“Afrika’da Sektörel ve Finansal Dönüşüm: Fırsatlar ve Riskler”
5. Oturum: Türkiye’nin Afrika Politikası
25 Nisan 2014 Saat 13:00-15:00
İsmail BELEN
Orman Yüksek Mühendisi-Kamu Yönetimi Uzmanı Orman ve Su İşleri Bakanlığı
Çölleşme ve Erozyonla Mücadele Genel Müdür Yardımcısı
Coğrafi Olarak Afrika
• Kuzey Afrika
– Akdeniz’e kıyısı olan Afrika Ülkelerinin daha çok kıyı ve ortak
bölgelerini içermektedir. Özelikle Fas, Tunus ve Cezayir’in kıyı bölgeleri Ülkemizin Akdeniz bölgesi ile benzerlik göstermektedir.
• Sahra Afrika’sı
– Atlas Okyanusundan Kızıldeniz’e kadar uzanan 9,4 milyon kilometre kare (900 milyon hektar) bir alanı kapsamaktadır. Burası dünyanın en sıcak çölüdür. Alan olarak Amerika veya Çin kadar bir bölgeyi kapsar.
Bir çok ülkenin sınırlarından geçer. Genel olarak “çöl” şeklinde algılansa da, “kum çölleri” buranın ancak beşte birini kapsar.
– Sahra Çölünün Orta Afrika ile sınırını “Sahel” oluşturmaktadır. Burası Atlantik Okyanusu ile Kızıldeniz arasında yer alır ve uzunluğu 5400 km.
dir. Toplam alanı 3 milyon kilometrekaredir. Bu alan Türkiye’nin yaklaşık 4 katı bir alanı ifade etmektedir.
• Orta ve Güney Afrika
– Afrika’nın bazı ülkeleri (Gabon, Kongo, Uganda vb.) “tropik bölge”
iklimine sahiptir.
Mevcut Durum Değerlendirmesi
• Ormancılık alanındaki Türkiye-Afrika İlişkilerini “kamu ve özel sektör” temelinde ele almak mümkün görülmektedir. Veya “politika ve uygulama” şeklinde de bir ayırım yapılabilir.
• Türkiye Afrika ile ilgili birçok girişimde yer almaktadır.
• 2014 yılı Nisan ayı itibari ile; Burkina Faso, Cezayir,
Cibuti, Fas, Gabon, Gine, Güney Afrika, Kongo, Mısır,
Moritanya, Mozambik, Namibya, Nijer, Nijerya,
Senegal, Sudan, Tanzanya, Tunus gibi ülkelerle ikili
anlaşma, Karma Ekonomik Komisyonu, Karşılıklı
Ziyaretler şeklinde resmi görüşmeler başlamış
durumdadır.
Özel Sektör
• Bu resmi durum yanında özel sektörün de bir çok faaliyeti bulunmaktadır. Bu çerçevede bütün Afrika Ülkelerine
ihracat veya ithalat yapılmaktadır.
• Orta Anadolu İhracatçılar Birliğinden alınan rakamlara göre 2012 yılında 397, 2013 yılında ise 512 milyon dolarlık
orman ürünleri ihracatı, buna karşılık yıllık 60 milyon dolar civarında ithalat yapılmıştır.
• 2013 yılına ait birkaç örnek vermek gerekirse;
– Cezayir’e 7 milyon, Ekvator Ginesi’ ne 2,3 milyon, Nijerya’ya 4 milyon Dolarlık “AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA; ODUN
KÖMÜRÜ” ihraç edilmiştir.
– Kamerun’dan 25 milyon, Kongo’dan 6 milyon, Orta Afrika
Cumhuriyeti'nden 3 milyon, Liberya’dan 2 milyon dolarlık
AĞAÇTAN MAMUL EŞYA; ODUN KÖMÜRÜ ithalatı yapılmıştır.
397
56
512
59
- 100 200 300 400 500 600
2012 İhracat 2012 İthalat 2013 İhracat 2013 İthalat
Bu çalışmada;
• AĞAÇ VE AĞAÇTAN MAMUL EŞYA;ODUN KÖMÜRÜ
• KAĞIT VE KARTON; KAĞIT HAMURUNDAN KAĞIT VE KARTONDAN EŞYA
• MOBİLYALAR, AYDINLATMA, REKLAM LAMBALARI, PREFABRİK YAPILAR
• Odun Dışı Orman Ürünleri (KAHVE, ÇAY,PARAGUAY ÇAYI VE BAHARAT, YAĞLI TOHUM VE MEYVALAR, MACUN, SAKIZ VB.) Ürünler “ormancılık” sektörü içinde değerlendirilmiştir.
Bundan sonrası için neler yapılabilir?
• Resmi adı “Özellikle Afrika’da Ciddi Kuraklık ve/veya Çölleşmeye Maruz Ülkelerde Çölleşme ile Mücadele İçin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi” Birleşmiş Milletlerin münhasıran Afrika’ya ve arazi bozulmasına ayırdığı tek sözleşmedir.
• Sözleşmenin 12. Taraflar Kongresi (COP) 2015 yılında Türkiye’de, Orman ve Su İşleri Bakanlığının ev sahipliğinde yapılacaktır. Bu taraflar Konferansına 6-7 bin civarında katılım beklenmektedir.
• Bu 12. Taraflar Konferansı’nda yeni bir protokol hazırlanacaktır. Bu oldukça önemli olup sözleşmenin tekrar elden geçirilmesi anlamına gelmektedir.
• Türkiye 12. Taraflar Konferansına ev sahipliği yapmak istemiştir. Çünkü;
– Sözleşmenin hem ulusal hem de uluslararası seviyede uygulanması konusunda ülkemiz etkili rol almaktadır.
– Bu sözleşme ülkemizin Afrika ve diğer kurak bölgelerle irtibatı noktasında son derece önemli rol oynayacaktır.
• Bu Konferansın;
– Türkiye’ nin Afrika Stratejisi ile eşgüdüm halinde organize edilmesi,
– Dışişleri Bakanlığı, TİKA, Türk Hava Yolları, TOBB Türkiye Orman Meclisi, TİM gibi ulusal birimler,
– BM En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansı, FAO, UNCCD, UNFF, Afrika Komisyonu, İslam İşbirliği Teşkilatı gibi uluslararası kurumlar ile işbirliği yapılmasının faydalı olacağı
değerlendirilmektedir.
En Az Gelişmiş Ülkeler Konferansı
• En Gelişmiş Ülkelerin büyük bir kısmı Afrika kıtasında yer almaktadır.
“Arazi bozulması, kuraklık ve fakirlik arasında çok yakın bir bağ”
bulunmaktadır. EAGU İstanbul Eylem planında bu konuların daha
yoğun şekilde yer alabileceği düşünülmektedir.
FAO-Afrika-Türkiye İşbirliği
• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Teşkilatı Türkiye’nin yakın işbirliği içinde çalıştığı kurumlardandır. FAO Orta Asya Bölge Ofisi Ankara’da açılmıştır.
• Afrika’ nın bir çok ülkesi “Akdeniz Ormancılığı Meseleleri Komitesi-Silva Mediterranea” ye üye durumdadır. Bu
komitenin başkanlığı halen ülkemiz tarafından
yürütülmektedir. Bu işbirliğinin daha da artırılması için Türkiye-Afrika Birliği- TİKA-FAO arasında bir işbirliği
anlaşması imzalanabilir.
• Buna ilaveten Türkiye “Afrika Ormancılık ve Yaban Hayatı Komisyonu” na “gözlemci üye” statüsü ile katılabilir.
• Türkiye; Sahra Çölü ile aralarına “büyük bir yeşil duvar”
çekmeye çalışan ülkelerin bu girişimine ortak olabilir.
İkili İşbirlikleri
• Ülkelerle doğrudan yapılabilecek çalışmalara örnek vermek gerekirse;
– Kurak ve yarı kurak bölgelerin korunması, otlatmanın düzenlenmesi konularında,
– Savan bölgesinde yer alan steplerin korunması ve geliştirilmesi, Senegal akasyası, arap sakızı gibi türlerle ağaçlandırma yapılmasında,
– Fidan-tohum üretimi ve satışı, ormanlardan bal üretimi, havza ıslah projeleri, orman amenajman planı yapımı, uluslararası raporlamalar, danışmanlıklarda, – Dünya Gıda Proğramı gibi BM Çalışmalarının bu ülkelerde uygulanmasında, – Yeni fidanlıklar ve tohum bahçeleri inşasında,
– Gana, Kamerun, Kongo gibi ülkelerdeki mevcut ormanların amenajman planlarının yapımı, ormanlardan kereste üretiminde,
– Orman ürünleri ihracat ve ithalatı (mobilya, kereste, odun, arap sakızı, fıstık çamı, çam balı, shea yağı, argan yağı, tıpa mantarı vb) konusunda özel sektörün teşvik edilmesinde,
– Orman yangınları ile mücadele faaliyetlerinde,
– Uluslararası organizasyonların beraber düzenlenmesi, ülke raporlarının birlikte hazırlanması gibi konularda işbirliği yapılabileceği mütala edilmektedir.
Neler Yapılabilir?
• Afrika Ülkelerinde ormancılık konusu henüz yeterince yerleşmemiştir. Onların elinde doğal kaynak, ürün, bizde ise
“kurulu kapasite” bulunmakta, Türkiye kâğıt, kâğıt hamuru, lif yonga odunu dâhil yılda 4 milyar dolara yakın orman emvali ithalatı yapmaktadır.
Sürdürülebilir şekilde işletilen ormanlar hem Afrikalı dostlarımıza zenginlik
getirecek, hem de ülkemizin “düzenli, garantili ürün tedarikine” destek
verecektir.
• Bu noktada Üniversite Eğitimi ve Meslek Eğitimi Konusunda işbirliği yapılabileceği düşünülmektedir. Türkiye Bursları iyi bir imkan olabilir. Türkiye’li uzmanlar ikili veya çok taraflı anlaşmalar çerçevesinde bu ülkelerde iş başında çalışabilir.
Neler Yapılabilir?
• Ayrıca;
– Dışişleri Bakanlığı,Ekonomi Bakanlığı, TİKA tarafından yapılan toplantılara veya TASAM gibi kuruluşlarca düzenlenen
etkinliklere TOBB Orman Ürünleri Meclisi ve TİM Ağaç
Mamulleri ve Orman Ürünleri İhracatçılar Birliğinin de davet edilmesinin son derece faydalı olacağı değerlendirilmektedir.
– Türkiye; 12 adet Orman Fakültesi, 10.000 den fazla Orman Mühendisi, kurumları, teknolojisi, yazılımları , araştırma enstitüleri, dünyada ilk beşe giren lif yonga sanayi, 9.000
civarında hızar şerit atölyesi, dünyanın dört bir tarafına ihracat yapan mobilya sektörü ve her tarafta iş alabilen danışmanlık sektörü ile sadece Afrika’da değil, tüm dünya ile işbirliği
yapabilecek bir durumdadır.
– Ekonomi Bakanlığı ve Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlıkları ile birlikte; başta Afrika olmak üzere, Balkanlar, Orta Asya ve
Ortadoğu’daki Ormancılık sektörünü bir bütün olarak ele
alınmasını sağlayacak «kümelenme projeleri» hayata geçirilebilir.
Böyle bir çalışma ihracat potansiyelini de artıracaktır.
Çalışmalarımızdan Örnekler
2012- Konya
2013-Mersin
Konya-2012
Tanzanya-2013
Nijer-2013
Nijer-2013
Nijer-2012
Nijer-2012
Tunus-2013
Cezayir-2011
Cezayir-2011
Güney Afrika-2008
Senegal-2013
Senegal-2013
Teşekkür
• Öncelikle TASAM olmak üzere, bu organizasyonda emeği geçen herkese,
• Bu sunumun hazırlanmasında bana destek olan;
– ÇEM Genel Müdür Yardımcısı Mustafa Gözükara’ ya
– ÇEM Genel Müdürlüğü İkili ve Bölgesel İlişkiler Şube Müdürü Serdar Yegül’e ve Uluslararası Sözleşmeler ve Süreçler Şube Müdürü Mediha Haliloğlu’na, Orman Genel Müdürlüğü Mühendisi Muhammed
Seyfettin Ulusoy’a,
– TOBB Türkiye Orman Meclisi Başkanı-Orta Anadolu İhracatçılar Birliği Başkanı Ahmet Kahraman ve ARGE Şubesi Şefi Sevil Sakarya’ya, TOBB Türkiye Orman Sektörü Başkan Vekili Sabri Avcı’ya,
– Şişli Meslek Yüksek Okulu Müdürü Prof. Dr. Aynur Aydın’a , – HAAK Group Yönetim Kurulu Başkanı Abdullah Güner’e,
– Emiroğlu Nakliyat Sahibi Ramazan Emiroğlu’ na ve TASAM yetkililerini teşekkür ederim.
