Sayfa | 1 T.C.
Sağlık Bakanlığı
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tüberküloz Dairesi Başkanlığı
VEREM SAVAŞI DİSPANSERLERİ
KAYIT VE RAPORLAMA SİSTEMİ REHBERİ
Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü Tüberküloz Dairesi Başkanlığı tarafından hazırlanmıştır.
ANKARA-2021
Sayfa | 2
İÇİNDEKİLER
KISALTMALAR ... 4
İLAÇ KISALTMALARI... 4
FORMLARIN LİSTESİ... 5
TANIMLAR ... 6
Muayene nedenleri ... 6
AC Filmi değerlendirme sonuçları ... 6
Olgu Tanımları ... 6
DGT uygulamasının değerlendirilmesi ... 9
Tedavi sonuçları ... 10
TB hasta bildirimlerinin sonuçları ... 11
İlaçla koruma nedenleri ... 12
İlaçla koruma tedavisi sonuçları ... 12
A. GİRİŞ ... 14
B. FORMLAR ... 15
PROTOKOL DEFTERİ (VSD-01) ... 15
İLK BAŞVURU FİŞİ (VSD-02) ... 18
TARAMA, İLERİ TETKİK VE SONUÇ FORMU (VSD-03) ... 20
TDT KAYIT CETVELİ (VSD-04 a) ... 23
BCG KAYIT CETVELİ (VSD-04 b) ... 25
RÖNTGEN KAYIT DEFTERİ (VSD-05) ... 27
BAKTERİYOLOJİ LABORATUVARI DEFTERİ (VSD-06) ... 29
LABORATUVAR ANALİZ FİŞİ (VSD-07) ... 32
İLAÇ SARF DEFTERİ (VSD-08) ... 34
TÜBERKÜLOZ HASTASI BİLDİRİM DEFTERİ (VSD-09) ... 36
Sayfa | 3
TÜBERKÜLOZ HASTA DEFTERİ (VSD-10) ... 39
TÜBERKÜLOZ HASTASI İZLEME FİŞİ (VSD-11) ... 44
TEDAVİ TAKİP KARTI (VSD-12) ... 51
HASTA BİLGİ KARTI (VSD-13) ... 55
TÜBERKÜLOZ HASTASI BİLGİ FORMU (VSD-14) ... 56
İLAÇLA KORUMA DEFTERİ (VSD-15) ... 59
İLAÇLA KORUMA FİŞİ (VSD-16) ... 61
AYLIK ÇALIŞMA ve İKMAL RAPORU (VSD-17) ... 64
Sayfa | 4
KISALTMALAR
AMS : Açlık Mide Sıvısı ARB : Aside Rezistan Basil BAL : Bronkoalveoler Lavaj
BCG : Bacillus Calmette-Guerin (verem hastalığını önlemek için kullanılan aşı) ÇİD-TB : Çok İlaca Dirençli Tüberküloz (H ve R direnci için kullanılır)
DGT : Doğrudan Gözetimli Tedavi DSÖ : Dünya Sağlık Örgütü
İDT : İlaç Duyarlılık Testi
İZCİ : Bulaşıcı Hastalık Sürveyans ve Erken Uyarı Sistemi
MF : Mikrofilm
MTBC : Mycobacterium Tuberculosis Kompleks
PPD : Purified Protein Derivative (saflaştırılmış protein türevi), tüberkülin
TB : Tüberküloz
TDM : Tüberküloz Dışı Mikobakteri TDT : Tüberkülin Deri Testi
TSİM : Temel Sağlık İstatistikleri Modülü
TUTSA : Türkiye Ulusal Tüberküloz Sürveyansı Araştırması UTS : Ulusal Tüberküloz Sistemi
VSD : Verem Savaşı Dispanseri Birimi
İLAÇ KISALTMALARI
H : İzoniyazid
R : Rifampisin
Z : Pirazinamid
E : Etambutol
S : Streptomisin
Sayfa | 5
FORMLARIN LİSTESİ
Form
No Formun Adı Biçim Boyut
(cm) Özellikler
VSD-01 Protokol Defteri Defter A3 Enine, arkalı önlü baskı, ciltli, 300 yaprak, 600 sayfa
VSD-02 İlk Başvuru Fişi Karton 8x18 Arkalı önlü baskı
VSD-03 Tarama, İleri Tetkik ve
Sonuç Formu Kağıt A4 Boyuna, tek yüz
VSD-04 TCT ve BCG Kayıt Cetveli Kağıt A4 Boyuna, arkalı önlü baskı
VSD-05 Röntgen Kayıt Defteri Defter A4 Boyuna, arkalı önlü baskı, ciltli, 200 yaprak 400 sayfa
VSD-06 Bakteriyoloji
Laboratuvarı Defteri Defter A3 Enine, arkalı önlü baskı, ciltli, 200 yaprak,400 sayfa
VSD-07 Laboratuvar Analiz Fişi Otokopili
form 14x20
Üç nüshalı (üstten alta beyaz, açık mavi, açık sarı) otokopili form, 50’lik blok
VSD-08 İlaç Sarf Defteri Defter A4 Boyuna, arkalı önlü baskı, ciltli, 200 yaprak-400 sayfa
VSD-09 Tüberküloz Hastası
Bildirim Defteri Defter A3 Enine, arkalı önlü baskı, ciltli, 200 yaprak 400 sayfa
VSD-10 Tüberküloz Hasta Defteri Defter A4
Enine, arkalı önlü baskı, bilgilerin ilk yarısı solda, ikinci yarısı sağdaki sayfada olacak, ciltli, 200 yaprak VSD-11 Tüberküloz Hastası
İzleme Fişi Karton 51x25 Boyuna, arkalı önlü baskı,
boşluklardan üçe katlanır karton VSD-12 Tedavi Takip Kartı Karton 25x17,5 Arkalı önlü baskı, açık pembe renkli
VSD-13 Hasta Bilgi Kartı Karton 9x14 Katlanır tek yaprak-dört sayfalı, arkalı önlü baskı
VSD-14 Tüberküloz Hastası Bilgi
Formu Kağıt A4 Boyuna, tek yüz
VSD-15 İlaçla Koruma Defteri Defter A4 Enine, arkalı önlü baskı, ciltli, 200 yaprak 400 sayfa
VSD-16 İlaçla Koruma Fişi Karton 25x17,5 Arkalı önlü baskı, açık sarı renkli
VSD-17 Aylık Çalışma ve İkmal
Raporu Kağıt A4 Enine, tek yüz baskı
Sayfa | 6
TANIMLAR
Muayene nedenleri
(F) Ferdi (kişisel) başvuru: Yakınmaları nedeniyle kendiliğinden VSD’ye başvuranlardır.
(T) Temaslı muayenesi: Aktif bir TB hastası ile temaslı olup kontrol amacıyla kendiliğinden ya da davet üzerine dispansere gelenlerdir. Temaslı muayenesi kaydı için dispansere başvurduğunda halen tedavide olan bir TB hastasıyla temasının olması şarttır. Sadece önceden TB geçirmiş hastayla temas öyküsünün bulunması halinde ferdi başvuru olarak kaydedilir.
(O) Organize topluluk taraması ileri tetkik: Cezaevleri, huzurevleri, maden ocakları, askeri birlikler, işyerleri, sağlık kurumları vb. organize topluluklarda, yapılan taramalarda bulunan şüphelilerden dispansere ileri tetkik için başvuranlardır.
(R) Rapor için başvuru: Esnaf muayenesi, işe giriş raporu, sağlık kurulu raporu, askerlik başvurusu, vb. nedenlerle sadece rapor almak için gelenlerdir.
Kişinin başka bir sağlık kuruluşu ya da özel hekim tarafından dispansere gönderildiği durumlarda, muayene nedeni yukarıdaki 4 nedenden hangisine uyuyorsa ilgili bölüme o harf konur.
AC Filmi değerlendirme sonuçları
Y: yeniden çekim, film kalitesi okunamayacak kadar kötüdür, film yeniden çekilmelidir.
N: film bulguları normal olarak değerlendirilmiştir.
T: film normal değildir, tetkik gereklidir anlamında kullanılır. Filmde görülen her türlü patolojik bulgu için “T” kısaltması kullanılır.
Olgu Tanımları
TB tanısı konulan hastada tedavi rejiminin belirlenmesinde ve hastaya yapılacakların planlanmasında olgu tanımları kullanılır.
Bakteriyolojik olarak doğrulanmış TB: Bu tanım, yayma, kültür ya da valide edilmiş bir moleküler test ile pozitif bulunan hasta için kullanılır.
Sayfa | 7 Klinik tanı alan TB: Bakteriyolojik doğrulama kriterlerine tam olarak uymayan, ancak bir klinisyen tarafından aktif TB tanısı konulan ve TB tedavisi planlanan olgudur. Histopatolojik tanı alan hastalar da bu gruptadır.
Bakteriyolojik olarak doğrulanmış ya da klinik tanı alan TB olguları aşağıdaki şekilde de sınıflandırılır. Sınıflamada şu üç unsur kullanılır:
- Önceden TB tedavisi görüp görmediği, - Hastalığın tuttuğu organ/organlar, - Bakteriyolojik durum.
Bu bilgileri elde etmek için öykü, fizik muayene ve laboratuvar bulgularına ek olarak hastanın önceki tedavi kayıtlarının ve belgelerinin de incelenmesi gereklidir. Bu olgu tanımları, kayıt ve bildirim sisteminde de esas alınmaktadır.
1. (Olgu tanımı) Önceki tedavi öyküsü
Yeni olgu: Daha önce TB tedavisi görmemiş ya da bir aydan daha kısa süre tedavi almış hastalardır.
Önceden tedavi görmüş olgu: Daha önce en az bir ay tedavi görmüş TB hastasıdır. Bu tanım, nüks, takip dışı kalıp dönen ve tedavi başarısızlığından gelen olguları içermektedir.
Nüks olgu: Daha önce TB tanısı konup tedavisini başarıyla tamamlamış olan hastada yeniden TB tanısı konulursa, yani balgamda basil pozitifliği saptanırsa nüks kabul edilir (Önceki TB tanı ve tedavi tarihinin burada bir önemi yoktur). Yaymasında ARB negatif ise ve klinik ve radyolojik bulguları ile TB düşünülüyorsa ayırıcı tanı olanakları olan bir üst merkeze gönderilir; burada bakteriyolojik olarak negatif olduğu halde, TB tanısı klinik ve radyolojik olarak konulabilir. Bir hastanın hastalığı, birden fazla kez nüks edebilir.
Takip dışı kalıp dönen olgu (Eski rehberde terkten dönen olgu olarak adlandırılmaktadır):
Tedaviye iki ay ya da daha uzun süre ara verdikten (takip dışı kaldıktan) sonra yeniden yayma pozitif olarak başvuran hastalardır (bazen yayma negatif olabilir fakat klinik ve radyolojik değerlendirme ile aktif TB kararı verilebilir; yayma negatif olan hasta bir üst merkeze sevk edilir).
Sayfa | 8 Tedavi başarısızlığından gelen olgu: Yeni tanı konulmuş ve tedavinin başlangıcından beş ay ya da daha sonra alınan balgam örneklerinde yayma ya da kültür ile basil gösterilen hastadır.
Nakil gelen olgu: Başka bir dispanserde kayda alınıp tedavisi başlandıktan sonra, kayıtları ile birlikte devir alınan hastadır.
Diğer önceden tedavi görmüş olgu: Önceden TB tedavisi kullanmış ancak bu tedavinin sonucu bilinmeyen hastaları kapsar.
Not 1: Hastanede ya da başka yerde tedavi gören ve hastaneden gelen hastalar da buradaki olgu tanımlarından birisine dahil edilir; başka bir adlandırma yapılmaz. Tedavi başlangıcındaki durumuna uyan olgu tanımı kullanılır.
Not 2. “Kronik olgu” tanımı kullanımdan kaldırılmıştır.
Not 3. Yeni ve nüks TB olguları insidansı oluşturmaktadır.
2. (Olgu tanımı) Akciğer TB ve akciğer dışı TB
Akciğer tüberkülozu: Akciğer parankimini ya da trakea bronş ağacını tutan TB için kullanılır.
Akciğer parankiminde tutulum yoksa, plevra efüzyonu ya da toraks içinde (hilusta, mediastende) lenf bezi büyümesi ile olan TB, akciğer dışı TB kabul edilir.
Akciğer dışı tüberküloz (AD-TB): Akciğer parankimi dışındaki organlardan alınan örneklerde ARB gösterilebilen ya da TB ile uyumlu histolojik ve klinik bulgusu olan hastalar bu gruba girmektedir.
Akciğer ve akciğer dışı tüberküloz: Akciğer TB ve AD-TB birlikte ise bu grup hastalarda her iki tutulumun da olduğu belirtilir; akciğer dışı tutulan organ(lar) da belirtilir. Bu grup hastalar DSÖ’ye akciğer TB olarak bildirilmektedir.
(Not: Miliyer TB, akciğer ve AD-TB olarak kabul edilir, kayıtta ayrıca “miliyer TB” olarak belirtilir. Larinks TB, akciğer tutulumu yoksa akciğer dışı TB kabul edilir. Plevra TB, AD-TB olarak kaydedilir. Plevra TB olan hastada balgam yayması pozitif ise, akciğer ve AD-TB olarak kaydedilir, AD-TB bölümüne “plevra TB” eklenir. Mediastende, hilusta lenf bezi TB olması, AD- TB olarak belirtilir).
Sayfa | 9 3. (Olgu tanımı) Bakteriyoloji
Yayma pozitif akciğer tüberkülozu
• En az iki balgam (açlık mide suyu, indüklenmiş balgam, bronkoskopik lavaj da olabilir) örneğinde yayma ile ARB gösterilen hastalar ya da
• Balgam (açlık mide suyu, indüklenmiş balgam, bronkoskopik lavaj da olabilir) yaymasında bir kez ARB pozitif bulunan ve radyolojik bulguları akciğer TB ile uyumlu olan ve bir hekim tarafından, TB tedavisi kararı verilen hastalar ya da
• Balgam (açlık mide suyu, indüklenmiş balgam, bronkoskopik lavaj da olabilir) yaymasında bir kez ARB pozitif bulunan ve kültürü de pozitif gelen hastalar.
Yayma negatif akciğer tüberkülozu
• Balgam yaymaları negatif olan fakat kültürde üreme olan hastalar.
• Klinik ve radyolojik olarak TB ile uyumlu bulguları olan, üç balgam yayması negatif olan ve en az bir hafta geniş spektrumlu (kinolon içermeyen) antibiyotik kullanılmasına rağmen klinik yanıt alınamayan ve ayırıcı tanı olanakları olan bir hastanede TB tedavisine karar verilen hastalar.
Moleküler test pozitif akciğer tüberkülozu
• Yaymaları negatif fakat valide edilmiş moleküler test pozitif bulunan yeni olgularda tanı koydurur. Yakın zamanda tedavi görmüş olgularda moleküler test pozitifliği, ölü basillerin DNA kalıntılarına bağlı olabileceği için, kesin tanı konulmasını sağlamaz.
DGT uygulamasının değerlendirilmesi
DGT uygulaması bölümü doldurulurken,
Evet: Hastaya tüm tedavi boyunca gözetimli ilaç içirildiğini,
Kısmen: Tedavinin en az bir aylık bölümünde gözetimin olduğunu,
Hayır: Hiç gözetimli ilaç içiminin olmadığını veya bir aydan az gözetim olduğunu gösterir.
Sayfa | 10
Tedavi sonuçları
TB verilerini karşılaştırabilmek için standart terimler kullanılır. Tedavi sonuçları da bugün bütün dünya ülkelerinde benzer bir terminoloji ile raporlanmaktadır. Ülkemizde kullanılan DSÖ’nün önerdiği altı temel tedavi sonucu tanımı aşağıda sıralanmıştır.
a. Kür: Başlangıçta bakteriyolojik tanı konulmuş akciğer TB hastasında, klinik ve radyolojik iyileşmeyle birlikte birisi tedavinin idame döneminde diğeri tedavinin tamamlandığı ayda olmak üzere en az iki kez yayma ya da kültür negatifliğinin gösterilmesidir.
b. Tedaviyi tamamlama: Öngörülen tedaviyi süresi içinde tamamlayan olguda tedavinin idame dönemi ya da sonunda balgam incelemesi yapılamadığı durumlarda, klinik ve radyolojik bulguları ile başarılı kabul edilerek tedavinin sonlandırılmasıdır. Akciğer dışı TB olgularında tedavi sonucu başarılı ise bu gruba eklenir.
Tedavi Başarısı: Kür ve tedaviyi tamamlamanın toplamı, tedavi başarısı olarak adlandırılır.
c. Ölüm: Tedavi sırasında TB hastasının ölmesidir. Hasta, TB ya da TB dışı bir nedene bağlı olarak ölmüş olabilir. Her iki durumda da bu ölüm TB hastasının kayıtlarına ve tedavi sonuçlarının raporlanmasına ölüm olarak girilecektir. Hiç tedavi almadan ölen TB olguları da kayda geçirilir ve tedavi sonucu “ölüm” olarak kaydedilir (asıl ölüm nedeni biliniyorsa, VSD-10 TB Hasta Defteri’nde yorum bölümüne bu neden yazılmalıdır).
d. Tedavi başarısızlığı: Tedavisinin 5. ayı ve sonrasında hastanın balgam yayma ya da kültür pozitifliğinin saptanmasıdır. Pozitiflik ya tedavi süresince devam edebilir ya da negatifleşir ve yeniden pozitifleşebilir. Nüks ya da takip dışı kalıp dönen hastalarda da 5. ayda yayma ya da kültür pozitifliği tedavi başarısızlığı olarak kabul edilir.
e. Takip dışı kalan: Tedavisi sırasında TB hastasının ardışık iki ay ya da daha uzun süre ile ilaçlarını almamasıdır ya da tedaviye 2 aydır başlanmamış olmasıdır (Bu grup, 2003 yılından önce kayıt sisteminde “akıbeti meçhule ayrılan” ve “iş birliği yapmayan”, 2003 sonrasında ise
“tedaviyi terk” eden hasta olarak tanımlanıyordu).
f. Nakil giden: Hastanın başka bir dispanser bölgesine (ya da yurt dışına) gitmesi nedeniyle tedavi sonuçlarının bilinmemesi durumudur. Bu grup hastaların tedavi sonuçlarını
Sayfa | 11 nakil gittiği dispanser bildirecektir (Ulusal raporlamada “nakil giden” tanımı, yurt dışına giden hastalar için kullanılmaktadır).
TB değil: Tedavi başlanmış fakat sonradan TB olmadığı anlaşılmış hastalardır. Bu tanıma giren hastalar kohorttan çıkarılacaktır (Başlangıçta kültürde MTBC olarak tanımlanmışsa bu olgu TB’dir. Daha sonra kültürde TDM üremesi de olsa, hasta danışılır ve klinisyen kararına göre TB tedavisi sürdürülür. Başlangıç kültürleri de dahil tüm kültürlerinde TDM ürerse, ilgili uzman hekime yönlendirilir ve dosyası kapatılır).
Tedavisi devam eden: Tedavi başlangıcından 12 ay sonra hastanın kayda alındığı dönemde başlanan ya da daha sonra değiştirilen tedavisi sürüyorsa bu grupta ele alınır.
Tedavinin neden devam ettiği hasta kayıtlarına yazılmalıdır (Örneğin, “aşırı duyarlılık nedeniyle R kullanılamayan hasta” ya da “ÇİD-TB nedeniyle uzun süreli tedavi verilen hasta”).
TB hasta bildirimlerinin sonuçları
Dosya açıldı: Yapılan muayene ve hastane çıkış raporlarına göre TB olduğu saptanarak dispansere kaydedilip tedavi ve izleme alınan hastalar bu başlık altında gösterilir.
Başka Yerde Tedavide: Hasta kendi VSD bölgesinde ama başka bir VSD’de dosyalı tedavide ise bu başlık altında gösterilir.
Bölge Dışı, bildirildi: Tanı konulan yerde bilerek veya bilmeyerek ikametgah adresi dışında başka adres veren ve bu adresle bildirilen, araştırmalar sonucunda başka bir ilde veya dispanser bölgesinde oturduğu saptananlardır. Bu hastaların gerçek adresleri öğrenilmeli ve bu adresleriyle birlikte İl/İlçe Sağlık Müdürlüğüne geri bildirimde bulunulmalıdır.
Tüberküloz Değil: TB olarak bildirimi yapılan ancak yapılan incelemelerde TB olmadığı anlaşılan hastalar bu başlık altında gösterilir.
Ulaşılamadı, gelmedi: Adres yetersizliği nedeniyle bulunamayan hastalardır. Bildirimi yapan hekim veya kurumla görüşülerek tekrar adres doğrulamasının yapılması veya ikinci bir adres kaydı varsa alınması gerekir. Ayrıca dispanserin araştırmaları neticesinde ulaşıldığı halde dispanserle iş birliği yapmayan ve akibeti hakkında bilgi sahibi olunamayan hastalar da bu
Sayfa | 12 grupta gösterilir. Bu seçeneğin işaretlendiği bildirimlerin en az seviyede olması dispanserin önemli görevlerindendir.
İlaçla koruma nedenleri
Tüberküloz hastasıyla temas öyküsü: Kişinin bir TB hastasıyla temas durumu varsa ve ilaçla koruma tedavisine bu nedenle başlanıyorsa bu seçenek işaretlenir. Bazı durumlarda kaynak hasta yayma pozitif olmayabilir. Bu kişinin aynı zamanda tüberkülin deri testi (TDT) pozitif olabilir veya olmayabilir.
TDT pozitifliği: Sadece, yapılan TDT’de pozitiflik saptanması nedeniyle ilaçla koruma tedavisi verilenlerdir. Kaynak olguya ulaşmak için tüm TDT pozitifliklerinde temaslı muayenelerinin yapılması gereklidir.
Bağışıklık baskılanması: TB riskini arttıran bağışıklığı baskılanmış TDT pozitif kişilere ilaçla koruma verilmesidir. Bu grup hastada TDT pozitifliği kriteri 5 mm ve üzeri değerlerdir. Koruma nedeni "Bağışıklık baskılanması" ise İlaçla Koruma Defterinde açıklama bölümüne “Hastalık adı/Kullanılan ilaç” yazılmalıdır.
TDT Konversiyonu: Son 2 yılda, başlangıç TDT sonrası booster için ikinci TDT yapılmış kişide:
ya TDT negatif iken en az 6 mm artış göstermesi ve pozitifleşmesi ya da pozitifleşme olmasa bile 10 mm ve üzeri artış olmasıdır.
Fibrotik sekel lezyon: Eski TB ile uyumlu sekel lezyonu olan 35 yaş altındakilere ilaçla koruma tedavisi kararı verilmesidir. Burada sekel lezyon kararı önemlidir. Önceden TB tedavisi almamış ve akciğer filminde üst zonlarda parankimde sekel lezyonu olan, aktif TB hastalığı olmadığına kültür negatifliğini de göstererek bir hastanede karar verilmesi önerilir.
Diğer: Yukarıda sayılanlar dışında (Hayvan temaslısı vb.) herhangi bir nedenle ilaçla koruma tedavisine başlanmışsa diğer seçeneği işaretlenir.
İlaçla koruma tedavisi sonuçları
Korumayı tamamlama: Yeterli süre koruyucu tedavi aldığı kararı ile ilaç kesilmesini gösterir.
Korumayı terk: Bir yıl içinde 6 aydan fazla koruyucu ilaç içmediği tespit edilen kişilerin koruma tedavileri korumayı terk olarak değerlendirilir.
Sayfa | 13 Nakil: Koruyucu tedavi sırasında başka dispanser bölgesine nakil gidenlerdir. Bunların nakil işlemlerinde de aynı TB hastalarında olduğu gibi diğer dispanserde ilaçla koruma tedavisine devamın sağlanması esastır.
Ölüm: Koruyucu tedavi sırasında herhangi bir nedenle ölenlerdir.
TB hastası: Koruyucu tedavi başlandıktan sonra TB hastası olduğu saptanan ve TB tedavisine başlanan hastalardır.
Diğer: Yukarıda sayılanlar dışında başka herhangi bir nedenle koruma tedavisi sonlandırılanlar bu başlık altında gösterilir.
Sayfa | 14
A. GİRİŞ
Tüberküloz (TB) kontrolünde kayıt, raporlama ve verilerin analiz edilmesi programın önemli bir unsurudur. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) günümüzde belirli standartlarda veri istemektedir. Ülkemizin dahil olduğu DSÖ Avrupa Bölgesinde yürütülen özel TB sürveyansının da standart veri seti vardır. Her iki sürveyans çalışmasının sonuçları yıllık raporlar halinde kamuoyuna iletilmekte ve bu bilgiler değerlendirme ve planlamalarda esas alınmaktadır.
Ülkemizin 1960 sonrası yürüttüğü verem savaşı (TB kontrolü) çalışmalarında bir kayıt ve raporlama sistemi kurulmuş ve verem savaşı dispanserlerinde (VSD) kayıtlı hastaların bilgileri düzenli olarak toplanmış, analiz edilip yayımlanmıştır. Bu kayıt ve raporlama sistemi 1970’lerde yenilenmiştir.
Ülkemizde yürütülen verem savaşı programının değerlendirilmesi ve geliştirilmesi için gerekli verilerin sağlanması, DSÖ ve Avrupa sürveyansının istediği kalitede veri hazırlama amacıyla yeni bir kayıt ve raporlama sistemi “Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü İçin Kılavuz, Tartışma İçin Taslak” kitabında, 1999 yılında önerilmiştir. 2003 yılında yayımlanan “Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü için Başvuru Kitabı” ile yeni formların basılıp kullanıma girmesi planlanmıştır. Ancak yeni formlar 2005 yılında basılıp dispanserlere dağıtılmış ve eski formlarla eş zamanlı olarak kullanılmıştır. Böylece formların kullanılabilirliği sahada denenmiştir. Son şekli verilen formlar 2007 yılında Sağlık Bakanlığı Form Komisyonunca onaylanmıştır.
Son olarak, tüberküloz hasta kayıt ve bildiriminin hızlı ve güvenilir biçimde yapılması, karar destek hizmetlerinin kesintisiz sürdürülebilmesi, ulusal ve uluslararası raporlamaların doğru olarak yapılabilmesi amacıyla 2018 yılında HSYS altında bir modül olarak kurulan Ulusal Tüberküloz Sistemi (UTS)’ndeki düzenlemelerin ve 2019 yılında basımı ve dağıtımı yapılan Tüberküloz Tanı ve Tedavi Rehberindeki yeni tanımlamaların kayıt ve raporlama sistemine uyarlanması amacıyla sahanın değişen gereksinimleri de göz önüne alınarak 2021 yılında güncellenen bu rehber kullanıma sunulmuştur.
Sayfa | 15
B. FORMLAR
PROTOKOL DEFTERİ (VSD-01)
VSD’ye muayene, tetkik, tarama, rapor alma, tedavi, vb. nedenlerle sağlık hizmeti için başvuran kişilerin kaydedildiği defterdir. Dispanserin girişindeki kayıt bölümünde bulunur ve dispansere başvuran her kişi bu deftere kaydolduktan sonra dispanserden hizmet alır. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu defterdeki kayıtlardan yararlanılır.
Protokol defterinde; dispansere başvuran her kişi, her gelişinde, deftere kaydedilir ve protokol numarası verilir. Protokol numarası her yıl “1” rakamından başlar. Dispanserde birden fazla protokol defteri kullanılması gerektiği durumlarda, her defter için bir harf seçilir (A, B, C, Ç, D, gibi). Bu harf, deftere kaydedilen kişinin protokol numarasının önüne eklenir ve protokol numarası A-1, A-2, A-3, ... olarak devam eder. Daha önce kullanılan sıra numarası/protokol numarası uygulaması kaldırılmıştır ve tek numara ile kayıt getirilmiştir.
Kişinin adı soyadı, T.C. kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi (gün/ay/yıl olarak, örneğin 18/02/1985), cinsiyeti (E: erkek/K: kadın biçiminde), sağlık güvencesi, adresi ve telefonu ilgili bölümlere okunaklı olarak yazılır. Adres bilgisi, hastaya ulaşmak için alınmaktadır, hastaya ait olan adresin eksiksiz ve doğru olarak alınmasına özen gösterilmelidir.
Muayene nedeni bölümüne F, T, O, R (bakınız-Bkz; Tanımlar) harflerinden uygun olanı yazılır. Kişinin başka bir sağlık kuruluşu ya da özel hekim tarafından dispansere gönderildiği durumlarda, muayene nedeni yukarıdaki nedenlerden hangisine uyuyorsa, ilgili bölüme o harf konur. Kişinin daha sonraki gelişlerinde de protokol defterine kaydedilirken aynı başvuru nedeni yazılmalıdır.
Dispanser bölgesi dışından gelerek hastaneye yatmak amacıyla dispansere başvuranlar da ferdi (kişisel) başvuru gibi kaydedilir. Ancak bu tip hastalardan bölge dispanserinin bilgisi olması amacıyla İl/İlçe Sağlık Müdürlüğü’ne TB hastası bildirimi yapılır.
Dispanser binası dışında, organize topluluklarda tarama yapıldığı takdirde, bu kişiler protokol defterine tek tek yazılmaz. Bu tür taramalarda Tarama, İleri Tetkik ve Sonuç Formu (VSD-03) kullanılır ve tamamlanan bu formlar özel dosyasında saklanır. Organize
Sayfa | 16 topluluklardaki bu taramalarda, sadece bulunan şüpheliler muayeneye geldiklerinde protokol defterine kaydedilir.
Protokol defterinin son sütununda, Tanı/Sonuç bölümünde kişinin tanısı ve yapılan işlem (reçete verilmesi, rapor verilmesi, tedavi verilmesi, vb.) günlük olarak yazılır. Bunu, İlk Başvuru Fişi (VSD-02)’nden kayıt görevlisi yazar.
VSD-01 Protokol
No Tarih Adı Soyadı T.C. Kimlik No Baba adı Doğum
Tarihi
Cinsiyeti (E/K)
Sağlık
güvencesi Adresi Telefonu *Muayene
nedeni Tanı - Sonuç
*Muayene nedenleri: F: Ferdi (kişisel) başvuru, T: Temaslı muayenesi, O: Organize topluluk taraması ileri tetkik, R: Rapor için başvuru
PROTOKOL DEFTERİ
İLK BAŞVURU FİŞİ (VSD-02)
Bu fiş dispansere ilk defa başvuranların Protokol Defteri (VSD-01)’ne kaydedilmesinden sonra, başvuran her kişi için kayıt görevlisi tarafından doldurulur. Fişin doldurulmasında yazılacak bilgiler protokol defterindeki bilgilerle örtüşmelidir. Bu fiş kişinin muayenesinde, tetkiklerinin kaydedilmesinde ve arşivlenmesinde kullanılır.
Kişinin protokol defterindeki kaydında bulunan protokol numarası ve başvuru tarihi ilgili bölüme yazılır. Ayrıca soyadı, adı, baba adı, T.C. kimlik numarası, cinsiyeti, yaşı, sağlık güvencesi, adresi ve telefon numarası bölümleri doldurulur. İlk muayene sırasında, muayene nedeni olarak F, T, O, R (Bkz; Tanımlar) harflerinden uygun olanı yazılır.
Fişin üzerindeki kimlik bölümü mikrofilm cihazına uyacak biçimdedir (uymadığı takdirde mikrofilm çekimi için başka bir kart kullanılır, fakat sonuç ilk muayene fişine işlenir). Filmlere tarih çıkması için fişin üzerinde kimlik bölümündeki tarih net ve belirgin bir şekilde yazılmalıdır.
Fişin ait olduğu kişiye dispanserde radyolojik inceleme yapıldıysa, AC filmi sonucu olarak Y, N, T (Bkz: Tanımlar) harflerinden uygun olanı işaretlenir. TDT’nin yapılması durumunda testin yapılma tarihi ve endurasyonu (mm cinsinden) kaydedilir. BCG skarı olup olmadığı işaretlenir, skar izi varsa sayısı yazılır. Başvuran kişiye BCG aşısı uygulandıysa bu aşının yapılma tarihi yazılır. Kişiye bakteriyolojik inceleme yapıldıysa bu tetkiklerin sonuçları fişte bulunan ilgili yere eksiksiz olarak yazılır.
Fişin arka yüzü, dört ayrı muayene ve sonuçların işlenebileceği şekilde bölünmüştür.
Kişinin her başvurusundaki öyküsü, fizik bulguları ve değişmeleri, istenen tetkikler ve sonuçları kısaca özetlenerek yazılır. Tarih, doktor adı ve imzası konulur. Bu kartın arka yüzünde bulunan bölümler dolduğunda yeni bir kart veya boş bir sayfaya bulgular yazılmaya devam edilir ve ilk karta iliştirilir.
Bu fiş, dispanser arşivinde soyadı sırasına göre saklanır. Rapor için başvurularda normal bulunanların filmleri sağlam raporuna iliştirilerek kişiye verilir. Sonuç Protokol Defterine (VSD- 01) işlendikten sonra ilk muayene fişi atılır.
Sayfa | 19
Soyadı Adı Baba adı Seri No
Adres
Mikroskopi Kültür
Telefon:
BCG skar izi
AC filmi sonucu
T.C. Kimlik No
İLK BAŞVURU FİŞİVSD-02 Tüberkülin deri testi Endurasyon (mm) Tarih
Protokol No
: ...
: ...
: ...
Yeniden çekim Normal
Tarih:...
Yeni BCG aşısı Tarihi
Tetkik
Muayene nedeni Cinsiyeti (E/K)
Sağlık güvencesi Yaşı
...
Tarih Materyal Lab No
(...) Skar yok
Skar var, sayısı
Bakteriyoloji (ARB) (...)
3. Muayene (Tarih)
4. Muayene (Tarih) 2. Muayene (Tarih)
1. Muayene (Tarih)
Sayfa | 20
TARAMA, İLERİ TETKİK VE SONUÇ FORMU (VSD-03)
Bu form iki amaçla, tarama cetveli olarak ve ileri tetkik listesi olarak kullanılmaktadır.
Tarama cetveli olarak kullanıldığında; dispanser bölgesindeki organize topluluklarda, dispanser binası dışında yapılan taramalarda filmi çekilenler listelenir. Formda tarama alanındaki “Planlı” yıllık yapılan programda dahilinde olan taramayı, “Temaslı” ise organize toplulukta TB hastası çıkmasından dolayı yapılan temaslı taramasını ifade eder. İleri tetkik listesi olarak kullanıldığında ise taramada çekilen filmlerin değerlendirilmesi sonucunda “T”
harfiyle gösterilen ve dispanserde tetkiklerinin yapılması gereken kişiler listelenir. İleri tetkik sonuçları da yazılır.
Form doldurulurken taramanın yapıldığı kurumun adı, sağlık sorumlusunun adı soyadı, görevi ve irtibat kurulacak telefon numarası mutlaka yazılmalıdır. Tarama yapılma tarihi ve varsa ünite/rulo no yazılır.
Tarama cetveli olarak kullanıldığında formun kullanılma amacı bölümünde “tarama”
yazan yerde Planlı veya Temaslı olandan uygun olan X ile işaretlenir. Filmi çekilen her kişiye bir sıra no verilerek, kişinin adı soyadı, yaşı ve cinsiyeti kaydedilir. Bu formun bir kopyası çekilen filmlerle birlikte bu filmleri okuyacak doktora/doktorlara gönderilir.
Akciğer filmlerini değerlendiren doktor/doktorlar öncelikle, okuma tarihi ve doktorun/doktorların ismi bölümünü doldurduktan sonra filmleri değerlendirir ve ön tanı olarak “Y, N, T” (Bkz; Tanımlar) kısaltmalarından uygun gördüğünü ilgili yere yazar. Yeniden çekim gerekenler için tarama ekibiyle görüşülerek, dispanserde veya tarama aracıyla yeni filmlerinin çekilmesi sağlanır.
Taranan kişilerin ileri tetkikleri başka bir dispanserde yapılacaksa, film okuma sonuçları yazılı bulunan bu form tarama yapan ekip aracılığıyla ilgili dispansere gönderilir.
İleri tetkikleri yapacak olan dispanser, film okuma sonucu “T” harfiyle gösterilmiş olanları, ayrı bir VSD-03’e listeler ve bu kişileri ileri tetkiklerinin yapılması amacıyla dispansere davet eder. Bu yeni form doldurulurken formun kullanılma amacı bölümünde “ileri tetkik”
yazan yer X ile işaretlenir.
İleri tetkik için dispansere gelenler protokol defterine kaydedilirken, muayene nedeni olarak O kısaltması kullanılır ve her biri için İlk Başvuru Fişi (VSD-02) çıkarılarak tetkikleri yapılır.
Sayfa | 21 Dispanser, tetkikleri neticesinde son tanıyı sonuç bölümüne yazar. Son tanı normal, TB hastalığı, TB dışı akciğer hastalığı, TB sekeli olabilir. Hasta bulunanlar gerektiğinde başka bir sağlık kurumuna sevk edilebilir.
İleri tetkik sonuçları işlendikten sonra bu formun bir kopyası taranan kuruma, bir kopyası da tarama yapan ekibe gönderilir. Dispanserler kendilerinde bulunan formları her yıl için özel bir dosyada saklar.
Sayfa | 22
VSD-03 : . . . . : . . . . : . . . . İrtibat telefonu
1-Tarama (uygun olanı işaretleyiniz) Planlı ( ) Temaslı ( ) 2-İleri tetkik ( )
İleri tetkik tarihi Protokol No
* Ön tanılar
Y: Yeniden çekim (Teknik hatalar nedeniyle film tekrarı gerekenler) N: Normal (Dispanserde tetkiki gerekmeyen)
T: Tetkik (Dispanserde ileri tetkiklerinin yapılması gerekenler)
TARAMA, İLERİ TETKİK VE SONUÇ FORMU
Tarama yapılma tarihi
: . . . : . . . : . . . : . . . : . . .
Film okuma tarihi Film okuyan doktor/doktorlar
İleri tetkikleri yapan kurum: . . . . . . .
Formun kullanılma amacı
**Sonuç
*Ön Yaşı Cinsiyeti Tanı
(E/K)
**Sonuç bölümüne, hastanın ileri tetkikleri tamamlandıktan sonraki tanısı yazılır.
Örneğin, "Normal", "TB Sekeli", "TB dışı akciğer hastalığı", "TB hastası".
Hasta bulunanlar gerektiğinde başka bir sağlık kurumuna sevk edilebilir.
Kurum sağlık sorumlusu Taranan kurum
Tarama yapan ekip
Form
Sıra no Adı Soyadı TC Kimlik No / Pasaport No
Ünite/rulo No : . . .
Sayfa | 23
TDT KAYIT CETVELİ (VSD-04 a)
Bu cetvel dispanserde aşı odasında bulunur. Dispanserde, tüberkülin deri testi (TDT) uygulanan kişilerin listelenmesinde kullanılır. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD- 17) doldurulurken bu cetveldeki kayıtlardan yararlanılır. Sayfa numarası verilerek, her ay için ayrı bir dosyada olmak üzere dispanser arşivinde saklanır.
Cetvelin üzerindeki il ve ilçe, köy veya mahalle, tarama yapılan kuruluş, tarama yapan kuruluş, tarama yapan kişi, TDT yapılma tarihi bölümleri eksiksiz doldurulur. Kişinin adı soyadı, T.C. kimlik no, yaşı ve cinsiyeti ve kişideki BCG skar izi sayısı, TDT seri no yazılır. TDT yapıldıktan 72 saat sonra okunan tarih ve endurasyon çapı mm olarak TDT endurasyon çapı bölümüne kaydedilir.
TDT tetkik nedeni olarak TB Temaslısı, Bağışıklık Baskılaması, TB Şüphelisi, BCG Öncesi, İşe Giriş (Tarama), Sağlık Çalışanı (Periyodik Tarama), Okul/Yurt Kayıt, Diğer seçeneklerinden uygun olan yazılır.
Bu cetvel dispanser dışında yapılan TDT uygulamalarında da aynı şekilde kullanılır.
Sayfa | 24
VSD-04 a İl ve ilçe : . . . .
Köy veya mahalle / Tarama Yapılan Kuruluş : . . . . TDT yapan kuruluş : . . . . TDT yapan kişi : . . . .
Sıra No
TDT yapılma tarihi
Adı Soyadı TC Kimlik No
Yaşı Cinsiyeti (E/K) BCG skar sayısı TDT seri no TDT okuma tarihi TDT endurasyon çapı (mm) TDT tetkik nedeni*
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
Bu form günlük olarak kullanılır. Ertesi iş günü yeni forma kayıt yapılır.
*TDT tetkik nedeni: TB Temaslısı, Bağışıklık Baskılaması, TB Şüphelisi, BCG Öncesi, İşe Giriş (Tarama), Sağlık Çalışanı (Periyodik Tarama), Okul/Yurt Kayıt, Diğer
TDT KAYIT CETVELİ
Sayfa | 25
BCG KAYIT CETVELİ (VSD-04 b)
Bu cetvel de dispanserde aşı odasında bulunur. Dispanserde, BCG aşısı uygulanan kişilerin listelenmesinde kullanılır. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu cetveldeki kayıtlardan yararlanılır. Sayfa numarası verilerek, her ay için ayrı bir dosyada olmak üzere dispanser arşivinde saklanır.
Cetvelin üzerindeki il ve ilçe, aşıyı yapan kuruluş, aşıyı yapan kişi, BCG yapılma tarihi bölümleri eksiksiz doldurulur. Kişinin adı soyadı, T.C. kimlik no, telefon no, yaşı, cinsiyeti ve kişideki BCG skar izi sayısı yazılır. TDT yapıldıktan 72 saat sonra okunan endurasyon çapı mm.
olarak TDT endurasyon çapı bölümüne kaydedilir. Son sütunda da BCG seri no kaydedilir.
Aşılama sırasında BCG seri no değişirse cetvelin geri kalan satırları boş bırakılır, cetvelin arka yüzüne ya da yeni bir cetvele başlanır.
Bu cetvel dispanser dışında yapılan BCG aşısı uygulamalarında da aynı şekilde kullanılır.
Sayfa | 26 İl ve ilçe : . . . .
BCG yapan kuruluş : . . . . BCG yapan kişi : . . . .
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
VSD-04 b
BCG KAYIT CETVELİ
TDT endurasyon çapı (mm) BCG seri no
Bu form günlük olarak kullanılır. Ertesi iş günü yeni forma kayıt yapılır.
Sıra
No Adı Soyadı TC Kimlik No
Yaşı Cinsiyeti (E/K) BCG skar sayısı
BCG yapılma
tarihi
Telefon No
Sayfa | 27
RÖNTGEN KAYIT DEFTERİ (VSD-05)
Bu deftere dispanserde çekilen standart filmler, mikrofilmler ve dijital filmler kaydedilir.
Dispanserin röntgen ünitesinde bulunur ve radyoloji teknisyenleri tarafından doldurulur. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu defterdeki kayıtlardan yararlanılır ve sarflar gösterilir.
Her standart akciğer film çekimi yapıldığında defter sıra no, filmin çekilme tarihi, kişinin protokol numarası, kayıtlı hasta ise TB hasta defteri no (Tüberküloz Hasta Defteri’nden VSD- 10), filmi çekilen kişinin adı soyadı yazılır ve çekilen filmin boyutları, mikrofilm ya da dijital film olup olmadığı ilgili kutucuk işaretlenerek gösterilir. Teknik hata gibi nedenlerle tekrar film çekilmesi gerektiğinde iptal edilen film satırına bunun nedeni belirtilir ve ayrı bir sıra no ile tekrar kayıt yapılarak yeni film çekilebilir. Aynı hastaya birden fazla film çekilmişse, her film için yeni bir sıra numarası verilerek yeni bir satırda gösterilir. Böylece bir satıra bir tek film karşı gelir, film harcamaları daha kolay takip edilebilir.
Defter sıra numarası her ay yeniden 1 rakamından başlayarak verilir. Her ayın sonunda toplamlar yapılır, sayfanın devamına yazılır ve dispanser sorumlu hekimi tarafından kontrol edilerek onaylanır. Bir sonraki ay yeni bir sayfadan başlanır.
Sayfa | 28
VSD-05
*Defter
Sıra No Tarih Protokol No
TB Hasta
defteri No Adı Soyadı 24x30 30x40 35x35 Mikro
film Dijital **Açıklama
*Her satıra sadece 1 film yazılır. Aynı kişinin birden fazla filmi çekilirse, her filmi yeni bir satıra kaydedilir.
RÖNTGEN KAYIT DEFTERİ
**Sağlık güvencesi ve 2 yönlü/ 3 yönlü çekim bilgisi "Açıklama" bölümüne eklenir.
Sayfa | 29
BAKTERİYOLOJİ LABORATUVARI DEFTERİ (VSD-06)
Bu defter dispanserin bakteriyoloji laboratuvarında bulunur. Dispanserde yapılan direkt yayma veya teksif muayenelerinin sonuçlarıyla, kültür ve ilaç duyarlılık testi (İDT) için ilgili başka bir laboratuvara gönderilen materyallerin bakteriyolojik muayene sonuçlarını kaydetmek içindir. Bakteriyolojik incelemeleri kendisinin yapmadığı ve materyalleri ilgili başka bir laboratuvara gönderen dispanserlerde de bu defter sorumluluk verilen sağlık personeli tarafından doldurulur. Hastalardan alınan materyale ait tüm sonuçlar takip edilerek defterin eksiksiz tutulması sağlanmalıdır. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu defterdeki kayıtlardan yararlanılır.
Deftere kayıt sırasında alınan her materyale her yıl 1 rakamından başlayan bir sıra numarası verilir. Aynı kişinin vermiş olduğu birden fazla materyalin muayenesi için ayrı ayrı sıra numarası verilir. Muayenenin yapıldığı tarih, kişinin protokol numarası, kayıtlı hasta ise TB hasta defteri no (Tüberküloz Hasta Defteri’nden VSD-10) yazılır. Materyali veren kişinin adı soyadı ve T.C. kimlik numarası kaydedilir. Dispanser dışında bir hekim veya kurumdan bakteriyolojik inceleme istenmişse, bu istemde bulunan hekim/kurum adı ve varsa irtibat telefonu yazılır.
Materyal alma nedeni olarak kişiden TB tanısı için materyal alınmışsa “Tanı”, tedavi takibi sırasında alınmışsa kaçıncı ayda olduğu yazılarak “Tedavi takibi ayı”, tedavi bittikten sonra ilaçsız kontrol döneminde alınmışsa “Tedavi sonrası” seçeneği işaretlenir. Önceki tedavi öyküsü bölümü doldurulurken; incelenmek amacıyla materyal alınan kişi daha önce hiç TB tedavisi görmemişse veya bir aydan fazla TB tedavisi için ilaç kullanımı yoksa “Yok”, bu tedavi döneminden öncesinde bir aydan fazla TB ilaçlarını kullanmışsa “Var”, bu konuda net bilgi alınamıyorsa “Bilinmiyor” seçeneği işaretlenir.
Alınan materyalin cinsi (balgam, AMS, BAL, plevral sıvı, vd.) yazıldıktan sonra dispanserde yapılan direkt yayma sonucu işaretlenir, dispanserde direkt yayma yapılmamışsa bakılmadı olarak kaydedilir. Eğer hastadan alınan materyal, kültür ve İDT çalışılması amacıyla başka bir laboratuvara gönderildiyse, gönderme tarihi ilgili sütuna yazılır. Bu laboratuvardan sonuç gelince materyalin aldığı sıra numarasıyla birlikte direkt yayma (D), teksif (T) ve kültür (K) sonuçları ilgili sütunlarda “+++, ++, +, -” şeklinde yazılır. Ayrıca İDT yapıldıysa sonucu geldiğinde, ilgili ilaç sütunlarının altına dirençli olanlara “R-rezistan”, hassas olanlara “H” harfi
Sayfa | 30 yazılır. Basil türü de belirtilmişse “M. tuberculosis” veya “tüberküloz dışı mikobakteri” ya da basilin tür adı belirtilir. Materyalin gönderildiği laboratuvar da eklenir. Ek bir açıklama yazılması gerektiğinde açıklama sütunu da ayrılmıştır.
Bölge TB laboratuvarında da aynı defter kullanılır ve yukarıda açıklandığı şekilde doldurulur. VSD’lerden materyallerle birlikte gelen Laboratuvar Analiz Fişi (VSD-07)’nde yazılı bulunan bilgilerden faydalanılır. İstemde bulunan hekim/kurum bölümünde materyali incelenmek amacıyla gönderen dispanserin adı yazılır. Bu defter dispanserde ve bölge TB laboratuvarında muhafaza edilir, imha işlemine tabi tutulmaz.
VSD-06
Katı Sıvı
*Materyal alma nedeni "Tedavi takibi" ise kaçıncı ay olduğu yazılacaktır **Pozitiflik değerlendirmesi : +++ , ++ , + , - ***İlaç duyarlılık testi sonuçları : H = Hassas R = Rezistan Materyal
cinsi
**VSD'de direkt yayma sonucu
Materyalin gönderildiği R E Lab.
*Teksif
*Tedavi takibi ayı Tedavi sonrası Materyal alma nedeni VSD dışından
istenmişse tetkiki isteyen doktor, kurum
T.C. Kimlik No Açıklama
S Basil H türü
Kültür ve İDT yapan laboratuvar sonuçları
Lab.
sıra no
BAKTERİYOLOJİ LABORATUVARI DEFTERİ
Bilinmiyor
Önceki tedavi öyküsü
Z
***İDT sonuçları
Tarih Protokol No
TB Hasta Defteri
No
Yok Var *Kültür
Defter Sıra
No
Bölge lab.na gönderme
tarihi
*Direkt yayma
Adı Soyadı
Tanı
LABORATUVAR ANALİZ FİŞİ (VSD-07)
Dispanserler, hastaların vermiş oldukları materyalleri (balgam vb.) bakteriyolojik incelemelerinin yapılması amacıyla bölge TB laboratuvarı veya başka bir laboratuvara gönderirken bu fişi üç nüsha olarak doldurur. Materyalle birlikte bu üç nüshayı da gönderir.
Hastanın adı soyadı, T.C. kimlik numarası, protokol numarası, TB hasta defteri numarası (Tüberküloz Hasta Defteri’nden VSD-10) yazılır. Materyal alma nedeni ve daha önceki TB tedavi öyküsü bölümünün nasıl doldurulacağı Bakteriyoloji Laboratuvarı Defteri (VSD-06) açıklamaları bölümünde tarif edilmiştir.
Fişin sol kısmındaki dispansere ait kısım eksiksiz doldurulduktan sonra fişin üç nüshası da ilgili TB laboratuvarına hastadan alınan materyalle birlikte gönderilir. Materyali teslim alan laboratuvar, gelen fişteki bilgilerle kendisinde bulunan Bakteriyoloji Laboratuvarı Defteri (VSD- 06)’ni doldurur. Direkt yayma veya teksif incelemesi yaptıysa, fişin orta kısmındaki kendi laboratuvarına ait bölümü doldurur ve sonucu fişin bir nüshası ile hemen dispansere bildirir.
Kültür sonuçları alındığında ikinci nüsha doldurularak dispansere yollanır. Son nüsha ise kültür yapan TB laboratuvarında saklanır.
Kültür yapan TB laboratuvarı, İDT için materyali başka bir laboratuvara gönderiyorsa veya kendisi İDT yapacaksa aynı fişi üç nüsha olarak yine doldurur. Bu nüshaların üçü de İDT çalışan laboratuvara gönderilir. İDT yapan laboratuvar test sonuçlarını iki nüsha ile kültür yapan bölge veya diğer TB laboratuvarına geri gönderir. Kültür yapan laboratuvar da kendisine gelen fişlerden birisini materyali gönderen dispansere gönderir, diğerini kayıtlarına geçirdikten sonra saklar.
Dispansere gelen tüm sonuçlar hemen dispanserde bulunan bakteriyoloji laboratuvarı defterinde materyalin kayıtlı olduğu satıra yazılır, kişinin İlk Muayene Fişi (VSD-02)’ne ve hasta ise Tüberküloz Hastası İzleme Fişi (VSD-11)’ne kaydedilir, hasta dosyasında saklanır.
Sayfa | 33 VSD-07
Dispanser adı Laboratuvar adı
Materyal alma tarihi Materyal gelme tarihi
VSD lab. sıra no Laboratuvar sıra no
Materyal cinsi Direkt yayma sonucu
Direkt yayma sonucu Teksif sonucu
Kültür sonucu
Kültür okuma tarihi Bölge laboratuvarına
gönderme tarihi
İDT için laboratuvara gönderme tarihi
LABORATUVAR ANALİZ FİŞİ
T.C. Kimlik No Protokol No TB Hasta
Defteri No Adı Soyadı
Laboratuvar adı ( ) Tedavi sürerken ( tedavinin ...…. ayı )
( ) Tedavi sonrası takibi
( ) Var (... ay) ( ) Bilinmiyor
Kültür Yapan Laboratuvar İlaç duyarlılık testi (İDT) yapan laboratuvar VSD laboratuvarı
*Materyal alma nedeni ( ) Tanı ( tedavi öncesi, başlangıcı )
Daha önceki TB tedavi öyküsü ( ) Yok
Kültür gelme tarihi
Laboratuvar sıra no
Laboratuvar sorumlusu İDT sonuçları hassas = H , rezistan = R İzoniyazid
Rifampisin Etambutol Streptomisin Pirazinamid
(. . . .) (. . . .) (. . . .) (. . . .) (. . . .)
Ekim tarihi
* Tanı için alınanlarla (tedavi öncesi, başlangıcı), tedavinin 3. ay ve sonrasında alınan materyallerden üreyenlere ilaç duyarlılık testi yapılacaktır.
Okuma tarihi
Basil türü:. . . . Laboratuvar sorumlusu
Açıklama
Materyali alan VSD görevlisi VSD dışından
istenmişse tetkik isteyen doktor, kurum
Sayfa | 34
İLAÇ SARF DEFTERİ (VSD-08)
Bu defter TB hastalarının tedavisi için ücretsiz olarak verilen ve Ayniyat Talimatnamesi gereğince sarfın gösterilmesi gereken ilaçlar için düzenlenmiştir. Ayniyata tabi olmayan ilaçlar bu deftere yazılmaz. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu defterdeki kayıtlardan yararlanılır.
Hastaya veya doğrudan gözetimli tedavi (DGT) uygulayıcısına her ilaç verilişinde bilgiler bir satıra kaydedilir. Defter sıra numarası her ay yeniden 1 rakamından başlar. İlaç verilme tarihi, protokol numarası, TB hasta defteri numarası, hastanın adı soyadı yazılır. Hastaya verilen ilaçların adet olarak miktarları ilacın isminin [İzoniyazid (H), Rifampisin (R), Pirazinamid (Z), Etambutol (E), Streptomisin (S), H 100, R 150, R 100 Süsp.] ve dozunun bulunduğu sütuna yazılır. Açıklamaya ilaç alma nedeni (dosyalı/koruma/misafir hasta vb. bilgi) yazılır.
Dispanserde yapılan DGT uygulamalarında, hastaya her gün ilaç içirildiğinde ayrı ayrı bu deftere kaydedilmesi uygun değildir. Hastanın kullanacağı ilaçlar aylık veya iki haftalık olarak dispanserde çalışan DGT uygulayıcısına verilir ve ilaç sarf defterine kaydedilir. Hastaya günlük ilaç içirilmesinin takibi ve kayıtları Tedavi Takip Kartı (VSD-12) ile yapılır.
Her ayın sonunda yapılan ilaç sarflarının toplamları hesaplanır ve sayfanın devamına yazılır. Dispanser sorumlu hekimi tarafından kontrol edilerek onaylanır. Bir sonraki ay yeni bir sayfadan ve sıra numarası 1’den tekrar kaydedilmeye başlanır.
Sayfa | 35
VSD-08
Defter Sıra
No
Tarih Protokol No
TB hasta
defteri No Hastanın Adı Soyadı 300H 300 R Z E S H 100
R 150
R 100 Süsp.
Açıklama*
*Açıklamaya ilaç alma nedeni (dosyalı/koruma/misafir hasta vb. bilgi) yazılacaktır.
İLAÇ SARF DEFTERİ
Sayfa | 36
TÜBERKÜLOZ HASTASI BİLDİRİM DEFTERİ (VSD-09)
Bu defter iki yerde tutulur. TB İl Koordinatörlüğü’nde İl Sağlık Müdürlüğü’nden gelen TB hastası bildirimlerinin kaydı, dağıtımı ve sonuçları için, VSD’lerde de koordinatörlükten gelen TB hastası bildirimlerinin kaydı, sonuçlandırılması ve geri bildirimi için kullanılır.
Bir TB hastasına tanı koyan veya tedavi başlayan hekim bildirim yapmakla yükümlüdür.
Bildirimi zorunlu bulaşıcı hastalıklar sürveyansını düzenleyen 2015/18 sayılı Bulaşıcı Hastalıkların İhbarı ve Bildirim Sistemleri Genelgesinde tarif edildiği üzere; sağlık kurumlarında tanı konulan bulaşıcı hastalık vaka bildirimleri elektronik ortamdaki “bulaşıcı hastalık bildirim ekranları” aracılığı ile E-Nabız’a aktarılmakta, bununla birlikte “Form-014” çıktısı alınarak fiziki ortamda yerel sağlık otoritesine gönderilmektedir.
1 Ocak 2020 tarihi itibariyle tanı konulan bulaşıcı hastalık vaka bildirimleri için Form-014 çıktısı üretilmesi ve bu formların TSİM’e girilme uygulamasına son verilmiştir. Bu tarih itibariyle tanı konulan bulaşıcı hastalık vakalarına yönelik bildirimler elektronik ortamda E-Nabız'a yapılacak, vaka takipleri ve vakalara yönelik inceleme işlemleri de yalnızca İZCİ üzerinden yapılacaktır. İhbarı zorunlu hastalıkların elektronik ortamdaki bildirimine ek olarak en hızlı iletişim araçları kullanılarak ihbar edilmesi uygulaması devam edecektir. İl Sağlık Müdürlüğüne gelen bildirimlerden adresi aynı ilde bulunanlar, en kısa sürede TB il koordinatörüne iletilir ve bu deftere kaydedilir. İlde birden fazla dispanser varsa TB il koordinatörü hastanın adresine göre sorumlu olan dispansere bildirir.
Dispanser, gelen bildirimleri geliş sırası ve geliş tarihleriyle kendi bildirim defterine kaydettikten sonra hastaya ulaşır. Hastaya ulaşmak üzere telefon etmek, adresine ziyaretçi hemşire göndermek, gerekiyorsa mülki idare makamları ile ve kayıtlı olduğu Aile Hekimi ile bağlantı kurmak gibi her yolu denemek gereklidir. Ulaşılan hastalarla ilgili sonuçların TB il koordinatörlüğüne geri bildirilmesi zorunludur. Bildirimin gelişi üzerinden 2 ay geçtiği halde ulaşılamayan hastalar için defterdeki ulaşılamadı bölümünü işaretler ve TB il koordinatörüne resmi bir yazı ile bildirir. Sonuç bildirme yazılarının bir örneği dispanserde ayrı bir dosyada saklanır.
TB hasta bildirim defterinde sıra numarası her yıl 1 rakamından başlar. Bildirimin geldiği tarih yazılır. TB İl Koordinatörü No bölümü sadece dispanserde tutulan defterde doldurulur ve
Sayfa | 37 koordinatörden dispansere gönderilen bildirimde bulunan il koordinatörü bildirim defteri sıra numarası buraya yazılır. Eğer dispansere kaydedilen bildirimde bu numara yazılı değilse bu bildirimin koordinatörlükten geçmediği anlaşılır ve doğrudan gelen bu bildirimin koordinatörlükte tutulan bildirim defterine kaydı sağlanır. TB İl Koordinatörü No ile birlikte hastanın İZCİ Bildirim no’su da yazılmalıdır.
Gelen bildirimdeki hastanın adı soyadı, T.C. kimlik numarası, baba adı, doğum yeri, doğum tarihi, cinsiyeti, adresi ve telefon numarası kaydedilir. Bildirimi yapan hekim veya sağlık kurumu ile bildirimin yapıldığı tarih yazılır. Bildirimin gideceği dispanser bölümü sadece koordinatörlükte tutulan defterde doldurulur.
Ara bilgi bölümüne hastaya ulaşmakla ilgili yapılan çalışmalar ve bilgiler varsa onlar yazılır: örneğin, “hastanede yatıyor”, “telefon yanlış”, “ölümden bildirim” gibi.
Bildirim sonucu bölümünü doldururken, dispanserin yaptığı araştırma ile ulaştığı sonuç (Bkz: Tanımlar) işaretlenir. Açıklama bölümünde ise bildirim sonucu olarak başka yerde tedavi, bölge dışı bildirim, ulaşılamadı seçenekleri işaretlenmişse daha geniş açıklama yazılacaktır.
Bu defter dispanserde ve TB il koordinatörlüğünde muhafaza edilir, imha işlemine tabi tutulmaz. İlde sadece bir dispanser varsa, koordinatörlük ve dispanserde ayrı ayrı Tüberküloz Hastası Bildirim Defteri (VSD-09) tutulmasına gerek yoktur.
VSD-09
T.C. Kimlik Numarası Cinsiyeti
E/K
Bildirimin yapıldığı tarih
Sonuç
Telefonu
Bildirimin gideceği dispanser
Dosya açıldı
Ara bilgi ("hastanede yatıyor,
"telefon yanlış",
"ölümden bildirim"
v.b.)
TÜBERKÜLOZ HASTASI BİLDİRİM DEFTERİ
Doğum yeri Defter
Sıra No Tarih TB İl Koord.
No / İZCİ Bildirim
No
Açıklama (Sonuç bölümünde
"başka yerde tedavide", "bölge dışı, bildirildi", ''tüberküloz değil'',
"ulaşılamadı, gelmedi"
seçenekleri işaretlenmişse ayrıntılı açıklama yazılacaktır.)
Ulaşılamadı, gelmedi
Bildiren kurum
Adresi
Başka yerde tedavide Bölge dışı, bildirildi Tüberküloz değil
Adı Soyadı Doğum
Tarihi Baba adı
TÜBERKÜLOZ HASTA DEFTERİ (VSD-10)
Dispanserin tedaviye aldığı ve tedavisini izlediği tüm TB hastalarına ait bilgiler bu deftere kaydedilir. Bir anlamda dispanserin en önemli kayıtlarını içerir. Bu nedenle dispanser hekimi tarafından doldurulması gereklidir. Bu deftere kaydedilen hastaya ayrıca Tüberküloz Hastası İzleme Fişi (VSD-11), Tedavi Takip Kartı (VSD-12) ve Hasta Bilgi Kartı (VSD-13) çıkarılır. Ay sonunda Aylık Çalışma ve İkmal Raporu (VSD-17) doldurulurken bu defterdeki kayıtlardan yararlanılır. Ayrıca olgu temelli bireysel kayıt ve raporlama sisteminin gereği olarak UTS’ye girilen ve Tüberküloz Dairesi Başkanlığına resmi yazıyla gönderilen bilgilerin kaynağı bu defterdir.
Tüberküloz Hasta Defterine ilk olarak dispanserin bulunduğu il ve dispanser adı ve yılı her iki sayfaya yazılır. Bu defterin sol ve sağ sayfaları birlikte değerlendirileceğinden sağ ve sol sayfalara da aynı numara verilir. Yıl sonundaki numaralar bir sonraki yılda devam etmez.
Deftere kayıt sırasında her hastaya bir sıra no verilir, bu sıra no her yıl 1 rakamından başlar. TB hasta defteri no, Tüberküloz Hasta Defteri (VSD-10)’nde hastaya verilen sıra numarasının başına kayıt yılının son iki rakamının ayırıcı bir kesme işareti ile eklenmesi ile oluşturulur (örneğin 2021 yılında Tüberküloz Hasta Defterine 24. sıra numarası ile kaydedilen hasta için 21/24 kullanılır).
Ayrıca dosya açılma tarihi, protokol numarası, hastanın adı soyadı, T.C. kimlik numarası, baba adı, doğum tarihi, cinsiyeti, doğduğu ülke adı yazılır. Yabancı ülke doğumlu olanlarda kaç yıldır Türkiye’de bulundukları parantez içinde belirtilmelidir. Hastanın sağlık güvencesi ve bağlı olduğu aile hekimi de yazılır. Hastanın muayene nedeni olarak F, T, O, R’den (Bkz: Tanımlar) uygun olanı yazılır.
TB tedavisine başlayan sağlık kurumunun/doktorun adı, tanı ve tedavi başlama tarihi yazılır. TB tedavisine başlama tarihi ilk ilaç içtiği tarihtir, bu tarih dispansere kaydedildiği tarihten farklı olabilir.
TB tedavisi öyküsüne göre olgu tanımı (Bkz: Tanımlar) yapılarak işaretlenir. Hastalığın yeri (Bkz: Tanımlar) bölümü doldurulur. Hastadan alınan bir materyalin histopatolojik incelemesiyle tanı konulmuşsa ve tedaviye başlanmışsa bu durum işaretlenir ve materyalin cinsi yazılır.
