim ÇalıĢmaları 3.1.1. Konukçu Bitki Üretimi
Brokoli çeşitlerinin bitki büyütme kabinlerinde yetiştirilmesi için gerekli toprak ve bir miktar torf konulmuş, tüm toprak ve torfun saksılarda homojen dağıtılabilmesi için yeterince karıştırılmıştır. Denemede kullanılan Brevicoryne brassicae’yi üretmek için farklı brokoli çeşitlerinin yetiştirilmesi iklim odalarında yapılmıştır. Bu amaçla her bir çeşidin tohumları 14 cm çapında 20 cm yüksekliğinde saksılara ayrı ayrı ekilmiş ve periyodik olarak 10 gün ara ile tohum ekimleri yapılmıştır. Böylece, deneme boyunca taze brokoli bitkileri bulundurularak çalışma boyunca bu üretimler tekrar edilmiştir.
3.1.2. Brevicoryne brassicae Üretimi
Diyarbakır ilçe ve köylerinde bulunan yaprakbitleri kontrollü koşullarda laboratuvara getirilerek stereoskopik binoküler mikroskop altında, predatörler ve parazitlenmiş örnekleri ortamdan uzaklaştırılmıştır. Elde edilen yaprakbiti bireyleri her bir brokoli çeşidi bitkisine bulaştırılarak, söz konusu çeşitler üzerinde yaprakbiti üretimi devamlılığı sağlanmıştır.
3.2. Brevicoryne Brassicae’nin Farklı Brokoli ÇeĢitlerindeki Ergin ve Ergin Öncesi Dönemlerinin GeliĢme Süresi
Deneme dört farklı brokoli çeşidi olan Monaco, Stryker, Monrello ve Parthenon brokoli çeşitleri ile sabit sıcaklığın 20 ± 1 °C, orantılı nemin %65 ± 5 ve 16:8 saat (A:K) uzun gün aydınlatmalı iklim dolabı şartlarında yapılmıştır.
Elde edilen bir günlük yeni nimfler 9 cm çapında ve 4 cm yüksekliğindeki her bir petri kutusu içerisindeki denemede kullanan tüm çeşitler için ayrı ayrı yaprak
3. MATERYAL VE METOT
18
diskleri üzerine birer adet nimf olacak şekilde, yumuşak uçlu fırça yardımıyla bırakılmıştır. Petri kutuları içerisine koyulan farklı brokoli bitkisi çeşitlerine ait brokoli yaprakları uzun süre canlı tutabilmek için petri tabanına ince sünger ile süngerin üzerine kurutma kağıdı konulmuş, daha sonra sünger, kurutma kağıdı ve bitki yaprağını yeteri kadar nemli ve ıslak tutacak miktarda su verilerek besinin tazeliği korunmaya çalışılmıştır. Ayrıca denemede kullanılan yapraklar günlük kontrol edilerek eski yaprak diski bir yenisiyle değiştirilmiştir. Her bir brokoli çeşidi için deneme 20 yinelemeli olarak yürütülmüş ve 3 kez tekrarlanmıştır.
Petriler içerinse bırakılan bir günlük nimfler ergin oluncaya kadar günlük gözlemlenerek, B. brassicae’nin farklı brokoli çeşitleri üzerinde gelişme süresi, yaşam süresi ve bir dişinin vermiş olduğu ortalama yavru sayısı, ortalama döl süresi (T0) net
üreme gücü (R0), kalıtsal üreme yeteneği (rm), gibi tüm biyolojik parametreleri
saptanmıştır.
ġekil 3.1. Laboratuvar koşullarında Brevicoryne brassicae’nin bazı biyolojik parametrelerinin
belirlenmesine yönelik çalışmalar
3.2.1. Verilerin Değerlendirilmesi
B. brassicae’ye ait yaşam çizelgesi Birch(1948)’ün önerdiği, Howe (1953) ve Watson (1964)’ın geliştirdiği formülle analizleri yapılmıştır. Ayrıca elde edilen veriler Chi (1997) tarafından hazırlanan TWOSEX programıyla analizleri yapılmış olup yaşam çizelgesindeki verilerden, temel ekolojik parametre olan kalıtsal üreme yeteneği, rm;e -rm. x
Tuba YALÇIN DERNEK
19 Bu formülde;
e = Doğal logaritma tabanını x = Dişi bireylerin gün olarak yaşı
lx = X yaştaki bireylerin 1’e göre canlılık oranı
mx = Günlük dişi başına bırakılan dişi yavru sayısı
rm = Kalıtsal üreme yeteneğini ifade etmektedir.
Diğer parametre olan Net üreme gücü (Ro) ise, (lx) ve (mx) değerlerinin günlük
çarpımlarının toplamı ile hesaplanmıştır. Bu veriler elde edildikten sonra ortalama döl süresi (To), Laing (1968)’e göre aşağıdaki formülle hesaplanmıştır.
To = loge Ro / rm
Ayrıca elde edilen verilerin birey başına günlük ortalama nimf, ergin yaşam süreleri SPSS (2007) 16.00 paket programında varyans analizi uygulanmıştır. Farklı grupları belirlemek amacıyla Duncan testi (p≤ 0.05) yapılmıştır.
3. MATERYAL VE METOT
Tuba YALÇIN DERNEK
21
4. BULGULAR VE TARTIġMA
4.1. Brevicoryne brassicae’nin Farklı Brokoli ÇeĢitlerinde Ergin Öncesi Dönemlerinin GeliĢme Süresi
Farklı brokoli çeşitleri üzerinde Brevicoryne brassicae’nin ergin öncesi nimf dönemlerindeki gelişme süreleri Çizelge 4.1’de gösterilmiştir. Bu çalışmada, brokoli çeşitlerinin B. brassicae ergin öncesi nimflerde gelişim sürelerini etkileyen önemli bir faktör olduğunu ortaya koymaktadır.
Brevicoryne brassicae, çalışmada ele alınan brokoli çeşitlerinde birinci nimflerin dönemini tamamlama süresi bakımından çeşitler arasında farklar görülmüştür(Çizelge 4.1). Lahana yaprakbitinin birinci nimf dönemini Monaco, Parthenon, Monrello ve Stryker brokoli çeşidinde sırasıyla 1.74, 1.48, 1.54 ve 1.36 günde tamamlamıştır (Çizelge 4.1). Yaprakbiti birinci nimf dönemini en kısa 1.36 gün ile Stryker çeşidinde tamamlamıştır. En uzun ise 1.74 gün ile Monrello çeşidinde tamamlamıştır.
Brevicoryne brassicae’nin ikinci nimf döneminde Monaco, Parthenon, Monrello ve Stryker brokoli çeşidinde sırasıyla 1.20, 1.14, 1.06 ve 1.02 günde tamamlamıştır.
Brevicoryne brassicae üçüncü nimf dönemini Monrello brokoli çeşidinde 1.12 gün ile en uzun sürede tamamlarken Parthenon brokoli çeşidinde 1.02 gün, Monaco çeşidinde 1.06 gün, Stryker çeşidinde 1.02 gün ve Zoom çeşidinde ise 1.27 günde tamamlamış ve Parthenon ve Stryker aynı günde tamamlamıştır(Çizelge 1.).
Dördüncü nimf dönemi çeşidinde Parthenon, Monaco ve Stryker 1.00 aynı gün sayısında bitirirken, Monrello çeşidi de 1.06 gün tamamladığı görülmüştür (Çizelge 1).
Çalışmada söz konusu brokoli çeşitlerinde Brevicoryne brassicae’nin ergin öncesi toplam gelişme süreleri incelendiği zaman istatistiksel olarak aralarında fark olduğu görülmüştür (Çizelge 1.).
Brokoli çeşitleri arasında görülen bu farkın çeşit özelliğine özgü besin kalitesi, çeşit morfolojisi ve fizyolojisi ve çeşitlerin biyokimyasal yapının farklılıklar
4. BULGULAR VE TARTIġMA
22
göstermesinden dolayı olabileceği düşünülmektedir (Steenis ve ark., 1995; Xia, 1999; Ölmez Bayhan ve ark., 2006; Razmjou ve ark., 2006a; Yeşil ve ark., 2017). Bazı araştırıcılar A. gossypii’nin farklı konukçu bitkilerde ergin öncesi gelişim sürelerini, Satar ve ark. (1999) pamukta 6.0 gün; Xia (1999) pamukta 5.0 gün; Razmjou ve ark. (2006a) pamukta 5.5-6.1 gün; Razmjou ve ark. (2006b) pamukta 4.5-6.2 gün; Nimbalkar ve ark. (2010) pamuk bitkisinde 5.20 gün; Mota ve ark. (2013), 30, 60, 90 ve 120 gün aralıklarla ekilmiş NuOpal pamuk çeşidinde sırasıyla 4.96, 4.70, 4.57 ile 4.66 gün ve DeltaOpal çeşidinde sırasıyla 4.84, 4.88, 4.62 ve 4.476 gün; Singh ve Singh (2015) sukabağında 7.07 gün, patlıcanda 8.24 gün, biberde 7.64 gün olarak saptamışlardır. Bayram ve Bayhan (2016), Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 karpuz çeşitlerinde sırasıyla 4.70, 4.30, 4.62 ve 4.55 gün; Dhiman ve ark.
(2016), Ridge gourd ve Bottle gourd hıyar çeşidinde sırasıyla 6.31 ve 5.66 gün; Doryenizadeh ve ark. (2016) Hormozgan, Bushehr, Gilan, Armenian cucumber, Girtap, Nogen, Pouya ve Sepehr hıyar çeşitlerinde sırasıyla 4.71, 5.00, 5.26, 4.96, 5.20, 4.42 ve 4.32 gün olarak belirlemişlerdir.
Çizelge 4.1. Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitlerinde gelişme süresi ve
ergin ömrü (Gün)*
MONRELLO PARTHENON MONACO STRYKER I. nimf 1,74±0,098 b 1,48±0,095ab 1,54±0,095 ab 1,36±0,068 a II. nimf 1,20±0,057 b 1,14±0,05 ab 1,06±0,033 ab 1,02±0,020 a III. nimf 1,12±0,046 b 1,02±0,020 a 1,06±0,033 ab 1,02±0,020 a IV. nimf 1,06±0,033 a 1,00± 0,000 a 1,00±0,000 a 1,00±0,000 a
Ergin Öncesi Toplam Gelişme
Süresi 5,10±0,128 b 4,64±0,113 a 4,66±0,119 a 4,38±0,069 a Ergin Yaşam Süresi 4.80±0.37279c 3.52±0.298ab 3,96 ± 0.287 ab 3.08 ±0.261 a * Aynı satırda farklı harflerle gösterilen ortalamalar arasındaki fark Duncan testine göre istatistikî olarak önemlidir (p< 0.05)
Tuba YALÇIN DERNEK
23
4.2. Brevicoryne brassicae’nin Farklı Brokoli ÇeĢitlerinde Ergin YaĢam Süresi
Brevicoryne brassicae yavruları dört nimf dönemi geçirip ergin olurlar. Ergin olduktan sonra bireyin ölünceye dek geçen süre ergin yaşam süresini ifade etmektedir. Bu çalışmada tüm brokoli çeşitlerinde ergin yaşam süresi istatistiki olarak farklılıklar göstermektedir. Ergin yaşam süresi sırasıyla Monrello 4.80, Parthenon 3.52, Monaco 3.96 ve Stryker brokoli çeşidinde 3.08 gün olarak hesaplanmıştır (Çizelge 1.). Ergin yaşam süresi en kısa olduğu çeşit 3.08 gün ile Stryker brokoli çeşidinde iken 4.80 gün ile Monrello çeşidinde en uzun ergin yaşam süresi görülmüştür. Bazı araştırıcılar; Yue ve Liu (2000), farklı lahana çeşitleri üzerinde diğer bir yaprakbiti olan L. erysimi yaprakbitinde yapılan çalışmada 13.0 ve 16.3 gün arasında ergin yaşam sürelerinin olduğunu tespit etmiştir. Ulusoy ve Ölmez Bayhan (2006), yabani hardal, karnabahar ve lahanada sırasıyla ergin yaşam süresini 6.2, 21.8, ve 11.1 gün olarak bulmuştur.
Çizelge 4.2. Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeĢitleri üzerindeki bazı biyolojik
parametreleri*
Biyolojik Parametreler MONRELLO PARTHENON MONACO STRYKER Üreme öncesi 0.80± 0.103 b 0.44±0.081 a 0.38± 0.098 a 0.44±0.081 a
Üreme süresi 3.80±0.08295 c 2.88±0.280 ab 3.34±0.253 bc 2.42±0.215 a
Üreme sonrası 0.20±0.063 a 0.20±0.057 a 0.26±0.062 a 0.22±0.059 a
Toplam yaĢam süresi 9.88±0.313 c 8.16±0.345 ab 8.64±3.16 b 7.50 ±0.266 a
Ortalama Döl Süresi (To) 9.22 8.23 7.77 7.55
Net Üreme Oranı (Ro) 8.68 6.56 7.74 4.82
Kalıtsal Üreme Yeteneği (rm)
0.2491050 0.247429 0.278556 0.218653
Yavru sayısı 8.72±0.864 b 6.56±0.861 ab 7.62±0.634 b 4.82±0.587 a
4. BULGULAR VE TARTIġMA
24
4.2.1. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae'nin Üreme Öncesi Dönemine Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin brokoli çeşitlerindeki üreme öncesi süresi açısından değerlendirildiğinde en düşük 0.38 gün ile Monaco çeşidindeyken en yüksek 0.80 Monrello çeşidinde görülmüştür(Çizelge 3.). Bazı araştırmacılar; Nimbalkar ve ark. (2010), pamuk bitkisinde zararlının üreme öncesi dönemini 0.65 gün saptarken Singh ve Singh (2015) sukabağı 1.73 gün, patlıcan 1.30 gün, biberde 1.67 gün olarak tespit etmiştir. Bayram ve Bayhan (2016), yaptıkları çalışmada Aphis gossypii’nin Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 farklı karpuz çeşitlerinde sırasıyla 0.38, 0.52,
0.47 ve 0.30 gün; Dhiman ve ark. (2016), Ridge gourd ve Bottle gourd hıyar çeşidinde sırasıyla 2.00 ve 1.50 gün bulmuştur. Yeşil ve ark. (2017) farklı pamuk çeşitlerinde (Bayer Candia, Monsanto 499 May 468 ve Beyaz Altın ) sırasıyla 0.70, 0.9, 0.50 ve 0.70 gün olarak belirtmişlerdir.
4.2.2. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassisae’nin Üreme Dönemine Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitlerindeki üreme sürelerini incelediğimizde istatistiki olarak farklar görülmüştür (Çizelge 3.). Üreme süreleri incelendiğinde en uzun 3.80 gün ile Monrello çeşidinde iken en kısa ise 2.42 gün ile Stryker çeşidinde saptanmakla beraber Parthenon 2.88 gün ve Monaco ise 3.34 tespit edilmiştir. Farklı konukçu bitkilerde üreme dönemine etkisini, Xia ve ark. (1999), pamuk bitkisinde 10.3 gün olarak saptarken; Hafiz (2002), hıyarın yedi farklı çeşidi üzerinde yaptığı çalışmada ise 9.9-16.4 gün; Nimbalkar ve ark. (2010), pamukta 0.65 gün bulmuştur. Singh ve Singh (2015) sukabağı 1.73 gün, patlıcan 1.30 gün ve biberde 1.67 gün olarak; Bayram ve Bayhan (2016), Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 karpuz çeşitlerinde yaptığı çalışmada sırasıyla 0.38, 0.52,
0.47 ve 0.30 gün olarak bulmuştur. Dhiman ve ark. (2016), Ridge gourd ve Bottle gourd hıyar çeşidinde sırasıyla 2.00 ve 1.50 gün olarak tespit etmiştir.
Tuba YALÇIN DERNEK
25
4.2.3. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae’nin Üreme Sonrası Dönemine Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin üreme sonrası dönemlerini incelediğimizde istatistiki olarak fark görülmemiştir(Çizelge 3.). Monaco çeşidinde üreme sonrası süre 0.26 gün ile en uzun, Stryker çeşidinde ise 0.22 gün Monrello ve Parthenon çeşitleri 0.20 gün benzer sonuçla en kısa süre tespit edilmiştir. Singh ve Singh (2015) yaptıkları çalışmada Laginaria siceraria bitkisinde 1.07 gün; Bayram ve Bayhan (2016),çalışmalarında kullandıkları Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 karpuz çeşitlerinde
sırasıyla 2.42, 2.12, 1.92 ve 1.82 gün olarak tespit etmişlerdir. Dhiman ve ark. (2016), Ridge gourd ve Bottle gourd hıyar çeşidinde sırasıyla 1.00 ve 2.00 gün bulmuşlardır.
4.2.4. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae’nin Ömür Uzunluğuna Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin yaşam süresi açısından incelediğinde istatistiki olarak önemli fark görülmüştür (Çizelge 3.). Lahana unlu yaprakbiti, Monrello brokoli çeşidinde ortalama 9.88 gün değeriyle ile en uzun yaşarken Stryker brokoli çeşidinde ise en kısa süreyle 7.55 gün yaşamıştır (Çizelge 3.). Xia ve ark. (1999), pamuk bitkisinde 15.8 gün; Ölmez Bayhan ve ark. (2006), pamukta 22 gün; Razmjou ve ark. (2006), Bakhtegan pamuk çeşidinde yaptığı çalışmada 15.9 gün yaşamıştır. Bayram ve Bayhan (2016), Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 yaptıkları
çalışmada karpuz çeşitlerinde sırasıyla 17.93, 15.28, 16.57 ve 16.13 gün olarak; Dhiman ve ark. (2016), Ridge gourd ve Bottle gourd hıyar çeşitlerinde sırasıyla 12.00 ve 13.25 gün olarak saptamışlardır.
4.2.5. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae’nin Net Üreme Oranı (R0)’na Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitlerinde Monrello brokoli çeşidinde en yüksek 8.68 nimf/dişi olurken, en düşük ise 4.82 nimf/dişi ile Stryker çeşidinde gerçekleşmiştir (Çizelge 3.). Farklı konukçularda lahana unlu yaprakbitine ait Net üreme oranıyla ilgili; Deloach (1974), lahanada yaptığı çalışmada lahana unlu
4. BULGULAR VE TARTIġMA
26
yaprakbitine ait net üreme gücünü 10.96 olarak saptamıştır. Rivera-Ruiz ve ark. (1993), laboratuvar şartlarında karnabahar, brokoli ve lahana üzerinde yaptığı bir çalışmada B. brassicae’nin net üreme gücünü (R0) sırasıyla 13, 15 ve 13 olarak
bulmuştur. Cividanes (2002), yaptığı bir çalışmada B. brassicae’nin net üreme oranı (R0) B. brassicae’nin farklı lahana çeşitlerinde (Primavera, Verao, Outono, Inverno)
net üreme oranı (R0) sırasıyla; 21.92, 14.65, 31.74, ve 32.82 olarak tespit etmiştir.
Hoseini et al (2003), laboratuvar şartlarında lahana unlu yaprakbitine ait üreme gücünü 15.92 olarak bulmuştur. Ulusoy ve Olmez Bayhan (2006), bu değeri 35.98 nimf/dişi en yüksek değeri karnabaharda, en kısa ise 1.89 ile turpta tespit etmiştir.
4.2.6. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae’nin Kalıtsal Üreme Yeteneği (rm)’ne Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin kalıtsal üreme yeteneğine (rm) farklı brokoli çeşitleri
üzerinden veriler incelendiğinde Monaco çeşidinde 0.278556 değeri ile en yüksek, Stryker brokoli çeşidinde 0.218653 ile en düşük değer olarak bulunmuştur(Çizelge 3.). Ulusoy ve Ölmez Bayhan (2006), kalıtsal üreme yeteneğini (rm) en yüksek değeri
karnabaharda 0.2345, en kısa ise 0.0465 ile turpta tespit etmişlerdir.
4.2.7. Farklı Brokoli ÇeĢitlerinin Brevicoryne brassicae’nin Ortalama Döl Süresi (To)’ne Etkisi
Brevicoryne brassicae’nin ortalama döl süresi (To) Monrello, Parthenon,
Monaco ve Stryker brokoli çeşidinde sırasıyla 9.22, 8.23, 7.77 ve 7.55 gün olarak belirlenmiştir (Çizelge 3. ve Şekil 1.). Lahana unlu yaprakbitinin ortalama döl süresi (To) ile ilgili farklı konukçu bitkilerde yapılan farklı çalışmalarda; Xia ve ark. (1999)
pamuk bitkisinde 8.3 gün saptarken; Satar ve ark. (1999) pamukta 12.8 gün; Ulusoy and Ölmez Bayhan (2006), ortalama döl süresi (To) en yüksek değeri 18.35 günde
karnabaharda, en kısa ise 13.84 gün ile turpta tespit etmiştir. Ulusoy ve Ölmez Bayhan (2006) pamukta yaptıkları çalışmada 14.3 gün; Bayram ve Bayhan (2016), Crimson sweet, Sürme, Galactica, Crimson tide F1 karpuz çeşitlerinde yaptıkları çalışmada
Tuba YALÇIN DERNEK
27
Gilan, Armenian cucumber, Girtap, Nogen, Pouya ve Sepehr hıyar çeşitlerinde sırasıyla 9.61, 9.63, 10.20, 9.29, 9.68, 9.22, 9.59 ve 9.80 değerleri bulmuşlardır.
Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitleri üzerinde yapılan bu çalışma ile ortaya konan parametreler aracılığıyla B. brassicae’nın dişi başına bırakılan günlük dişi yavru sayıları (mx) ile canlı kalma oranı (lx) hesaplanarak her bir bitki üzerindeki yaşam
çizelgesi oluşturulmuştur (Şekil 1.).
yaş aralıgı
ġekil 4.1. Farklı brokoli çeşitlerinde beslenen Brevicoryne brassicae’nin yaşa
bağlı canlılık oranı (lx), doğurganlık (mx) eğrileri
dogur ganl ık (m x ) ca nl ıl ık o ran ı ( lx )
4. BULGULAR VE TARTIġMA
Tuba YALÇIN DERNEK
29
5. SONUÇ VE ÖNERĠLER
Bu araştırmada, brokoli bitkisinin önemli zararlılarından biri olan Brevicoryne brassicae’nin farklı brokoli çeşitlerinde (Monrello, Parthenon, Monaco ve Stryker) bazı biyolojik parametreleri elde edilmiştir. Elde edilen verilere göre aşağıdaki sonuçlara ulaşılmıştır. Bunları;
- Lahana unlu yaprakbitinin ergin öncesi toplam gelişme süresi en uzun 5.10 günde Monrello çeşidinde iken en kısa ise 4.38 gün ile Stryker çeşidi üzerinde tamamlanmıştır.
- Lahana unlu yaprakbitinin net üreme gücü (Ro) en düşük 8.68 nimf/dişi
değeriyle Monrello çeşidinde, en yüksek ise 4.82 değeriyle Stryker çeşidinde tespit edilmiştir.
- Ortalama döl süresi (To) en uzun 9.22 gün ile Monrello brokoli çeşidinde, en
kısa döl süresi ise 7.55 gün ile Stryker çeşidinde tamamlamıştır.
- Lahana unlu yaprakbitinin Kalıtsal üreme yeteneği (rm) değeri en yüksek
Monrello çeşidinde 0.278556 değeri olup, en düşük değer ise Stryker çeşidinde 0.218653 olarak hesaplanmıştır.
- Üreme süresi en uzun 3.80 gün ile Monrello çeşidinde, en kısa üreme süresi ise 2.42 gün ile Stryker çeşidinde tespit edilmiştir.
- Brevicoryne brassicae’nin brokoli çeşitlerinin kalıtsal üreme yeteneği (rm),
üreme süresi, net üreme gücü (Ro), ortalama döl süresi (To) gibi parametrelerine toplu
olarak bakıldığı zaman, Stryker çeşidinin diğer çeşitlere oranla Brevicoryne brassicae için en uygun olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın sonucunda yetiştiricilerin Stryker çeşidi yerine Monrello, Parthenon ve Monaco çeşitlerini yetiştirmesi önerilir.
Sonuç olarak yapılan bu laboratuvar çalışması da ele alınan çeşitler hakkında bilgi verilmiştir. Ancak bu verileri destekleyici tarla koşullarında yapılan çalışmaların da olması halinde çeşitlerin lahana unlu yaprakbitine karşı hassasiyetleri konusunda tam bir bilgi sahibi olunabilecektir.
5. SONUÇ VE ÖNERİLER
Tuba YALÇIN DERNEK
31
6. KAYNAKLAR
Akey, D. H., Butler, G. D. 1987. Development and Fecundity of Aphis gossypii (Homoptera: Aphididae) on Cotton. Cotton Report, Page 166.
Aldynim, Y.N., Khalil, A. F. 1993. Influence of temperature and daylength on population development of Aphis gossypii on Cucurbita pepo. Entomologia Experimentalis et Applicata, 67- 2 167–172.
Altieri, M. A. and Schmidt, L. L. 1987. Mixing Broccoli Cultivars Reduces Cabbage Aphid Numbers. California Agriculture. 41 (11-12) 24-26.
Anonim, (2018). Türkiye İstatistik Kurumu. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim Tarihi: 01.11.2018) Aslam, M., Razaq, M. Hussain, S. PathanA. K. 2011. Biology of cabbage aphid under laboratory conditions. Pak. J. Zool., 43: 1009–1012.
Attia, A. A., El-Hamaky, M. A. 1987. The Biology of the cotton aphid, Aphis gossypii in Egypt (Homoptera: aphididae). Bull. Soc. Ent. Egypte, 65: 359-371.
Atwal, AS. 1976 Agricultural pests of India and South East Asia, Kalyani Publishers New Delhi, India. 310- 311.
Auad, A. M. and J. C. D. Moraes 2003. Biological aspects and life table of Uroleucon ambrosiae (Thomas, 1878) as a function of temperature. Scientia Agricola, 60: 657-662.
Bayram, Y. 2013. Pamuk Yaprakbiti, Aphis gossypii Glover (Hemiptera: Aphididae)’nin Farklı Karpuz Çeşitlerinde Bazı Biyolojik Parametreleri, Popülasyan Dalgalanması, Doğal Düşmanlarının Tespiti ve Etkinliklerinin Belirlenmesi. Dicle Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Bitki Koruma Anabilim Dalı, Doktora Tezi,65s.
Bayram, Y., Bayhan, E. 2016. The effect of some watermelon varieties on the biology of Aphis gossypii Glover (Hemiptera: Aphididae). Bitki Koruma Bülteni, 56 (3): 295–307.
Bernard, S. B. S., Sevilor, K., Samuel, N.N., Michel, D. ve Hannah, R. 2018. Effect of temperature on the biological parameters of the cabbage aphid Brevicoryne brassicae. Ecol. Evol. 8(23): 11819–11832.
Birch, L.C. 1948. The Intrinsic Rate of Natural Increase of An Insect Population. J. Anim. Ecol.,17: 15-26.
Blackman, R.L., Eastop, V.F. 2006. Aphids on the World’s Herbaceous Plants and Shurubs, Wiley, West Sussex PO198SQ, England.
Chan C. K., Forbes A. R., and Raworth D. A. 1991. Aphid‐ transmitted viruses and their vectors of the world. Agric. Canada Res. Branch Technical bulletin, 216, 184–186.
Chi, H. 1997. Age Stage, two sex life table analysis. ttp://140.120.197.173/Ecology/Download/Twosex.zip.
Cividanes, F.J 2002. Age-Specific Life Tables of Brevicoryne brassicae (L.) (Hemiptera: Aphididae) Under Field Conditions. Neotropical Entomology, 31 (3): 419-427
Correa, L. R. B., Cividanes, F. J., Sala, S. R. D. 2013. Biological aspects of Aphis gossypii Glöver, 1877 (Hemiptera: Aphididae) on colored lint cotton cultivars. Arq. Inst. Biol., São Paulo, v.80, n.3, p. 325-333, 2013.
Deloach, C. J. 1974. Rate of Increase of Populations of Cabbage, Green peach, and Turnip aphids at Constant Temperatures. Journal of Economic Entomology, 93 (4):1308-1314.
