PROJE TEKNİK ŞARTNAMESİ

(1)

PROJE TEKNİK ŞARTNAMESİ

(2)

İÇİNDEKİLER

Sayfa No

1-Kapsam ÇDP-1 2-Proje Sorumluluğu ÇDP-1 3-Genel Tanımlamalar ÇDP-1 4-Tellere Birim Dış Yükler ÇDP-2 5-İletken Salınım Açısı ÇDP-2 6-İzolatör Sapma Açısı ÇDP-3 7-Güvenlik Aralıkları ÇDP-3 8-Direğe Dış Yükler ÇDP-4 9-İletken ve Toprak Teli Tasarımı ÇDP-7 10-Direk Yüklenme Varsayımları ÇDP-8 11-Direk Temelleri ÇDP-19 12-Direk Elemanlarının Boyutlandırılması ve İmalatın ÇDP-25 Detaylandırılması

13-Direk Kabul Testleri ÇDP-32 14-Proje Şartnamesinin Ekleri ÇDP-32

(3)

1-KAPSAM:

Teknik şartnamenin bu bölümü direklerin projelendirilmesi ve testlerinin yaptırılmasıyla ilgili esasları kapsar.

2-PROJE SORUMLULUĞU:

2.1-Yüklenici direk projeleri ve kabul testlerinde işbu şartnamede öngörülen tüm koşulları sağlayacak şekilde uygun sonuç alınmasından sorumlu olup, İŞVEREN'in onayı ileride vuku bulabilecek olumsuz gelişmelerde Yükleniciyi bu sorumluluğundan kurtarmaz.

2.2-Yüklenici projelendirilecek direkleri İŞVEREN’in onayını almadan kesinlikle başka bir işte kullanma hakkına sahip değildir.

3-GENEL TANIMLAMALAR 3.1- Açıklık: (a)

Birbirini izleyen iki direk arası yatay uzaklıktır.

3.2- En Büyük Açıklık: (amax)

Madde 7'de tanımlanan aralıklarca sınırlanmış, direğin bir tarafında olabilecek en büyük açıklıktır.

3.3- Ruling Açıklık: (ar)

İki durdurucu direk arasında, taşıyıcı direklerden oluşan bir hat bölümü için Ruling Açıklık Caşağıdaki formüle göre bulunur.

a ³ + a ³ + a ³ + …….+ a ³ a = 1 2 3 n

r

a + a + a + …….+ a

1 2 3 n

3.4-Rüzgar Açıklığı: (aw)

Direğin her iki tarafındaki açıklıkların toplamının yarısıdır.

3.5-Ağırlık Açıklığı: (ag)

Direğin her iki tarafındaki tel zincir eğrilerinin yatay teğetli noktaları arasındaki uzaklıktır.

3.6- Aşağı Ağırlık Açıklığı: (adh)

Tel zincir eğrisinin yatay teğetli noktasının, telin direğe göre bulunduğu tarafta olması halinde, yatay teğetli nokta ile direk arasındaki uzaklıktır. Artı (+) işaretli olarak kabul edilir.

3.7-Yukarı Ağırlık Açıklığı: (auh)

Tel zincir eğrisinin yatay teğetli noktasının, telin direğe göre bulunduğu tarafın aksi tarafında (zincir eğrisinin uzantısı üzerinde) olması halinde, yatay teğetli nokta ile direk arasındaki uzaklıktır.

Eksi (-) işaretli olarak kabul edilir.

3.8-Net Yukarı Kaldırma Açıklığı: (au)

Direğin her iki tarafında madde 3.7'de tanımlanan eksi(-) işaretli yukarı ağırlık açıklıklarının olması halinde, bu ağırlık açıklıklarının toplamı olup, eksi (-) işaretlidir.

(4)

4-TELLERE BİRİM DIŞ YÜKLER:

4.1- Rüzgar Yükü (w):

İletkenler ve toprak tellerinin birim boyuna etki eden kg/m olarak (w) rüzgar yükü aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır.

w = c. p. d / 1000

c: Yönetmelikte tel çapına bağlı olarak tanımlanan dinamik rüzgar basıncı katsayısı

p: Yönetmelikte arazi üzerindeki yüksekliğe göre tanımlanan, teller için dinamik rüzgar basıncı (kg/m2)

d: Tel çapı (mm) 4.2- Buz Yükü (q):

Birim tel boyuna kg/m olarak etki eden ”q” buz yükü aşağıdaki formüle göre hesaplanacaktır:

q= k.√ d (kg/m) d: Tel çapı (mm)

k: Yönetmelikte bölgelere göre tanımlanan katsayı olup, I. Bölge için k = 0

II. Bölge için k = 0,2 III. Bölge için k = 0,3

IV. Bölge için k = 0,5 alınacaktır.

4.3- Buz Üzerine Rüzgar Yükü (wq) :

Buz yoğunluğu 0,6 kg/dm3 varsayılarak ve d: Çıplak tel çapı (mm),

q: Madde 4.2'de tanımlanan buz yükü (kg/m) olmak üzere

db= d2 + 2122.q

formülünden bulunacak olan (mm) biriminde “db” buzlu tel çapı gözönüne alınacak ve bütün bölgelerde p = 20 kg/m2, c=1 değerleri kullanılarak, Madde 4.1'de tanımlanan formüle göre, kg/m olarak buzlu tel üzerine etki eden Wq birim rüzgar yükü hesaplanacaktır.

5-İLETKEN SALINIM AÇISI (α):

Rüzgar etkisi ile iletkenlerin salındığı varsayılan iletken salınım açısı derece olarak, tg α = w / go

formülü ile hesaplanacaktır.

go: İletkenin çıplak birim ağırlığı (kg/m)

w : Madde 4.1'de tanımlanan formüle göre hesaplanacak olan iletkene etki eden birim rüzgar yükünün; +5 °C ortam sıcaklığında %70'i, bölgeye ilişkin en büyük ortam sıcaklığı tmax'da %42'si (kg/m)

İletkenlerin izolatör zincirlerine bağlı olduğu noktanın yerden yüksekliği;

(5)

0-40 m arasında olması halinde p=53 kg/m2 dinamik rüzgar basıncı değeri kullanılacaktır.

Yukarıda tanımlanan iletken salınım açısı yalnızca, Yönetmelikte istenen iletken salınım diyagramlarının çiziminde kullanılacaktır.

6-İZOLATÖR SAPMA AÇISI (β):

6.1- Taşıyıcı direklerde I ya da V askı izolatör zincirlerinin, +5 °C ortam sıcaklığında hatta dik rüzgar ve hat açısı etkisi ile düşey durumundan saptığı ya da sapmaya zorlandığı açı (β) olup, derece olarak aşağıdaki formüle göre tanımlanmıştır:

w.aw + 2.H.Sin ∆ / 2 + 0,5 wiz tgβ =

go.ag + 0,5.Giz

∆: Hat açısı (Derece)

Giz: İzolatör zincirinin ağırlığı (kg)

Wiz: İzolatör zincirinin düşey düzlemdeki dolu varsayılan izdüşüm alanına etki eden rüzgar yükü (kg)

0 - 40 m arasındaki yükseklikler için p = 70 kg/m² aw: Rüzgar açıklığı (m)

ag: Ağırlık açıklığı (m)

go: İletkenin çıplak birim ağırlığı (kg/m)

w: Madde 4.1'de tanımlanan formüle göre hesaplanacak birim rüzgar yükünün %70'i (kg/m)

İletkenlerin izolatör zincirlerine bağlı olduğu noktanın yerden yüksekliği; 0-40 m arasında olması halinde p = 53 kg/m2 dinamik rüzgar basıncı değeri kullanılacaktır.

H: Yukarıda tanımlanan %70 birim rüzgar yükü ve +5 °C ortam sıcaklığında iletkendeki gerilmenin yatay bileşeni.

6.2- İzolatör Zincir Salınım Eğrileri:

Hatların güzergah etüdünün yapılması ve plan-profillerin çizimini müteakip Yüklenici tarafından direk tevziatı yapılırken, taşıyıcı direkler için yukarıda belirtilen izolatör sapma açısı ve hat açısı dikkate alınarak izolatör zincir salınım eğrileri [ ag = f (aw) ] çizilecektir.

Bu eğriler tüm buz yükü bölgeleri için çizilecek ve hat açısının 0 dereceden itibaren maksimum değerine kadar her derece için tek ve çift askı durumuna göre ayrı eğriler verilecektir. Tek askı durumuna ait eğriler üzerinde izolatör zincir mukavemeti yönünden çift askıya geçilmesi gereken menzil sınırlarını belirlemek üzere mukavemet eğrileri de mutlaka gösterilecektir.

7-GÜVENLİK ARALIKLARI

Hattın enerjili kısımları ile direğin topraklanmış elemanları arasında, farklı fazlara ait iletkenler arasında, iletken ile toprak teli arasında ya da iletkenler ile üzerlerinden geçtiği yerler arasında olması gereken minimum uzaklıklardır.

7.1-Direk Üzerinde Topraklı Kısımlara Olan Aralık:

İzolatör zincirlerinin enerjili kısımları ile direğin topraklanmış elemanları arasında olması gereken en küçük aralıktır.

(6)

7.1.a-Hat açısı ve salınım durumu dikkate alınarak, izolatör zincirlerinin enerjili kısımlarının direğin topraklanmış kısımlarına olan uzaklığı en az,

D1 = 1,20 m olacaktır.

7.1.b-Madde 6'da tanımlanan {β} izolatör sapma açısında, enerjili kısımların direğin topraklı elemanlarına olan uzaklığı en az,

D2 = 1,20 m. olacaktır.

7.2- İletkenler Arası Aralık:

İletkenler arasında olması gereken en küçük aralıklardır.

7.2.a-Aynı ya da farklı düzeylerde bulunan iletkenler arasında olması gereken aralık en az,

D3 = 0,5 f max + L + Un/150 m.

olacaktır.

f max :En büyük tek taraflı açıklığa ilişkin en büyük sehim (m) L :Taşıyıcı izolatör zincirinin uzunluğu (m)

Un :Hattın faz arası anma gerilimi (154 kV)

7.2.b-En büyük tek taraflı açıklıkta, aynı düzeyde bulunan iletkenlerin rüzgar etkisi ile Madde 5'de tanımlanan α açısına kadar salındığı ve salınım sırasında iletkenler arasında α/4'e kadar bir faz farkı bulunabileceği varsayılarak, iletkenler arasında olması gereken aralık en az,

D4 = Un / 150 = 1,03 m. olacaktır.

Un: Hattın anma gerilimi (154 kV) 7.3- Toprak Telinin İletkenlere Olan Aralığı:

Toprak teli ile iletkenler arasında olması gereken en küçük aralıklardır.

7.3.a-Toprak teli koruma açısı tüm direklerde dış fazlarda 30°’den, orta fazda 45°’den büyük olmayacaktır.

7.3.b-Toprak telinin, direkteki bağlantı noktasının iletken bağlantı noktasına uzaklığı en az 5 m.

olacaktır.

7.3.c-Projeye esas olan ruling açıklıklarda ve +15°C ortam sıcaklığında, açıklığın ortasında iletken ile toprak teli arasındaki uzaklık, şartname eki “MIDSPAN CLEARANCE”

diyagramında 70 kA' lik yıldırım akımı eğrisi üzerinden bulunacak olan aralık değerinden küçük olmayacaktır.

7.4- İletkenlerin Üzerinden Geçtiği Yerlere Olan Aralıklar:

İletkenlerin üzerinden geçtiği yerlere olması gereken en küçük düşey ve yatay aralıklar Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliğinde belirtilen değerlerde olacaktır.

(7)

8-DİREĞE DIŞ YÜKLER : 8.1-DÜŞEY YÜKLER:

8.1.a- Çıplak Tel Ağırlığı:

İletken ya da toprak teli ağırlığı Go, kg olarak, Go = ag. go

formülüne göre hesaplanacaktır.

ag:Ağırlık açıklığı (m)

go:İletken ya da toprak teli çıplak birim ağırlığı (kg/m) 8.1.b- Buzlu Tel Ağırlığı:

Buzlu iletken ya da toprak teli birim ağırlığı G, kg olarak, G = ag ( go + q )

ag: Ağırlık açıklığı (m)

go: Çıplak iletken ya da toprak teli birim ağırlığı (kg/m) q: madde 4.2'de tanımlanan, bölge birim buz yükü (kg/m) 8.1.c-İzolatör Zinciri ve Montör Ağırlığı:

İzolatör zincir ağırlığı olarak, izolatör takımını oluşturan izolatör ve hırdavatların toplam yaklaşık ağırlığı, montör ağırlığı olarak ise 100 kg.lık bir düşey yük esas alınacaktır. Bu ağırlıkların buzlu ya da buzsuz olması halinde değişmedikleri varsayılacaktır.

8.1.d-Yukarı Kaldırma Yükü:

Yalnız durdurucu ve köşede durdurucu tip direkler için tanımlanan yukarı kaldırma yükü Gu, kg olarak,

Gu = au . (go + q)

au: Madde 3.8'de tanımlanan net yukarı kaldırma açıklığı (m) go: İletken ya da toprak telinin çıplak birim ağırlığı (kg/m) g: Madde 4.2'de tanımlanan bölge birim buz yükü (kg/m) 8.1.e-Direk Ağırlığı:

Direk ağırlığı tüm yükleme varsayımlarında kullanılacaktır. Direk üzerindeki buz yükleri ihmal edilecektir. Direk ağırlığı uygun biçimde bölümlere ayrılarak direğin belirli düğüm noktalarına etki ettirilecektir.

8.2-HATTA DİK YÜKLER:

8.2.a-Çıplak Tellere Rüzgar Yükü:

İletken ve toprak tellerine hatta dik yönde etki eden W rüzgar yüklerinin kg olarak hesabında; bu projede 200 m'ye kadar ya da 200 m'den büyük tüm rüzgar açıklıkları için,

(8)

w = c. p. d. aw / 1000 formülü kullanılacaktır.

c : Dinamik rüzgar basıncı katsayısı

p : Dinamik rüzgar basıncı (kg/m2) (İletken ve toprak telleri için p = 53 kg/m2 değeri kullanılacaktır) d : İletken ya da toprak teli çapı (mm)

aw :Rüzgar açıklığı (m) 8.2.b-Buzlu Tellere Rüzgar Yükü:

Buzlu iletken ve toprak tellerine hatta dik yönde etki eden Wq rüzgar yükleri kg olarak, wq = c. p. db. aw / 1000

c : Dinamik rüzgar basınç katsayısı, c=1 alınacaktır.

p : Dinamik rüzgar basıncı, p = 20 kg/m2 alınacaktır.

db : Buzlu iletken ya da toprak teli çapı (mm) (db buzlu tel çapı madde 4.3'de tanımlandığı biçimde hesaplanacaktır.)

8.2.c- Tel Gerilmelerinin Hatta Dik Bileşenleri:

İletken ve toprak teli gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleridir.

Direğin bir tarafında bir iletken ya da toprak telinin hatta dik gerilme bileşeni ”T” kg olarak, T = H. Sin ( ∆ / 2 )

H : Yükleme varsayımlarına göre belirli ortam sıcaklığında, buzlu, buzsuz ya da rüzgarlı durumda tel gerilmesinin yatay bileţeni (kg)

∆ : Hat açısı (derece)

8.2.d- İzolatör Zincirlerine Rüzgar Yükü:

-İzolatör zincirlerine etki eden rüzgar yükünün hesaplanmasında, izolatör zincirinin düşey düzlemdeki dolu izdüşüm alanı ve dinamik rüzgar basınç katsayısı c=1 alınacaktır.

-Buzsuz halde dinamik rüzgar basıncı, p=70 kg/m2 alınacaktır.

-Buzlu halde dinamik rüzgar basıncı, p=30 kg/m2 alınacaktır

-Buzlu ya da buzsuz halde izolatör zinciri rüzgar alanının değişmediği varsayılacaktır.

8.2.e- Direğe Etki Eden Hatta Dik Rüzgar Yükleri:

-Direkler kare kesitli olarak dizayn edileceğinden rüzgarın etki ettiği iki paralel yüzden yalnızca birisi gözönüne alınacak ve rüzgara maruz alan olarak bu yüzdeki elemanların düşey düzlemdeki izdüşüm alanları F(m² ) hesaplanacaktır.

-Dinamik rüzgar basınç katsayısı c, profil demirinden yapılmış kafes direklerde 2,8 olarak alınacaktır.

-Dinamik rüzgar basıncı olarak, direk yüksekliği ile değişmeyen sabit değer, p=70 kg/m2 alınacaktır.

(9)

-Direğin belirli bir bölümüne etki eden toplam rüzgar yükü Wd, kg olarak, Wd = c. p. F

-Direğin belirli bir bölümü için yukarıdaki formüle göre hesaplanan rüzgar yükünün yarısının o bölümü sınırlayan üst düğüm noktalarına, diğer yarısının alt düğüm noktalarına etki ettiği varsayılacaktır.

-Uzun yatay kiriţ ya da köprü ihtiva eden direklerde, bu bölüme etki eden hatta dik rüzgar yüklerinin hesabında rüzgar alanı olarak kiriş ya da köprünün dolu kesit alanı alınacaktır. Bu bölüm için dinamik rüzgar basınç katsayısı, profillerden oluşan kafes direklerde c=1,6 olarak alınacaktır.

-Buzlu halde direğe etki eden rüzgar yükü hesaplanırken yukarıda tanımlanan rüzgar alanları %50 arttırılacak, dinamik rüzgar basıncı p=30 kg/m² alınacak ve dinamik rüzgar basınç katsayıları ise yukarıda tanımlandığı biçimde alınacaktır.

8.3-HAT YÖNÜNDE YÜKLER:

8.3.a-Tel Kopması:

İletken ya da toprak teli kopması ile ilgili direk yüklenme varsayımlarında kullanılmak üzere Yönetmelikte verilen ve tellerin en büyük gerilmelerinin belirli bir oranı olarak tanımlanan hat yönündeki yüklerdir.

8.3.b-Tellerdeki Dengesiz Yükler:

İlgili direk yüklenme varsayımlarında tanımlandığı gibi;

-Dengesiz buz yüklerinden doğan hat yönündeki fark yükler,

-Durdurucu direkler için ilgili yüklenme varsayımlarında tanımlandığı gibi direğin bir tarafında % 100 en büyük tel gerilmeleri, diğer tarafında en büyük gerilmelerin belirli oranlarında zayıflama olduğu varsayılarak her bir tel gerilmesinin hat yönündeki bileşeni kg olarak,

L = H. Cos ( ∆ / 2 ) formülüne göre hesaplanacaktır.

H= Yukarıda tanımlanan tel gerilmesi (yatay bileşeni) kg.

∆ : Hat açısı (Derece)

-Taşıyıcı direklerde hat yönünde rüzgar nedeniyle, iletkenler ve toprak telleri için tanımlanmış en büyük tel gerilmelerinin %2'si değerinde hat yönünde yükler.

8.3.c-İzolatör Zincirlerine Rüzgar Yükü:

İzolatör zincirlerine etki eden hat yönündeki rüzgar yükünün hesabı için 8.2.d Maddesi geçerlidir.

8.3.d-Direğe Etki Eden Hat Yönünde Rüzgar Yükleri:

Direğe etki eden hat yönünde rüzgar yüklerinin hesabı için 8.2.e Maddesi geçerlidir.

(10)

9-İLETKEN VE TOPRAK TELİ TASARIMI:

9.1-İletkenler İçin Sınır Gerilme Koşulları:

-En büyük gerilmenin yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %45' ini geçmeyecektir.

-İlk gerilmenin en düşük sıcaklıkta ve ek yüksüz halde yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %33'ünü geçmeyecektir.

-Nihai gerilmenin en düşük sıcaklıkta ve ek yüksüz halde yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %25'ini geçmeyecektir.

-Nihai gerilmenin +15 °C sıcaklıkta ve ek yüksüz halde (EDS) yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin yaklaşık olarak %20'si değerinde olacaktır.

-En büyük açıklıkta ya da en büyük kot farkı bulunan direk aralığında -5 °C sıcaklıkta ve iki kat buz yükünde iletkenin asıldığı noktadaki nihai gerilme, kopma dayanım gerilmesinin

%70' ini geçmeyecektir.

9.2- Toprak Telleri İçin Sınır Gerilme Koşulları:

-En büyük gerilmenin yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %45'ini geçmeyecektir.

-İlk gerilmenin en düşük sıcaklıkta ve ek yüksüz halde yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %33'ünü geçmeyecektir.

-Nihai gerilmenin en düşük sıcaklıkta ve ek yüksüz halde yatay bileşeni, kopma dayanım gerilmesinin %25'ini geçmeyecektir.

9.3- İletken ve Toprak Teli Hesapları İçin Varsayımlar:

İletken ve toprak tellerinin sehim - gerilme hesapları, Yönetmelikte tanımlanan I, II, III ve IV.

Bölge koşullarına göre ve aşağıdaki varsayımlar kullanılarak yapılacaktır.

II. Bölgedeki +15°C de (EDS) yatay teğetli noktadaki gerilme değeri, I. Bölgede +15°C deki (EDS) gerilme değerine eşit tutulacak ve bu baza göre I. Bölge için maksimum gerilme (Tmax) tesbit edilecektir.

1. tmin (En düşük sıcaklık),ek yüksüz durum 2. -5 °C, ek yüksüz durum

3. -5 °C, %50 buz yüklü durum { 0,5 k √ d }

4. -5 °C, %100 buz yüklü durum { k √ d }

5. -5 °C, %200 buz yüklü durum { 2 k √ d }

6. -5 °C,%50 buz yüklü { 0,5xk √ d }ve 20kg/m2 rüzgar yüklü durum

7. -5 °C, %100 buz yüklü { k √d } ve 20 kg/m2 rüzgar yüklü durum 8. +5 °C, ek yüksüz durum

9. +5 °C, %70 rüzgar yüklü ( 0,7x53 = 37,1 kg/m2 ) buzsuz durum (sadece iletken ve izolatör salınımlarında kullanılacaktır)

10. +5 °C, %100 rüzgar yüklü ( 53 kg/m2 ) buzsuz durum

(11)

11. +15 °C, ek yüksüz durum (EDS)

12. tmax (En büyük sıcaklık), ek yüksüz durum

13. tmax, %42 rüzgar yüklü ( 0,42x53 = 22,26 kg/m2 ) buzsuz durum (sadece iletken salınımlarında kullanılacaktır)

Bölgelere göre tanımlanan en düşük ve en yüksek sıcaklıklar aşağıda belirtildiği gibidir:

En düşük sıcaklık En yüksek sıcaklık I.Bölge -10 °C +50 °C II.Bölge -15 °C +45 °C

III.Bölge -25 °C +40 °C IV.Bölge -30 °C +40 °C 10-DİREK YÜKLENME VARSAYIMLARI

Her tip direğin hesaplanmasında,

a-Aşağıda o tip direğe ilişkin olarak verilen varsayımların herbiri ayrı ayrı dikkate alınacaktır.

b-Her tip direğin her bir gövde uzatmasına, 4 adet en kısa ayak,

4 adet en uzun ayak,

3 adet en uzun, 1 adet en kısa ayak bağlandığı varsayılarak her durum için varsayımlar tekrarlanacak ve yapılan hesaplar sonucunda direğin her elemanının çeki ve bası olarak hangi varsayımda ve hangi durumda en büyük yüklendiği belirtilecektir.

c-Bütün varsayımlarda hatta dik yükler, hat yönünde yükler ve düşey yükler yukarıdaki maddelerde belirtilen şekilde hesaplanacaktır.

10.1- Taşıyıcı Direk Varsayımları:

Varsayım 1:

+5 °C, buzsuz halde hatta dik rüzgar.

Bütün iletkenler ve toprak telleri takılmış halde.

a-Hatta dik yükler:

-İletkenlere ve toprak tellerine rüzgar.

-Hat açısı nedeniyle +5 °C rüzgarlı halde tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

-İzolatör zincirlerine rüzgar.

-Direğe rüzgar.

b-Hat yönünde yükler: Yok c-Düşey yükler:

-İletkenler ve toprak tellerinin çıplak ağırlıkları.

-İzolatör zincirleri ve montör ağırlığı.

-Toprak teli askı takımı ağırlığı.

(12)

-Direk ağırlığı.

d-Güvenlik katsayısı: 1,8

Sözkonusu varsayım direk kullanma şartlarına uygun olarak, -Maksimum ağırlık açıklığı ve maksimum rüzgar açıklığı,

-İzolatör zinciri sapma açısının sınırladığı minimum ağırlık açıklığı ve maksimum rüzgar açıklığı gözönüne alınarak iki varsayım halinde uygulanacaktır.

Varsayım 2:

+5 °C, buzsuz halde hat yönünde rüzgar.

a-Hatta dik yükler: Yok b-Hat yönünde yükler:

-İletken ve toprak tellerinin maksimum gerilmelerinin %2'sine eşit tek yanlı çekme kuvveti.

-Direğe rüzgar.

c-Düşey yükler:

-İzolatör zinciri ve montör ağırlığı.

Varsayım 3:

-5 °C, buzlu halde hatta dik rüzgar.

Bütün iletkenler ve toprak telleri takılı halde.

-Buzlu iletkenler ve toprak tellerine rüzgar.

-Hat açısı nedeniyle buzlu ve rüzgarlı tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

-Buzlu direk üzerine rüzgar.

-İletkenler ve toprak tellerinin buzlu ağırlıkları.

(13)

Varsayım 4:

-5 °C, buzlu halde bir iletkenin kopması.

-Hat açısı nedeniyle tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

b-Hat yönünde yükler:

-Koptuğu varsayılan iletkenin maksimum gerilmesinin 1/3'ü.

-Koptuğu varsayılan iletkenin 2/3 ağırlık açıklığı için buzlu ağırlığı.

-Diğer iletkenler ve toprak tellerinin tüm ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

Varsayım 5:

-5 °C, buzlu halde toprak tellerinden herhangi birinin kopması.

Hat açısı nedeniyle tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

-Koptuğu varsayılan toprak teli için en büyük toprak teli gerilmesinin 1/3'ü.

-Koptuğu varsayılan toprak telinin 2/3 ağırlık açıklığı için buzlu ağırlığı.

-Diğer toprak teli ve iletkenlerin tam ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

(14)

Varsayım 6:

-5 °C, buzlu halde dengesiz buzlanma.

Ağırlık açıklığının yarısı direğin bir tarafında, diğer yarısı öbür tarafında olmak koşuluyla, direğin bir tarafındaki iletken ve toprak tellerinin bölgeye ilişkin buz yükünün tamamı, diğer tarafındaki iletkenlerin ve toprak tellerinin ise %50 buz yükü ile yüklendiği ve fark gerilmelerin olduğu gibi direğe etki ettiği varsayılacaktır.

-Direğin bir tarafında %100 buzlu teller, diğer tarafında %50 buzlu teller olması halinde tel gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Direğin bir tarafında %100 buzlu teller, diğer tarafında %50 buzlu teller olması halinde tel gerilmelerinin hat yönünde bileşenleri.

-Direğin bir tarafındaki iletken ve toprak tellerinin 1/2 ağırlık açıklığı için %100 buzlu ağırlıkları.

-Direğin diğer tarafındaki iletken ve toprak tellerinin 1/2 ağırlık açıklığı için %50 buzlu ağırlıkları.

Varsayım 7:

Düşey inşa yükleri. Bölgelere ilişkin buz yükleri ve ağırlık açıklığı esas alınarak bulunacak buzlu yükler inşa yüklerine eşdeğer varsayılacaktır.

a-Hatta dik yükler: Yok b-Hat yönünde yükler: Yok c-Düşey yükler:

-İletken ve toprak tellerinin yukarıda belirtilen koşullarda buzlu düşey ağırlıkları.

Varsayım 8:

Değiştirilmiş inşa yükleri. Direği düşey olarak dengesiz biçimde yükleyebilecek, Varsayım 7'de tanımlanan buzlu tel ağırlıkları ile buzsuz tel ağırlıklarının çeşitli kombinezonları.

(15)

a-Hatta dik yükler: Yok b-Hatta paralel yükler: Yok c-Düşey yükler:

-Direği düşey yönde kritik olarak yükleyebilecek bazı faz iletkenleri ve toprak teli buzlu, bazı faz iletkenleri ve toprak teli buzsuz halde tel ağırlıkları.

Bu varsayım ayrıca, inşa ya da bakım sırasında iletkenlerin kaldırılmasıyla ilgili olarak ve “V” tipi askı izolatörü kullanılması durumunda iletkenlerin çıplak ağırlıklarının izolatörlerin bağlı olduğu köprü ya da konsolların orta noktalarına doğrudan uygulandığı varsayılan bir hal için de gözönüne alınacaktır.

10.2-Durdurucu ve Köşede Durdurucu Direk Varsayımları:

Varsayım 1:

-5 °C,buzlu halde dengesiz yükler.

İletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin %100'ü direğin bir tarafında, %25'i direğin diğer tarafında olduğu varsayılacaktır.

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Direğin diğer tarafından bulunan iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin

%25'inin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin hat yönünde bileşenleri.

-Direğin diğer tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin

%25'inin hat yönündeki bileşenleri.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper izolatörü ile buzlu jumper iletkeni, montör ağırlıkları.

-Toprak teli durdurucu takımı ağırlığı.

(16)

Varsayım 2:

-5 °C, buzlu halde bir iletkenin kopması.

-Koptuğu varsayılan iletkenin en büyük çekme gerilmesinin %75'inin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşeni.

-Diğer iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Koptuğu varsayılan iletkenin en büyük çekme gerilmesinin %75'inin hat açısı nedeniyle hat yönündeki bileşeni.

-Koptuğu varsayılan iletkenin 2/3 ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

-Diğer iletkenler ve toprak tellerinin tam ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

-Toprak teli gergi takımı ağırlığı.

Varsayım 3:

-Koptuğu varsayılan toprak teli için, en büyük toprak teli gerilmesinin %75'inin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşeni.

-Diğer toprak teli ve iletkenlerin en büyük çekme gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Koptuğu varsayılan toprak teli için, en büyük toprak teli gerilmesinin %75'inin hat açısı nedeniyle hat yönündeki bileşeni.

-Koptuğu varsayılan toprak telinin 2/3 ağırlık açıklığı için buzlu ağırlığı.

-Diğer toprak teli ve iletkenlerin tam ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

(17)

Varsayım 4:

+5 °C, buzsuz halde hatta dik rüzgar.

-İletkenler ve toprak tellerine rüzgar.

-Hat açısı nedeniyle +5 °C rüzgarlı halde tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

-Direğe rüzgar.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper izolatörü ile çıplak jumper iletkeni, montör ağırlıkları.

Varsayım 5:

Bütün iletkenler ve toprak telleri takılı halde.

-Buzlu iletkenler ve toprak telleri üzerine rüzgar.

-Hat açısı nedeniyle -5 °C, buzlu ve rüzgarlı halde tel gerilmelerinin hatta dik bileşenleri.

-İzolatör zincirine rüzgar.

(18)

Varsayım 6:

-5 °C, dengesiz buzlanma.

Ağırlık açıklığının yarısı direğin bir tarafında, diğer yarısı öbür tarafında olmak koşuluyla, direğin bir tarafındaki iletken ve toprak tellerinin bölgeye ilişkin buz yükünün tamamı, diğer tarafında iletkenlerin ve toprak tellerinin ise %50 buz yükü ile yüklendiği varsayılacaktır.

-Direğin bir tarafında %100 buzlu teller, diğer tarafında %50 buzlu teller olması halinde tel gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Direğin bir tarafında %100 buzlu diğer tarafında %50 buzlu teller olması halinde, tel gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hat yönünde bileşenleri.

-Direğin bir tarafındaki iletken ve toprak tellerinin 1/2 ağırlık açıklığı için %100 buzlu ağırlıkları.

-Direğin diğer tarafındaki iletkenler ve toprak tellerinin 1/2 ağırlık açıklığı için %50 buzlu ağırlıkları.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper İzolatörü ile buzlu jumper iletkeni, montör ağırlıkları.

Varsayım 7:

-5 °C, buzlu halde aşağı ve yukarı açıklıklar.

Direğin bir tarafında artı (+) işaretli aşağı ağırlık açıklığı, direğin diğer tarafında eksi (-) işaretli yukarı ağırlık açıklığı olduğu varsayılacaktır.

-İletkenler ve toprak tellerinin -5 °C, buzlu halde gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Direğin bir tarafında artı (+) işaretli aşağı ağırlık açıklığı olması nedeniyle, iletkenler ve toprak tellerinin buzlu düşey ağırlıkları.

-Direğin diğer tarafında eksi (-) işaretli yukarı ağırlık açıklığı olması nedeniyle iletkenler ve toprak tellerinin buzlu düşey ağırlıklarına eşit yukarı yönde yükler.

(19)

Varsayım 8:

-5 °C, buzlu halde net yukarı kaldırma açıklığı.

-5 °C, buzlu halde direğin her iki tarafındaki eksi(-) işaretli ağırlık açıklığı olduğu, dolayısıyla direğe net yukarı kaldırma açıklığı etki ettiği varsayılacaktır.

-İletkenler ve toprak tellerinin -5 °C buzlu haldeki gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Net yukarı kaldırma açıklığı nedeniyle, buzlu iletken ve toprak tellerinin direğe uyguladığı yukarı yönde yükler.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper izolatörü ile buzlu jumper iletkeni ağırlıkları.

Varsayım 9:

Sadece konsol ve köprü elemanlarının kontrol ve hesabı için, izolatör bağlantı noktalarına ayrı ayrı uygulanacak en büyük iletken gerilmeleri.

Herhangi bir konsol ya da köprü için:

-Tek taraflı en büyük iletken gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşenleri.

-Tek taraflı en büyük iletken gerilmelerinin hat açısı nedeniyle hat yönünde bileşenleri.

-İletkenlerin buzlu düşey ağırlıkları.

-Durdurucu izolatör takımı ağırlığı.

(20)

Varsayım 10:

Sadece toprak teli kulesi elemanlarının kontrol ve hesabı için, toprak teli bağlantı noktalarına uygulanacak en büyük toprak teli gerilmesi.

-Tek taraflı en büyük toprak teli gerilmesinin hat açısı nedeniyle hatta dik bileşeni.

-Tek taraflı en büyük toprak teli gerilmesinin hat açısı nedeniyle hat yönünde bileşeni c-Düşey Yükler

-Toprak tellerinin buzlu düşey ağırlığı d-Güvenlik Katsayısı :1,8

10.3-Nihayet Direği Varsayımları:

Projelendirilecek nihayet direği, aynı zamanda durdurucu ve köşede durdurucu direk fonksiyonunda kullanılabileceğinden bu durumlara ilişkin varsayımları da sağlayacaktır.

Varsayım 1:

Bütün iletkenler ve toprak telleri direğin bir tarafında takılı halde.

-Buzlu iletkenler ve toprak telleri üzerine rüzgar.

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin -5 °C buzlu ve rüzgarlı haldeki gerilmeleri.

-iletkenler ve toprak tellerinin buzlu ağırlıkları.

d-Güvenlik katsayısı: 1,8 Varsayım 2:

-5 °C,buzlu halde bir iletkenin kopması.

(21)

-Direğin bir tarafında bulunan ve koptuğu varsayılan iletken için hatta dik yük yok.

-Direğin bir tarafında bulunan ve koptuğu varsayılan iletken için hat yönünde yük yok.

-Direğin bir tarafında bulunan diğer iletkenler ve toprak tellerinin en büyük çekme gerilmeleri.

-Kopmayan iletkenlerin ve toprak tellerinin tam ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

Varsayım 3:

-Direğin bir tarafında bulunan ve koptuğu varsayılan toprak teli için hatta dik yük yok.

-Direğin bir tarafında bulunan ve koptuğu varsayılan toprak teli için hat yönünde yük yok.

-Direğin bir tarafında bulunan diğer toprak teli ve iletkenlerin en büyük çekme gerilmeleri.

-Kopmayan toprak teli ve iletkenlerin tam ağırlık açıklığı için buzlu ağırlıkları.

Varsayım 4:

+5 °C, buzsuz halde hatta dik rüzgar. Bütün iletkenler ve toprak telleri direğin bir tarafında takılmış halde.

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerine rüzgar.

-Direğe rüzgar.

(22)

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin +5 °C, rüzgarlı haldeki gerilmeleri.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper izolatörü ile çıplak jumper iletkeni, montör ağırlıkları.

Varsayım 5:

-5 °C, buzlu halde net yukarı kaldırma açıklığı.

Direğin bir tarafında eksi (-) işaretli net yukarı kaldırma açıklığı olduğu varsayılacaktır.

a-Hatta dik yükler:Yok

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin -5 °C buzlu haldeki gerilmeleri.

-Direğin bir tarafında bulunan iletkenler ve toprak tellerinin eksi (-) işaretli net yukarı kaldırma açıklığı nedeniyle, buzlu ağırlıklarına eşit direğe uyguladığı yukarı yönde yükler.

-Durdurucu izolatör takımı, jumper izolatörü ile buzlu jumper iletkeni ağırlıkları.

d-Güvenlik katsayısı: 1,8 11-DiREK TEMELLERi 11.1-Genel Esaslar:

Teklif sahipleri İŞVEREN’ce bu şartnamenin ekinde tip projesi verilmeyen direkler için en güvenilir ve en ekonomik temel projelerini ve hesaplarını teklifleriyle birlikte hazırlayarak İŞVEREN’e verecektir.

Aşağıdaki bölümlerde sıralanan tüm temel proje kriterleri bu hesaplarda gözönüne alınacaktır.

Temele etki eden reaksiyon kuvvetleri, her tip direkte ayrı ayrı olmak üzere en büyük gövde ve bu gövdenin en büyük reaksiyon kuvvetlerini oluşturacak ayak durumuna göre alınacaktır.

Temel hesaplarında mutlaka direk tasarımına esas olan emniyet değerlerinin üzerinde bir emniyet sağlanacaktır.

(23)

Temellerde BS14 ve/veya BS16 betonu kullanılacak ve hazırlanacak beton TS.500'ün en son baskısında öngörülen hususlara uygun olacaktır. Temellerin montajında Montaj Şartnamesinde (ÇDM) belirtilen tesviye betonu mutlaka kullanılacaktır.

11.2-Temel Tipleri:

“İyi ve zayıf zeminlerde temeller, kademeli blok ve/veya sömel tipi olabilir. Temellere ilişkin hesaplarda kullanılacak en büyük birim değerler 11.6 maddesinde belirtilmiştir.

Zayıf zemin temeli su seviyesinin toprak yüzeyine kadar olması durumunu da içerecektir.

Her direk tipi için sadece bir tip zayıf zemin temeli projelendirilecektir.

Kaya tipi temeller yapılmak istenirse, kayada blok ve kayaya çimento enjeksiyonu ile gömülen betonarme çubuklu bir kısa beton tabandan oluşan ankraj temel olmak üzere iki cins temel esasına göre projelendirilecektir.

11.3-Kararlılık Koşulları:

11.3.a-Direğin üst yapısından temele iletilen kuvvetler, direk tasarımında kullanılan aynı yük ve yüklenme koşulları için hesap edilecektir. Temeller yukarı kaldırma, bası ve yatay kuvvetleri de içeren kuvvetlere karşı direnç gösterebilecek şekilde projelendirilecektir.

Temel hesaplarında iç yüzeysel sürtünme açısı olarak en alt kademe betonunun üst ucundan veya sömel tabanından başlayarak normal zemin seviyesinin 30 cm altına kadar düşeyle olan açı esas alınacaktır.

11.3.b-Kademeli ve Sömel Tipi Temeller:

Bu tip temellerde, temelin kendi ağırlığı ve temelin çevresinde ters çevrilmiş koni biçimindeki toprağın ağırlığı yukarıya kaldırma kuvvetine karşı koyan kuvvetlerdir. Temel çevresindeki ters çevrilmiş koni biçimindeki toprak kütlesinin konik yüzeyi, temel tabanından başlayarak normal zemin seviyesinin 30 cm altına kadar uzanır. Burada adı geçen konik yüzey dikeyle 20°-25°’lik açı yapacak ve hesaplarda 11.6 maddesinde belirtilen beton gerilmeleri kullanılacaktır. Sömel tipi temellerde sömel açısı (yatay düzleme göre açı) 45°'ye eşit veya büyük olmalıdır.

11.3.c-Kayada Ankraj Tipi Temel: (İHTİYARİDİR)

Bu tip temellerde yukarıya kaldırmaya karşı koyan kuvvet, kaya için aşağıda verilen birim kesme gerilmesi ile çubukların dibinden yukarıda beton temel tabanına kadar uzanan ters çevrilmiş konik yüzey alanının çarpımıdır. Üst zeminin sözkonusu koni içinde yer alacak kaya parçasının ve beton temel tabanının ağırlıkları yukarıya kaldırma kuvvet hesabında gözönüne alınmayacaktır. Burada konik yüzey dikeyle 30°'lik açı yapacaktır.Kayaya yerleştirilen çubuklar kayada deformasyon olmadıkça bozulmayacak şekilde tasarımlanacaktır.

Ankraj tipi temellerde yukarı kaldırma ve yatay yüklere karşı koymak için kullanılan tesbit çubukları nervürlü betonarme çubuklar olmalıdır. Bu çubukların beton temel tabanının alt yüzeyinden aşağı doğru gömme derinlikleri aşağıdaki formülle belirlenen değerlerden az olmamalıdır.

d = 0,7 √ A

Burada, d: En küçük gömme derinliği (m) A: Tesbit çubuklarının alanı (cm2)

Hesaplarda aşağıda belirtilen değerler esas alınacaktır:

(24)

- Aderans gerilmesi: 1 kg/cm2 - Kesme gerilmesi: 0,75 kg/cm2 - Bası gerilmesi: 16 kg/cm2 - Kaya kesme açısı: 30°

11.3.d-Kayada Blok Tipi Temel: (İHTİYARİDİR)

Bu tip temel kayanın aşınma derecesine göre som veya az aşınmış kaya özelliğine sahip, yüzeyinde en fazla 60 cm derinliğine kadar toprak ihtiva eden ve hafriyatı ancak hava tabancası veya dinamitle yapılabilen zeminlerde kullanılabilir.

Kayada blok temel hafriyatında mutlak surette blok üst genişliği, blok alt genişlik değerine eşit veya bundan küçük olacaktır. Bu özelliklerin sağlanmadığı yerlerde blok temel inşa edilmeyecek, normal temeller uygulanacaktır.

Hesaplarda esas alınacak gerilme ve kesme açısı değerleri yukarıda 11.3.c maddesinde belirtilmiştir.

11.3.e-Tüm temel tipleri için, temellerin yatay kuvvetleri temelin projelendirilmesinde kullanılacaktır. Bu yatay kuvvetin devirme etkisi, temel altındaki maksimum temel ucu basıncının ve temelin devrilme kararlılığının bulunmasında kullanılacaktır.

11.3.f-Temele doğru bası kuvveti ile temel ağırlığı, izin verilen en büyük zemin basıncından(kritik değer) daha büyük olmayacaktır. Maksimum temel ucu basıncını elde etmek için temel üzerine gelen maksimum bası kuvvetleri ile birlikte bulunan yatay kuvvetlerin etkisi birlikte düşünülecektir. Maksimum temel ucu basıncı iyi zemin için 3,75 kg/cm², zayıf zeminlerde 0,93 kg/cm2'yi aşmayacaktır.

11.4-Direk Bağlantısı ve Tesbiti:

11.4.a-Direğin beton temele olan bağlantısı temel dikmesi ile olacaktır. Temel dikmesi, bağlanacağı direk ayak elemanından küçük olmayacaktır. Temel dikmesinin betona 30 cm'ye kadar giren bölümünün tüm yüzleri galvanizlenecektir. Temel dikmesi beton temelin dibinden direk ayağı dikme bağlantısına kadar uzanacaktır.

11.4.b-Temel dikmesinin, beton temele olan aderansını artırmak üzere uygun cins ve adette aderans pabucu temel dikmesine bağlanacaktır. Yüklenici bu elemanlar için de ayrıca hesap verecektir. Temel içindeki çelik elemanların tasarımında kullanılan izin verilen gerilmeler, direk tasarımında kullanılan değerlerden daha az olmayacaktır.

11.4.c-Temellerdeki temel dikme bağlantılarının detayları ayak uzatmalarında kullanılan bağlantı detaylarına uygun olacaktır.Tüm direk ayak uzatmaları tüm temel tiplerinde kullanılabilecek şekilde olmalıdır.

11.5-İstenilen Temel Çizimleri:

11.5.a-Teklif sahipleri önerecekleri alternatif temeller tüm temel tiplerinin hesap ve tasarım çizimlerinin her birinden ikişer adet İŞVEREN'e verecektir. Bu hesap ve çizimler aşağıdaki bilgileri içerecek fakat onlarla sınırlı kalmayacaktır.

-Yukarı kaldırma, bası ve yatay kesme yükleri cinsinden maksimum temel yükleri.

-Kullanılan tasarım formülleri

-Kullanılabilecek betonarme çubukların tipi, boyutları ve sayısı -Temellerin genel boyutları ve kavramları

(25)

-Temel çukurunun tahmin edilen hacmi -Beton ve betonarme çubukların hacmi

11.5.b-Gerek tekliflerin verilmesi esnasında, gerekse sözleşmenin imzasından sonra temel hesap ve çizimleri ile ilgili olarak yapılacak talepler bu şartnamenin tüm ilgili hükümlerine uygun olacaktır.

11.6-HESAPLARDA KULLANILACAK EN BÜYÜK BİRİM DEĞERLER ( Bu değerler taşıma gücüne göre yapılacak hesaplar içindir ).

EN BÜYÜK BETON GERİLMELERİ

Gerilmeler Sembolü Birimi

Beton Sınıfı

BS14 BS16

Karakteristik Silindir Basınç Dayanımı fck kg/cm² 140 160

Bası Gerilmesi fcd kg/cm² 82 95

Çeki Gerilmesi fcdt kg/cm² 7,65 8,2

Kesme Gerilmesi Vc kg/cm² 8 10

Aderans ( kg/cm² )

a) Düz Çubuklar ( D:Çap ) :

u = (6,39 (fck)^1/2 ) / 2D b) Nervürlü Çubuklar ( D:Çap ) :

u = (6,39 (fck)^1/2 ) / D

37,80 / D 75,61 / D

40,41 / D 80,83 / D

Düz çubukları aderans 17,57 kg/cm²’yi, nervürlü çubuklarda ise 56,2 kg/cm²’yi geçemez.

TEMEL HESAPLARINDA KULLANILACAK EN BÜYÜK BÜRÜM DEĞERLER

Zemin Cinsi İyi Zemin Zayıf Zemin

Zemin koşulu Kuru Yaş

Su Seviyesi Temel Altında Yüzeyde

Beton Birim Ağırlığı ( kg/m³ ) a) Donatısız Temellerde b) Donatılı temellerde

2200 2400

1200 1400

Toprak Birim Ağırlığı ( kg/m³ ) 1600 1000

Zemin Gerilmesi ( kg/m² ) 3 0,75

Temel Uç Basıncı ( kg/m² ) 3,75 0,93

(26)

Zemin Yanal Sürtünmesi ( t/ m² ) a) Bası İçin

b)Çeki İçin

3,25 1,95

1,25 0,75

İçi Yüzeysel Sürtünme Açısı 25° 20°

( Bu değerler taşıma gücüne göre yapılacak hesaplar içindir ).

DONATILI TEMEL KULLANILMASI HALİNDE BETON ÇELİK ÇUBUKLARIN ÖZELLİKLERİ

Tipi Düz Nervürlü

Sınıfı Doğal Sertlikte Doğal Sertlikte

Sembolü I III (a)

Minimum Akma Sınırı ( kg/cm² ) 2200 4200

Minimum Çekme Dayanımı ( kg/cm² ) 3400 5000

Hesaplarda İzin Verilen Akma Sınırı ( kg/cm² ) 1910 3650

12-DİREK ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI VE İMALATIN DETAYLANDIRILMASI 12.1-KAPSAM:

Şartnamenin bu bölümü direk elemanlarının hesabı ve boyutlandırılması, imalatın detaylandırılması, izolatör askıları, tırmanma engelleri, kuşkonmazlar, tırmanma civataları, ölüm tehlike levhası, direk topraklama malzemesi ve benzeri tüm diğer özel parçalar ve direk aksamının detaylandırılmasında uyulması gereken koşulları kapsar.

12.2-DİREKLERDE KULLANILACAK MALZEME:

12.2.a-Çelik:

Çelik malzeme Siemens-Martin usulüyle imal edilmiş olacak ve DIN 17100'ün en son baskısına uygun olacaktır.

Garanti edilecek minimum Çelik cinsi akma gerilmesi (kg/cm2) St.37 2400

St.52 3600

Çelik köşebent ölçüleri yukarıda 2.2 maddesinde belirtildiği üzere DIN 1028 ve DIN 1029 normları ile ISO/R 657/1-2 normlarına uygun olacaktır.

12.2.b-Civata, Somun ve Rondelalar:

Civatalar, somunlar, paftalanmış çubuklar ve rondelalar aşağıdaki Standartların en son baskısına uygun olacaktır.

Civata ve Somunlar:

(27)

- Kalite: DIN 267

- Dayanım Kategorisi: En az 4.6 - Ölçüler:DIN 7990 ve 555 Rondelalar:

- Düz ve Yaylı Rondelalar için Malzeme ve ölçüler: DIN 7989 Saplama veya Dişli Çubuklar:

- Malzeme: DIN 17100, St.37 - Vida Dişleri: DIN 7990

Somunlar (Diş açılmış çubuklar için):

- Malzeme ve Diş Açma: DIN 555

Yukarıda belirtilen malzemeler ASTM-A 153'e uygun olarak sıcak daldırma usulü ile

galvanizlenecektir. Bütün somunlar imal edildikleri civata veya saplamalara el ile rahatça takılabilmelidir.

12.3-DİREK ELEMANLARININ BOYUTLANDIRILMASI

12.3.a-Tüm direk elemanları, direk hesaplarında bulunan çubuk kuvvetleri kullanılarak boyutlandırılacaktır. Çubuklar çeki ve bası yükleri dışında eğilme momentlerine maruz iseler boyutlandırmada momentler de dikkate alınacaktır. Direk maliyetini minimuma indirecek en elverişli malzeme ve kesit seçilecektir.

12.3.b-Direk elemanlarının boyutlandırılmasında, Yüklenici tarafından hazırlanan direk ana resimlerinde verilmiş direk ana ölçüleri ve düğüm noktaları arası ölçüler esas alınacaktır.

12.3.c-Eleman ve bağlantı elemanlarının boyutlandırılması, Amerikan İnşaat Mühendisleri Birliği(ASCE) tarafından yayınlanan İletim Hattı Çelik Direkleri Dizayn Kılavuzunun (Guide for Design of Steel Transmission Towers-ASCE) son sayısına ve aşağıdaki tabloda belirtilen müsaade edilen gerilmelere uygun olarak yapılacaktır.

DİREK ELEMANLARI İÇİN MÜSAADE EDiLEN MAKSİMUM GERİLMELER

Malzeme

Eğilme, Çekme Gerilmesi

(kg/cm²)

Basma Gerilmesi (kg/cm²)

Kesme Gerilmesi (kg/cm²)

Delik Çevresi basıncı (kg/cm²)

St.37 Çelik 2400 2400 1800 4800

St.42 Çelik 2600 2600 1950 5200

St.52 Çelik 3600 3600 2700 7200

DIN.267

Civatalar ( Dayanım

Kategorisi 5.8 )

2700 --- 2700 7200

12.3.d-Civatalarda kesme ve ezilme gerilmeleri civatanın nominal çapı kullanılarak hesaplanacaktır. Civatalarda çekme gerilmesi civatanın net alanına göre bulunacaktır.

12.3.e-Basıya çalışan elemanlar İletim Hattı Çelik Direkleri Dizayn Kılavuzuna (Guide for Design of Steel Transmission Towers ASCE) göre aşağıdaki esaslar dahilinde boyutlandırılacaktır.

(28)

Bası Formülleri:

Eksenel yüklenmiş bası elemanlarının tüm kesiti için geçerli olacak birim gerilme (Fa) aşağıdaki formüller ile hesaplanacaktır.

2 ( KL / r )

Fa = 1 - x Fy KL /r ≤ Cc (1) 2

2 Cc

Χ ² .E

Fa = KL /r ≥ Cc (2) 2

(KL / r) Burada Cc 'nin tanımı:

-Fy: Malzemenin garanti edilmiş minimum akma sınırı (kg/cm²) -E: Malzemenin elastisite modülü:

Çelik için 2.100.000 kg/cm2

-KL/r: Hesaplanan elemanın efektif narinlik değeri olmak üzere,

Cc = Χ. √ 2E / Fy (3) ile verilmiştir.

Yukarıdaki formüller, malzemenin b/t (genişlik/kalınlık) oranı (b/t) lim sınır değerinden küçük olduğu zaman geçerlidir.

Burada:

(b/t) = 663 / √ Fy ve (4) lim

b:iç eğrilik yarıçapının bittiği nokta ile kenarı arasındaki uzaklık, t: Köşebentin kalınlığıdır.

Buna göre:

St.37 çelik için bu değer 13,53 St.52 çelik için 11,05'dir.

Eğer (b/t) 'nin değeri (b/t) lim'den büyük ise ve eğer:

( b / t ) lim ≤ b / t ≤ 994 / √ Fy (5) ise, Fcr aşağıdaki formül ile hesaplanır.

0,8( b / t )

Fcr = 1,8 − x Fy (6) ( b / t ) lim

(29)

ve Fy yerine Fcr konularak yukarıdaki (1) ve (3) no.lu formüller kullanılacaktır.

Dolayısıyla;

St.37 Çelik için: Cc = 994/ √ Fy = 20,30

St.52 Çelik için: Cc= 994/ √ Fy =16,57 dir.

Formüllerdeki Fy değeri kg/cm² cinsindendir.

İki ucundan konsantrik olarak basıya çalışan elemanlarda:

KL / r = L / r ve L / r ≤ 120

Bir ucundan konsantrik ve diğer ucundan eksantrik olarak ya da her iki ucundan eksantrik olarak yüklenen elemanlarda:

KL / r = 60 + 0,50.L / r ve L / r ≤ 120

Eğer L / r > 120 ise KL / r = L / r dir.

b/t ifadesi ise şöyle sınırlandırılmıştır:

b / t ≤ 16

Çeki Elemanlarının Hesaplanması:

Çeki elemanı, en küçük kesite göre hesaplanacak ve civata deliklerinin çıkarılmasıyla bulunacak net kesit alanı esas alınacaktır. Çeki elemanlarının taşıyabileceği yük aşağıda verilen formüllere göre bulunacak net kesit ile akma gerilmesinin çarpımı olarak hesaplanacaktır.

F : Çubuğun tüm kesiti

F1 : Çubuğun bağlandığı yanağın kesiti

∆F : En kritik yerdeki yırtılma çizgisinde delik boşaltma kesitleri toplamı Fn : Net kesit alanı.

olduğuna göre, net kesit alanları:

-Her iki yanağından bağlanmış köşebentlerde:

Fn = F - ∆F

-Yalnız bir yanağından en az iki perçin ya da civata ile bağlı köşebentlerde:

Fn = 0,8 (F- ∆F)

-Toplam olarak yalnız bir perçin ya da civata ile bağlı köşebentlerde:

Fn = F1 - ∆ F dir.

(30)

Çeki yüklerinin hesaplanmasında aşağıdaki akma gerilmeleri kullanılacaktır.

Her iki yanağından Yalnız tek yanağından civatalanmış eleman civatalanmış eleman St.37 2400 Kg/cm² 2130 Kg/cm² St.52 3600 Kg/cm² 3200 Kg/cm²

12.3.f-Herhangi bir direk elemanının direk hesaplarında gösterilmiş eleman gerilmelerini kalıcı bir deformasyona uğramadan karşılayabilmesinden Yüklenici sorumlu olacaktır. Direk hesaplarındaki eleman gerilmeleri, öngörülen güvenlik katsayısını içerecektir.

12.3.g-Direk elemanları için “λ” narinlik derecesi aşağıdaki değerleri geçmeyecektir.

-Dikmeler ve konsol alt yüzü ana elemanları = 120

-Hesaplanan gerilmeleri taşıyan bütün diğer elemanlar = 200 -Rijidite elemanları = 250

-Çekiye çalışan konsol çeki elemanları = 300 -Yalnız çekiye çalışan tüm diğer elemanlar = 500

12.3.h-Dikmelerin ve konsol ana elemanlarının kalınlığı 5 mm'den, yük altında bulunan elemanların kalınlığı 4 mm'den, rijidite elemanlarının kalınlığı 3 mm'den az olamaz.

12.3.i-Dikmelerde 50x50x5, dikme dışında yük taşıyan elemanlarda 40x40x4, sıfır elemanlarında 35x35x3'den küçük köşebent kullanılamaz.

12.3.j-Lama ve çubuk demirleri direk elemanı olarak kullanılmayacaktır.

12.3.k-Tüm elemanların yerleştirilmesinde ve hesabında, elemanlar arasındaki minimum açı 13 dereceden küçük olmayacaktır.

12.4- iMALAT RESiMLERi

12.4.a-İstekli firmalar projelendirilecek tüm direkler için, imalat resimlerinin hazırlanmasına esas teşkil etmek üzere 1/100 ölçekli “OUTLINE” Tek hat şemasını teklifiyle birlikte İŞVEREN’e verecektir.

12.4.b-Direk “outline” ları üzerinde tüm elemanların numaralarına göre malzeme cinsi ile rijidite elemanlarının harf sırasına göre cinsi bir tablo halinde verilecektir.

12.4.c-Tüm direk bağlantıları aksi istenmedikçe civata ile yapılacaktır. Aralarında boşluk bulunacak şekilde uç uca getirilen elemanları birbirine bağlayan ekleme parçaları, elemanlardaki maksimum gerilmeleri taşımalıdır. Bindirme ekleri mümkün olduğunca kullanılmayacak, zorunlu kullanma durumlarında izin verilen proje gerilmeleri % 30 azaltılacaktır. Ek adedi ve bağlantıların eksantrikliği olabildiğince azaltılacaktır.

Tüm çaprazlama elemanları tek bir parça halinde eksiz olarak kullanılacak ve tüm çift çapraz elemanlar kesiştikleri noktalarda en az bir civata ile birbirine bağlanacaktır.

Yalnız bir yüzünden bağlanan çeki elemanlarının boşta kalan yüzü uç noktalarında herhangi bir nedenle kesilmiş ise profil uygun bir şekilde desteklenecektir.

(31)

Yatayla 30 derece'ye kadar açı yapan tüm elemanlar montaj ve bakım personelinin ağırlığıyla deforme olmayacak şekilde hesaplanıp detaylandırılacaktır. İnşaat ya da bakım personeli için malzemenin akma değerine göre 150 kg'lık bir yük gözönüne alınacaktır.

12.4.d-Direklerin ya da direk gövde uzatmalarının dikmelerindeki ekler olabildiğince yatay elemanların ya da çaprazların bağlantı noktalarının hemen üzerine yerleştirilecektir.

Birbirine eklenecek köşebentlerden içteki köşebentin sırtı dıştaki köşebentin içine uyacak şekilde tıraşlanacaktır. Eklenecek yüzler arasında 1 mm açıklık bırakılmalıdır.

12.4.e-Direk elemanları olabildiğince düz yüzeyli olacaktır. Su birikebilecek cepler ve çukurluklar bulunmayacaktır.

12.4.f-İmalat resimlerinde tırmanma maniaları için özel delikler delinecektir.

12.4.g-Bir direk tipi için en fazla üç tip civata çapı kullanılabilecektir.

12.4.h-İzolatörler, toprak teli hırdavatı ve jumper izolatörlerinin bağlantısı için levhalar yada gereken sair malzeme sağlanacaktır.

12.4.i-Tüm direk ve direk uzatmalarında taban kuşağı seviyesinden başlayarak toprak kulesine kadar 85 cm.den büyük tüm aralıklarda kullanılmak üzere tırmanma civataları takılacak ve imalat resimlerinde bu civatalar gösterilecektir.

12.4.j-İmalat resimlerine uygun olarak direklerde ölüm tehlike levhaları ve direk numara plakaları

imal edilecek ve direk topraklama bağlantısı için özel delikler açılacaktır. İmalat resimlerinde bu plakaların yerleri gösterilecektir.

12.4.k-Muhtemel bası yüklerine engel olmak üzere, yalnız çekiye çalışan tüm elemanlar teorik boydan daha kısa boylar için detaylandırılacaktır. 3 metre veya daha kısa elemanlar 3 mm daha kısa olarak detaylandırılacaktır. 3 metreden daha uzun eksiz elemanlar, her 3 metresi için 1,5 mm ve buna ek olarak kalan küsurat 3 metreye yakın ise 1,5 mm eklenmesiyle bulunan miktar kadar, toplam miktar 6 mm'yi aşmamak kaydıyla daha kısa detaylandırılacaktır. Ekli elemanların toplam uzunlukları için kısaltmalar hususunda yukarıda açıklanan hesaplama biçimi olduğu gibi uygulandıktan sonra, sonuçta elde edilen toplam kısaltma boyuna 1,5 mm'lik bir ekleme daha yapılacaktır. İmalat resimlerinde her bir parçadan ne kadar kısaltma yapıldığı gösterilecektir.

12.4.l-Yüklenici tüm uzun parçaların, deliklerin delinmesinden sonra daha başka işleme tabi tutulmak üzere taşınmaları sırasında ve yükleme, boşaltma ve montaj sırasında deforme olmamaları için yeterli kesitte olmalarına özel bir özen gösterecektir.

12.4.m-Değişik çaplı civataların birbirine, uca ve kenara minimum uzaklıkları ile bağlantılarda kullanılabilecek köşebentlerin minimum değerleri aşağıdaki gibi olacaktır.

Tanımlanan mesafe Civata Çapı ( mm )

12 16 20 22 24

Kuvvet doğrultusunda köşebent ucuna uzaklık

20 25 30 35 40

Eklerde ve travers çeki elemanlarında köşebent

ucuna uzaklık 25 35 40 45 50

Kuvvet doğrultusuna dik yönde kenara uzaklık

16 20 25 27 30

(32)

Civatalar arası uzaklık 35 44 54 59 64

Kullanılabileceği en küçük

köşebent yanağı 35 45 60 65 70

Yukarıdaki ölçüler “mm” cinsindendir. Kenara ve uca olan uzaklıklar ile civatalar arası uzaklıklar delik merkezinden ölçülür. Uygulanabilir olduğu sürece civata aralıkları üç civata çapından küçük olmamalıdır. Yukarıda belirtilen kenara uzaklıklar, profil kenarındaki haddeleme yuvarlaklığı, dolayısıyla yanak genişliğinde bulunan mamül profil toleransı gözönüne alındıktan sonra bile verilen değerlerden kesinlikle düşük olmayacaktır. Civatalar, civatayı sıkmak için kullanılan anahtarın rahatça kullanılabileceği yerlerde olacaktır.

12.4.n-Çift Köşebentli Elemanlar:

Örgü için kullanılabilecek tüm çift köşebentli elemanların, uç bağlantıları arasında belirli aralıklı civatalarla birbirine bağlanması gereklidir. Bu civataların aralıkları çekiye çalışan elemanlar için 1 metreden fazla olmamalıdır. Basıya çalışan elemanlar için ise bu civataların aralıkları, iki bağlama civatası arasındaki tek köşebentin narinlik derecesi tüm elemanların narinlik derecesinden daha büyük olmayacak ya da 0,6 metreden fazla olmayacak şekilde seçilmelidir.

Tüm çift köşebentli elemanlar, iki ucu arasında en az iki noktadan civatalarla birbirine bağlanacaktır. 100 mm'lik köşebentten daha büyük profillerden oluşan tüm çift elemanlar birbirlerine her bağlantı noktasından, her civata standard civata yerinde olmak üzere, birer ayırıcı rondelalı iki civata ile bağlanacaktır. 100 mm'lik köşebentten ve daha küçük profillerden oluşan tüm çift elemanlar ise birbirlerine her bağlantı noktasında, civata profil köşesine yakın standard yerinde olmak üzere, bir ayırıcı rondelalı bir adet civata ile bağlanacaktır.

Çift köşebentli elemanlarda kullanılacak enlemesine bağlantı pabuçları ve civataları DIN 4114'e göre hesaplanacaktır.

12.4.o-Direklerin konsol bası ve çeki elemanlarının uçlarında bükme yapılmayacak olup, konsol alt yüzeyinin çapraz elemanları bu husus dikkate alınarak tesbit edilecektir.

12.4.p-Yüklenici imalat resimlerinde tüm bükme açıları ve noktaları ile hesap üçgenlerini belirtecek, “mm” olarak verilecek eleman boylarında zorunlu haller dışında tam sayıdan sonraki bölümde 0,5 mm kullanılmayacaktır. Hesapla bulunacak eleman boyunda tam sayıdan sonraki bölüm 0,5 mm'den fazla olması durumunda bir üst, 0,5 mm'den az olması halinde de bir alt değere dönüştürülecektir.

Direklerin detaylandırılmasıyla ilgili olarak yukarıda belirtilen hususlar dışında İŞVEREN’ce gerek duyulacak diğer tüm hususlarda Yüklenici ayrıntılı ve tatminkar hesapları vermek zorundadır. Aksi takdirde bu hesaplar verilinceye kadar ilgili resim veya dökümanlar onaylanmayacaktır.

12.4.r-İmalat resimlerinde elemanların boyutlandırılmasında direk gövdesi üzerinde izdüşüm düzlemindeki yükseklik değerleri, detay resimlerinde ise düzlemdeki ölçüler belirtilecek, tüm ekyeri elemanları ve levhaların detayı verilecektir.

12.4.s-İmalat resimlerinde, civata boylarının tesbitinde esas alınan DIN 7990 normunda belirtilen civata bağlantı boyları 1mm toleranslı olarak civata boyunu arttıracak şekilde kullanılacaktır.

12.4.t-İmalat resimlerinde kullanılan tüm civata ve dolgu rondelaları her paftada sembol ve adetleri ile birlikte belirtilecek, montaj resimlerinde ise tüm civatalar bir listede verilecektir.

12.4.u-Tüm hesap ve resimler metrik sistemde tanzim edilecektir.